SOSYAL ÇALIŞMACI ERCAN MUTLU

... konulu sunumlar: "SOSYAL ÇALIŞMACI ERCAN MUTLU"— Sunum transkripti:

1 SOSYAL ÇALIŞMACI ERCAN MUTLU
AİLE İLE ÇALIŞMA SOSYAL ÇALIŞMACI ERCAN MUTLU

2 Bir aile hastalığı olarak bağımlılık tedavisinde kısa bir süre öncesine kadar bağımlı birey odak alınmaktaydı ve bağımlı bireylerin yakınları önemsenmemekteydi.

3 Alkol bağımlısı birey üzerinde olan bu odaklanma 1950’li ve 1960’lı yıllarda Joan Jackson’un çalışmalarıyla değişikliğe uğradı. Jackson’un çalışmaları temel odaklanmayı bütün aile üyelerini ve ilişkisel bir bakış açısını da içerecek şekilde genişleterek bağımlılığı ele alışı çarpıcı bir biçimde değiştirmiştir (Brown ve Lewis, 2008, s ).

4 O zamana kadar sadece alkol bağımlısı birey için kabul gören hastalık kavramı, ailedeki her bireyin bağımlılıktan etkileneceğinin anlaşıldığı noktada “aile hastalığı” kavramına çevrilmiştir.

5 Daha sonra eş bağımlılık (codependence) olarak genişletilen bu terim, alkol bağımlısı bireye yönelen uyumsuz ve sağlıksız tepkileri tarif etmek üzere türetilmiştir (Brown ve Lewis, 2008, s ).

6 Eş-bağımlılık (co addiction)
Bağımlılar genellikle sorumluluklarını başkalarına devretme eğilimindedirler. Eşler, anne-babalar veya çocuklar daha “iyi” olsalardı uyuşturucu madde kullanımının olmayacağı bağımlı tarafından vurgulanır. Eş-bağımlı ise bağımlılık sürecinin doğasını yadsıma eğiliminde olduğu için, bağımlı tarafından bildirilen bu mazeretleri kabul eder ve akla uygun hale getirir (rasyonalize eder). Bağımlının bu sorunu daha fazla çevreye yansıtması ile birlikte, bağımlıya karşı kendilerini daha fazla sorumlu hissederler ve bu suçluluk duygusu bağımlılık davranışının sürmesine hizmet etmeye başlar. Böylece aile daha fazla suçluluk duymaya başlar, bunun sonucunda bağımlılık davranışı pekişir (

7 BAĞIMLI AİLE Bağımlı aile, aile üyelerinden birinin bağımlılık sorunu yaşadığı ve bu durumu telafi etmeye çalışan ailedir. Aile üyeleri bağımlı bireyin kontrol kaybına rağmen aileyi ayakta tutmak için mücadele ederler ve bu birarada tutmayı bağımlı bireyin kontrol kaybı olduğu inkarına katılarak yaparlar.

8 Bu tabloda aile üyelerinin ihtiyaçları, istekleri ve hissettikleri bağımlı bireylerinkine göre ikinci plandadır.

9 Aile içinde fiziksel ve duygusal belirtiler ortaya çıkar ve bireysel gelişim sıklıkla ailenin sürdürülmesi için feda edilir. Bu bağlamda profesyonellerin müdahalesi ortaya çıkan bu belirtilerin hafifletilmesi ve bireysel gelişimin yeniden canlandırılmasıdır.

10 Bunu sağlamanın yolu aile üyelerini aile sisteminden uzaklaşmalarını sağlamak veya sistem içindeki yerlerini değiştirmeye yardımcı olmaktır (Schmid, 2008, 353).

11 Bağımlı Ebeveyne sahip Çocuklar
Bağımlı ebeveyne sahip çocuklarda depresyon, anksiyete, düşük benlik saygısı, bilişsel işlevlerde düşüklük görülmektedir. Bu çocuklarda aynı zamanda evden kaçma, yalan söyleme, kavga etme, hırsızlık yapma gibi ciddi davranışsal sorular görülebilmekte ve bu nedenle çocuklara sıklıkla davranım bozukluğu tanısı konulabilmektedir (Eke, 2007, s.270).

12 AİLE ÜYELERİNİN YAŞADIKLARI SORUNLAR

13 EKONOMİK ZORLUKLAR Madde kullanan aile üyesinin maddeyi elde etmek için ihtiyaç duyduğu parayı sağlama

14 İLİŞKİ SORUNLARI Madde kullanan aile üyesi ile yeterince zaman geçirememe, tartışma, ilişkide yalan ve ihmalin olması.

15 DUYGUSAL SORUNLAR Madde kullanan aile üyesi için kaygılanma, bu nedenle uykusuzluk, depresif duygudurum gibi sorunların yaşanması, suçluluk hissetme, hayal kırıklığı vb. duygular yaşama.

16 YAŞAM TARZI SORUNLARI Madde bağımlısı olan aile üyesi ile evi paylaşmada yaşanan zorluk, ev içi düzen ile ilgili sıkıntılar, yerine getirilemeyen sorumluluklar ile baş etme.

17 FİZİKSEL ŞİDDET Madde kullanan aile üyesinin tehdit ve fiziksel şiddet kullanması ya da bağımlıya yönelik şiddet kullanılması

18 YASAL SORUNLAR Madde kullanan aile üyesi nedeniyle polis, karakol, mahkeme, denetimli serbestlik gibi güvenlik güçleri ve yasal merciler ile karşı karşıya gelme.

19 SAĞLIK SORUNLARI Madde kullanan aile üyesinin, madde kullanımı nedeniyle yaşadığı sağlık sorunları ile baş etme ve ortaya çıkan sağlık sorunlarına yönelik yardım etme (Kirby vd., 2005, aktaran ;Çifci ve Uluocak, 2011, s.98-99).

