Triaj Nedir Başar Cander

... konulu sunumlar: "Triaj Nedir Başar Cander"— Sunum transkripti:

1 Triaj Nedir Başar Cander
NEÜ Meram Tıp Fakültesi AcilTıp Okmeydanı Eğitim Araştırma Konya Eğitim araştırma

2 Doğru,hızlı triaj 21. yüzyılda acil tıp sistemlerinin anahtarı olacaktır

3 Arz-talep Dengesi İhtiyaç ve talebin kaynaklardan fazla olması durumu Bu durumda bazı ihtiyaçlar hemen karşılanamaz Veya hiç karşılanamaz

4 4

5 5

6

7

8 Her seviyede karar(sağlık hizmeti dağılımı)
Ulusal sağlık politikasında Acil servis tedavilerinde Toplu taşıt kazalarında Endüstriyel yaralanmalarda Triage Rationing Allocating

9 Triaj en sık kullanım Acil serviste hasta tedavi önceliğinin sınıflanması Toplu kazalarda ve yaralanmalarda Afetlerde Savaş alanında

10 Triaj Sağlık kaynaklarının hastalara dağıtımı
Trier(fransızca):sınıflandırma Triaj sağlık sisteminde spesifik olarak kullanılmakta

11 Geçmişini bilmeyen geleceğini göremez

12

13 Tarihçe Meydana çıkışı savaşlarda olmuş ve askeri tıbbın bir parçası olarak gelişmiştir. İlk kayıtlı olan sistemli uygulama 18.yüzyıla dayanır İlk ve orta çağlarda yaralanan askerler için yapılan tedavi uygulaması çok azdır veya yoktur. 18.yüzyıl başında ise askeri cerrahi birimi oluşmuş ve ilk triaj kuralları batıda uygulanmaya başlanmıştır

14 İlk uygulama Napolyon’un cerrahi şefi Dominic Jean Larrey
Larrey savaş anında hemen değerlendirilmesi gereken askerleri tanımlamış Hemen acil müdahale edilmesi gerekenleri,saatler veya günler içinde tedavi edilecekleri ayırmış

15 Askeri triaja sonraki en büyük katkıyı sağlayan ingiliz bahriye cerrahı John Wilson’dur
Çabaların efektif kullanılması gerekir,hemen değerlendirilmesi gereken ve tedavi şansı olan yaralıları daha az şiddetli veya fatal yaralılardan ayırarak tedavi etmeyi temel almıştır (1846)

16 ABD askerleri bu konuda biraz yavaş gelişme sağlamıştır
İç savaşta prensip:Durumlarına bakılmaksızın sıralarına bakılır Önce gelen önce bakılır(Walt Whitman) Bu feci uygulamadan bir yıl sonra triaj uygulanmaya başlanmış

17 Triajı iyice zorunlu hale gelmiş
I.Dünya savaşında yeni öldürücü makinalı silahlar Zehirli gazlar Benzeri görülmemiş sayıda tedavi edilebilir yaralı ve hasta grubu Triajı iyice zorunlu hale gelmiş

18 Önceki prensipler değişmiş;
yataklı hastaneye binlerce vaka gelince hepsini değerlendirmek mümkün olmamış “The greatest good of the greatest number must be the rule.”

19 Uzun zaman alacak hastaların değerlendirilmesi ertelenmeli ve daha az zaman alacak daha az komplike vakalara öncelik tanınmalı Bazı hastaların kurtarılması için bazı hastaların ölmesine izin verilmeli

20 II.Dünya Savaşı Ek silahlar
Ek tedaviler: hava yolu desteği,Plazma,Penisilin Askeri doktorlar Triajı geliştiriyorlar,detaylandırıyorlar Örneğin Kuzey Afrikaya ilk ulaşan penisilinlerin gonorede(Askerlerde) kullanılması infekte savaş yarasına tercih ediliyor (1943)

21 1941 de alman doktorlar güçlü savaşçılara öncelik tanıyor
1958 de NATO üç Triaj kategorisi belirliyor

22 1-)Hafif yaralı ve servise dönebilecek
2-)Şiddetli yaralı resusitasyon ve acil cerrahi endikasyonu 3-)Ümitsiz vakalar ve ölüler

23 Hızlı hasta tahliyesi hava taşımacılığıyla Kore savaşında başlamış ve Vietnam savaşında gelişmiştir
Yaralanmadan kesin tedaviye geçen süre II. Dünya savaşında saat iken Kore savaşında 2-4 saate düşmüş,Vietnamda 2 saatten az olmuştur

