DOĞAL ANTİBİYOTİK PROPOLİS

... konulu sunumlar: "DOĞAL ANTİBİYOTİK PROPOLİS"— Sunum transkripti:

1 DOĞAL ANTİBİYOTİK PROPOLİS
Engin DEREBAŞI Ziraat Yüksek Mühendisi

2 PROPOLİS Propolis (arı zamkı, arı mumu ya da prepoli) yapışkan, kendine özgü kokusu olan açık kahverengiden koyu kırmızıya kadar rengi değişebilen bir arı ürünüdür. Arılar tarafından yaprak, tomurcuk, dal ve ağaç kabuklarından toplanır. Arılar propolisi kendi kovanlarına taşırlar ve balmumu ile karıştırırlar . Propolis Yunanca bir kelime olup “pro” “savunma” anlamına ve “polis” “şehir” anlamına gelmektedir. 1950'lerden sonra, analitik tekniklerinde yardımıyla, bilim adamları propolisin önemli bileşiklerini izole etmeye başlamışlar ve insanlığa birçok yarar sağladığını saptamışlardır.

3 Propolisin Tarihçesi Propolis geçmiş dönemlerden beri çeşitli amaçlarda, özellikle tıpta kullanılmaktadır. İlk kez Yunanlılar tarafından keşfedilerek bir antibiyotik olarak kullanılmıştır.. Eski yunan yazıtları bu maddeyi iltihaplanan yaralar ve çürükler için kür olarak tanımlarken, Roma’da yara üzerine konulan lapa benzeri karışımın yapımında hekimler tarafından kullanılmıştır. İbranice eski vasiyetnamelerde tzori olarak geçmektedir ve terapetik özellikleri ile anılmaktadır. Avrupa’daki 12 yy kayıtları propolis preparatlarının ağız ve yara enfeksiyonlarının tedavisi ve diş sağlığı için kullanımından bahseder.

4 Propolis insanoğlu tarafından binlerce yıldır kullanılmaktadır
Propolis insanoğlu tarafından binlerce yıldır kullanılmaktadır. Günümüzde ise artan bir popülerlik kazanmıştır. İnsanlık için bu reçinemsi yapının keşf edilen yararları henüz çok azdır Propolisin vazelinle karıştırılarak, hazırlanan merhemlerin Boer savaşları arasında kullanıldığı, yaraları iyileştirdiği belirtilmiştir. Propolis Mısır Uygarlığında ölülerin mumyalanmasında kullanılırdı. Hipokrat propolisin deri ülserlerinin ve sindirim sisteminin tedavisinde kullanıldığını söylemiş ve propolisi yaraları ve acıları iyileştirici olarak ve içteki yaraların iyileştirilmesine yardımcı olarak tavsiye etmiştir. Ayrıca kaynaklar Anadolu’da geleneksel olarak insanlarda ve çiftlik hayvanlarında ayak ve deri problemlerinde, yaraların iyileştirilmesinde, çıbanlarda kullanıldığını göstermektedir..

5 Propolisin Tanımı Propolis işçi bal arılarının bazı ağaç ve çalıların dal, yaprak, filiz ve tomurcuk gibi büyüyerek yenilenen kısımlarından topladıkları sarı, yeşil ve kahverengi reçinemsi bir maddedir. Rengi ve fiziksel özellikleri kaynağına göre değişmekte ve kovanda arılar tarafından çeşitli amaçlar için kullanılmaktadır. Propolis, balarısı, kovanı aynı zamanda insan ve hayvan sağlığı için de son derece önem taşımaktadır. Bu ürün tarih öncesi zamanlarda farmakolojik etkilerinden dolayı uzun müddet kullanılmış ve sonra terkedilmiştir. Son yıllarda Avrupa ülkelerinde yeniden incelenmeye başlanmış olup üzerinde birçok çalışma yapılmaktadır.

6 Propolisin kaynağı Propolisin yoğun olarak toplandığı bitki çeşitleri, bölgeye ve mevsime göre değişmektedir. Bal arıları için, Çam (Pinus spp.), Huş (Betula spp.), Kavak (Populus spp.) , At kestanesi ( Aesculus hippocastanum), Söğüt ( Salix spp.), Kızılağaç (Alnus spp.) , Göknar(Abies spp.) , Erik (Prunus spp.), Karaağaç (Ulmus spp.) Meşe (Quercus spp.), Dişbudak (Fraxinus excelsiork) önemli propolis kaynağı bitkilerdir 

7 Bitki Kaynaklarının Bilinmesinin Önemi
Bitkisel orjinin bilinmesi, propolisin kimyasal olarak standartlaştırılması için bir temel unsur olabilir. Örneğin; kavak çeşidi propolisten bahsedildiğinde şu açıktır ki ürün flavonoid , hyhroxycinnamic asitler ve esterlerinin bir karışımıdır. Ayrıca propolis kaynağının bilinmesi, arıcıların uçuş alanında uygun bitkilerin bulunduğundan emin olmaları bakımından önemlidir. Çünkü arılar propolis bulamadıkları zaman, boya asfalt, mineral ve benzerlerini propolis ham maddesi olarak kullanırlar. Ve bu durumda propolisin tıbbi kullanımını tehdit eder.

8 PROPOLİSİN TOPLANMASI VE TAŞINMASI
Propolis toplama işlemi sayıları oldukça az olan bir grup işçi arı tarafından gerçekleştirilir. Arı kaynak bitkiden arka ayakları ve üst çenesini kullanarak bir miktar reçinemsi maddeyi kopartır ve bu parça ağızda sindirim enzimleri ile karıştırılarak pelet haline getirilir. Bu pelet ön ve arka ayak yardımı ile polen sepetçiğine paketlenir. Propolisin polet sepetine paketlenme işi yaklaşık 15-60dk sürer. Her seferinde 10 mgr propolis taşıyabilmektedirler

9 Kovan içinde değişik alanlarda kullanılan propolisin toplanması ve taşınması gibi konularda arılar arasında tam anlamıyla bir işbölümü vardır. Propolis taşıyan arının kovana dönüşü polen taşıyan bir arınınkinden farklıdır. Polen taşıyıcısı yükünü koymak için boş bir petek gözü arar. Propolis taşıyıcısı ise hemen bu maddeye ihtiyaç duyulan inşaat alanına gider ve topladığı maddeyi diğer arılara gösterir. İşçiler, propolis taşıyıcının yanına giderler ve gereken miktarda maddeyi torbanın içinden alırlar. Hemen balmumu ile karıştırarak yapışkan bir tutkal haline getirirler ve inşaat işlemlerinde kullanırlar. Burada dikkat çekici olan nokta propolis taşıyıcısı arının inşaat işine karışmaması ve bu işle uğraşan arkadaşlarının yükünü almalarını beklemesidir.

