Wall Street: Çökü ş ün Nedenleri Dr. Walden Bello Freedom From Debt Koalisyonu Başkanı Quezon (Filipinler) 22 Eylül 2008 ( İngilizce.

... konulu sunumlar: "Wall Street: Çökü ş ün Nedenleri Dr. Walden Bello Freedom From Debt Koalisyonu Başkanı Quezon (Filipinler) 22 Eylül 2008 ( İngilizce."— Sunum transkripti:

1 Wall Street: Çökü ş ün Nedenleri Dr. Walden Bello Freedom From Debt Koalisyonu Başkanı Quezon (Filipinler) 22 Eylül 2008 ( http://focusweb.org/’deki İngilizce orijinalinden Sendika.Org tarafından çevrilmiştir.] http://focusweb.org/’deki

2 Ne haftaydı! 1-3 trilyon dolar değerindeki finansal varlık yok oldu. 1-3 trilyon dolar değerindeki finansal varlık yok oldu. ABD Merkez Bankası ve Hazine Bakanlığı’nın finansal sektördeki bütün önemli stratejik kararları alması sonucunda, Wall Street etkin biçimde kamulaştırıldı.

3 American International Group (AIG) kurtarma operasyonu sonrasında ABD devleti şu anda dünyanın en büyük sigorta şirketini yönetiyor. ABD finansal sistemini kurtarmak için seferber edilen 700 milyar dolar, Büyük Bunalım’dan bu yana yapılan en büyük kurtarma operasyonu.

4 Yani felaket geçti mi? Hayır, Lehman Brothers’ın çökmesine izin verip AIG’i kurtaran ve Merrill Lynch’in satılmasına izin veren çelişkili olaylardan çıkan tek sonuç şu: Krize karşı bir strateji yok, sadece taktik yanıtlar veriliyor.

5 700 milyar dolarlık batık mortgage-destekli banka menkul kıymetlerinin kurtarılması, bir strateji değil. Bu yalnızca sisteme yeniden güven tesis etmeyi ve bankalarla diğer finans kurumlarına yönelik güvensizliğin tırmanmasıyla 1929 Büyük Bunalımı’nda olduğu gibi kitlesel banka iflaslarının tetiklenmesini engellemeyi amaçlayan umutsuz bir girişim.

6 Erimenin Nedenleri: Tamah mı? Küresel ekonomik elitin İsviçre Alpleri’nde her yıl düzenlenen Dünya Ekonomik Forum toplantıları organizatörü Klaus Schwab, Davos’ta müşterilerine aşağıdakileri söylerken böyle düşünüyordu: “Geçmişin günahlarının bedelini ödemek zorundayız.” “Geçmişin günahlarının bedelini ödemek zorundayız.” TAMAHKARLI Ğ A GÜVEN İ YORUZ Küresel kapitalizmin sinir sisteminin merkezi neden çöktü? Tamahkarlık yüzünden mi? Evet.

7 Wall Street Kendi Kendisini mi Haklıyor? Kesinlikle. Finansal spekülatörler, her türlü riski menkul kıymete dönüştürüp bundan para kazandıran türevler gibi daha karmaşık finansal sözleşmeler yaparak kendi kendilerini hakladılar. Bu araçlar arasında, yatırımcıların, bankaların kurumsal borçlularının borçlarını ödeyememesi olasılığı üzerine bahse tutuşmalarına olanak veren “kredi ödeyememe takası” gibi egzotik, vadeli araçlar da var.

8 17 Aralık 2005’te, International Financing Review (IFR), menkul kıymet sektörünün en saygın ödül programlarından birisi olan 2005 Yıllık Ödüllerini açıkladığı zaman şöyle demişti: “[Lehman Brothers], sadece toplam piyasa varlığını korumakla kalmadı,… borçluların ihtiyaçlarına hitap eden yeni ürünler ve işlemler geliştirerek, tercih edilen alanlara girişe de öncülük yaptı… Lehman Brothers, tercihli alandaki en yenilikçi kurumlardan birisi, başka hiçbir yerde görmediğimiz işler gerçekleştiriyor”. “[Lehman Brothers], sadece toplam piyasa varlığını korumakla kalmadı,… borçluların ihtiyaçlarına hitap eden yeni ürünler ve işlemler geliştirerek, tercih edilen alanlara girişe de öncülük yaptı… Lehman Brothers, tercihli alandaki en yenilikçi kurumlardan birisi, başka hiçbir yerde görmediğimiz işler gerçekleştiriyor”. Söylemeye gerek var mı? Şimdi Lehman’ın kendisi hiçbir yerde görmediğimiz bir şey haline geldi. Söylemeye gerek var mı? Şimdi Lehman’ın kendisi hiçbir yerde görmediğimiz bir şey haline geldi.