20 Ailede, madde kullanımı çocuk ihmali ve istismarları vakalarında en yaygın faktörlerden biridir ve çocuklara çok ciddi zarar verir. Ailelerinde alkol problemi varsa çocukların sosyal yaşamı ciddi ölçüde sınırlanır. Kötü bir manzarayla karşılaşmaları korkusuyla arkadaşlarını evlerine getirmede kendilerini mahçup hissederler(Fanti, 1990, s ).

21 Bağımlı Ailesinde Roller
Baş Yapıcı: Bu aile üyesi, problemli içiciye duygusal yönden en yakın aile üyesidir. Problemli içiciyi tehdit edebilen krizleri erteler. Baş yapıcı düzenli olarak içicinin davranışlarını gizler ve ailenin devamı için sorumluluğu üstlenir.

22 Kahraman: Bu rol ailenin en büyük çocuğu tarafından üstlenilir
Kahraman: Bu rol ailenin en büyük çocuğu tarafından üstlenilir. Düşük benlik saygısı, yetersizlik ve suçluluk duyguları içindedir. Kaotik aile yaşamı gerçeğini başka yöne çeker. Başarı yönünden ailenin göstermelik rollündedir.

23 Şamar Oğlanı: Ailenin yüz karası rolündedir ve ailenin tüm sıkıntılarında suçlanmaya açıktır. Sadece sıkıntılı davranışları ile dikkat çekebilir. Her zaman meydan okuyan ve savunmacıdır. Yaklaşan aile krizi zamanlarında, şamar oğlanı ailenin dikkatini muhtemel problemden uzaklaştırmak için aileyi kurtarmak adına kendi davranışı üzerine çeker.

24 Yitirilmiş Çocuk: Şamar oğlanının aksine iddiasız davranışları nedeniyle hiçbir güçlüğe neden olmaz. Nerdeyse aile üyelerine görünmez, İzoledir ve kendilik değeri düşüktür.

25 Maskot: Maskot, şamar oğlanı ve yitirilmiş çocukla çoğu ortaklığa sahiptir. Maskot ailenin jokeridir, stres dolu çevrede rahatlama ışığı sağlar. Sıkılıkla uygunsuz bir eylemle mizah aracılığıyla dikkat çekmeye zorlayıcı biçimde çabalar. Mizahı kullanma onun gerçek korku hissinin kılık değiştirmesidir (Wegscheider 1981, Aktaran; Fanti, 1990, s ).

26 Ergenlerde Madde Kullanımına Neden Olan Aile Faktörleri
Tartışma, kavga, çatışma, çalma, aile krizi ya da yüksek stres içeren davranışlar gibi ailede önemli negatif davranışların varlığı. Ebeveynde madde kullanımı, madde kullanmayan ancak aşırı talepkar ya da aşırı koruyucu ebeveyn.

27 Ergenin, ebeveynlere hissettiği yakınlık eksikliği
.Ergenin, ebeveynlere hissettiği yakınlık eksikliği. . Ergenlerin, ebeveynlerinden özellikle de babalarından sevgi ve destek konusunda yetersizlik hissetmesi. .Ebeveynin çocuğuna yakınlık eksikliği.

28 .Ebeveynler tarafından dayatılan katı kontroller ya da disiplin konusunda ebeveynler arasında anlaşmazlık. .Yasal problemi ya da antisosyal davranışları olan ebeveynler.

29 .Ebeveynlerin ideal olarak olmasını istedikleri çocuk ile gerçekte nasıl olduğu konusundaki algılamaları arasındaki uyuşmazlık. .Etkisiz baş etme mekanizmalarının kullanımı. .Alkol ve maddenin bir aile başetme mekanizması olarak kullanılması (Powers ve Matano, 2008, s ).

30 Önleyici Faktörler Olumlu ebeveyn çocuk ilişkisi, anne-babanın çocuklarının hayatları ile ilgili olmaları, aile içinde tutarlı kurallar ve sınırlar, ebeveyn çocuk arasında bağ olması ergenlerde madde kullanımını önleyici etkenler olarak sıralanabilir (Ögel ve diğerleri, 2003, s.15).

31 Madde Kullanan Ergenin Ailesiyle Görüşme
Madde kullanan ergenin ailesiyle yapılacak görüşmede aile üyelerinin neler yaşadıklarını anlamak, beklentilerini öğrenmek, durumu kabul etmelerini sağlamak, aile üyelerini bağımlılık yapıcı maddelerin etkileri, tedavi süreci ve bağımlılık ile ilgili bilgilendirmek, hedeflenir. (Ögel ve diğerleri, 2003, s 91-95).

32 Öncelikli olarak aile üyesi dikkatlice ve yargılanmadan dinlenmeli ve anlaşıldığı aile üyesine gösterilmelidir. Ailenin madde kullanım sorunuyla ilgili izledikleri yöntem ve elde edilen sonuçlar değerlendirilmelidir. Aile üyeleri bağımlı davranışları, maddeler ve etkileri, madde etkisinde olmadığında gençle konuşulması konularında bilgilendirilebilir.

33 Aile üyelerine ön yargılarınızdan kurtulun, çocuğunuzu yargılamayın, korkutmayın ve suçlamayın gibi mesajlar verilerek çocukları ile olumlu ilişki kurmaları sağlanmalıdır. Aile üyelerine verilecek başka bir mesaj ise kendilerini suçlamaktan vazgeçmeleri ve kendilerini hazır hissetmedikçe çocuklarıyla konuşma yapmamalarıdır.

