Ünite 4 GELİR ve ÜCRET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ:TOPLAM TALEP-TOPLAM ARZ (AD-AS) MODELİ.

... konulu sunumlar: "Ünite 4 GELİR ve ÜCRET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ:TOPLAM TALEP-TOPLAM ARZ (AD-AS) MODELİ."— Sunum transkripti:

1 Ünite 4 GELİR ve ÜCRET DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ:TOPLAM TALEP-TOPLAM ARZ (AD-AS) MODELİ

2 GİRİŞ Gelir için üretim, üretim için de kaynakların kullanımı gerekmektedir. Bir ülkede üretim ne kadar fazla ise istihdam ve milli gelir de o derece fazladır. Bir ülkede üretimi, dolayısıyla milli geliri ve istihdam düzeyini neler belirler? Bu ünitede TOPLAM TALEP-TOPLAM ARZ MODELİ’ni kullanarak bu soruyu cevaplandıracağız. Aynı zamanda değişik makroekonomi politikalarının makro değişkenler üzerindeki etkilerini inceleyeceğiz.

3 TOPLAM TALEP-TOPLAM ARZ MODELİ (AD-AS Modeli)
AD-AS Modeli’nin amacı ekonomide milli gelir ile fiyat düzeyinin nasıl belirlendiğini ve Fiyat düzeyindeki dalgalanmaların neden kaynaklandığını anlamaktır. Modelin adından da anlaşılacağı üzere yukarıda belirtilen olgu ve ilişkileri anlamak için iki araç kullanmaktadır. Toplam talep ve Toplam arz

4 TOPLAM TALEP/1 Toplam Talep (Toplulaştırılmış Talep= Aggregate Demand (AD)): Bütün nihai mal ve hizmetlerin (reel GSYİH) talep edilen miktarları ile genel fiyat düzeyi (bütün nihai mal ve hizmet piyasalarındaki fiyatların ortalaması) arasındaki ilişkiyi ele alır.Bu ilişki diğer etkenlerin sabit olduğu (ceteris paribus) varsayımı altında ele alınır.

5 TOPLAM TALEP/2 Bir ekonomide nihai mal ve hizmetlere olan toplam talep (AD); Ev halkının tüketim (Consumption=C) harcamaları Firmaların yatırım (Investment=I) harcamaları Devlet harcamaları (Government expenditure=G) Dış dünyanın net ihracat (Net exports=NX= X-M) taleplerinden oluşur. AD = C + I + G + NX (X-M)

6 Toplam Talep Eğrisi (AD eğrisi)
Fiyatlar genel düzeyi (fiyat düzeyi=P) ile talep edilen reel GSYİH (Y) arasındaki ilişkinin tümünü belirtir. Fiyat düzeyi P1 Talep edilen reel GSYİH miktarında artış P0 Talep edilen reel GSYİH miktarında azalış P2 AD Y1 Y0 Y2 Reel GSYİH (Y)

7 Toplam Talep miktarındaki değişimler
(Toplam talep eğrisi neden aşağı doğru eğimlidir ?)/1 Toplam Talep eğrisinin aşağı doğru eğimli olmasının üç önemli nedeni vardır. Reel gelir etkisi Fiyat düzeyindeki bir azalma insanların gelirinin satın alma gücünü artırır. Aynı nominal gelirle insanlar daha fazla mal ve hizmet satın alabilirler. Bu da talep edecekleri mal ve hizmet miktarını artırır.

8 Toplam Talep miktarındaki değişimler
(Toplam talep eğrisi neden aşağı doğru eğimlidir ?)/2 Faiz oranı etkisi Fiyat düzeyindeki bir azalma faiz oranlarında da bir azalmaya neden olur. Bu da yatırım borçlanma maliyetini düşürerek yatırım harcamalarını artırır. Aynı zamanda tasarruf etmenin çekiciliğini azaltarak tüketim harcamalarını ve tüketim harcamalarını artırır.