9 Kuralsızlık Yüzünden mi? Kuralsızlık yüzünden mi böyle oldu? Evet. Şimdi herkes, Wall Street’in daha fazla ve daha incelikli finansal araçlar yaratma yeteneğinin, devletin düzenleme yeteneklerini fersah fersah aştığını itiraf ediyor. Bunun nedeni devletin düzenleme yapamaması değil. Hakim neoliberal, bırakınız yapsınlar yaklaşımı, devletin etkin düzenleme mekanizmaları oluşturmasına engel oldu.

10 Hadi İsmini Koyalım: İsmi kapitalizm Ama krizin kökenlerini, dinamiklerini, sonuçlarını ve geleceğini krizin köklü, yapısal nedenine bakmadan anlayamayız. Bunlar kapitalizmin dinamiklerinden kaynaklanan nedenlerdir.

11 Bu, gözü dönmüş radikallerin değil, baş spekülatör ve milyarder Soros’un fikri… Soros, finansal sistemin krizinin, “Kopma noktasına gelen… küresel kapitalist sistemin dev dolaşım sisteminin” krizi olduğunu söylüyor. Sorunun dinamiklerini saptarken Soros bile kapitalizmden söz ediyorsa, biz neden bunu söylemeyelim ki?

12 Aşırı Üretim Krizi Şu anda, küresel kapitalizmin, aşırı birikim ya da aşırı kapasite olarak da bilinen merkezi krizinin ya da çelişkisinin yoğunlaşmasına tanık oluyoruz. Bu eğilim kapitalizmin, halkın satın alma gücünü sınırlandıran toplumsal eşitsizliklere bağlı olarak, halkın tüketim yeteneğini aşan devasa üretim kapasitesi yaratma ve karlılığı eritme eğilimidir.

13 Aşırı Üretimin Şimdiki Finansal Erime ile Ne İlgisi Var? Pek çok. Ama bağlantıları anlamak için, Çağdaş Kapitalizmin sözde Altın Çağı’na, 1945-1970 dönemine gitmeliyiz.

14 1945-75, hem merkez hem de azgelişmiş ekonomilerde hızlı bir büyüme dönemi oldu. Büyüme kısmen İkinci Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra Avrupa ve Uzak Asya’nın yeniden yapılandırılması; kısmen yeni, Keynesçi devlet döneminde yapılan sosyo-ekonomik düzenlemelerinden kaynaklandı. Bu dönemin kilit öğeleri şunlardı: Finansal faaliyetler üzerinde güçlü devlet denetimi, mali ve parasal politikanın enflasyon ve durgunluğu alt etmek üzere saldırgan biçimde kullanılması ve talebi canlandırıp ayakta tutan görece yüksek ücret rejimi.

15 Bütün İyi Şeylerin Bir Sonu Olmalıdır… Ama bu yüksek büyüme dönemi, merkez ekonomilerin stagflasyon tarafından ele geçirilmesiyle birlikte, 70’lerin ortalarında son buldu. Stagflasyon: Düşük büyüme ve yüksek enflasyonun aynı anda meydana gelmesi. Neoklasik iktisada bakılırsa, böyle bir şeyin olmaması gerekiyordu.

16 Ama stagflasyon, yalnızca daha derin bir hastalığın belirtisiydi: Almanya ve Japonya’nın yeniden inşası ve Brezilya, Tayvan ve Güney Kore gibi sanayileşen ülkelerin hızla gelişmesi, dev yeni üretim kapasiteleri yaratmış ve küresel rekabeti tırmandırmıştı. Bu arada ülkeler içi ve arası sosyal eşitsizlikler satın alma gücünü sınırlandırıp, karlılığı eritmişti. Durum, yetmişli yılların büyük petrol fiyatı artışlarıyla daha da bozuldu.