34 Ayrıca aile üyelerine gencin kendi alması gereken sorumluluklarını onun yerine yüklenmemelerini aileye ifade edilmelidir. Bağımlılık tedavisi sürecinin sabır isteyen bir süreç olduğu da aile üyeleriyle görüşülebilir.

35 Aileyle işbirliği yapmak ve ailenin problem çözme ve baş etme kapasitesini arttırmak.

36 Bağımlılık süreci, bağımlılık tedavisi hakkında aileleri bilgilendirmek ve ailenin tedaviye katılımını sağlamak.

37 Aile üyeleri arasında kısır döngüye dönüşen iletişimlerin yerine problem çözücü yeni iletişim tarzlarının oluşmasına yardımcı olmak.  

38 Aile üyelerinin her birinin kendi yaşamlarıyla ilgili sorumluluk üstlenmelerine ve aile içindeki bağımlı bireyin sorumluluklarını üstlenmemelerine yardımcı olmak.

39 Aile bireylerinin bağımlı birey ve sistemle kurdukları, bağımlılığı besleyen sağlıksız ilişkilerinin sonlanmasına yardımcı olmak.  

40 Zamanını yapılandırın

41 Alkol ve uyuşturucu kullanımı kişiyi programsız yaşamaya zorlar
Alkol ve uyuşturucu kullanımı kişiyi programsız yaşamaya zorlar. Ne zaman ne olacağı belli değildir. Programsız olmak boş zamanları artırır. Boş zamanlar ise alkol ve uyuşturucu kullanımına yol açar. Bu nedenle onlara boş zamanlarını etkili kullanmasını öğretin, zamanı planlamasını ve boş vakitlerinde yapacağı uğraşları konuşun. Bunun için özellikle ilk zamanlarda çeşitli aktiviteler bulmalarına yardım edin.

42 Hayatınızı sürdürün

43 Alkol madde kullanan kişi genellikle ailenin sorunu haline gelmektedir
Alkol madde kullanan kişi genellikle ailenin sorunu haline gelmektedir. Tüm aile bireylerinin bağımlı kişiyle ilgilenmesi bir süre sonra kişinin aşırı kontrolden sıkılması ve tekrar eski ortamına geri dönmesine yol açmaktadır.

44 Diğer aile üyeleriyle de ilgilenin, kendinize zaman ayırın, birlikte güzel şeyler yapın, onunla hep bağımlılık meselesini konuşmayın. Başka şeyler de konuşun.

45 Yaşadığınız çevreyi değiştirin

46 Alkol madde kullanılan çevrede bulunmak hatırlatıcılarla karşılaşma riskini
arttıracağından tehlikelidir. Ancak çevreyi değiştirmeden önce yakınınıza danışmak ve onun da onayını almanız gerekir. Bunu yapmak zor olabilir, değiştiremiyorsanız, o zaman bunu hep gündeminizde tutun. Bazen memlekete yollamak, bir akraba evinde kalmasını sağlamak gibi geçici çözümler de işe yarayabilir

47 Değişim için acele etmeyin

48 Davranışları ve alışkanlıkları değiştirmek kolay değildir
Davranışları ve alışkanlıkları değiştirmek kolay değildir. Değişmek için ona zaman tanıyın. Küçük adımlarla büyük hedeflere ulaşması için sabredin. Bağımlılığı bir hastalık olarak ele alacak olursak, o zaman bir hastalığın alevlenmesini de normal karşılamak gerekir. Tıpkı tansiyon hastalığında olduğu gibi. İyileşmek uzun sürer.

49 Şüphelendiğinizde somut verilere dayanın

50 Yakınınızın eve geç gelmesi, zamanını sizden ayrı geçirmesi, gözlerinin kızarık olması gibi durumlar sizi tekrar kullandığına dair endişelendirebilir. Madde kullandığından şüphelendiğiniz durumlarda sadece bunlardan birine dayanarak yakınızı suçlamak çatışmalara, güven ilişkinizin bozulmasına, kişinin baskılardan sıkılıp tekrar kullanmasına sebep olabilir. Bunun için kaygılarınızı ben diliyle ifade edin ve sıklıkla idrar veya tükürük testi yapın, gerekirse evde alkolmetre bulundurun.

51 Siz de değişin

52 Bağımlılık tedavisinde sadece kişinin kendisinin değişmesi yeterli olmayacaktır, bu nedenle ailelerin de muhakkak değişmeleri gerekir. Bunun için:  Duyguları kontrol etmeyi öğrenin.  İletişim becerilerini geliştirin. 

53 Geçmişi unutun, geleceğe odaklanın

54 Daha önce yaşanan çatışmalar var ise, bunları unutmak, en azından şimdilik kaydı ile ertelemek yararlıdır. Eğer kullanmayı bıraktıysa onu sürekli bir suçlu gibi izlemek, potansiyel bir tehlike olarak değerlendirmek, geçen günleri sık sık gündeme getirip onu suçlamak hatadır. Geçmişte yaşamak, bugün yapabileceklerinizi engeller ve geleceğinizi karartabilir

55 Ödüllendirin

56 Bağımlılık tedavisinde yakınınızın hep kötü yanlarına odaklanmak yerine iyi yanlarını da fark edin ve ödüllendirin. Ödüllendirmek tedavi motivasyonunu arttırır.