10 Arı kolonilerindeki her üyenin belli bir işi vardır
Arı kolonilerindeki her üyenin belli bir işi vardır. Herkes kendi göreviyle ilgilenir, sadece bir iş aksadığında diğer arılar aksayan işlere destek olur. Bu nedenle arı reçineyi hem toplayıp hem yamamakla veya mumyalamakla, hem de mumyaladığını dışarı taşımakla uğraşmaz. Kovandaki işçi arıların tümü bu işlerin her birini yapabilecek yeteneklere sahip olsalar da, sadece kendi işlerini en iyi şekilde yapıp, diğer işleri o konuda görevlendirilmiş arkadaşlarına bırakırlar Propolis toplama eğilimi, ırklara göre değişmekle birlikte uygun propolis kaynağının bulunduğu durumlarda uygun teknikle bir koloniden gr elde edilebilmektedir. Nitekim Ülkemizde melezleri oldukça yaygın olarak bulunan Kafkas ırkının propolis toplama eğilimi diğer ırklardan daha yüksektir.Propolisin yoğun olarak toplandığı mevsim bölgeden bölgeye değişmektedir. Ege’de Mart, Orta ve Doğu Anadoluda Ağustos-Eylül aylarıdır.

11 Propolisin Arılar İçin Önemi
1-Propolisin asıl rolü arıları hastalıklara karşı korumaktır Kovan kapalı bir ünitedir, sıcak ve nemlidir ve mikroorganizmaların üreyebilmesi için mükemmel bir ortamdır. Arılar kovanlarının iç duvarlarının her tarafını ince bir tabaka propolis ile mikroorganizmalardan korumak için kaplarlar. Propolis nedeniyle, kovan bakteri ve fungustan korunurken, genç larvaları da hastalıktan korur. Arılar ana arı, yumurtalarını bırakmadan önce petek gözlerini propolisle cilalayarak, o bölgenin bakterilerden arınmasını sağlarlar. Herhangi bir zararlı, örneğin fare kovana girerse sokularak öldürülür ve daha sonra propolis ile mumyalanır. Böylece, zararlının bozulmasıyla ortaya çıkan bakteriyel ya da viral enfeksiyonlara karşı koloniyi korur. Ayrıca nektar ve polen toplayan işçi arılar kovan dışında m.o. lardan etkilenebilmektedir. Kovan içi görev yapan arılar kovan giriş deliğinde dışarıdan gelen işçi arılara propolis ile fırçalama yaparak enfeksiyonun kovana girişini önlemektedir

12   2- Propolisin ikinci rolü kovanın güçlendirilmesini sağlamaktır
Bunu da kovandaki çatlak ve yarıkları kapatıp, soğuk ve yağmurdan koruyarak ve dış etmenlere karşı kovan girişini mümkün olduğu kadar daraltarak yapar. Bunun yanı sıra yavru gözlerinin mühürlenmesi işleminde de propolis mumla birlikte kullanılmaktadır. Ayrıca sıcaklığın çok yüksek olduğu bazı volkanik arazilerde (İtalya'nın güneyindeki Salerno arazileri gibi) peteklerin erimemesi için, petek hammaddesi olan balmumuna propolis ekleyerek balmumunun dayanıklılığını artırdıkları da gözlenmiştir.

13 Propolisin Yapısı ve Bileşimi
Propolisin yapısında, yaklaşık % 55 oranında reçineli bileşikler ve balsamlar, % 30 oranında balmumu, % 10 oranında aromatik yağlar ve % 5 oranında arı poleni bulunmaktadır. Kalan % 5’lik kısmında ise, aminoasitler, vitaminler. ve en önemli olarak tanımlayabileceğimiz antibiyotik içeriğini bünyesine alan flavanoidler, organik bileşikler ve mineral maddeler bulunmaktadır. Propolis örneklerinde bitkisel kaynağa bağlı olarak bileşik veya kimyasal madde saptanmıştır. Bunlardan bazıları: 1. Flavonlar ve flavonoidler 6. Alkoller 2. Terpenler ve terpenoidler 7. Aldehitler 3. Aromatik asit ve esterleri 8. Kalkonlar 4. Alifatik asit ve esterleri 9. Ketonlar 5. Amino asitler Hidrokarbonlar

14 Propoliste ki Bazı Bileşiklerin Bilinen Farmakolojik Aktiviteleri
Propolis içerisindeki farmakolojik olarak etkili en önemli bileşikler flavanoid grubu bileşikler, çeşitli fenolik ve aromatiklerdir. Flavonoidler; anti-mikrobiyal özellikler (Ghisalberti, 1979), ateş düşürücü (Ravina, 1969), anti-oxidant, kılcal damarların geçirgenliğini azaltır (Szent- Györgyi, 1936) anti-haemorrhage. Krizin; Tümör hücresel toksisite (Hladon et al., 1987), Anti-Helicobacter pylori (Itoh et al.,1994) Apigenin; gastrik ülserin iyileştirilmesi (The hive and the honey bee,1992)  Acacetin; ateş düşürücü (Bankova et al., 1983)

15 Kaempferide; Spazmolitik (The hive and the Honey bee, 1992), Anti-Mycobacterium phlei, mikroorganizmaların asit direncine karşı     Ermanin; Anti-mikotik Galangin; Bacteriostatik aktivite (Villanueva et al., 1964; Pepeljnjak, 1982), Anti-mikrobiyal ve anti-mikotik (Metzner et al.,1979), Anti-Helicobacter pylori (Itoh et al.,1994) Pinochembrin; Bacteriostatik aktivite (Villanueva et al., 1970), Anti-küf (Miyakado et al., 1976), Anti-Blastomycetes (Metzner et al., 1977), Anti-mikrobiyal ve anti-mikotik, in vitro ve in harici kullanım (Metzner at al., 1979), Anti-Candida (Metzner and Schneidewind, 1978), Lokal anaestetik (Paintz and Metzner, 1979), Anti-Helicobacter pylori (Itoh et al., 1994) Pinobanksin; Anti-mikrobiyal ve anti-mikotik (Metzner at al., 1979) Pinostrobin; Local anaestetik (Paintz and Metzner, 1979)