9 Uluslararası ikame etkisi
Toplam Talep miktarındaki değişimler (Toplam talep eğrisi neden aşağı doğru eğimlidir ?)/3 Uluslararası ikame etkisi Yurt içindeki ürünlerin fiyatlarının düşmesi yabancı ürünler yerine yerli ürünlerin tercih eilmesine, dolayısıyla yerli ürünlerin yabancı ürünler yerine ikame edilmesine neden olur. Bunun anlamı yurt içinde üretilen malların talep edilen miktarında bir artış, yabancı ürünlerin (ithal edilen) talep edilen miktarında bir azalma demektir. Fiyat düzeyi arttığında da tersi durum söz konusudur.

10 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/1
Toplam talepte değişimlere azalmasına ya da artmasına (AD eğrisinin sağa ya da sola kaymasına) neden olan en önemli faktörler; Beklentiler Uluslararası faktörler Maliye politikası Para politikası Gelecekteki gelirlerle ilgili beklentiler Ev halkı gelecekteki gelirnde artış bekliyorsa daha az tasarruf edip daha çok tüketim yapacaktır.

11 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/2
Beklentiler Gelecekteki gelirlerle ilgili beklentiler Ev halkı gelecekteki gelirinde artış bekliyorsa daha az tasarruf edip daha çok tüketim yapacaktır. Bu da toplam talebin artmasına, toplam talep eğrisinin sağa (AD AD1) kaymasına neden olacaktır. Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Gelecekteki gelirinde azalış bekliyorsa da bu durumun tersi söz konusu olacak ve toplam talep azalacak ve toplam talep eğrisi sola (AD AD2) kayacaktır. Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

12 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/3
Gelecekteki enflasyon oranı ile ilgili beklentiler Gelecekte fiyatların artışı (ya da fiyatların artışının devamı) bekleniyorsa toplam talep artar, toplam talep eğrisi sağa (AD AD1) kayar. Gelecekte fiyatların düşmesi (ya da fiyatların düşüşünün devamı) bekleniyorsa toplam talep azalır, toplam talep eğrisi sola (AD AD2) kayar. Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

13 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/4
Gelecekteki kâr ile ilgili beklentiler Firmalar gelecekte ekonomide canlılık ve büyüme dolayısıyla da talep ve kârlarda artış bekliyorlarsa yatırım harcamalarını artırırlar, bu da toplam talebin artmasına, toplam talep eğrisinin sağa (AD AD1) kaymasına neden olacaktır. Firmalar gelecekte ekonomide daralma dolayısıyla da talep ve kârlarda düşüş bekliyorlarsa yatırım harcamalarını azaltırlar bu da toplam talebin azalmasına, toplam talep eğrisinin sola (AD AD2) kaymasına neden olacaktır. Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

14 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/5
Uluslararası faktörler Döviz kurunda değişimler Döviz fiyatının artması (ulusal paranın yabancı paralar karşısında değer kaybetmesi) yerli ürünlerin yabancı para cinsinden ucuzlamasına dolayısıyla ihracatın artmasına neden olur. Bu da toplam talebi artırır ve toplam talep eğrisinin sağa (AD AD1) kaymasına neden olur. Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Döviz fiyatının düşmesi durumunda ise tersi söz konusudur (AD AD2). Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

15 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/6
Dış dünya gelirlerinde değişimler Dış dünya (yabancı ülkelerin) gelirlerinde artış, yabancıların yerli ürüne olan talebini de artırır, dolayısıyla ihracat artar. Bu da toplam talebi artırır ve toplam talep eğrisinin sağa (AD AD1) kaymasına neden olur. Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Dış dünya gelirlerinin azalması durumunda ise tersi söz konusudur (AD AD2). Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

16 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/7
Maliye Politikası Devlet harcamaları Devlet harcamalarının artırılması toplam talebi artırır. Toplam talep eğrisi sağa kayar (AD AD1). Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Devlet harcamalarının azalması durumunda ise tersi söz konusudur (AD AD2). Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

17 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/8
Vergiler ve transfer ödemelerindeki değişimler Vergilerin azaltılması ev halkının harcanabilir gelirini artırır bu da toplam talebi artırır. Transfer ödemelerinin artırılması da ev halkının gelirini artırır ve bu da toplam talebi artırır. Her iki durumda da toplam talep eğrisi sağa kayar (AD AD1). Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Vergilerin azaltılması ve/veya transfer ödemelerinin artırılması durumunda ise tersi söz konusudur (AD AD2). Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

