DR. PEL İ N TÜTÜNCÜO Ğ LU İ ZM İ R ATATÜRK E Ğİ T İ M VE ARA Ş TIRMA HASTANES İ ENDOKR İ NOLOJ İ VE METABOL İ ZMA HASTALIKLARI UZMANI.

... konulu sunumlar: "DR. PEL İ N TÜTÜNCÜO Ğ LU İ ZM İ R ATATÜRK E Ğİ T İ M VE ARA Ş TIRMA HASTANES İ ENDOKR İ NOLOJ İ VE METABOL İ ZMA HASTALIKLARI UZMANI."— Sunum transkripti:

1 DR. PEL İ N TÜTÜNCÜO Ğ LU İ ZM İ R ATATÜRK E Ğİ T İ M VE ARA Ş TIRMA HASTANES İ ENDOKR İ NOLOJ İ VE METABOL İ ZMA HASTALIKLARI UZMANI

2 KEM İ K ER İ MES İ İ skelet – kemik kitlesinin kaybı ve kemik dokusunun mikromimarisinin bozulması sonucu kemik kırılganlı ğ ının artı ş ı ile kar ş ımıza çıkan metabolik bir kemik hastalı ğ ıdır.

3 Osteoporoz, ya da daha çok bilinen adıyla "kemik erimesi", kemi ğ in mineral içeri ğ inin azalması nedeniyle dayanıklı ğ ının azalması, yani kalitesinin dü ş mesidir.

4

5 50 ya ş ın üzerinde her 3 ki ş iden birinde osteoporoz Her 8 ki ş iden 1’inde de osteoporoza ba ğ lı omurga kırı ğ ı geli ş mektedir Bu oran ya ş la artmaktadır Kalça kırı ğ ı, 70 ya ş ın üzerindeki her 3 kadından ve her 9 erkekten 1'inde görülen önemli bir sa ğ lık problemidir.

6 Osteoporoz en sık vücudun yükünü ta ş ıyan ve trabeküler yapıda olan omurları etkiler. Tüm osteoporoz olgularının %47'si omurlarda, %20'si kalçada (uyluk kemi ğ inin ba ş kısmında), %13'ü bileklerde ve %20'si di ğ er kemiklerde görülür.

7 Özellikle ileri yaşlarda omurlardaki çökme kırıklarına bağlı olarak boyda kısalma olabilir Hafif düşmeler sonucunda ya da kendiliğinden, başta kalçada olmak üzere diğer kemiklerde hayatı tehdid eden kırıklar meydana gelebilir.

8

9 50 ya ş ın üstündeki kadınların % 50 si kalça bilek veya omur kırıklarından etkilenir.Aynı ya ş grubundaki erkeklerde ise kırık riski % 13 dolaylarındadır.

10 Kemikler sürekli olarak yapım-yıkım olaylarının ardarda devam etmesiyle yenilenen canlı dokulardır. Trabeküler kemi ğ in yapım-yıkım hızının kortikal kemi ğ e göre 4-8 kat daha hızlı olması bu kemikleri kırıklara daha hassas hale getirmektedir. Kadınlarda 40 ya ş ına kadar yapım-yıkım olayı dengeli bir ş ekilde devam ederken, bu ya ş tan itibaren yıllık % 0.5'lik bir oranda geri dönü ş ümsüz bir kemik kaybı olur. Özellikle menopozdan itibaren daha da hızlanır ve menopozda olan bir kadın her yıl trabeküler kemiklerinin %5'ini ve tüm vücut kemik dokusunun %1-1.5'luk bir kısmını kaybeder.