16 Dihydroxyflavanoids; kılcal damarların güçlendirilmesi (The hive and the Honey bee, 1992)
Pectolinaringenin; Spazmolitik (The hive and the Honey bee, 1992)  Luteolin; Anti-viral (König and Dustmann, 1985), gastrik ülserin iyileştirilmesi (The hive and the Honey bee, 1992) Artepillin C; Anti-tumoral etki Eriodictyol; kalp yetmezliğini iyileştirici etki, akut kalp yetmezliğini önleyici etki Ferulic acid;Anti-bakteriyel etki (gram-positiv ve gram-negativ mikroorganizmalar) (Villanueva et al., 1970; Cizmarik and Matel, ), Agglutinant etki, Collagenik etki

17 Isoferulic acid; Anti-Staphylococcus aureus
Benzoik acid; Bacteriostatik ve bakterisit etki (Janes and Bumba, 1978), Balzamik ve Antiseptik (Vanhaelen and Vanhaelen-Fastre, 1992) Cinnamic acid; Anti-Staphyloccocus aureus Isopentyl ferulate; Anti-influensa virus A/Hong Kong (H3N2) in vitro, hemagglutininlerin invivo üretiminin inhibe edilmesi Caffeic acid; Anti-viral (Konig and Dustmann, 1985), bazı gram-positiv ve gram-negativ mikroorganizmalar üzerine Anti-bakteriyel aktivite(Villanuueva et al., 1970; Cizmarik and Matel, 1970,1973), ateş düşürücü (Bankova et al., 1983), Anti-tumoral aktivite

18 Methyl caffeate; Tümör sitotoksisitesi veya inhibisyonu (Inayama et al
Methyl caffeate; Tümör sitotoksisitesi veya  inhibisyonu (Inayama et al., 1984; Grunberger et al., 1988)  Clerodan diterpenoid; Anti-tumoral aktivite, Anti-bakteriyel  Etheric oils ; Anti-mikrobiyel aktivite Bisabolol; ateş düşürücü  Arjinin ;Doku yenileyici Quercetin; kılcal damarların güçlendirilmesi (Budavari, 1989), Anti-tumoral aktivite (Tetsuya Matsuno, 1991), Spazmolitik (The hive and the Honey bee, 1992)

19 Propolis Üretim Yöntemleri
1980’li yıllarda başlayan üretimin ton olduğu varsayılan propolisin başlıca üretici ülkeleri Brezilya, Çin, ABD, Avustralya,Yeni Zellanda ve Uruguay’dır. En fazla tüketilen ülkelerin başında ise Japonya, ABD gelmektedir. Amerika Birleşik Devletleri'nde yılda 20 ton satışının yapıldığı tahmin edilmektedir. Çerçeveler Arasından Toplama: Klasik olarak kovanların giriş deliğinden,örtü tahtasından veya çerçeveler arasından çeşitli yardımcı aletlerle toplanması şeklinde yapılabilir. Ancak bu yaklaşım pratik değildir. Kovan Giriş Deliğinden Toplama: Polen üretimi ile birlikte yapılır. Bu amaçla polen tuzakları kullanılır. Arının dışarıdan getirdiği propolis bu tuzaklardan geçerken hazneye düşer. Bu üretim şekli oldukça zor olup pratik değildir

20 Özel Propolis Toplama Kiti: Propolis üretimini arttırmak amacıyla havalar iyice soğuyuncaya kadar örtü tahtası yerine plastik, naylon veya metalden yapılan, üzerinde arının geçemeyeceği genişlikte (3 mm) açıklıklar bulunan iç kapak kullanılır. Bu iç kapakların üzerine hiç birşey örtmeden kovan kapağı yerleştirilir. İç kapak üzerinde bulunan açıklıklar günlük işçi arılar tarafından propolisle doldurulur. Propolis ile kaplanan bu iç kapak alınır, derin dondurucuya konulur. Soğuktan sertleşen propolis kırılgan bir yapı kazanır ve iç kapağa uygulanan basit bir bükme hareketiyle ayrılır. Böylece ham propolis üretilmiş olur. Amaca yönelik olarak saflaştırma işlemleri yapılarak kullanılır. Propolis üretimi konusunda en ileri ülke Brezilya'dır. Bu ülkede Afrika arılarının propolis üretmesi için özel kovanlar oluşturulmuş ve bu kovanların patenti alınmıştır. Brezilya'da üretilen tonlarca propolis, kargo uçaklarla Japonya'ya ihraç edilmekte ve işlenmeleri Japonya'da yapılmaktadır. Ancak Propolisin bilinen zararlı yan etkisi olmamakla beraber, en önemli yan etkisi alerjik etkisidir. Bu etki propolisin toplandığı bitki türüne, mevsime ve zamana göre de çeşitlilik göstermektedir. Bu nedenle ham propolisin işlenmeden önce kullanılması, nadirende olsa çeşitli sorunlara neden olabilmektedir

21 Propolisin Fiziksel Özellikleri
1. Renk, bitki türüne bağlı olarak renk sarıdan koyu kahveye kadar değişir. 2. Propolis C de sıvı, 15-25C de mum kıvamında, C de yumuşak ve yapışkan, 150C altında ise katı kırılgandır. 3. Propolis etanol, glycol ve suda belirli oranlarda çözünür. 4. Antibakteriyel komponentler genellikle etil alkolde çözülürler. % 70’lik etil alkolde erimiş çözelti olarak tıp alanında kullanılmaktadır.