57 Bağımlılık oyunlarından birisi gizliliktir
Bağımlılık oyunlarından birisi gizliliktir. Çevreden saklamak sık yapılan bir davranıştır. Bir süre sonra bundan vazgeçilmelidir. Gizlendikçe kişi bağımlılık oyununu sürdürür. Yakınlar genelde utançları nedeniyle bu durumu saklarlar. Saklandıkça, o utanç duymaktan kurtulur. Hâlbuki onun utanması veya biraz zora girmesi gerekmektedir. Zorlanmadıkça bırakmazlar. Hatta bazen yakınlar saklamak için ondan daha fazla çaba gösterirler.Saklamak onun yaşamanı kolaylaştırır. Unutmayın! Gizlilik bağımlılığı besler

58 Daha iyi iletişim kurmayı öğrenin

59 İyi bir iletişim kurmak için; Ben dilini kullanın
İyi bir iletişim kurmak için; Ben dilini kullanın. Kendi duygu ve düşüncelerinizi ifade edin. Örneğin "sen beni kızdırdın" yerine "Ben sana kızgınım" diyebilirsiniz. . Konuşurken onu yargılamayın, korkutmayın ve suçlamayın. .Konuşurken onu dinleyin. Kendinizi onun yerine koymaya çalışın. . Her ne olursa olsun, her zaman onun yanında olacağınızı belirtin.

60 Mesajlarınızı doğru zamanda ve doğru biçimde verin

61 Yakınlarınıza vereceğiniz mesajlara dikkat edin
Yakınlarınıza vereceğiniz mesajlara dikkat edin. Tek tek verilecek mesajlar daha iyi anlaşılır. Örneğin evden çıkarken "oraya git, buraya git, şunu bunu yap, alkol içme, eve erken gel“demek yerine sadece "bugün alkol içmeni istemiyorum" demek gibi...

62 Tartışmayın

63 Tartışmak üretken değildir, sorunu çözmez, yarar getirmez
Tartışmak üretken değildir, sorunu çözmez, yarar getirmez. Tartışmak sorunların daha da büyümesine sebep olacaktır. Sağlıklı bir iletişim için tartışırken aşağıdaki yöntemleri kullanın. Sakin olduğunuz zaman onunla konuşun Hazır olduğunuz zaman onunla konuşun Bilginiz olmayan konularda fikir ileri sürmeyin Ayık değilken konuşmayın

64 Sınırlarınızı koyun

65 Aile içerisinde bazı kurallar belirleyin
Aile içerisinde bazı kurallar belirleyin. Kurallar aile üyeleri arasındaki sınırların belirlenmesini sağlar. Sınırların iyi belirlendiği durumlarda herkes daha rahat olur, birbirlerinin hayatlarına girmezler. Sınırları belirlemek bağımlılığın tedavisinde önemli ve çok gerekli olan bir adımdır. Çünkü bağımlılar genelde sınırları delmeyi ve kurallara uymamayı çok severler Kendi sınırlarınızı ve onun sınırlarını iyi çizmeniz gerekir. .

66 Koyduğunuz sınırların net olmasına özen göstermelisiniz
Koyduğunuz sınırların net olmasına özen göstermelisiniz. Örneğin bir eşin, alkolü kullandığı için eşinden ayrılacağını söylediğinde, ne kadar kullandığında ve ne zaman ayrılacağını da bildirmesi gerekir. Bir yaptırım uygularken bunu bir zafere dönüştürmeyin. Ceza, öfkenizin de göstergesi olmasın. Ceza, sadece bir davranışın yaptırımıdır. Bu nedenle nötr olmanız yararlıdır.

67 Aile İçi Şiddet ve Madde Kötüye Kullanımı
. Madde kötüye kullanımı aile içi şiddete neden olmazken, madde kullanımı ve aile içi şiddet arasında istatistiki bir korelasyon vardır. Aile içi şiddete yönelik çalışmalar sıklıkla şiddet uygulayanların istismar boyunca yüksek oranda alkol ve diğer maddeleri kullandıklarını göstermektedir. Yalnızca şiddet uygulayanlar madde veya alkol kullanımına eğilimli değillerdir ancak aile içi şiddet kurbanların istismarla baş ederken alkol ve madde kullanım olasılıklarını da arttırmaktadır.

68 Aile içi şiddet ve madde kötüye kullanım konuları birbirleriyle etkileşim halindedirler, birbirlerini körüklemektedirler ve eş zamanlı tedavi edilmelidirler.

69 . Eşe yönelik şiddette düzenli alkol kullanımı başlıca risk faktörlerinden biridir.
.Şiddet uygulama hadisesine alkol kötüye kullanımının eşlik etmesi daha şiddetli olur ve daha büyük bir zararla sonuçlanır. .Alkol bağımlısı kadınların alkol kullanmayan kadınlara göre çocukluklarında fiziksel ve duygusal istismara maruz kalmaları daha olasıdır.

70 .Aile içi şiddet ve madde bağımlılığı sıklıkla beraber ortaya çıkar ancak madde kötüye kullanımı ve aile içi şiddet arasında nedensel bir ilişki olduğunu gösteren bir kanıt yoktur. .Alkol bağımlılığı tedavisi istismar davranışları için bir tedavi değildir. İstismara uğramış kadınlar istismara uğramamış kadınlara göre alkol kötüye kullanımına 15 kat, madde kötüye kullanımını da 9 kat daha yakındırlar.

71 Madde Bağımlısına Yaklaşımın Temel İlkeleri
. Aile bağımlıyı tedaviye yönlendirme ve tedavi etme konusunda bilgi sahibi olmalıdır. .Aile, kişinin tedavi olma isteğini arttırabilir. Bunu kimi zaman ödüllerle, kimi zaman ise baskıyla sağlar. .Aile, desteğini minimal düzeye indirerek bağımlıya yardımcı olabilir. Hayat koşullarının zorlaşması bağımlının tedavi olma gereksinimini arttıracaktır. Tedavi girişimleri için her zaman açık tutulan destek teklifi, diğer alanlarda kısıtlanmalıdır.

