TÜRK ÜNİVERSİTELERİ Hangi Reformlar Gerekli? İsmail Tosun Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü 2 Nisan 2004.

... konulu sunumlar: "TÜRK ÜNİVERSİTELERİ Hangi Reformlar Gerekli? İsmail Tosun Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü 2 Nisan 2004."— Sunum transkripti:

1 TÜRK ÜNİVERSİTELERİ Hangi Reformlar Gerekli? İsmail Tosun Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kimya Mühendisliği Bölümü 2 Nisan 2004

2 YÜKSEKÖĞRETİMDE NE YAPILMALI NE YAPILMAK İSTENİYOR http://www.che.metu.edu.tr/~itosun itosun@metu.edu.tr

3 HANGİ ÜLKENİN YÜKSEKÖĞRETİM SİSTEMİ DAHA İYİ ???

4 Financing Universities – Who pays to study? The Economist (22 Ocak 2004) http://www.economist.com/displaystory.cfm?story_id=2367332 http://europa.eu.int/comm/research/headlines/news/article_03_12_31_en.html... It placed the “Oxbridge” pair in the top ten chart. But the real winner is the United States: all but 15 of the top 50 universities are American. Academic Ranking of World Universities 2003 Institute of Higher Education Shanghai Jiao Tong University

5 KİTLESEL EĞİTİM ELİT EĞİTİM BİLGİ TOPLUMU ENDÜSTRİ TOPLUMU

6  Tüm dünyada yükseköğretime olan talep artmaktadır.  Bu talep ile ülkelerin refah düzeyi, ekonomik gelişmişliği veya yükseköğretim imkanları arasındaki ilişki zayıftır. Ülke Öğrenci Sayısı (Milyon) 19701997 Gelişmiş21.144.8 Gelişmekte Olan 6.9 6.943.3 TOPLAM28.088.1

7 Ülke Okullaşma Oranı (%) 19701997 Gelişmiş26,151,1 Gelişmekte Olan 2,9 2,910,3 ORTALAMA17,4

8  Yükseköğretime olan talep, özellikle gelişmekte olan ülkelerde iş piyasasının ihtiyacından çok, sosyal statü kazanma isteği ve medyadan etkilenmektedir.  Yükseköğretim, akademik ve ekonomikten çok, politik bir konu haline dönüşmektedir.

9  Yükseköğretim sistemi üzerindeki baskılar giderek artmaktadır: Yönetim Mali Akademik Sosyal İş piyasası  Hükümetler, ulusal yükseköğretim sistemlerinde reform yapmaya zorlanmaktadır.  Reformların geciktirilmesi, gerilimin artmasına ve yükseköğretim kurumlarındaki kalitenin düşmesine neden olmaktadır. SONUÇLAR

10 YÜKSEKÖĞRETİMDEKİ EĞİLİMLER  Yükseköğretim sistemleri çeşitlenmektedir. Devlet – Özel (Vakıf) Üniversite – Meslek Yüksekokulu Ulusal – Uluslararası Araştırma - Kitlesel  Mali kaynaklar giderek çeşitlenmektedir.  Kurumların özerklik dereceleri artırılmakta ancak, daha fazla sorumluluk almaya ve hesap vermeye dayalı esnek yapıda yönetim modelleri tercih edilmeye başlanmıştır.  Kalite (müşteri güveni), giderek artan bir problem haline gelmiştir.

11 Türkiye’nin en önemli sorunu istihdam yaratmaktır. İstihdam yaratma ise yükseköğretimdeki okullaşma oranı ve yükseköğretimin kalitesi ile yakından ilintilidir.

12 DEMOGRAFİK YAPI Yaş Grubu Nüfus 20002005 14 – 16 4.265.0003.908.000 17 - 20 5.614.0005.427.000 Yükseköğretimde, 2005-2006 yılı için hedeflenen %40’lık okullaşma oranı için iki yıl içinde 390.000 ek kapasite yaratılması gerekmektedir.

13 En başta ülkeyi yönetenler olmak üzere hepimizin, sayısı çok fazla olan genç nüfusumuzu nasıl eğiteceğimize karar vermemiz gerekmektedir. YÜKSEKÖĞRETİMDE REFORM KAÇINILMAZDIR! ANCAK REFORM ADI ALTINDA NE YAPILMAK İSTENİYOR?

14 Yapılmak istenen reformların iyi tanımlanmış amacı olmalı ve şu sorulara cevap aramalıdır:  Reform sonucunda hangi işler daha iyi yürüyecektir?  İşlerin daha iyi yürüdüğü nasıl ölçülecek ve ilk sonuçlar ne zaman alınacaktır?  Buna benzer değişiklikler hangi ülkelerde yapılmıştır?