22 Propolisin Kullanılır Hâle Getirilmesi ( Saflaştırılması)
Arıcılar, propolisi kovandan kazıyarak yada özel propolis kitleri kullanarak toplar. Bu toplama işini genellikle kovandaki balı hasat ettikten sonra yaparlar. Toplama sırasında propolise bir miktar mum karışır. Propolis işlenmek üzere fıçıların içerisinde işletmelere gönderilir ve önce değerlendirilmeye alınır. Eğer çok fazla mum ihtiva ediyorsa, yıkanmak için soğuk suya konur, böylece propolise karışmış mumlar giderilir. Geride kalan propolis paslanmaz çelikten yapılmış kafesler üzerinde açık havada kurutulur. Eğer propolisin içindeki mum az ise, propolis doğrudan doğruya % 95'lik etil alkol içerisinde çözülür. Böylece arıların kopmuş vücut parçaları, tahta yongaları ve diğer yabancı maddeler giderilir. Çok sayıda kimyevî maddeden yapılmış propolisin içindekileri birbirinden ayırmak oldukça zordur. Onun için propolis önce alkolde çözülür, çözünen maddeler alkole geçtikten sonra alkol uzaklaştırılır. Alkolde çözünen şekline 'propolis balsam'ı adıverilir. Mumlu kısım alkolde çözülmez. Propolisin en yaygın olduğu ülke Brezilya olmakla beraber, bu madde Çin, Tayland, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi ülkelerde de önemli miktarlarda üretilmektedir

23 Propolisin muhtemel biyolojik tesir mekanizmaları
Son yıllarda propolisin tesiriyle alâkalı önemli çalışmalar yapılmış, toplantılar gerçekleştirilmiştir yılında Japon Kanser Araştırma Cemiyeti'nin düzenlemiş olduğu toplantıda, Mr. Tetsuya Matsuno'nun propolisin anti-kanser tesiriyle ilgili bir tebliğ sunmasından sonra bu sahada çalışmalar yoğunlaşmıştır. Propolisin aktivitesinin dört kategoriye ayrıldığı belirtilmiştir: 1. Biyolojik polimerlere bağlanma eğilimi 2. Ağır metal iyonlara bağlanması 3. Elektron taşınmasının hızlandırılması 4. Serbest radikalleri tutma kabiliyeti(temizleme)

24 Son yıllarda propolisin insan sağlığına katkılarına ait çalışmalar, daha çok antioksidatif etkilerine yönelmiştir. Propolis, canlı organizmaların oksidatif hasarlardan korumasında, yani başlıca kanser, kalb-damar hastalıkları ve diyabet gibi rahatsızlıklarda kullanılabileceği ifade edilmektedir. Antioksidatif etkiler bakımından arı ürünleri birbirleriyle karşılaştırıldığında, propolisin en yüksek etkiyi yaptığı bulunmuştur.

25 Propolisin Kullanım Alanları
Propolis, sağlık için vücut yoluyla alınması gereken 22 besini bünyesinde taşıması açısından içinde bulunduğumuz yüzyılda keşfedilen mükemmel doğal ilaç olarak kabul edilmiş ve önem kazanmıştır. Yaşadığımız yüzyılda bu değerli ürünün antibakteriyel, antifungal, antiviral özellikleri yanında antiinflamatuar, antiülser, lokal anestezik, antitümör, bağışıklık uyarıcı gibi biyolojik aktivite özelliği göstermesi; tıp, apiterapi, beslenme ve biyokozmetik alanında kullanımını yaygınlaştırmıştır. Propolisin diğer kullanım alanları ise; Çürümeyi ve bozulmayı önlemek amacıyla gıda sanayinde Çimlenme engelleyici olması nedeniyle yumrulu bitkilerin saklanmasında Mobilya sanayinde (Propolis ile cilalanan kemanların 400 yıl sağlam kalarak günümüze kadar ulaştığı görülmektedir) Pestisit ve fungusit olarak Zirai Mücadelede (Deneme safhasında)

26 Propolisin İnsan Sağlığı İçin Önemi
Propolisin, immün sistemi uyararak hastalıklara karşı vücudun tabiî direncinin artmasına ve vücudun kuvvetlenmesine vesile olduğuna inanılmaktadır. Başlıca etkileri arasında antiseptik (mikroptan arındırıcı), antimikotik (mantarlara karşı), bakteriyostatik (bakteri üremesini durdurucu), spazmolitik (kas gevşetici), antienflamatuar (iltihap giderici), anestezik (sinir hassasiyetini azaltıcı) ve antioksidant (oksitlenmeyi veya moleküllerdeki bozulmayı engelleyici) özellikleri sayılabilir. Propolisin eskiden beri yaraların iyileştirilmesinde, dokuların yenilenmesinde faydalı olduğu, yanıkların tedavisinde, nörodermatitlerde, bacak ülserlerinde, sedef hastalığında (psoriasis), genitalis gibi (cinsî rahatsızlıklarda) kullanıldığı rapor edilmiştir. Bunun yanında romatizma ve mafsal burkulması durumlarında tedavi edici olarak, ağız yıkama preparatlarının içine katılarak, diş macunu olarak, ağız iltihaplarının ve diş etlerinin tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir. Kozmetik ürünlerde ve ilâçlarda (meselâ yüz kremlerinde ve losyonlarda) kullanılmıştır. Propolis ayrıca diş aralarını temizlemeye yarayan mumlu iplik yapımında da kullanılır.

27 Propolisin Tedavi Edici Özellikleri
Propolisin güçlü antimikrobiyal aktivitesinden dolayı, propolis doğal antibiyotik olarak bilinir. Yapılan birçok sayıda araştırma da propolisin yüksek antimikrobiyal olduğunu göstermiştir. Propolisin MRSA da dahil olmak üzere 21 tür bakteri üzerinde, 9 tür mantar üzerinde, Giardia’nın da dahil olduğu 3 protozoa türü üzerinde ve Herpes ve Influenza’nın da dahil olduğu geniş yelpazeli virüsler üzerinde inhibitör etkisi bulunmuştur. Bunların dışında ayrıca propolisin geniş ölçüde tedavi edici özellikleri vardır. Bu özellikler arasında antikanser etki, antioksidan etkisi, yara kapama ve doku tamir etkileri, sindirim sistemi etkileri, deri enfeksiyonları etkisi, anti,-inflamatory etki, anastezik etki, bağışıklık sistemi etkileri, kalp-damar sistemi etkileri ve diş sağlığı etkisidir

28 Propolis içerisindeki flavanoid seviyesinin yüksek olmasından dolayı, bu ürün insanlarda oksijen radikallerine karşı yakalayıcı olarak görev görür. Ayrıca ilginç olarak vitamin  C’nin okside olarak zarar görmesini engeller. Propolis ve propolisli ürünlerin kontaminasyon ve kısa raf ömürlülüğü gibi problemleri olmamaktadır. Bu durum propolisin antioksidan ve antimikrobiyal özelliklerinden dolayıdır