72 Hazır Olun Kendinizi hazır hissetmeden onunla konuşmayın. Çünkü gergin haliniz suçlayıcı, etiketleyici veya yargılayıcı konuşmalara yol açar. Bu durum, bağımlıda sizin ona destek olacağınız düşüncesini azaltabilir. Sizi bir rakip gibi görmeye başlayabilir. Çatışma ortamı doğar.Önce hazırlanın, düşünün bir strateji belirleyin ve ondan sonra bir yanıt verin.

73 Onun farklı Olduğunu Kabullenin
Onun zaten farklı bir kişi olduğu için madde kullanmaya başladığını unutmayın. Diğer insanlardan beklediğinizi ondan beklemeyin. Onun eksiklilerini, yaşadıkları zorlukları görün. Farklı olduğunu kabullenmek ve beklentilerinizi düşürmek, ona karşı olan tahammülünüz artıracaktır. Onu kabullenmek demek çatışmaların azalması demektir. Eleştirilmesi gereken konu onun kendisi değil, davranışlarıdır.

74 Duygularınızı Kontrol Edin
Sakin olmaya çalışın, çok duygusal davranmayın ve onunla konuşurken samimi, dürüst ve gerçekçi olun. Alkol ve madde konuları üzerinde okuduğunuzu ve bilgilendiğinizi ona hissettirin. Onun davranışlarından dolayı kendinizi suçlamayın ve kendinizi sorumlu tutmayın. Suçluluk duygusu kolayca öfkeye dönüşebilir.

75 Değişim için acele etmeyin
Değişim için acele etmeyin. Onun değişmeye karar vermesi ve değişmesi zaman alacaktır. Öfke, karamsarlık, üzüntü, hayal kırıklığı, ümitsizlik.. Bir bağımlının yakını olan herkes bu duyguları yaşar. Ancak bunları kontrol edenler ayakta kalabilir.

76 Onun Tuzaklarına Düşmeyin
Bağımlılar ve ergenler genelde yakınlarını kızdırmak isterler. Sinirlendiğiniz takdirde, aslında o hedefine ulaşmış olacaktır. Siz gene ‘‘kötü’’olursunuz. O da istediği gibi davranmaya devam eder. Tuzaklara düşmeyin. Tuzaklara düşüp, onşarın davranışlarını sürdürmeleri için zemin hazırlamayın.

77 Beklentilerinizi Düşürün
Aslında amacınız, onun kullandığı maddeyi bırakmasıdır. Onu bambaşka bir kişi haline getirmek gibi bir hedef olamaz. Tüm davranışlarının değişmesini beklemeyin. Bunlar değişse bile uzun zaman alacaktır.

78 Yeni Beceriler Kazanın
Yeni beceriler kazanmak zorundasınız. İlk adımı atan siz olacağınıza göre, öncelikle sizin değişmeniz gerekir. . Çok kolay öfkeleniyorsanız öfkenizi kontrol edin. .Çatışmaları çözme yöntemleri ve iletişim becerileri konusunda kendinizi geliştirmeli ve yeni beceriler edinmelisiniz.

79 Hayatınızı Sürdürün Yakınlar hayatlarını onun üstüne odaklamamalıdır. Onunla uğraşırken, hayatını sürdürmeye de özen göstermelidir. Bu şekilde evdeki diğer çocukları da koruyabilir ve onların madde kullanan kardeşlerinden etkilenmesi azaltılabilir. Odağınız o olursa, kısa sürede yorulur ve yarı yolda kalırsınız.

80 Ailenin tüm üyelerinin ilgisinin tek kişiye odaklanması sonucu, madde kullanan kişi bu ilgiyi kaybetmemek için madde kullanmayı da sürdürebilir.

81 Sınırlarınızı Koyun Sınırları belirlemek bağımlılığın tedavisinde önemli ve çok gerekli olan bir adımdır. Çünkü bağımlılar genelde sınırları delmeyi ve kurallara uymamayı çok severler. Kendi sınırlarınızı ve onun sınırlarını iyi çizmeniz gerekir.

82 Koyduğunuz sınırların net olmasına özen gösterin
Koyduğunuz sınırların net olmasına özen gösterin. Örneğin bir eş alkol kullandığı için eşinden ayrılacağını söylediğinde, ne kadar alkol kullandığını ve ne zaman ayrılacağını da bildirmesi gereklidir. Ne olursa ayrılmayacağını da söylemelidir.

83 Ergenler, sınırlarını bilemeyen yetişkinlerdir
Ergenler, sınırlarını bilemeyen yetişkinlerdir. Özellikle madde kullanan ergenler kendilerine sınır koymakta ve kurallara uymakta güçlük çekerler. .Her kişinin sınırlarını bilmeye ihtiyacı vardır. Sınırların ne olduğu anlatılmadıysa, o da sınırları delmekte özgür kalır. Olmayan sınır delinmez !

84 Sınırlar bireyin kapasitesini aşmamalıdır
.Sınırlar bireyin kapasitesini aşmamalıdır. Onun uygulayabileceği ve uyabileceği sınırlar olmalıdır. .Sınırlar geniş olmalıdır. Her konuda sınır konmamalıdır. Sınırlar anayasa gibi olmalıdır. En önemli konuları içermelidir.

85 Sınırlar açık ve anlaşılır olmalıdır
.Sınırlar açık ve anlaşılır olmalıdır. Örneğin iyi arkadaşlar edin bir anlam ifade etmez. Ama sigara içmeyen arkadaşların olsun demenin bir anlamı vardır. .Kurallar çocuğa ne yapmaması gerektiğini söylediği kadar ne yapması gerektiğini de söylemelidir. Geç kalma yerine 19’da evde ol gibi.

