BAĞLAÇLAR BAĞLAÇLAR BAĞLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI

... konulu sunumlar: "BAĞLAÇLAR BAĞLAÇLAR BAĞLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI"— Sunum transkripti:

1 BAĞLAÇLAR BAĞLAÇLAR BAĞLAÇLARIN SINIFLANDIRILMASI
Kökenlerine Göre Bağlaçlar 1-Yabancı kökenli bağlaçlar 2-Karışık kökenli bağlaçlar 3-Türkçe kökenli bağlaçlar Şekil ve Şekil Bilgisi Yapılarına Göre Bağlaçlar 1-Tek kelimeden oluşan bağlaçlar 2- Kelime gruplarının yapısına katılan bağlaçlar 3-Cümle yapısında olan bağlaçlar İşlevlerine ve Cümledeki Yerlerine Göre Bağlaçlar 1-Sıralama bağlaçları 2-Denkleştirme-Karşılaştırma-Seçme Bağlaçları 3-Pekiştirme Bağlaçları 4-Nöbetleşme Bağlaçları 5-Cümle Bağlayıcısı Niteliğindeki Bağlaçlar

2 Bağlaçlar Dilimizdeki görevli kelimelerin ikinci ana bölümünü bağlaçlar oluşturur. Türkçe’de çok geniş yer tutan bağlaçlar;kelimeleri, kelime gruplarını, cümleleri ve kimi zaman da paragrafları şekil ve anlam bakımından birbirine bağlayan ve yüklendikleri işlevler ile, bağlandıkları sözler arasında türlü anlam ilişkileri kuran gramer öğeleridir. Türkçe’de bağlaçların Eski Türkçe’den daha geç bir devirde belirdiğini görüyoruz.Göktürk Yazıtlarında :Türk Budun atı küsi yok bolmasın tiyin. söyleyişi artık Karahanlı döneminden itibaren: Türk Milletinin adı ve sanı yok olmasın diye. şeklinde günümüze gelmiştir Bağlaçlar edatlar gibi tek başlarına anlam ifade etmezler.Anlamlı değil görevli kelimelerdir. Başka kelime sınıflarından alınmış şekiller bazen bağlaç işlevinde kullanılırken bağlaçlar başka kelime sınıflarına geçemezler. İlk slayt

3 Bağlaçların Sınıflandırılması
Kökenlerine Göre Bağlaçlar Yabancı kökenli bağlaçlar: İslam’la değişen kültürümüze katılan öğelerdendir.Bu bağlaçlar Arapça ve Farsça’dan dilimize girmişlerdir.Bunların Osmanlı Türkçe’sinde sayıları fazladır.Türkiye Türkçe’sinde ise başlıca bağlaçlar: adeta, aksi halde, aksine, ama, amma,bilakis, binaenaleyh, esasen,fakat,galiba,gayri, hakikaten,hatta, hasılı, ille,lakin, madem, mesela,yani, zaten v.b. bağlaçlardır. Karışık kökenli bağlaçlar:Arapça-Farsça-Türkçe karışımı bağlaçlardır:belki,bilmem ki(m), canım,demek ki(m),meğer ki, nasıl ki,sadece,sanki,şu var ki... Türkçe kökenli bağlaçlar:açıkçası, ancak, anlaşılan,ayrıca, bak,bakarsın,besbelli, bırak,bile,bilemedin,bilmem,bilsen,bir de,dahası,dahi,değil mi,değilse,derken,gerek, hele,ile,ise,kısaca,nedense,oysa,yine de... İlk slayt