29 1.Antimikrobiyal Etki Organizma Açıklama Referans Bakteri
Bacillus larvae Yok edici Mlagan ve Sulimanovic 1982 B. subtillis Meresta ve Meresta 1985 Helicobacter pyiori Engelleyici Itoh ve ark. 1994 MRSA Güçlü engelleyici Grange ve Davey, 1990 Mycobacteriumtuberculosis Karimova 1975 Grange ve Davey, 1990 Staphylococcus sp. Chernyak, 1973 Staphylococcus aureus Bileşik etki Kedzia ve Holderna. 1986 Streptococcus sp. Rojas ve Cuetara, 1990 Streptomyces Simuth ve ark, 1986

30 S. sobrinus, mutans, cricetus
Diş koruması Ikeno ve ark, 1991 Saccharomyces cerevisiae Bira mayası Petri ve ark,1986 Escherichia coli Yok edici Simuth ve ark, 1986 Salmonella Potansiyel uygulama Okonenko, 1989 ve diğerleri Giardia lambia Pozitif etki Olarin ve ark, 1989 ve diğerleri Bacteroides nodosus Munoz, 1989 Klebsiella pneumoniae Dimov ve ark,1991

31 2.Bileşik Etkiler Propolisin tedavi edici özellikleri üzerine yapılan çalışmaların çoğu içerdiği fenolik bileşenler üzerine yoğunlaşmıştır (Flavanoidler ve kafeik asit esterleri gibi fenolik bileşikler). Araştırmalar, propolisin içerdiği aktif bileşeni izole edip etkisini test etme üzerinedir. Fakat, propolisde çok sayıda bileşen bulunması nedeniyle oluşan bileşik etki, herbir bileşenin tek başına oluşturduğu etkilerin toplamından daha fazladır. Çalışmalar, propoliste bulunan flavanoidlerin etkili anti-bakteriyal aktiviteye sahip olduğunu göstermiştir, fakat izole edilip ayrılan flavanoidler, propolis ekstraktına göre daha düşük aktivite göstermiştir. Propolisin, bazı antibiyotiklerle bileşik etki gösterdiği gözlenmiştir. Bazı durumlarda, bakteri ve maya üzerindeki etkileri 100 kat artmıştır.  Antibiyotik dirençli Staphylococcus ırklarında, propolis ile birlikte alınan antibiyotiklerin, bu direnci kırdıkları sonucuna varılmıştır.

32 3. Antikanser Etkiler Propolisin etanol ekstraktının karaciğer ve mesanedeki kanserli hücreleri dönüşüme uğrattığı ve gelişmelerini önlediği bulunmuştur. Bu hücre öldürücü etkiyi sağlayan maddeler, propolisten izole edilen quercetin, kafeik asit ve clerodane diterpenoiddir. Clerodane diterpenoid, tümör hücrelerine karşı seçici öldürücü etki gösterir. Ayrıca, göğüs, cilt, kolon ve böbrek kanseri hücreleri gibi insan ve hayvan tümör hücre kültürleri üzerinde öldürücü etkisi olduğu tespit edilmiştir. Bu etkileri oluşturan bileşenin kafeik asit fenetil ester olduğu belirlenmiştir. Propolisden izole edilen Artepillin C, insan mide kanseri hücreleri, insan gırtlak kanseri hücreleri ve fare kolon kanseri hücreleri üzerinde hücre öldürücü etki göstermiştir. Kafeik asit esterlerinin de farelerde tümör oluşumunu kimyasal olarak engellediği tespit edilmiştir. Bu etki, kanserli hücrelerin gelişimini sağlayan genler üzerindeki seçici toksik etki ile gerçekleşmektedir

33 4.Antioksidan Etkiler Propolis içerisinde yoğun olarak bulunan flavanoidler, çok güçlü antioksidanlardır. Antioksidanlar, serbest radikalleri sönümleme(tutma) özelliğine sahiptirler, böylece lipidleri korurlar ve C vitamini gibi diğer bileşiklerin oksitlenmesini ve yıkılmasını engellerler. Aktif serbest radikaller, diğer faktörlerle birlikte, kalp damar rahatsızlıklarında, romatizma, kanser, diabet, Parkinson ve Alzheimer hastalıklarında hücre yaşlanmasından sorumludurlar. Oksidatif yıkım, karaciğer fonksiyonlarının azalmasına sebep olur. Sıçanlar üzerinde yapılan deneyler, propolis ekstraktının karaciğer hücrelerini yıkıma karşı koruduğunu göstermiştir.

34 5.Yara İyileştirici ve Doku Tamiri Etkileri
Propolisin yanık yaralarının iyileşmesi için çeşitli enzim sistemlerini, hücre metabolizmasını, sirkülasyonu ve kolajen oluşumunu tetiklediği ortaya konmuştur. Bu etkiler propolisde bulunan arjininden kaynaklanmaktadır.   6. Sindirim Sistemine Etkileri Propolisin, sıçanlarda mide ülserini önlediği ortaya konmuştur. Bu etki de propolisin flavanoid bileşenlerinden dolayıdır. 7.Cilt Hastalıklarına Etkileri Propolisin, mantar ve athlete’s foot gibi cilt hastalıklarından sorumlu olan maya ve mantarları etkili bir şekilde engellediği belirlenmiştir. Bu organizmalara karşı etki gösteren propolis bileşenleri, flavanoidler ve kafeik asit türevleridir.

35 8. Ağrı Kesici Etkileri Fareler üzerinde yapılan çalışmalarda, propolis ekstraktının, yaygın olarak kullanılan indomethacin adlı ağrı kesiciyle eşdeğer özellikte olduğu gösterilmiştir. Ağrının engellenmesinde, yine, flavanoidlerin ve kafeik asitin rol oynadığı belirlenmiştir. 9. Anestezik Etkileri Propolis ve bazı bileşenleri anestezik etki göstermektedir. Tavşan korneasında yapılan deneyler sonucunda, propolisin, kokainden 3-10 kat, prokainden ise 52 kat daha güçlü anestezik etkiye sahip olduğu ortaya konmuştur. Anestezik etkinin, propolisteki, pinocembrin, pinostrobin ve kafeik asit esterleri sayesinde gerçekleştirildiği belirlenmiştir. Bu anestezik etki, propolisin neden yüzyıllardır boğaz ağrısı ve ağız yaralarının tedavisi için kullanıldığını açıklamaktadır. Dişçilik alanında propolisin anestezik malzeme olarak kullanımı Avrupa’da patentlenmiştir.