86 . Sınırlar konusunda tutarlı olunmalıdır.
.Sınırlar uygulanabilir olmalıdır. .Kurallar önceden belirlenmelidir. .Bireysel farklılıklara saygı gösterilmelidir. .Ceza hataya uygun ve ölçülü olmalıdır. Ceza verilmeden önce iyici dinlemek gereklidir. Eğer ceza verilecekse zaman geçirilmeden verilmelidir. Geç verilen ceza hedefine ulaşmaz. Cezanın niteliği ve boyutu önceden belli olmalıdır.

87 Bir yaptırımı uygularken bunu bir zafere dönüştürmeyin
Bir yaptırımı uygularken bunu bir zafere dönüştürmeyin. Ceza, öfkenizin de göstergesi olmasın. Ceza sadece bir davranışın yaptırımıdır. Bu nedenle nötr olmanız yararlıdır. Hatta bu cezayı verdiğiniz için üzüldüğünüzü belirtmelisiniz.

88 Sorumluluğunu Almasını Sağlayın
Onun adına sorumluluk almak bağımlılığını sürdürmesine yardımcı olur.

89 Yeni Stratejiler Geliştirin
Eğer bugüne kadar uygulanan yöntemler başarılı olsaydı, zaten kişinin madde kullanmayacağı hatırlanmalıdır. Bu nedenle, başarısız yöntemler uygulanmamalı,ve bir kenara bırakılmalıdır. Farklı sorun alanları için farklı yöntemler geliştirilmelidir.

90 Seçenek Sunun Onun bir şey yapmasını istediğiniz zaman ona doğrudan emirler vermek hiçbir işe yaramaz. Ona seçenekler sunmak ve bu seçeneklerden birisini seçmesini sağlamak tartışmayı önler. Seçenek sunduğunuz ve birini seçtiği takdirde aslında kendi tercihini yapmış olacaktır.

91 Açık Olun Bağımlılık oyunlarından biri gizliliktir. Çevreden saklamak sık yapılan bir davranıştır. Gizlendikçe kişi bağımlılık oyununu sürdürür. Yakınlar genellikle utançları nedeniyle bu durumu saklarlar. Saklandıkça, o utanç duymaktan kurtulur. Halbuki onun utanması ve biraz zora girmesi gerekmektedir. Saklamak onun yaşamını kolaylaştırır.

92 İlk Adımı Atan Olun Yakınların beklentisi genelde bağımlıların değişmesini beklemektir. İlk adımı sizin atmanız ve değişmeye başlamanız onun değişimine yol açacaktır. Çoğunlukla bağımlı tüm suçu başkalarına atar. Siz değiştiğiniz takdirde, onun suçlayacağı şeyler azalmaya başlar.

93 İletişimin Kalitesini Arttırın
İyi iletişim için iyi dinlemek gerekir. Dinlemek konuşmak değildir. Onu anlamaktır. Dinlemek onu dinlediğini ve anladığını göstermektir. Konuşması için cesaret verin, konuşmaktan korkmayın.

94 Onu Değil Davranışlarını Eleştirin
Eleştirilmesi gereken onun kendisi değil, davranışları olmalıdır. Böylece o ve istenmeyen davranışları arasında bir ayrım yapılmış olur. Bu ayrım onun istenmeyen davranışlarını daha iyi tanımlamasına ve farkındalığın artmasına yardımcı olabilir. Ben seni seviyorum ama madde kullanmanı sevmiyorum mesajını vermek doğrudur.

95 Çatışmaları Çözmeye Çalışın
O öfkeliyken tartışmaktan kaçınmak gerekir. Çatışma ertelenmelidir.

96 Onu Destekleyelim Unutmayalım onun da yaptığı doğru şeyler vardır. Hep onun kötü davranışlarının ya da yanlışlarının üstüne odaklanmak başarıyı getirmez. Kötü davranışlar yerine iyi davranışlar üstüne konsantre olunmalıdır. Bu, onları değişim konusunda cesaretlendirir.

97 Bozuk Plak Bazen tartışmalarda, tartışma istemediğiniz yöne doğru kayar. Karşımızdakinin söyledikleri çok mantıklı olmasa bile, bir süre sonra kendimizi içinden çıkılmaz bir durumda buluruz. Laf yetiştirmekten yorgun düşeriz. Sonuçta karşımızdaki istediğini elde etmiştir. Biz ise doğru olduğundan emin olduğumuz bir şeyde, nasıl olup da haksız çıktığımızı düşünürüz. Bunun en önemli nedeni, fazla açıklamada bulunduğumuzdan tartışmanın istemediğimiz yöne doğru kaymasıdır.

98 Genç: Bu gece geç gelmek istiyorum.
Anne: Hayır, geç gelmeni istemiyorum. Genç: niye Anne. Aile kurallarımız bu şekilde Genç: Ama tüm arkadaşlarım geç saatlerde geliyor, bir iki kez geç gelsem ne olur ki. Anne: Geç gelmeni istemiyorum. Genç: Arkadaşlarım hep geç gidiyor. Anne: Biz geç gelmeni istemiyoruz.

99 Yukarıdaki diyolog fazla uzun süremez. Bir noktada tıkanır
Yukarıdaki diyolog fazla uzun süremez. Bir noktada tıkanır. Annenin hata yapma ihtimal, çok düşüktür. Tartışma istenmeyen yönlere doğru gitmez. Bozuk plak taktiğini uygularken, bir kez, söyleminizin gerekçesini açıklamakta yarar vardır. Ardından aynı sözler tekrarlanmalıdır.