18 TOPLAM TALEPTE DEĞİŞİMLER/9
Para politikası Ekonomideki para miktarının artırılması faiz oranlarının düşmesine dolayısıyla yatırım maliyetinin düşmesine ve yatırım harcamalarının artmasına neden olur . Bu da toplam talebi artırır. Toplam talep eğrisi sağa kayar (AD AD1). Fiyat Düzeyi (P) Toplam talepte azalış Ekonomideki para miktarının azaltılması durumunda ise tersi söz konusudur (AD AD2). Toplam talepte artış AD1 AD0 AD2 Reel GSYİH (Y)

19 TOPLAM ARZ Bir ekonomide bütün firmaların üretip piyasaya arz ettiği mal ve hizmetlerin toplamına arz edilen toplam mal ve hizmet miktarı denir . Bu miktar parasal olarak reel GSYİH ile ölçülür. Toplam arz (aggregate supply= toplam arz =AS) fiyat düzeyi ile arz edilen reel GSYİH arasındaki ilişkiyi belirtir. Bu ilşki diğer değişkenlerin sabit kaldığı (ceteris paribus) varsayımı altında ele alınır. Toplam arz zaman çerçevesine göre ikiye ayrılır: Kısa dönem Uzun dönem

20 TOPLAM ARZ KISA DÖNEM TOPLAM ARZ
Kısa dönem gerçekleşen reel GSYİH’nın tam istihdam düzeyindeki reel GSYİH’dan (potansiyel GSYİH) sapmalar gösterebileceği bir dönemdir. Kısa dönemde gerçekleşen reel GSYİH, potansiyel (tam istihdamdaki) reel GSYİH’nın altında ya da üstünde gerçekleşebilir. Kısa dönemde fiyat düzeyi arttıkça firmalar daha fazla mal ve hizmet üretip arz edeceklerdir. Dolayısıyla kısa dönem toplam arz eğrisi yukarı doğru eğimli olacaktır. Yani kısa dönem toplam arz miktarı ile fiyat düzeyi arasında pozitif bir ilişki vardır

21 TOPLAM ARZ UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ
Potansiyel GSYİH: Tam istihdam düzeyindeki reel GSYİH, kaynakların tam fakat normal yoğunlukta kullanıldığında üretilen mal ve hizmetleri belirtir. Uzun dönemde fiyat düzeyi ne olursa olsun, ekonomi tam istihdam düzeyinde üretim yapmaktadır. Yani uzun dönem toplam arz miktarı fiyat düzeyine bağımsızdır.

22 KISA VE UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİLERİ
P (Fiyat düzeyi) Uzun dönem toplam arz eğrisi (LRAS) P (Fiyat düzeyi) Kısa dönem toplam arz eğrisi (SRAS) Uzun dönem toplam arz eğrisi (LRAS) P1 P1 P0 P0 P2 Y2 YF Y0 Y1 YF Y (Reel GSYİH) Y (Reel GSYİH) UZUN DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ (LRAS) KISA DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ (SRAS)

23 KISA DÖNEMDE TOPLAM ARZDAKİ DEĞİŞİMLER
KISA DÖNEM TOPLAM ARZ EĞRİSİ (SRAS) SRAS eğrisinin sağa ya da sola kaymasına neden olan faktörler: Ekonomik büyüme Emek, sermaye, ara mal girdi fiyatlarındaki değişim Ekonomik büyüme ile SRAS ve LRAS eğrileri sağa kayar. Emek ve girdi fiyatlarının artması ile SRAS eğrisi sola kayar, LRAS eğrisi etkilenmez. P (Fiyat düzeyi) SRAS0 SRAS1 Kısa dönemde toplam arzda azalış SRAS2 P0 Kısa dönemde toplam arzda artış Y1 Y0 Y2 Y (Reel GSYİH)