36 10. Bağışıklık Sistemine Etkileri
Propolisin en çok araştırılan ve yaygın olarak kabul edilen özelliği bağışıklığı arttırıcı özelliğidir. Propolis, doğal, salgı bezlerini aktive eden geniş spektrumlu antibiyotiktir.  Fareler üzerinde yapılan deneylerde propolisin Bağışıklık Sistemini tetiklediği belirlenmiştir. Yakın zamanda Japon araştırmacılar, propolis ekstraktının, insanda, bağışıklık fonksiyonlarına bağlı olarak makrofaj aktivasyonu sağladığını göstermişlerdir.. Bu sonuçlar propolisin anti-tümör etkisini açıklamaya büyük ölçüde yardımcı olur. Bir ABD-Polonya ortak çalışması sonucunda farelerde, antikor üreten dalak hücrelerinde, kontrol hücrelerine göre 3 kat daha fazla antikor üretildiği bulunmuştur. 24 saat sonra enjekte edilen 2. doz sonrasında etki daha da artmış, fakat daha ileriki dozlarda etki azalmıştır. Propolisin, bunların yanında, HIV–1 replikasyonunu ( Aids virüsü) engellediği ve immün tepkileri düzenlediği belirlenmiştir. Yazarlara göre, propolis, anti-HIV–1 ve immün sistemi düzenleyici etkileri olan, toksik olmayan doğal bir üründür

37 12. Diş Korumasına Etkileri
11. Kalp-Damar Etkileri Farelerde, yoğunlaştırılmış propolis ekstraktının, kan basıncını düşürdüğü, sakinleştirici etki yarattığı ve serum glikoz oluşumunu sağladığı bulunmuştur. Propolisde bulunan dihidroflavanoidlerin kılcalları kuvvetlendirdiği ve antihiperlipidemik aktivite oluşturduğu belirlenmiştir. Ayrıca, sıçanlarda, propolisin, karaciğeri alkole ve tetraklorüre karşı koruduğu tespit edilmiştir. 12. Diş Korumasına Etkileri Diş çürümesine neden olan Sobrinus bakterisine karşı sıçanlarla yapılan bir çalışmada , suyla karıştırılmış propolis ekstraktı verildiğinde, yarısından fazlasında diş çürümelerinin azaldığı gözlenmiştir. Deneysel çalışma sırasında, propolis ekstraktının farelerin gelişimi üzerinde hiçbir toksik etki göstermediği bulunmuştur. Ayrıca, propolis dişeti iltihabı ve plak oluşumunda yardımcı uygulama olarak etkili olmuştur. % 50’lik propolis ekstraktının diş çürüklerinde antiseptik etkisi olduğu da bulunmuştur. Ayrıca, propolisin, ağızda yaşayan çok sayıdaki bakteriyel organizmanın yaşamasını engellediği de bilinmektedir.

38 İnsanlar Üzerindeki Klinik Deneyler
Klinik deneylerde, propolisin tedavi edici etkisinin genellikle mikrobiyal bulaşmadan kaynaklanan hastalıklarda verimli olduğu belirlenmiştir.  1. Solunum Enfeksiyonları Bronşit şikayeti olan 260 çelik işçisine 24 gün boyunca, bağışıklık sisteminin lokal ve sistematik düzenlenmesi gibi çeşitli metotlar ve propolis etanol ekstraktının fizyolojik tuz çözeltisi lokal olarak uygulanmıştır. En iyi sonuçlar, propolis tabletleriyle birlikte alınan etanol ekstraktı ile elde edilmiştir. Propolis ayrıca, faranjit, kronik bronşit, rhinopharyngolaryngitis, pharyngolaryngitis, nezle ve burun iltihabı gibi diğer rahatsızlıklarda da pozitif etki göstermiştir. .

39 2. Viral Enfeksiyonlar 3. Deri Enfeksiyonları
Klinik deneyler, insanlarda grip rahatsızlığına karşı koruyucu etki gösterdiğini ortaya koymuştur. Soğuk algınlığında, propolis kullanan hastalar 3 günde tamamen iyileşirken, propolis kullanmayan hastalarda bu sürenin 5 güne çıktığı görülmüştür. Deri hastalıkları geçiren hastalardaki klinik deneylerde, propolis kreminin uçuk tip 1 ve uçuk Zona Zoster virüslerine karşı belirgin tedavi edici özellikte olduğu gözlenmiştir. Propolis kremi yara ve acının süresini azaltmış, ayrıca, yara nöbetleri arasındaki süreyi de azaltmıştır 3. Deri Enfeksiyonları Propolisin etil alkol ekstraktının (% 1–10) klinik uygulamalarında 10 yüzeysel mantara ve 9 derinde yetişen mantara karşı etkili sonuçlar elde edilmiştir. 160 sedef hastasına 3 ay boyunca, günde 3 kez 0,3 g propolis verilmiş ve üçte birinin iyileştiği ya da tamamen kaybolduğu bulunmuştur. 110 mantar hastasına % 50’lik propolis merhem olarak uygulanmış ve hastaların 97’sinde mükemmel sonuçlar ortaya çıktığı gözlenmiştir.

40 4. Diş Uygulamaları Propolisin plak oluşumu ve dişeti iltihabı üzerindeki etkilerini incelemek üzere 60 öğrenci gruplara ayrılmıştır. Sonuçlar, propolisin oral hijyeni sağlamada yardımsı uygulama olarak faydalı olduğunu göstermiştir. Klinik çalışmalar, propolis ağız yıkama çözeltisinin (1:5 su ile seyreltilmiş) diş eti kanaması ve periodontal rahatsızlıklarda önemli gelişme sağladığını göstermiştir. Hastalar, plak oluşumu ve dişeti ağrısı açısından değerlendirilmiştir.