24 Modern askeri konsepte ilk olarak kimin definif bakım için tahliye edileceği kararı temel düşüncedir
Askeri triaj sistemi giderek sivil afet ve acil birim triajına adapte olmuştur

25 İlk olarak 1964’de Weinerman ve arkadaşları ilk sivil triaj sistemini yayınlamışlardır
Bundan sonra triaj sistemleri giderek gelişmiştir

26 Triaj Sistemleri En yaygın olanlar: Acil servis triajı ICU triaj
KazaTriajı Askeri triaj Afet Triajı

27 Acil Servis Triaj görevlisi genelde hemşiredir,bütün hastaları değerlendirir,sınıflandırır ve öncelik belirler Acil servis triajında gerçek acil ve ciddi olan hastaların öncelikle tedavi almasını sağlar,diğer hastalar da tedavi alır ancak bunların bekleme süresi daha uzundur Temel unsur en acil ve ağır hastaları belirlemektir

28 Bu durumda bazı hastalar beklemektense acil servisten ayrılabilirler
Bazı acil triaj modellerinde minor problemli hastalar ilgili kliniklere yönlendirilir Ancak bu etik ve medikal tehlikeler yüzünden eleştirilmektedir

29 ABD de genelde üçlü triaj sistemi uygulanmakta ancak beşli triaj sistemi populer hale gelmektedir
Kanada,İspanya,İngiltere Avusturya da beşli triaj sistemi uygulanmaktadır

30

31 Üçlü Triaj sisteminde Acil (derhal) İvedi(saat- bekleme)
İvedi olmayan(bakılmalı ama zaman önemli değil)

32 ACEP 2003 yılından itibaren 5 li triaj modelini desteklemektedir

33 ESI 5 seviyeli triaj skalasıdır
Richard Wuerz, David Eitel (ATU) tarafından geliştirilmiştir. Temeli:Kim önce görülmeli Ne kadar bekleyebilir? Doğru hasta doğru kaynaklara doğru zamanda doğru yerde (yönetir)

34 Emergency Severity Index(USA):I ve II
Emergency Severity Index(USA):I ve II. Seviye en yüksek seviyedir III-V ten ayrılır öncelik tanınır Hem hastanın durumu hem kaynaklar göz önüne alınır Triaj görevlisi önce hastanın durumunu değerlendirir

35 Hasta seviye I veya II değilse diğer seviyeler için gerekli kaynaklar araştırılır
Kaynakların dahil edilmesi ESI ye özgü

36

37 Seviye I Örnekler Kardiyak arest Solunum arest
şiddetli respirator distress. SpO2 < 90. Kritik travma hastaları. Hipoperfüzyon yapan taşikardi,bradikardi Hipoperfüzyon,hipotansiyon Göğüs ağrısı, hipotansif Anaflaktik reaksiyon Mental değişiklik olan hipoglisemi

38

39 Yüksek risk Koroner sendroma uyan göğüs ağrısı.
Sağlık çalışanına iğne batması. Seviye I kriteri olmayan strok Ektopik gebelik. Kemoterapi alan ateşli hasta Suicid girişimi.

40 İhtiyaç duyulan kaynaklar
Karar verinceye kadar

41

42 Vital Bulgular

43 ManchesterTrage Scala
54 algoritma İngiltere de yaygın Hastanın başlıca şikayeti triaj seviyesini belirler

44 The Canadian Triage and Acuity Scale
Klinik durumu betimleyen geniş bir listeye göre 5 seviye mevcut Her seviyede doktorun ne kadar sürede değerlendirmesi gerektiği belirtilmiştir Level I derhal

45 Bu metodlar iyidir mükemmel değildir
Puanlayanların güvenirliği önemlidir

46

47 Inpatient (ICU) Triage
Bundan sonraki karar hastaneye yatırılacak olanların bakımı hangi seviyede olacak Yatak sorunu yoksa problem yok hepsi yatar

48 Yatak sayısı yetersizse
Öncelik hangisinde? Bunun hasta durumuna bir sistem veya plana göre yapılması bu triajı tarif eder ABD de bu konu özellikle yoğun bakım yatakları içindir

49 Teorik olarak bu seviyede en çok kime faydalı olacaksa öncelik tanınmalı
Daha az zengin ülkelerde hastane servisleri kısıtlı yoğun bakım kadar cerrahi önceliği ve görüntüleme önceliği de triaj gerektirir

50 Yoğun bakıma alma kriterleri çok iyi belirlenirse Triaj ihtiyacı azalır.Triaj prensipleri yazılmalı
Etnik köken,cinsiyet,sosyal statü,finansal durum asla göz önüne alınmamalı