24 UZUN DÖNEMDE TOPLAM ARZDAKİ DEĞİŞİMLER
Üretim faktörlerinin artması ve teknolojik gelişmeler sonucunda ekonominin üretim kapasitesinin artması uzun dönem toplam arz eğrisinin sağa kaymasına neden olur. Bu, kaynaklar tam fakat normal yoğunlukta kullanıldığında üretilebilecek maximum mal ve hizmet miktarının arttığını yani ekonomik büyümeyi gösterir. P (Fiyat düzeyi) Uzun dönem toplam arz eğrisi LRAS0 Uzun dönem toplam arz eğrisi LRAS1 P0 Y (Reel GSYİH) YF0 YF1

25 KISA DÖNEM MAKROEKONOMİK DENGE
MAKROEKONOMİK DENGE: Ekonomideki Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi/1 P (Fiyat düzeyi) LRAS SRAS Makroekonomik denge tam istihdam düzeyinde gerçekleşmiştir. Arzu edilen de budur. Pe AD Ye = YF Y (Reel GSYİH) KISA DÖNEM MAKROEKONOMİK DENGE (a)

26 KISA DÖNEM MAKROEKONOMİK DENGE
MAKROEKONOMİK DENGE: Ekonomideki Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi/2 P (Fiyat düzeyi) LRAS SRAS DEFLASYONİST AÇIK Pe AD Ye YF Y (Reel GSYİH) Ye<YF KISA DÖNEM MAKROEKONOMİK DENGE (b)

27 DEFLASYONİST AÇIK Kısa dönemde makroekonomik denge tam istihdam düzeyinin altında gerçekleşmiştir. Dengedeki reel GSYİH tam istihdam düzeyindeki reel GSYİH’nın altındadır (Ye<YF) Ye ve YF arasındaki farka Deflasyonist açık denir. Deflasyonist açık ekonomide kaynakların özellikle emek faktörünün tam olarak istihdam edilmediğini, ekonomide doğal işsizliğin yanı sıra konjonktürel işsizliğin de bulunduğu anlamına gelir.

28 KISA DÖNEM MAKROEKONOMİK DENGE
MAKROEKONOMİK DENGE: Ekonomideki Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi/3 P (Fiyat düzeyi) LRAS SRAS ENFLASYONİST AÇIK Pe AD YF Ye Y (Reel GSYİH) Ye >YF KISA DÖNEM MAKROEKONOMİK DENGE (c)

29 ENFLASYONİST AÇIK Makroekonomik denge tam istihdam düzeyinin üstünde gerçekleşmiştir. Dengedeki reel GSYİH tam istihdam düzeyindeki reel GSYİH’nın üstündedir (Ye > YF) Ye ve YF arasındaki fark Enflasyonist açığı gösterir. Enflasyonist açık ekonomide aşırı talep olduğunu ve dolayısıyla fazla üretim çabası nedeniyle kaynakların normalin üzerinde aşırı yoğunlukta kullanıldığını gösterir. Ekonomide konjonktürel işsizlik yoktur ayrıca doğal işsizlik de düşmüştür. Bu kaynak fiyatları üzerinde baskı oluşturmakta, kaynak fiyatları artmakta dolayısıyla da mal ve hizmet fiyatlarının artmasına yani enflasyona neden olmaktadır.

30 TAM İSTİHDAM DÜZEYİNDE DENGENİN SAĞLANMASI
Makroekonomik dengenin tam istihdam düzeyinde gerçekleşmesi halinde yeni bir ekonomi politikasına ihtiyaç duyulmayacaktır (Şekil (a)’da olduğu gibi). Ancak dengenin bir enflasyonist ya da deflasyonist açıkla gerçekleşmesi halinde tam istihdam düzeyinde dengenin sağlanabilmesi için yeni makroekonomi politikalarına ihtiyaç duyulacaktır. Deflasyonist açık durumunda dengenin tam istihdam düzeyine getirilmesi için ekonomiyi genişletici politikalara ihtiyaç vardır. Enflasyonist açık durumunda ise dengenin tam istihdam düzeyine getirilmesi için ekonomideki aşırı talebi daraltıcı politikalara ihtiyaç vardır.