41 Bir klinik çalışmada, propolis ve çinko oksitle hazırlanan dolgu, 150 hastanın diş oyuklarına indirekt olarak, 50 hastaya ise direkt olarak kaplanmıştır. Sonuçlar, propolisle hazırlanan dolgunun çinko eugenat ile aynı etkiyi gösterdiği ve kalsiyum hidroksit bazlı dolgulardan daha iyi iyileştirici etki gösterdiği ortaya konmuştur. Propolisin, diş eti kanaması ve oral mukoza üzerindeki etkilerini incelemek üzere yapılan klinik çalışmada ise, yara izi kalması açısından daha olumlu sonuçlar elde edilmiştir. Bir diğer çalışmada ise diş eti iltihaplanmasında da benzer sonuçlar elde edilmiştir. Propolisin kemik yenilenmesi ve anestezik etkilerinden dolayı kanal tedavisinde kullanılması tavsiye edilmiştir.

42 5. Yara Tedavisi ve Doku Yenilenmesi
23–98 yaş arası tipik açık yarası bulunan 64 hastaya propolis içeren merhemler uygulanmıştır. Yaralı bölgeye hergün propolis içeren merhem uygulanmış, ayrıca yara çevresine antibiyotik merhemler sürülmüştür.. Bu uygulama 4–12 hafta sonunda hastalarda ise önemli gelişmeler gözlenmiştir. Propolis, yaraları enfekte olmuş hastalara uygulandığında, iyileşme hızının arttığı ve aynı zamanda enfeksiyonun azaldığı gözlenmiştir. Propolisin yaralar ve yanıklar üzerindeki etkileriyle ilgili çalışmalar sonucunda, kontrol denekleriyle karşılaştırıldığında, iyileşme hızının % 80 attığı gözlenmiştir. Yanık, temiz yara ve enfekte olmuş yarası olan 229 hastaya % 2 ve % 8 propolis içeren krem uygulanmıştır. Yara ve yanıklara uygulanan düşük konsantrasyonlu krem ortalama 11 günde, iltihaplı yaralara 11 günde, enfekte olmuş yaraların % 67 sine ise ortalama  38 günde iyileştirici etki göstermişti

43 6. Kulak Enfeksiyonları İç kulak iltihabı, dış kulak iltihabı ve benzer kulak rahatsızlığı olan 126 hasta üzerinde % propolis çözeltileri denenmiştir. Bütün rahatsızlıklar için propolisin iyileştirici etkisi olduğu belirtilmiştir (Matel ve ark. 1973). Propolis ayrıca kulaktaki akut rahatsızlıklara karşı da pozitif etki göstermiştir. 7. Sindirim Sistemi Rahatsızlıkları Bağırsak paraziti şikayeti olan 138 hastaya % 10-20’lik propolis ekstraktı uygulanmıştır. Çocuklarda düşük dozun tedavi edici etkisi olduğu gözlenmiştir. Yetişkinlerde ise % 20 lik propolis ekstraktının, tinidazol ve anti protozoa ilaçlarıyla aynı dozda etki gösterdiği bulunmuştur. Propolis, Danimarka’da ülser ve Crohn hastaları üzerinde denenmiştir. Propolis ekstraktının ülser üzerinde etkili olduğu fakat Crohn hastalığına etkisi olmadığı bulunmuştur.

44 8 .Bağışıklık Sistemi Bozuklukları
Bağışıklık sistemi bozukluğu olan iki hastaya propolis, esberitox N ve kalsiyum- Magnezyum kombinasyonu uygulanmış ve bağışıklık sisteminde ve klinik durumlarında olumlu gelişmeler elde edilmiştir. Orsolic ve arkadaşlarının 2002 yılında propolisin suda çözünebilen bir türevinin (WSDP) meme kanseri üzerine yaptıkları bir araştırmada kanserli hücre verilen farelerde propolis uygulamasıyla tümör oluşumunu azaldığı görülmüştür. Bunun da bağışıklık hücrelerinin aktivitesini artırarak diğer bir ifade ile antitümör direncin arttırılmasıyla meydana geldiğini öne sürmüşlerdir. 9. İltihaplanmalar Aseptik necrosis hastası olan 22 hastaya düzenli olarak propolis enjekte edilmiş, 32 hastaya ise aynı şartlarda normal tedavi uygulanmıştır. Propolis tedavisi uygulanan hastalarda diğerlerine göre belirgin gelişmeler gözlenmiştir. Vajina ve uterus iltihaplanması şikayeti olan 90 hastaya % 3’lük propolis etanol ekstraktı uygulanmış ve % 50’den fazlasında olumlu gelişmeler sağlanmıştır.

45 10.Dolaşım Sistemi Rahatsızlıkları
Çin’de Lian Yun Gang’ın Worker’s hastanesinde Dr. Fang Zhu, hipertansiyon, damar tıkanıklığı koroner kalp rahatsızlığı olan 45 hasta seçmiş ve bu hastalara 30 gün boyunca günde 3 defa 300 mg propolis vermiştir. Bu süre sonunda hastaların kolesterol düzeylerinde belirgin düşüşler gözlenmiştir. 11.Hormon Sistemi Bozuklukları Propolisin diğer bir faydası ise, enzimleri bloke eden prostaglandinleri ortadan kaldırmasıdır. Prostaglandinler tarafından ortaya çıkan ağrı ve ateş propolis tarafından ortadan kaldırılmıştır. Propolis, aspirinle aynı enzimleri bloke etmektedir fakat aspirinin yan etkilerini göstermemektedir. Propolisin enzim bloke edici ve prostaglandin inhibe edici etkisi, ağız ve boğaz için de faydalıdır. Mesela, diş eti kanaması ve doku zedelenmesi ağız sağlığı için en büyük problemlerden birisidir. İltihaplanma ve kanama, diş yapısında zayıflamaya ve diş kaybına neden olur. Fakat propolis, bazı spesifik enzimleri bloke ederek, prostaglandin oluşumunu engeller, iltihaplanma ve diş eti kanamasını önler

46 12. Protein Metobolizması Bozuklukları,
Propolisin faydalarından bir diğeri ise, protein metabolizmasını düzenlemesidir. Saraybosna Radyoloji Enstitüsü’nden bazı fizikçiler radyasyon alan hastalardaki bazı proteinler üzerinde çalışmışlardır. Bu hastalar, düzensiz protein metabolizması ya da X ışınları nedeniyle karaciğer rahatsızlığı bulunan hastalardır. Bu hastalara iki ay boyunca propolis verilmiştir. Diğer grup hastalara ise placebo ilacı verilmiştir. İki ay sonunda, propolis verilen hastaların çoğunda iyileşme, gözlenmiştir. Placebo ilacı verilen hastalarda ise hiçbir gelişme gözlenmemiştir.