4 Yapılarına Göre Bağlaçlar
İlk slayt Yapılarına Göre Bağlaçlar Tek kelimeden oluşan bağlaçlar:Bazı bağlaçlar tek kelimeden oluşur. Ama, aslında, ayrıca, belki, bile,çünkü,dahası,eğer,elbette,esasen,lakin,kuşkusuz,meğer, mutlaka,öylesine,sonunda,velhasıl,yani,yoksa,zaten vb. Kelime gruplarının yapısına katılan bağlaçlar:Bir kısım bağlaçlarda şekil bakımından; ad tamlaması, edat grubu, sıfat-fiil grubu, ünlem grubu gibi grupların yapısında yer alır. Aksi halde, aksine olarak, anladığım kadarıyla, asıl önemli olan , aynı şekilde, başka bir söyleyişle, dediğim gibi, diğer taraftan, en azından, görüldüğü gibi, hadi canım sende, ister istemez, ne ise, öte yandan,tam aksine olarak, yazık ki vb. Bu örnekler daha da arttırılabilir. Cümle yapısında olan bağlaçlar:bunların çoğu anlam kayması ve kalıplaşma yoluyla, kendilerinde var olan asıl anlamları ve yargı bildirme özelliklerini yitirerek bütünüyle birer bağlaca dönüşmüşlerdir. Anlamlarını korumuş olanlarda artık bağlaç görevindedirler. Allah bilir ya, bana kalırsa, dediklerine bakılırsa, görelim bakalım, işin aslına bakarsan, ne bileyim işte, ne çıkar sanki, neden dersen, senin anlayacağın, uzatmayalım,varsın olsun, yalnız şu var ki vb.

5 İşlevlerine ve Cümledeki Yerlerine Göre Bağlaçlar
Sıralama bağlaçları:Bunlar art arda gelen eş değer veya eş görevde kelimeleri kelime gruplarını ve cümleleri bir birine bağlayan bağlaçlardır. Yer olarak, tek kelimeden oluşan bağlaçlar cümle içinde sıraladıkları öğelerin arasına, tekrarlı olanlar, sıraladıkları öğelerin başına veya sonuna getirilirler. Başlıcaları: ile, dahi, ve, dA... dA,gerek, hem... hem,ister... ister,ne...ne gibi bağlaçlardır. İle bağlacı: il- fiilinin il-e zarf fiil biçiminden kalıplaşmış olan ile, aynı nitelikte eş, yakın ve yazıt anlamlı kelimeleri birbirine bağlayan bir sıralama bağlacıdır. Elma ile armut,keçi ile koyun,bal ile pekmez,babası ile oğlu gibi. Bu bağlaç eserlerde ile biçimiyle olduğu gibi,ünsüz ile biten kelimeye eklendiğinde -lA biçimiyle de kullanılır. Hayat ile rüya birbirine karıştı. Yankesici kadının çantasını kaşla göz arasında aşırıvermiş. Örneklerinde olduğu gibi. Dahi bağlacı:Eski Türkçe’deki ve anlamındaki takı bağlacının şekil değiştirmiş halidir. Sen dahi öleceksin.vb. Ve bağlacı: Dilimize Arapça’dan girmiş en işlek bağlaçtır. Kahveler ve ıhlamur geldi.vb. İlk slayt

6 dA. dA bağlacı: Ahmet evde de okulda da çalışkandır
dA...dA bağlacı: Ahmet evde de okulda da çalışkandır.Örneğindeki gibi kullanılır. Hem... hem de bağlacı:Farsça kökenlidir. Örneğin:Hem gülüyor hem de tepiniyordu. İster... İster bağlacı:İster gelsin ister gelmesin, bana ne. Ne... ne bağlacı:Olumsuzluk bildirir. Ne Şam’ın şekeri ne Arab’ın yüzü. vb. Denkleştirme-Karşılaştırma-Seçme Bağlaçları:Bu bağlaçlar ,cümlenin iki öğesini karşılaştırma,seçme,denkleştirme v.b.işlevlerini yürüten bağlaçlardır. Ya bağlacı:Dilimize Farsça’dan geçmiş bir bağlaçtır.Tek başında kullanıldığında iki yargı arasında soru yönelterek onay belirten bir bağlaçtır. Ya peki niye uyumazsın öyle?...Örneğinde olduğu gibi... Ya... Ya bağlacı:Bu bağlaç iki öğeden birini seçme anlamı verir. Ya devlet başa,ya kuzgun leşe...Örneğindeki gibi... Ya da, ya... ya da bağlacı:Farsça ve Türkçe bağlaçların bir araya gelmesi ile oluşmuştur. Git durumunu anlat ya da oralı olma. Ya kendin gel ya da haber yolla. Yahut, veya bağlaçları:Bu iki bağlaçtan yahut bağlacı Farsça’dan,veya bağlacı ise Arapça ve ile Farsça ya birleşmesiyle teşekkül eder. Vatan yahut Silistre. Ben Atatürk’le bir veya iki defa karşılaştım.v.b.