17 Kaçış Yolu 1: Neoliberal Yeniden Yapılandırma Sermaye, aşırı üretim muammasından üç yolla kaçmaya çalıştı. Bunlardan ilki neoliberal yeniden yapılandırmaydı. Bu yol Kuzey’de Reaganizm ve Thatcherizm ve Güney’de Yapısal Uyum biçimini aldı.

18 Amaç, sermaye birikimini canlandırmaktı, bu da: 1) Sermayenin ve servetin büyümesi, kullanımı ve akışı üzerindeki devlet sınırlandırılmalarının kaldırılması ve 2) Gelirin yoksullardan ve orta sınıflardan zenginlere aktarılmasıyla yapıldı. Teoriye göre böylece zenginler yeniden yatırım yapmaya ve ekonomik büyümeyi canlandırmaya teşvik edilecekti.

19 Bu formülün sorunu şuydu: Geliri zenginlere yeniden dağıtırken, yoksulların ve orta sınıfların gelirlerine el koyarsınız. Bu da talebi daha da sınırlandırır ve zenginler de ille de üretime daha fazla yatırım yapmazlar.

20 Aslında, seksenli ve doksanlı yıllarda Kuzey’de ve Güney’de genelleşen neoliberal yeniden yapılandırma, kötü bir büyüme oranı yakaladı: Küresel büyüme ortalaması doksanlarda yüzde 1.1 ve seksenlerde 1.4 ortalamaya sahipti. Oysa aynı ortalama, devlet müdahalelerinin hakim olduğu altmışlı yıllarda yüzde 3.5 ve yetmişlerde yüzde 2.4’tü. Neoliberal yeniden yapılandırma durgunluğu ortadan kaldırmadı.

21 Kaçış Yolu 2: Küreselleşme Küresel sermayenin ikinci kaçış yolu “yaygın birikim” ya da küreselleşme ya da yarı-kapitalist, kapitalizm dışı ya da kapitalizm-öncesi alanların küresel piyasa ekonomisiyle hızla bütünleştirilmesi oldu.

22 Ünlü Alman devrimci iktisatçı Rosa Luxemburg, merkez ekonomilerindeki kar oranının yükseltilmesi için bunun gerekli olduğunu uzun zaman önce görmüştü. Nasıl mı? Ucuz emeğe ulaşarak, ucuz tarımsal ürün ve hammadde kaynaklarını ele geçirerek ve yeni altyapı yatırım alanları oluşturarak. Bütünleşme ticaretin serbestleştirilmesi, küresel sermayenin hareketliliğinin ve yabancı yatırımların önündeki engellerin kaldırılmasıyla gerçekleştirildi.

23 Çin, tabii, son 25 yıldır küresel kapitalist ekonomiyle bütünleştirilen kapitalizm dışı alanların en önemli örneği. Şanghay

24 Fortune 500 listesindeki şirketlerin önemli bir bölümü, düşen karlarını yükseltmek için, faaliyetlerinin önemli bir bölümünü Çin’e taşıdılar. Amaçları, “Çin fiyatından”, yani Çin’in sonsuz gibi görünen ucuz emeğinden kaynaklanan maliyet avantajından yararlanmak. 21. yüzyılın ilk on yılının ortasında, 21. yüzyılın ilk on yılının ortasında, ABD şirket karlarının yaklaşık yüzde 40-50’si, yurtdışındaki, özellikle de Çin’deki faaliyetlerinden geliyor.

25 Durgunluktan bu kaçış yolunun sorunu şu: Aşırı üretim sorununu dindirmek yerine azdırıyor çünkü üretken kapasiteyi artırıyor. Son 25 yıldır Çin’deki üretken kapasite muazzam arttı. Bu durum fiyatlar ve karlar üzerinde tersine bir etkide bulundu.

26 Şaşırtıcı olmayan biçimde, 1997 civarında, ABD şirketlerinin karlarındaki artış durdu. Yapılan bir hesaba göre, Fortune 500 şirketlerinin kar oranı, 1960-69’daki 7.15 oranından, 1980-90’da 5.30’a, 1990-99’da 2.29’a, 2000-2002’de 1.32’ye düştü.

27 Kaçış Rotası 3: Finansallaşma Aşırı üretimin neden olduğu daraltıcı etkileri neoliberal yeniden yapılandırma ve küreselleşme yoluyla telafi etmekte elde edilen sınırlı kazanımlar karşısında, üçüncü kaçış yolu, yani finansallaşma, karlılığı artırıp korumada çok kritik bir önem kazandı.