51 Yoğun bakıma almak için değişik modeller:
Öncelik Modeli Tanı Modeli Objektif parametreler Modeli Öncelik modeli aynı zamanda Triajla içiçe

52 Öncelik(prioritization)Modeli
Priority 1:Unstabl,kritik hastalar.Yoğun bakım dışında olamayacak yoğun tedavi ve monitorizasyona ihtiyaç var:ventilatör desteği,vazoaktif ilaç tedavisi.Akut solunum yetmezliği,invaziv monitorizasyon şok hastaları gibi

53 Priority 2:İntensiv monitorizasyona ihtiyaç vardır
Priority 2:İntensiv monitorizasyona ihtiyaç vardır.Her an müdahale gerekebilir.örnek :kronik komorbid hasta +akut şiddetli medikal veya cerrahi hastalık

54 Priority 3:Kritik unstabil hastalar,ancak altta yatan koşullardan dolayı geri dönüş ,iyileşme olasılığı düşük Akut hastalık için yoğun tedavi verilebilir ancak bunların entubasyon ve resusitasyonlarında sınırlama var Metastatik maligniteye ek infeksiyon,kardiayak tamponat gibi

55 Priority 4:Bu hastalar yoğun bakıma uygun değildir,ancak kişisel bazda ,koşullara göre ICU direktörü kararıyla alınabilir. 2 kategoride değerlendirilir

56 A:Yoğun bakımdan az fayda görecek,girişim için düşük risk var:Periferik vaskuler cerrahi,stabil DKA,orta KKY B:Terminal dönem:İrreversibl beyin hasarı,irreversibl MOF,metastatik kanser(Tedaviye cevapsız)

57 Çoklu Kazalarda Triaj Bu triaj toplu kazalarda,konut yangınlarında uçak kazalarında Bu durumda transport için ve acil serviste en şiddetli yaralanması olan kritik durumdakilere öncelik tanınır

58 Bazı anlarda kargaşa olmakta
Bu durumlarda acil çalışanları destek alarak sorunu çözmeli Daha az acil olan vakalar daha çok beklemek zorunda

59 Military (Battlefield) Triage
Askeri doktorlar bu işin başlangıcını sağlamışlardır Kendine has özellikleri vardır Triajı yapanlar da hizmeti alanlar da askerdir ve üsleri hakkında karar vermek zorundadırlar

60 Diğerlerinden farklı olarak stratejiler ve askeri görevler de askeri triaj sistemine etki etmektedir
Bu sistemde sivillerin tedavi durumu da ayrı bir konudur Cenova sözleşmesi ve benzer uluslar arası kurallar:Savaşta yaralananların tedavisinde değişik kurallar belirtilmiştir

61 Disaster (Mass Casualty) Triage
ACEP Medikal Afet:Doğal veya insan kaynaklı yıkımın bölge ve toplumun sağlık ihtiyacını aşacak durumda olması Kazalardaki triajdan yıkımın boyutuyla ayrılır

62 Sağlık kapasitesi çok aşılabilir
Triaj:Kim tedavi alacak,kim almayacak

63 Kriterler çok çeşitli:
Beklenilen vaka sayısı Yaralanma şiddeti Coğrafik bölgenin durumu Ek kaynaklara ulaşım süresi

64 Optimal Triaj için: Hızlı hasta değerlendirme yeteneği
Triaj sistemlerini iyi bilmeli Olay ve afetin boyutu hakkında doğru bilgi Yer,olanaklar civar sağlık olanakları

65 Önerilen Ortak Kriterler
Kırmızı(Öncelik I):Hayatı kurtarılabilir,ancak çok acil veya bir-iki saat içinde tedavi edilmeli(Derhal) Sarı(Öncelik II):Hemen o anda hayati tehlike yok ancak acil tedaviye ihtiyaç var(Gecikmeli)

66 Yeşil(Öncelik III):Minimal tedaviye ihtiyaç var
Siyah(Öncelik yok):Şiddetli bir yaralanma mevcut,normal şartlarda tedavisi mümkün değil,doktor onlarla diğer hastalar arasında seçim yapmak zorunda Kategori dışı:Psikolojik travmaya maruz,güven ve sedasyona ihtiyaç var

67 67

68 Solunum Dolaşım Şuur

69 Simple Triage and Rapid Treatment (START)
ABD kaynaklı daha kuralcı ve daha spesifik 30 sn ve daha az zamanda değerlendirme Solunum,dolaşım ve mental durum hakkında ilk gözleme göre

70 TEŞEKKÜRLER