47 Türk Propolisinin Biyolojik Değeri
Bulgaristan’dan bir, Türkiye’den iki propolis örneğinin, kimyasal bileşimi, Gas kromotografisi ve kütle spektrometresi kullanılarak (GC-MS) yapılmıştır. Her iki ülke propolisinin kimyasal bileşimleri benzer olup bitki kökeni kavak bitkisinin Aegieros türünü göstermektedir. Örnekler genel olarak flavonoidler, kafeik ve ferulik asidlerinin esterlerini içermektedirler. Tüm örnekler, antibakteriyel, antifungal ve sitotoksik aktiviteler göstermiştir. Bitki kökenlerindeki kimyasal bileşim ve biyolojik aktivitedeki benzerlik gelecekte propolis için Avrupa kalite kontrol kriteri oluşturulurken, Türkiye propolisinin de göz önüne alınabileceğini göstermektedir( Sorkun., K., Velikova., M., and Bankova.,V. )

48 Ticari Olarak Kullanımı
Ham propolis arıcılar tarafından toplandıktan sonra, kullanılabilir ekstraktlar haline getirilir. Propolis piyasada şu formlarda sunularak, satılmaktadır: 1. Sıvı / ekstrakt / tinktur: en yüksek tedavi edici formdur. Kansere karşı koruyucu olarak bile.su içerisine birkaç damla damlatılarak kullanılabilir. 2. Tablet: Propolis tek başına ya da polen ve arı sütü karıştırılarak hazırlanan tabletler besleyici olarak kullanılabilir. 3. Sağlık, kozmetik ürünlerini bileşiminde  4. Şekerler-sakızlar: tadlandırıcı veya ağız enfeksiyonlarına karşı

49  5. Boğaz pastil ve damlaları: hızlı ve etkili çözüm sağlar.
 6. Burun spreyi, burun damlası ve boğaz spreyi 7.Diş macunu: enfeksiyonlara, diş abselerine, çürüklere, ağız kokusuna, diş beyazlatılmasına yardımcı olur. 8.Cilt ve kozmetik kremleri, balzamları: cilt sağlığı ve koruması için kullanılır. 9.Şampuan: koruma ve kepeğe karşı. 10.Sabun: güçlü koruma 11.Ballı karışımlar

50 PROPOLİS UYGULAMA ÖRNEKLERİ

51 Nel trattamento delle infezioni la propoli grezza o in soluzione alcolica ha dimostrato una straordinaria efficacia , sia da sola , sia , nei casi più gravi , in associazione con il miele , acqua distillata , acqua ossigenata ed aglio.

52 Sesso: M . Anni : 64. Infezione da Staphilococcus aureus MRSA di impianto protesico all’anca destra.
Dopo 30 giorni di terapia antibiotica nessun risultato. Inizio medicazioni con miele e acqua bidistillata.

53 Infiltrazione della fistola residua Guarigione a 70 giorni dall’inizio
con propoli in soluzione alcolica del trattamento.

54 A 5 mesi dal 1° intervento si esegue nuova pulizia chirurgica senza ottenere la risoluzione dell’infezione. Sospendo tutta la terapia antibiotica ed inizio ad infiltrare le fistole fino all’interno del femore con propoli alcolica (2 volte al dì per 21 giorni).

55 Guarigione dopo 30 giorni dall’inizio del trattamento con propoli.

56 B.L. Sesso : M. Anni : Grave frattura esposta settica di avambraccio. (Contaminazione da Staphilococcus aureus e Acinet. Lwoffii)

57 Medicazioni cotidiane con propoli alcolica
Medicazioni cotidiane con propoli alcolica. (Nessuna terapia antibiotica)

58 Guarigione a 28 giorni .

59 S.M. Sesso : F . Anni Si punge accidentalmente il 1° dito della mano sinistra con una spina di pesce . Questa è la situazione dopo 7 giorni. (Infezione da Staphilococcus aureus)

60 PROPOLI Dopo 7 giorni di terapia antibiotica il quadro clinico è nettamente peggiorato ed inizio infiltrazioni locali con propoli alcolica ed impacchi di miele.

61 PROPOLI La lesione è guarita dopo 35 giorni di terapia con propoli e miele. Questo è il quadro clinico dopo un anno.

62 PROPOLI Utilizzo la propoli grezza per trattare lesioni infette ampiamente esposte , come in questo caso :O.L. Sesso : M . Anni : 39. Frattura esposta gamba sinistra contaminata da Staphilococcus aureus e Pseudomonas aeruginosa.

63 PROPOLI Dopo venti giorni di terapia antibiotica senza beneficio , ho iniziato ad applicare sulla lesione della propoli grezza per 3 settimane.

64 PROPOLI Risoluzione dell’infezione dopo 20 giorni ed inizio della cicatrizzazione.

65 Controllo a 4 mesi dal trauma.
PROPOLI Controllo a 4 mesi dal trauma.

66 Sonuç Antibiyotiklerin etkisini yitirdiği günümüzde arı ürünleri, insanları çeşitli hastalıklara karşı koruyan en iyi doğal savunma yöntemi olarak kabul edilebilir. Arı ürünlerinin tek kullanımının yanında tümünün belirli oranlarda karıştırılarak kullanımının daha yararlı olduğu ve her hangi bir sağlık probleminin çözülmesinde tıbbi tedavi yöntemleri ile birlikte kullanılabileceği bildirilmektedir. Bu yönüyle arı ürünleri tıbbın alternatifi değil destekçisi olarak görülmelidir.

67 Ancak bu gerçek ülkemiz doktorları tarafından da kabul edilmelidir
Ancak bu gerçek ülkemiz doktorları tarafından da kabul edilmelidir. Dünyanın hemen her tarafında tıp tarafından dikkatle izlenen ve hatta doktorlar tarafından ele alınan apiterapi konusu ülkemizde büyük bir ihmal ve hatta bazı kimseler tarafından da muhalefet ile karşılanmaktadır. Oysa uygulanacak tıbbi yöntemlere ek olarak arı ürünlerinin kullanılması ile elde edilecek tedavi öncelikle doktorun başarısı olacaktır.

68 TEŞEKKÜR EDERİM