28 Neoklasik iktisadın ideal dünyasında, finansal sistem, tasarrufçularla fazla fon sahiplerini, bu kaynaklara üretim yatırımları yapmak için ihtiyaç duyan girişimcileri buluşturan mekanizmadır.

29 Geç kapitalizmin gerçek dünyasında ise, sanayi ve tarıma yapılan yatırımlar, aşırı üretim nedeniyle düşük karlar yarattığı için, dev miktarlardaki fazla fonlar finansal sektör içinde dolaşıma girer ve tekrar tekrar bu sektörde yatırıma dönüştürülür. Bu yüzden finansal sektör kendi kuyruğunun etrafında dolaşıp durur.

30 Ortaya çıkan sonuç şudur: Hiperaktif finansal ekonomi ile durgun gerçek ekonomi arasındaki çatallaşma yaygınlaşır. Bir finans yöneticisinin dediği gibi: “Son birkaç yıldır gerçek ve finansal ekonomiler arasındaki kopuş artıyor. Gerçek ekonomi büyüdü… Ama finansal ekonomi öyle büyüdü ki, neredeyse patlayacak.”

31 Bu gözlemci, gerçek ve finansal ekonomi arasındaki kopuşun kaza eseri olmadığını söylemiyor. Finansal ekonomi tam da, gerçek ekonominin aşırı üretiminden kaynaklanan durgunluğunu telafi etmek için büyüdü.

32 Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla Yüzdesi Olarak Karlar Finans İmalat

33 Finansal sektör faaliyetlerine yatırım yapmanın yarattığı sorun şu: Bu yatırımlar, zaten yaratılmış olan değerden yeni değer sızdırmakla aynı şey. Bunlar evet kar yaratır, ama yeni değer yaratmaz. Sadece sanayi, tarım, ticaret ve hizmetler yeni değer yaratır. Karlar yaratılan değerlere dayanmadığı için, yatırım faaliyetleri çok uçucu hale gelir. Kağıt, tahvil ve diğer yatırım araçlarının fiyatları gerçek değerlerinden çok radikal biçimde kopabilir. Örneğin, temelde helezonik biçimde tırmanan finansal değerlendirmeler yüzünden artmaya devam eden ve sonra çöken internet başlangıç tahvilleri.

34 Demek ki karlar şuna dayanıyor: Metaların kendi değerlerinden kopan fiyat artışının avantajlarından yararlanmak, sonra gerçeklik bu durumu “düzeltmeden”, yani fiyatları gerçek değerlerine çökmeden önce satmak. Varlıkların fiyatlarındaki radikal artışların gerçek değerlerin çok üzerine tırmanmasına köpük oluşumu deniyor.

35 Karlılık spekülatif darbelere bağımlı olduğu zaman, finansal sektörün bir köpükten diğerine ya da bir spekülatif maniadan diğerine sıçraması şaşırtıcı değil.

36 O Krizden Bu Krize Finans merkezli kapitalizm, spekülatif çılgınlığın yönetimi altında olduğu için, Carnegie Endowment raporlarından birisine göre, sermaye piyasalarının kuralsızlaştırıldığı ve serbestleştirildiği 1980’lerden bu yana yaklaşık 100 finansal kriz yaşadı.

37 Bugünkü Wall Street erimesi öncesinde, bu krizlerin en etkili olanları şunlardı: 1994-95 Meksika Finansal Krizi, 1997-98 Asya Finansal Krizi, 1996 Rusya Finansal Krizi, 2001 Wall Street Borsa Çöküşü ve 2002 Arjantin Finansal Krizi.

38 Asya Finansal Krizi: Bir Örnek

39 1997-98 Asya Finansal Krizinde spekülatif köpüğün kilit öğeleri iş başındaydı: - IMF ve ABD Hazine Bakanlığının zorlamasıyla sermaye hesaplarının ve finansın serbestleştirilmesi. - IMF ve ABD Hazine Bakanlığının zorlamasıyla sermaye hesaplarının ve finansın serbestleştirilmesi. - Hızlı çıkış ve yüksek kazanç arzulayan yabancı fonların üşüşmesi, bunun anlamı gayrı menkul ve borsaya gitmeleriydi..