7 Pekiştirme Bağlaçları:Bu gruba girenler iki öğeyi anlamı kuvvetlendirerek birbirine bağlar.
Da bağlacı: Bir kere de bu günkü İstanbul Türkçe’siyle tekrarladı. Dahi bağlacı:Da kadar bağlayıcı olmamakla beraber pekiştirme oranı fazladır. Bu sırrı kendisi dahi bilmiyor. Bile bağlacı:Daha güçlü bir pekiştiricidir. O gün İstanbul’da olsam bile hiçbir iş yapamayacaktım. Hem ... hem de bağlacı: Hem uyuyor hem de sayıklıyordu. MI mU bağlacı:Aslında soru ekinin kalıplaşmasıyla oluşmuştur. Ahmet’in arabası hızlı mı hızlıydı. İse bağlacı: Evin içi sıcacık dışarısı ise buz gibi. Ya bağlacı: Sorulur ya sorulur , niye sorulmasın. İlk slayt

8 İlk slayt Nöbetleşme Bağlaçları: Bazen,bazı bağlaçları:
Bazen kader,gelen bora gibidir,zorludur. Bazı dingil döner bazı teker. Bir... Bir bağlacı: Unutmayın ki bir batışın bir çıkışı vardır. Biri... öbürü bağlacı: Biri kitap okuyor öbürü yatıyor. Kah... kah bağlacı: Balta kah oduna kah taşa iner ya... Hangisini sorsam kah eksik kah yanlış... Kimi...kimi bağlacı: Kimi su taşır kimi odun kırar kimi ninnisini söylerdi. Kimi susar kimi söylerim. Kah susar kah çırpınır kah ürperir kah... Kimi aç kimi hasta kimi de yorgundu. Çocukları var; kimi büyük kimi küçük... İlk slayt

9 Cümle Bağlayıcısı Niteliğindeki Bağlaçlar:Açıklama Kategorisi
Allah bilir ya bağlacı: Allah bilir ya gelmeyecek. Ama ,amma bağlaçları: Ama hiç de öyle olmadı. Amma da korkaksın. Aslında bağlacı: Aslında biliyordum ama göz yumdum. Bakarsın bağlacı: Zaman kötü.Bakarsın dönemem. Canım bağlacı: Canım korkacak ne var. Doğrusu bağlacı: Doğrusu iyi etmedin. Meğer bağlacı: Meğer istemezmiş. Nitekim bağlacı: Nitekim onun ölümü kimilerini güldürdü. Zaten bağlacı: Önemi yok zaten uyumamıştım. İlk slayt

10 bak bakalım bağlacı:(Sonuç bildiren cümle bağlayıcısı kategorisi)
Allah’a dua et, hatun sana bir tambur çalsın , bak bakalım o zaman yapabilecek misin taklidimi? bir bakarsın bağlacı: Sabah namazından sonra bir bakarsın atlılar sökün eder. bakmış ki olmayacak bağlacı: Bakmış ki olmayacak o da diğerleriyle ger dönmüş. böylece bağlacı: Kendime bir çay molası verir böylece dinlenirim. bunun içindir ki bağlacı: İnsanoğlu ilk önce kendi güvenliğini düşünür. Bunun içindir ki barınak aramaya başlar. bu yüzden bağlacı: Anlamamıştı bu yüzden tekrar ediyordum. ister istemez bağlacı: Kurşun çok derindeydi. İster istemez canı yandı. ki bağlacı: Biraz saygı uyandırmış olmalı ki patron yaktı sigarasını. mademki bağlacı: Mademki deniz ruhuna sır verdi sesinden Gel kurtul o dar varlığın hendesesinden. öyleyse bağlacı:Olmaz deyin öyleyse. İlk slayt