100 Tekrar Kullanma Tehditlerinde Blöfü Görün
Bir bağımlı bazen istediklerinin olması için yakınlarını tekrar madde kullanmaya başlamakla tehdit edebilir. Tehditler karşısında soğukkanlı olmak ve ‘‘Bu senin hayatın, sen bilirsin demek en doğru olanıdır ‘‘ Ancak daha önceden bazı seçenekler sunulduysa bu hatırlatılabilir.

101 Konuşmaktan Çekinmeyin
Konuşmamak gizlilik oyununu sürdürür. Gizlilik oyunu da bağımlılık oyununu besler. Konuşmaktan korkmak sorunu çözmeyi değil, ertelemeyi gerektirir.

102 Etkin Konuşma Yöntemlerini Deneyin
Kısa Konuşun Mesajın kısası iyidir. Geç kaldığın zamanlar merak ediyorum. Beni haberdar etmeni istiyorum. 2.Olumlu Olun Olumlu konuşma suçlama, yargılama, genelleştirme gibi olumsuz etkileri olan konuşma biçimini kullanmamaktır.

103 Bir şeyi istemek neyi istemediğimizi de gösterir
Bir şeyi istemek neyi istemediğimizi de gösterir. Bu nedenle istemediklerinizi söylemek yerine istediklerinizi söyleyebilirsiniz. Ne yapılmaması gerektiğini söylemek ne yapılması gerektiğini anlatmaz. Örneğin Sarhoş olup, arkadaşlarınla dağıtmandan nefret ediyorum Yerine Alkol almadan arkadaşlarınla eğlenmen gzüel bir şey

104 3.Özgün Davranışa Yönelin
Ne istediğinizi net olarak söylemek çok önemlidir. :örneğin mutlu olmak istiyorum değişmesi gereken durum hakkında hiçbir şey ifade etmeyebilir. Onun yerine ne değişirse mutlu olacağınızı belirtmeniz gerekir. Örneğin Evde hiçbir iş yapmıyorsun Yerine Bulaşıkları her gün senin kaldırmanı istiyorum

105 4. Duygularınızı Tanımlayın
Duygularınızı iyi bir şekilde tanımladığınızda veya adlandırdığınızda karşınızdaki sizin ne istediğinizi daha iyi anlayacaktır. Örneğin Senin sorumsuz davranışların beni öldürecek. Sıkıntıdan çıldırmazsam şanslıyım Yerine Elektrik faturası zamanında yatmadığında ben huzursuz oluyorum. Bu konuda bana yardımcı olmanı isterim.

106 5.Anladığınızı Gösterin
Hep anlaşılmadıklarını düşünürler. Onu anladığınızı söylemek belki zor olabilir. Ama diğer durumlarda hep direnç gösterirler ve savunmaya geçerler. Çocukları tabi ki erkenden yatıracağım. Sen geleceksin diye mi bekleyecekler. Hem geç geliyorsun, hem de sarhoş. Yerine Çocuklarla birlikte yemeyi istediğini biliyorum ve bunu haklı buluyorum. Bunu sağlamak için ikimizin de bir şeyler yapması gerek.

107 6. Kısmen Sorumluluğu Kabul Edin
O, sizi her konuda suçlarken, kısmen de olsa sizin de sorumlu olacağınız bazı şeyleri kabullenmek zor gelebilir. Ama o da suçlu olduğu her konuda üste çıkmaya çalışmıyor mu? Bu nedenle yarışmayı bırakın. Bazen sizin sorumlu olduğunuzu ona söyleyin. Örneğin: Neden tamirciyi çağırmadın ? Nasıl unutursun, dün gece kaç kez sana söyledim ! Yerine: Tamirciyi çağırmadın mı ? Ben de bugün tamirciyi çağırman gerektiğini sana hatırlatmayı unuttum. Senin hatırlayacağını düşünmüştüm.

108 7. Yardım Önerin Destekleyici olan ama suçlayıcı olmayan yardım tekliflerine genelde olumlu yanıt gelir. Örneğin Dün gece yine çok içtin. Sonra da saçmaladın. Beni hiç dinlemiyorsun ? Yerine. Çok fazla içmeni önlemek için ne yapabilirim ?

109 Korkutmayın ve Suçlamayın
Tartışma sırasında kullanıcı korkutulur ise yalan söylemek zorunda kalabilir. Baskı altında kalması tekrar maddeye yönelmesine yol açabilir. Korkutulan kişinin madde kullandığı zaman gelip bunu yakınlarıyla paylaşması da beklenemez. Paylaşma yerine bunu saklaması daha sık görülen bir davranıştır. Her seferinde onu suçlamak, yargılamak genelde ters teper. Bu tepkilerle karşılaşan kişi, madde kullanımını sürdürmeye devam eder.

110 Geçmişi Unutun, Geleceğe Odaklanın
Eğer kişi kullanmayı bıraktıysa onu sürekli bir suçlu gibi izlemek, potansiyel bir tehlike olarak değerlendirmek, geçen günleri sık sık gündeme getirip onu suçlamak büyük hatadır. Tekrar başlaması için zemin hazırlamaktır.

111 Geri Dönüşlerde Hayal Kırıklığı Yaşamayın
Bağımlılar genelde kullandıkları maddeden tek seferde uzaklaşmazlar. Bir çok tedavi girişimi sonrasında bırakırlar. Hangisinin sonuncu olduğunu bilebilmek oldukça zordur. Bu nedenle yakınların geri dönüşlerde hayal kırıklığı yaşamamsı, aynı şekilde onun bırakması için uyguladığı stratejilere devam etmesi gerekir.

112 İzolasyona Çalışın Alkol ve madde bağımlılığında en büyük sorun kişinin kullandığı maddeyle karşı karşıya gelmesi veya o maddeyi hatırlatan nesnelerle yüzleşmesidir. Bunlarla karşılaştığı zaman madde kullanımını durdurması çok ama çok zordur. Hoşlanmasa da gider o maddeyi kullanır. İzolasyon tek başına yeterli bir yöntem değildir. İzolasyon sonrası adımların iyi planlanması ve uygulanması şarttır.