40 - Borsada ve gayrı menkul fiyatlarında düşüşe neden olan aşırı yatırım, bunun panik halinde fon kaçışına neden olması- 1997’de, birkaç hafta içinde 100 milyar dolar Uzak Asya ekonomilerini terk etti. - Yabancı spekülatörlerin IMF tarafından kurtarılması. - Gerçek ekonominin çökmesi-1998’de durgunluk Uzak Asya’yı sardı. - Muazzam istikrarsızlaşmaya karşın, finansal sistemin ulusal ve küresel çapta düzenlenmesine yönelik girişimler ideolojik gerekçelerle reddedildi

41 Teknoloji Köpüğünden Gayrı Menkul Köpüğüne Bugünkü Wall Street çöküşünün kökenleri 1990’ların sonundaki Teknoloji Köpüğüne dek uzanır. 1990’ların sonunda internet kurulum hissesi fiyatları tırmandı, sonra çöktü, sonuç 7 trilyon dolarlık varlığın kaybolması ve 2001-2002 durgunluğu oldu.

42 Alan Greenspan yönetimindeki ABD Merkez Bankası’nın gevşek para politikaları, Teknoloji Köpüğü’nü teşvik etmişti. Bu köpük çöktüğü zaman, Greenspan, uzun süreli durgunluğu engellemek için, 2003 Haziranında temel faiz oranlarını 45 yılın en düşük oranı olan yüzde 1’e indirdi ve bu oran bir yıl sabit kaldı. Bu da bir başka köpüğü, gayrı menkul köpüğünü teşvik etti.

43 Bay Konut Köpüğü ile Gayrı Menkul Piyasasında Bir Banyo Yapın PATLARSAM YANARSIN!

44 Daha 2002’de, ilerici iktisatçılar gayrı menkul köpüğü konusunda uyarıda bulunuyorlardı. Ancak, 2005’de, zamanın Ekonomik Danışmanlar Konseyi Başkanı ve bugünkü ABD Merkez Bankası Yönetim Kurulu Başkanı Ben Bernanke, ABD konut fiyatlarındaki artışı, spekülatif faaliyetler yerine, “güçlü ekonomik temellere” bağladı. 2007 yaz ayında Subprime Krizi patlak verince tamamen savunmasız yakalanması sürpriz mi?

45 Bu köpüğün dinamikleri kilit piyasa oyuncularından birisi olan Soros tarafından şöyle tarif ediliyor: “Mortgage kurumları, mortgage sahiplerinin mortgage borçları için yeniden borçlanmasını teşvik ettiler ve fazla hisselerini elden çıkardılar. Borç verme standartlarını düşürdüler ve ayarlanabilir mortgagelar (ARM), “sadece anapara ödemeli” ve teşvikli oranlar gibi yeni araçlar yarattılar”…

46 … Bütün bunlar, konut inşaat birimlerine yönelik spekülasyonu teşvik etti. Konut fiyatları çift basamaklı oranlara tırmandı. Bu da spekülasyonu daha da artırdı ve konut fiyatlarındaki artış konut sahiplerinin kendilerini daha zengin hissetmelerine yol açtı. Sonuç: Ekonomiyi son yıllarda ayakta tutan bir tüketim patlaması oldu”.

47 Sürece daha yakından bakınca, subprime [riskli] mortgage krizi, arzın gerçek talebi aşmasından kaynaklanan bir kriz değildi. “Talep”, son on yıldır ABD’ye akan yabancı parasal kaynaklara ulaşarak büyük karlar elde etmek isteyen müteahhitlerin ve finansörlerin spekülatif çılgınlığı tarafından büyük ölçüde imal edilmişti. Pahalı mortgagelar, yeni ev sahiplerinden ödeme sızdırmak üzere daha sonra yeniden ayarlanacak olan düşük “teşvikli” faiz oranlarıyla, normalde bu kredileri ödemeyecek olan milyonlarca insana saldırgan biçimde satıldı.

48 Bu varlıklar daha sonra diğer varlıklarla birlikte “karşılıklı borç yükümlülükleri” (CDO) olarak adlandırılan karmaşık türev ürünler olarak “menkul kıymete” dönüştürüldü. Bu araçları yaratanlar, riski mümkün olan en hızlı biçimde diğer bankalara ve kurumsal yatırımcılara aktaracak kadar bu işi bilen farklı aracılarla çalışan ilk mortgage kurumlarıydı. Kurumsal yatırımcılar da bu menkul kıymetleri diğer bankalara ve yabancı finans kurumlarına aktardılar.