31 DEFLASYONİST AÇIĞIN KAPATILMASI/1
Talep yönlü ekonomi politikaları Toplam talebi artırıcı politikalar uygulanarak AD artırılabilir (AD eğrisinin sağa kayması) ve deflasyonist açık kapatılabilir. Genişlemeci Maliye politikaları Devlet harcamalarının artırılması (AD’yi artıracaktır) Vergilerin düşürülmesi (harcanabilir geliri artırarak tüketim harcamalarını (C) artıracak dolyısıyla AD’yi artacaktır. Genişlemeci Para politikaları Para arzının artırılması (faiz oranlarını düşürerek yatırım harcamalarını (I) ve tüketim harcamalarını (C) artıracak dolayısıyla AD artacaktır.

32 DEFLASYONİST AÇIĞIN KAPATILMASI/2
Arz yönlü ekonomi politikaları Toplam arzı artırıcı politikalar uygulanarak AS artırılabilir (AS eğrisinin sağa kayması) ve deflasyonist açık kapatılabilir. Verimliliği artırıcı politikalar uygulanarak (örneğin: teknoloji düzeyinin yükseltilmesi emeğin ve sermayenin verimliliğini artıraracak var olan kaynaklarla daha çok mal ve hizmet üretilmesine olanak sağlayacaktır.) Maliyetleri düşürücü politikalar uygulanarak (örneğin:beşeri sermaye yatırımları. Eğitim ve sağlık düzeyinin yükseltilmesi emeğin verimliliğini artırarak birim maliyetinin düşmesine neden olacaktır. Bu da üretimi artıracaktır.)

33 DEFLASYONİST AÇIĞIN KAPATILMASI/3
Ancak arzı artırmak zaman alıcı olabileceğinden kısa dönemde hem arz hem de talebi artırıcı politikaların uygulanması daha gerçekcidir.

34 GENİŞLEMECİ POLİTİKALAR ARACILIĞIYLA TAM İSTİHDAM DÜZÜEYİNDE DENGENİN SAĞLANMASI
P (Fiyat düzeyi) LRAS SRAS0 SRAS1 P1 P0 AD1 AD0 Ye YF Y (Reel GSYİH)

35 ENFLASYONİST AÇIĞIN KAPATILMASI/1
Toplam talebi azaltıcı politikalar uygulanarak AD azaltılabilir (AD eğrisinin sola kayması) ve enflasyonist açık kapatılabilir. Daraltıcı Maliye politikaları Devlet harcamalarının azaltılması AD’yi azaltacaktır. Vergilerin artırılması (harcanabilir geliri azaltarak tüketim harcamalarının (C) düşmesine, dolayısıyla AD’nin azalmasına neden olacaktır. Daraltıcı Para politikaları Para arzının azaltılması faiz oranlarını artırarak yatırım (I) ve tüketim (C) harcamalarınının düşmesine dolayısıyla AD’nin azalmasına neden olacaktır.

36 ENFLASYONİST AÇIĞIN KAPATILMASI/2
Enflasyonist açık durumunda girdi fiyatları artacak ve bu da kısa dönem toplam arzın (SRAS) azalmasına (SRAS eğrisinin sola kaymasına) neden olacaktır. Daraltıcı makroekonomi politikaları sonucunda Toplam talep eğrisinin (AD) sola kayması ve artan girdi ve kaynak fiyatları nedeniyle kısa dönem arz eğrisinin (SRAS) de sola kayması sonucunda tam istihdam düzeyinde denge sağlanacaktır.

37 MAKROEKONOMİK DENGE: Ekonomideki Gelir ve Fiyat Düzeyinin Belirlenmesi/3
P (Fiyat düzeyi) LRAS SRAS1 SRAS0 Pe AD0 AD1 YF Ye Y (Reel GSYİH)

38 STAGFLASYON Stagflasyon ekonomide hem durgunluğun hem de enflasyonun birlikte olduğu bir durumu belirtir.

39 STAGFLASYON P1 P0 SRAS1 LRAS SRAS0 AD0 Y1 Y0 = YF Enflasyon
P (Fiyat düzeyi) SRAS1 LRAS SRAS0 Enflasyon P1 E1 P0 E0 Ekonomik durgunluk AD0 Y1 Y0 = YF Y (Reel GSYİH)