11 İlk slayt Üsteleme Anlam Kategorisi anladık bağlacı:
Anladık oraya gidiyorsunuz işte. asıl bağlacı: Eğer o gelmezse asıl o zaman sorun çıkacak. bir de bağlacı: Orada ne eserler var. Bir de heykeller var ki muallim bey, yazık çoğunun kafası yok. dahası da var bağlacı: Ali yok.Dahası da var silahı da almış. hatta bağlacı: O zaman avluda bağrışmalar hatta silah sesleri duyulur. hem de bağlacı: Aşığım hem de delicesine. hele bağlacı: Hepsi güzel, hele bu bambaşka. ille bağlacı: Bir akşam gel ,bir sabah.İlle Cuma gecesi... Kaldı ki bağlacı: Fazla yeme gerek yok.Kaldı ki çoğu öldü. üstelik bağlacı: Genç ve üstelik zengin bir adam. İlk slayt

12 İlk slayt Sebep Anlamı Kategorisi baksana bağlacı:
Mali durum iyice bozuldu galiba baksana sustular. bir nedeni de bağlacı: Bunun bir nedeni yoksulluk bir nedeni de cehalet. demek bağlacı: Neredeyse ağlayacaklardı.Demek biliyorlardı. çünkü bağlacı: Savaşmalıyım çünkü mecburum. madem ki bağlacı: Mümtaz Nuran’a bakarak: Madem ki öyle cümlenin sıhhatine...dedi neden dersen bağlacı: Pek az zamanım var.Neden dersen ondan önce köyü bombalamalıyım...dedi. bu itibarla ki bağlacı: Doğrudur.Şu itibarla ki bunların hepsi ta en başta yanılmışlardı. zira bağlacı: Bugün gel, zira yarın burada yokum. İlk slayt

13 İlk slayt Zıtlık Anlamı Kategorisi aksine bağlacı:
O artık çocuk değil.Aksine bizden daha olgun. ama bağlacı: Ama uyumuyorum ve uzaktan gelecek treni dinliyorum. bununla beraber bağlacı: Bununla beraber kuvvetli bir devlet fikri ve hanedan bağlılığı taazzuv etmişti. halbuki bağlacı: Seyahat etmek kimsenin aklından geçmezdi.Halbuki sağlık mecbur etti. hem .... hem de bağlacı: Hem bıktım diyor hem de peşinden koşuyordu. lakin bağlacı: Nice efsunlu şehirler var dünyada lakin onları yaratan sensin. ne var ki bağlacı: Sahilde olsak dalgalar hoşumuza giderdi.Ne var ki gemideyiz. oysa bağlacı: Terk etti.Oysa neler ummuştum. İlk slayt

14 İlk slayt Farklı İşlevdeki Cümle Bağlayıcıları Kategorisi
adeta bağlacı:(benzerlik) Medresenin adeta devamı gibiydi. sanki bağlacı:(benzerlik) Sanki onlar kral ötekiler köle idi. bir taraftan bağlacı:(beraberlik) Bir taraftan göz yaşlarını siliyor bir taraftan da arkamdan koşuyor. neyse bağlacı:(boş verme) Neyse onu da yarın yaparım. belki bağlacı:(ihtimal, tahmin) Ne bileyim, belki bugün gelirler; belki yarına ertelerler. sonra bağlacı:(ilave) Yorgunum,sonra yarın erkenden kalkmam lazım. keşke bağlacı:(istek) Keşke yarın gelseler de görüşsek. Allah vere de bağlacı:(beklenti) Allah vere de nehir taşmasın. hadi bakalım bağlacı:(teşvik) Hadi bakalım göreyim seni Altay Dağlarının mert çocuğu. kısacası bağlacı:(özetleme) Her şeyim gitti . Kısacası ben bittim. İlk slayt

15 HAZIRLAYANLAR Sinan Kale Mustafa Ünsal İlk slayt