49 Yüksek riskli kredilerin, ayarlanabilir mortgageların ve diğer konut kredilerinin faiz oranları yükseltilince, oyun sona erdi. Şu anda, Soros’un tahminlerine göre, yüzde 40’ı önümüzdeki iki yıl içinde iflasa gidecek gibi görünen, yaklaşık altı milyon yüksek riskli mortgage mevcut.

50 Ayrıca gelecek birkaç yıl içinde ayarlanabilir oranlı mortgagelar ve diğer “esnek krediler”den de beş milyon iflas bekleniyor. Ama değeri trilyonlarca doları bulan menkul kıymetler tıpkı bir virüs gibi çoktan küresel finansal sisteme girmiş durumda.

51 Lehman Brothers, Merrill Lynch, Fannie Mae, Freddie Mac ve Bear Sterns için, bu zehirli menkul kıymetleri temsil eden kayıplar rezervlerini aştı ve bu kurumları batırdı. Ayrıca hesapları bu varlıkların gerçek değerleri tarafından düzeltilecek olan birçok başka kurum da batacak gibi görünüyor.

52 Kredi kartları ve farklı risk sigortası çeşitleri gibi diğer spekülatif faaliyetler de onlara katılacak gibi görünüyor. American International Group (AIG), kuralsız kredi iflas takasları alanındaki muazzam genişlemesi yüzünden battı. Bunlar yatırımcıların kredi alan şirketlerin aldıkları kredileri ödeyememe olasılığı üzerinden bahse tutuştukları türev araçları.

53 Soros’a göre, kredi iflasları üzerine yapılan bu bahisler şu anda tamamen kuralsız olan 45 trilyon dolarlık bir piyasa oluşturuyor. ABD devlet tahvilleri piyasası toplamının beş katından daha fazlasına ulaşıyor. AIG’nin çökmesi nedeniyle batabilecek olan varlıkların mega büyüklükleri, Lehman Brothers’ın çökmesine izin veren Washington’un fikrini değiştirip AIG’i kurtarmasına neden oldu.

54

55 Prangalı Mahkumlar Ekonomisi Şundan emin olabiliriz: Daha fazla iflas ve kurtarma operasyonu olacak, Wall Street’in çöküşü derinleşecek ve ABD’deki durgunluk uzayacak ve Asya’da, ABD’deki durgunlaşma Asya’nın durgunlaşmasına yol açacak.

56 Bu sonuncu gelişmenin nedeni şu: Çin’in ana dış pazarı ABD ve Çin, ABD’ye yaptığı ihracatta kullanmak için Japonya, Kore ve Güneydoğu Asya’dan hammadde ve ara malları ithal ediyor. Küreselleşme “boşanmayı” imkansızlaştırdı. ABD, Çin ve Uzak Asya tek bir prangaya bağlanmış üç mahpusu andırıyorlar.

57 Özet Olarak: Wall Street erimesi sadece açgözlülük ve hiperaktif bir sektördeki devlet düzenlemelerinin eksikliği nedeniyle meydana gelmedi. Wall Street çöküşü temelde küresel kapitalizmi yetmişli yılların ortalarından itibaren saran aşırı üretim krizinden kaynaklandı.

58 Yatırım faaliyetinin finansallaşması durgunluktan kaçmanın üç rotasından birisi oldu; diğer iki rota neoliberal yeniden yapılandırma ve küreselleşmeydi. Neoliberal yeniden yapılandırma ve küreselleşmenin sınırlı çareler sunmasıyla birlikte, finansallaşma karlılığı artırmanın bir yol olarak çekicileşti.

59 Ama finansallaşma, az sayıdaki insanın geçici olarak zenginleşmesine yol açan ama sonunda gerçek ekonomideki kurumsal çöküşler ve daralmalarla sonuçlanan spekülatif köpüklere neden olan tehlikeli bir yol olduğunu da kanıtladı.

60 Şu andaki kilit sorular şunlar: Bu durgunluk ne kadar derinleşip ne kadar devam edecek? ABD ekonomisi kendisini bu durgunluktan kurtarmak için yeni bir spekülatif köpüğe daha mı ihtiyaç duyuyor? Eğer duyuyorsa, bir sonraki köpük nereden gelecek?

61 Son (http://focusweb.org/’deki İngilizce orijinalinden Sendika.Org tarafından çevrilmiştir.] http://focusweb.org/’deki