113 Somut Verilere Dayanın Test Yapın
Öznel belirtilere dair kuşkularınız varsa, yani madde kullanıldığından bir şekilde kuşkulandıysanız, bu durumda test yapın. Test olmadan kuşkularınızdan söz etmeyin. Somut verilere dayanmadığınız zaman aranızdaki ilişki bozulacaktır. Kuşkulandığınız anda yüzleştirin veya şişenin açıldığını görürseniz hemen yüzleştirin. Bunu yaparken onu suçlamadan yapmak çok önemlidir. Sadece bir durum tespitinde bulunun. Bu şişe dün akşam açılmış ve içilmiş. Sadece bilgi vermek için söylüyorum demeniz yeterlidir.

114 Kolay Teslim Olmayın Oturttuğunuz sistemi ve geliştirdiğiniz stratejileri değiştirmeyin. Bağımlılar sürekli bir test etme girişimi içindedirler. Yerleştirdiğiniz stratejileri sürekli sorgular ve ne zaman bunları uygulamaktan vazgeçeceğinizi görmek ister. Genelde ilk bir ay içinde bir test gelir ardından birkaç testten daha geçiririler yakınlarını. Bu dönemlerde yakınlar teslim olursa, bağımlı eski haline dönme eğilimi taşır.

115 Onun Direnç Geliştirmesine Yol Açmayın
Olumsuz sözler onun davranışını değiştirmesine yardımcı olmayacaktır. Aksine onda direnç oluşturur. Onu sevdiğinizi ve ona yardımcı olmaya çalıştığınızı unutmayın. Sen içip beni üzüyorsun, sen bizi hiç düşünmüyorsun gibi sen dili cümleleri kurmayın. Sen dili her zaman suçlama içerir. Onun yerine ben dilini seçin. Sen içtiğin zaman ben çok üzülüyorum, hiç düşünülmediğimi hissediyorum diyebilirsiniz. Böylece sadece kendi duygularınızı ona iletmiş olursunuz. Bu durumda o kendi başına kalır ve her şeyi bir kez daha düşünmek zorunda kalır

116 Üçüncü Kişileri İyi Kullanın
Dayılar, amcalar, halalar, komşular, uzaktan ağabeyler gibi bağımlının sözünü dinlediği kişileri sorunun içine katmak ve onlardan yardım beklemek doğru olabilir. Ancak bunu uygun zaman ve koşullarda yapmak gerekir.Bazen bağımlılar için yakınlarının söyledikleri zaman içinde önemini kaybeder. Dışarıdan birisinin söyledikleri önemli hale gelir ve farkındalıklarını arttırır.

117 Fiziksel Durumunu Takip Edin
Kullanılan maddeler birçok fiziksel soruna yol açabilir. O ise,genelde bunların farkına varamaz. Bu nedenle yakınlarının onu izlemesi gerekir. Bu belirtileri onunla paylaşırken dikkatli olun. Dürüstçe gördüğünüz şeyi söyleyin. Fazla telaşa kapılmayın. Onun kullandığı maddeyi bırakması için bu belirtilerle ilgilendiğiniz hissini vermeyin. Amacınızın onun sağlığını düşünmek olduğunu hissettirin (Ögel, 2014, s.65-98)

118 O Tedaviye Başvurmuyorsa
.Tedaviye başvurdu, başvurmadı. .Randevu aldı almadı. .Doktora gitti gitmedi ! Bu süreçte en kritik an, tedaviye başvurmasının beklendiği anda bağımlı kişinin bundan anlaşılmaz bir şekilde vazgeçmesidir.

119 .Madde kullanan kişi gelmek istemese bile yakınlarının danışmanlık hizmeti alması önemlidir. Aile ve yakınları kişinin tedavi olma isteğini arttırabilir.

120 Bağımlılarda bir yanda kullandıkları maddenin yarattığı olumsuz etkiler, diğer yanda ise bırakmanın getireceği olumlu sonuçlar verdir. Ancak işin öte tarafında ise maddenin sağladığı geçici keyifler ve onu bırakmanın getireceği zorluklar vardır. Bu çok yönlü bir dengedir. Bu çok yönlü dengede, maddenin olumsuz yanlarının ve bırakmanın olumlu yanlarının artması ile madde kullanımının keyifli yanlarının ve bırakmanın olumsuz yanlarının azalması sonucu kişi tedaviye yönlenir.

121 Bir çok aile bağımlıya sonsuz destek sağlamaktadır
Bir çok aile bağımlıya sonsuz destek sağlamaktadır. Desteklerini çekerlerse durumun daha kötü olacağı inancındadırlar. Halbuki kişinin durumu bu destekle daha da kötüye gitmektedir. Bu nedenle aile desteğini minimal düzeye indirerek bağımlıya yardımcı olabilir.

122 Hayat koşullarının zorlaşması bağımlının tedavi olma gereksinimini artıracaktır. Tedavi girişimleri için her zaman açık tutulan destek teklifi diğer alanlarda kısıtlanmalıdır.

123 Tam olarak bağımlılık gelişti ve kişi tedavi olmaya ya da bırakmaya niyetlenmiyor ise onu artık zorlamak iyi olacaktır. Onun sorumluluklarını üstlenmesini sağlamak, imkanlarını, seçeneklerini daraltmak, gösterilen hoşgörünün sınırlı olduğunu hissettirmek, dolaylı baskı yöntemlerini kullanmak çoğu zaman kişiyi tedaviye zorlar.