15 LİSANS DİPLOMASININ SAĞLADIĞI OTOMATİK HAKLARIN KALDIRILMASI  Akademik unvan – Mesleki unvan ayırımı  Fakülte mezunlarına verilen otomatik haklar

16 ÜNİVERSİTELERİN FİNANSMANI  Kamu kaynakları  Öğrenim ücreti  Üniversitelerin kaynak yaratma etkinlikleri  Bağışlar

17 KAMU DESTEĞİ  Çin % 56 (2000)  Hindistan % 90 (1997)  Avustralya % 49 (2002)  Singapur % 60 (1995)  ABD % 50 (1997)

18 ToplumsalKişisel Ekonomik  Vergi gelirlerindeki artış  Üretkenlikteki artış  Tüketimdeki artış  İşgücü esnekliğinin artışı  Devletten beklenen mali desteğin azalması desteğin azalması  Yüksek kazanç düzeyi  İş bulmada kolaylık  Yatırımda artış  Daha iyi çalışma koşulları  Kişisel/Mesleki hareketlilik Sosyal  Suç oranındaki azalma  Bağış ve topluma hizmette artış artış  Vatandaşlık bilincinin gelişmesi gelişmesi  Sosyal kenetlenme  Teknolojiye uyum sağlama ve kullanma becerisinin ve kullanma becerisinin gelişmesi gelişmesi  Daha sağlıklı ve uzun yaşam  Çocuklar için daha iyi yaşam koşulları koşulları  Müşteri olarak daha iyi karar verebilme verebilme  Kişisel statünün yükselmesi  Daha fazla hobi ve boş zaman aktiviteleri zaman aktiviteleri YÜKSEKÖĞRETİMİN GETİRİLERİ

19 Yükseköğretim kurumlarındaki ortalama öğrenim ücretleri, toplam maliyetin % 25-30’u arasında değişmektedir. Öğrenim ücreti, Avustralya’da (2002) toplam maliyetin % 36’sı, Çin (1997) ve ABD’de (1997) ise % 19’udur (1997).

20 ÖĞRENİM ÜCRETİ  İnsanlar, ucuza sunulan mal ve hizmetlere gereken özeni göstermez.  Öğrenim ücreti, öğrenci motivasyonunu artırır ve öğrenciyi bilinçli bir müşteri haline getirir.

21 IF YOU CANNOT GRANT FUNDS, GRANT FREEDOM Devlet katkısının (maaşlar dahil) tek kalem olarak verildiği, üniversitelerin piyasaya hizmet satarak elde ettikleri gelirleri (öğrenim ücreti dahil) devlet katkısı ile birleştirerek, amaç ve hedefler doğrultusunda harcama kalemlerinin kendileri tarafından belirlendiği bütçe modeline geçilmesi zorunludur.

22 REKTÖR NASIL BELİRLENECEK? In most countries there have been efforts to reinforce executive authority of institutional leaders. Key common elements have been a transfer of power to the Rector, Vice-Chancellor and other leading administrative figures, and a loss of authority and decision-making power on the part of traditional participatory and collegial bodies. OECD-2003 Education Policy Analysis

23 Seçim Finlandiya, Fransa, Japonya, Kore, İsviçre, Türkiye Atama Avustralya, Hollanda, İsveç, İngiltere, ABD Seçim  Atama Avusturya, Danimarka, Norveç REKTÖR BELİRLENMESİ

24 KİM YÖNETMELİ DEĞİL, YÖNETEN NASIL DENETLENMELİ

25 ÖĞRETİM ÜYELİĞİ STATÜSÜNÜN YENİDEN BELİRLENMESİ  Rekabet ortamının ve teşvik mekanizmalarının oluşturulması zorunludur.  Akademik özgürlük, “kendi bildiğini okumak” değildir.  Akademik liyakat sisteminin devlet memurluğu statüsü ile yürütülmesi gerçekçi değildir.  Öğretim üyeliği mesleğini, piyasada tatminkar iş bulamayan kişilerin başvuracakları son adres olmaktan çıkarmanın yolu, öğretim üyeleri için devlet memurluğu yerine başka bir statü getirilerek performansa dayalı ücret ödenmesidir.

26 UNVANLARIN ÜNİVERSİTE DIŞINDA KULLANILMAMASI Tüm unvanlar üniversiteler tarafından verilmeli ancak, bu unvanların kullanımı sadece ilgili üniversite sınırları içinde geçerli olmalıdır.

27 AKADEMİK DEĞERLENDİRME GİRDİ SÜREÇ ÇIKTI Çıktı göstergelerine dayalı mali destek politikası yaygınlık kazanmaktadır.

28 KALİTE DEĞİŞİM KUVVETLİ LİDER

29 AKADEMİK BAŞARISIZLIK NEDENİYLE AF KANUNU GEREKTİRMEYEN DÜZENLEMEYE GİDİLMESİ

30 ÖĞRENCİ “AFFI” İLE İLGİLİ KANUNLAR Tarih Kanun No 17 Mart 1983 2880 29 Şubat 1984 2984 25 Aralık 1985 3248 10 Aralık 1988 3511 29 Mayıs 1991 3747 21 Mayıs 1992 3804 6 Mayıs 1993 3908 7 Haziran 1995 4111 14 Ağustos 1997 4305 22 Haziran 2000 4584

31 AYNI ÜNİVERSİTE İÇİNDE YATAY GEÇİŞLERİN ESNEK HALE GETİRİLMESİ LİSANS PROGRAMLARININ ESNEK HALE GETİRİLMESİ ÖĞRETİM ÜYELERİNİN DOLAŞIMI

32 Eğitim-Öğretim Yılı Öğrenci Sayısı 1998-1999192.786 1999-2000134.224 2000-200195.718 2001-200277.389 2002-200371.000 MESLEKİ VE TEKNİK LİSE (DİN ÖĞRETİMİ)

33 Yıl ÖğretmenLisesi İmam Hatip Lisesi 19982.9563.385 19994.251315 20004.462639 20014.533541 20025.338374 ÖĞRETMENLİK PROGRAMLARINA YERLEŞENLER