11 Bu kayıplar 10-15 yıllık hızlı bir dönemden sonra oldukça azalır. Bu a ş amaya kadar kaybedilen kemik dokusu miktarı kadının ileride kemik kırı ğ ıyla kar ş ıla ş ıp kar ş ıla ş mayaca ğ ını belirleyen en önemli etkenlerden biridir. Bu süre içerisinde trabeküler kemi ğ in %50'si kortikal kemi ğ in ise %30'u kadar bir miktarı kaybedilmi ş olabilir

12 Osteoporoz riski ya ş la birlikte artar ve özellikle kadınlarda erkeklere göre daha sık İ nce kemik yapısı olanlarda, ailesinde ve özellikle ailesindeki kadınlardan birinde kemik kırı ğ ı öyküsü ya da boyunda kısalma öyküsü bulunan kadınlarda, 45 ya ş ından önce kendili ğ inden ya da ameliyatla yumurtalıkların alınmasıyla menopoza giren kadınlarda

13 Kimler Risk Altındadır? Kemik erimesi riski ya ş la artar, özellikle kadınlarda erkeklere göre daha fazla görülür. İ nce kemik yapısına sahip olanlarda Ailesinde kemik erimesi hikayesi olanlarda Uzun süre adet görmeme ş eklinde adet düzensizli ğ i olanlar

14 Uzun süreli adet görememe ş eklinde adet düzensizli ğ i olan kadınlarda, Gıdalarının kalsiyum içeri ğ i az olan kadınlarda (en önemli kalsiyum kaynakları süt ve süt ürünleridir), Ya ş amlarında egzersize yer vermeyen, Sigara içen, a ş ırı alkol kullanan kadınlarda, Kortizon ve di ğ er bazı ilaçları kullanmak zorunda olanlarda ve ba ş ta hipertiroidi (tiroid hormonlarının yüksek olması) olmak üzere çe ş itli hormonal hastalıklarda

15 Kemik ölçümleri hızlı, kolay yapılabilen testlerdir. Çok çe ş itli yöntemler var ise de en çok DEXA (Dual photon X-ray absorbsiyometre) kullanılmaktadır. DEXA ile kemi ğ in % 1-2'lik kaybı bile de ğ erlendirilebilir. Osteoporoz tanısında ve tedavinin takibinde hekim önerisi ile kullanılmalıdır.

16

17

18 Normal: Genç eri ş kinlerin KMY’dan en fazla 1 Standart Sapma (SD) farklı (T skor +1 ile –1 arası) Osteopeni: Genç eri ş kinlerin KMY’dan 1 ile 2.5 Standart Sapma (SD) daha az (T skor -1 ile -2.5 arası) Osteoporoz: Genç eri ş kinlerin KMY’dan 2.5 Standart Sapma (SD) veya daha dü ş ük (T skor > -2.5) Yerle ş mi ş Osteoporoz: Genç eri ş kinlerin KMY’dan 2.5 Standart Sapma (SD) veya daha dü ş ük Ek olarak bir veya daha fazla osteoporotik kırık varlı ğ ı Amsterdam Konsensusu, 1996

19

20

21 Alkol, sigara, kahve ve kolalı içecek tüketilmemelidir.

22  KEM İ K YIKIMINI ENGELLEYENLER  kalsiyum  vitamin D ve metabolitleri  östrojenler  kalsitonin  bifosfanatlar

23 KEM İ K YAPIMINI ARTTIRANLAR  parathormon  anabolik steroidler  sodyum florür

24 Çocukluk ve adolesan dönemde iskeletin normal geli ş mesi Doruk kemik kütlesinin yüksek ula ş ması Eri ş kin ya ş larda korunması

25 Ya ş günlük kalsiyum (mg) Do ğ um-6 ay400 6-12 ay600 1-5 ya ş 800 6-10 ya ş 800-1200 Erkek 11-24 ya ş 1200-1500 25-65 ya ş 1000 > 65 Kadın1500 25-50 ya ş 1000 50 ya ş (menopoz sonrası) östrojen alan1000 östrojen almayan1500 gebelik-emzirme1200-1500

26 Kalsiyum Karbonat- mide asidite Kalsiyum sitrat Kalsiyum emilimi, preparatlar bölünmü ş dozlarda ve iki yemek arasında alındı ğ ında en etkin düzeye ula ş ır

27 Gıdalardan alır. D3 UV etkisi ile deride sentezlenir; 25. ve 1.pozisyonunda hidroksilasyona u ğ rayarak aktifle ş ir. Kapalı yerlerde ya ş ayan, dengeli beslenmeyen ve örtünen insanlarda yetmezli ğ i geli ş ir. Ya ş lanmayla birlikte absorbsiyon ve sentezi azalır.

28 Günlük gereksinim 400-800 IÜ’dir Kalsitriol (sentetik 1,25 dihidroksi Vit-D) - 0.5-0.75 µg/g Alfakalsidol- 1-1.5 µg/g

29 Menapoz veya yumurtalıkların çıkarılmasıyla geli ş en östrojen eksikli ğ inde kemiklerin osteoporozdan korunmasında HORMON TEDAV İ S İ uygulanabilir. Mammografi ve smear kontrolleri yapılarak düzenli takip yapılmaktadır

30 Kemik kaybının durdurulması için gerekli en dü ş ük serum östrodiol seviyesi 40-50 pg/ml’dir. Kaybın durdurulması için verilmesi gereken etkin doz, 0.625 mg konjuge östrojen veya 2 mg 17-beta östrodiol’dür.

31 MEME KANSER İ RAH İ M KANSER İ KARAC İĞ ER HASTALI Ğ I VENÖZ TROMBOZ

32 Total ve LDL- kolesterol seviyelerini dü ş ürür, HDL-kolesterol ve trigliserid düzeylerini etkilemez. Hastalarda tromboemboli riski 3 kat artar. Di ğ er yan etkileri; bacaklarda kramp ve a ğ rılar (%6), ate ş basmaları (% 25), vajinal kanama (% 6) ve memelerde hassasiyet ve a ğ rıdır (% 5).

33 Kolestiramin------> ilacın emilimini azaltır. NSA İ ---------------> ilacın etkinli ğ ini arttırabilir Warfarin-----------> Protrombin zamanını azaltır

34 Kemik yıkımı yapan hücreleri baskılar insan ve salmon kalsitonin Sprey ve ampul formları Parenteral yol için 100 IU/gün Nazal yol için 200 IU/gün dozlarında önerilir.

35 Rinit Bulantı Yüzde kızarıklık Sık idrara çıkmak A ş ırı duyarlılık

36 Etidronat, Alendronat, Rizedronat İ badronat Barsaktan emilim oranı verilen dozun % 1-5’i

37 Alendronatın mineralizasyonu olumsuz etkileyen dozu, kemik yıkımını inhibe eden dozun yakla ş ık 6000 katıdır. ALENDRONAT 10 mg/----------70 mg/g

38 Karın a ğ rısı Bulantı Özefagus irritasyonu Kabızlık ve diyare Kas veya eklem a ğ rısı Ba ş a ğ rısı

39 Kalsiyum Antiasit NSAI Birlikte Alınmamalı DİKKAT

40 Özefagus anormalli ğ i olanlar Dik duramama Aktif ülser hastalı ğ ı Böbrek yetmezli ğ i

41 Bol su ile alınmalıdır. 30 dk önce Omurga ve kalça osteoporozu

42 Kemik yapımında rol oynar Yüksek dozlarda (50 mg/g) uygulandı ğ ında; anormal kemik yapımı, gastrointestinal sistem yakınmaları ve mide kanaması geli ş ebilir. Ülkemizde bulunmamakla birlikte Disodyum monoflorafosfat birçok Avrupa ülkesinde vardır.

43 Stronsiyum Kemik yıkımı Kemik yapımı Artmı ş Kemik yapımı Azalmış Kemik yapımı

44 Uygun ayakkabı kullanılır. Çorap ve ayakkabı uygun bir yerde oturularak giyilir. Ani hareketlerden kaçınılır. E ğ ilmek gerekiyorsa, bel bükülmeden, dizler bükülerek e ğ ilmeli. Fazla a ğ ırlık ta ş ımamalıdır. Ev ve i ş yeri aydınlatılmasına özen gösterilmelidir. Yatak odası ve banyo arası sürekli aydınlatılmalıdır.

45 Dü ş meye neden olabilecek e ş yalar kaldırılmalıdır. Yapısı kuvvetli olan mobilyalar seçilmelidir. Banyo ve tuvaletlere sa ğ lam tutunabilecek tutma kolları yaptırmalıdır. Evde kolay eri ş ilebilecek yerlerde telefonlar bulundurmalıdır. Sık kullanılan e ş yalar yakında olmalıdır. Banyo küveti ve zemininin kayganlı ğ ını önleyecek tedbirleri alınmalıdır.

46

47