İNSAN VE DOĞA ETKİLEŞİMİ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ

... konulu sunumlar: "İNSAN VE DOĞA ETKİLEŞİMİ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ"— Sunum transkripti:

1 İNSAN VE DOĞA ETKİLEŞİMİ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ
Bülent Cihangir DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ 25.YIL ETKİNLİĞİ İZİSYÖM 5 ARALIK 2007

2 İNSAN & ÇEVRESİ Antropoloji Jeoloji Tıp Coğrafya Sosyoloji Mineroloji
Psikoloji Hukuk Jeoloji Coğrafya Mineroloji Biyoloji Mimarlık İNSAN EKOLOJİSİ Alpagut, 1991’den değiştirilerek

3 Bozulmamış Ekosistemde İlişkiler

4

5 Maddenin organizasyon basamakları
EVREN GALAKSİ GÜNEŞ SİSTEMİ GEZEGEN DÜNYA EKOSFER EKOSİSTEM BİRLİKTELİKLER TOPLULUKLAR ORGANİZMALAR ORGAN SİSTEMLERİ ORGANLAR DOKULAR HÜCRELER PRTOPLASMA MOLEKÜLLER ATOMLAR ATOM PARÇACIKLARI Maddenin organizasyon basamakları

6 Biyoçeşitlilik piramidi
Ekosistem İşlevler Tür Gen

7 DENGELİ KALKINMA DOĞAL KAYNAKLAR ve ÇEVRENİN KORUNMASI
Biyolojik Çeşitlilik Ekosistem İşlevleri

8 TÜRKİYE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ: MEVCUT DURUM*
Danışman Grubu Zeki Kaya Bülent Cihangir Hayri Duman Ekrem Kün *Türkiye’nin Biyolojik Çeşitliliği ve Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi Raporu

9 TÜRKİYE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİĞİ (BÇ): MEVCUT DURUM
BÇ Sözleşmesi Tematik Alanlar Tarımsal Ekosistemler ve BÇ Orman ve Dağ Ekosistemleri ve BÇ Sucul ekosistemler ve BÇ Yasal ve Kurumsal Alt Yapı Uluslararası sözleşmeler Çelişkiler, Engeller, Boşluklar ve İhtiyaçlar

10 BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK SÖZLEŞMESİ
Ülkemizde; Sözleşme 27 Aralık 1996 tarihinde onaylamış, 14 Mayıs 1997 tarihinde yürürlülüğe girmiştir.

11 AMAÇLAR Biyolojik çeşitliliğin korunması
Biyolojik kaynakların sürdürülebilir kullanımı Genetik kaynakların kullanımından doğan faydaların eşit ve adil paylaşımı

12 BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK Genetik çeşitlilik: Aynı türün bireyleri arasındaki genetik farklılaşma Tür çeşitliliği: Belli bir ortamda bulunan tür sayısı Ekosistem çeşitliliği: Bitki, hayvan ve mikro organizma toplulukları ile bunların yaşamlarını sürdürdüğü çevreleri ile etkileşen dinamik yapılar arasındaki farklılaşma İşlevler Çeşitliliği: Ekosistem içinde İki veya daha fazla canlı arasındaki evrimsel özel ilişkiler

13 SÖZLEŞMENİN ÖZELLİKLERİ
Doğa koruma amacına yönelik en kapsamlı Sözleşme Biyolojik kaynakların ve gen kaynaklarının korunması Ülkelerin kendi hükümranlık alanındaki BÇ’in korunmasında ülkelere sorumluluk verir.

14 SÖZLEŞMENİN ÖZELLİKLERİ
Tüm biyolojik çeşitlilik unsurlarını kapsar Sosyo-ekonomik değerleri dikkate alır Kalkınma-koruma dengesini gözetir Ön-tedbirlilik yaklaşımını benimser Ekosistem bütünlüğüne önem verir

15 BÇ Sözleşmesi ve Gelinen Nokta
Özel Deniz Koruma Alanlarının Korunması (1988), Karadenizin Korunması ve Rehabilitasyonuna İliskin Eylem Planı (1996), Türkiye Bitki Genetik Çeşitliliğini Yerinde Koruma Ulusal Planı (1997), Türkiye Ulusal Çevre Stratejisi ve Eylem Planı(1998) Türkiye Ulusal Biyolojik Çeşitlilik Stratejisi Eylem Planı (UBSEP)(2001) Akdeniz Eylem Planı, Çölleşme ile Mücadele Türkiye Ulusal Eylem Programı (2005) Doğa Koruma, Biyogüvenlik ve Tohumculuk yasa taslaklarının hazırlanması, Orman Amenajman Yönetmeliği, CED Yönetmeliği, 1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu ve Su Ürünleri Sirküleri, 2872 Sayılı Çevre Kanunu, RAMSAR Yönetmeliği ve RAMSAR Alanları Planlama Kılavuzu

16 TARIMSAL BİYOÇEŞİTLİLİK
Ekosistemler Çayır-Meralar Ekili Alanlar Nadas Alanları Bahçe Alanları - Çayırlar - Kıyı Meraları - Bozkır Meraları - Yaylalar,alp meraları Tahıllar Endüstri Bitkileri Yem bitkileri Meyvelikler Sebzelikler Süs Bitkileri

17 Orman Ekosistemleri Akdeniz Bitki Coğrafyası
Avrupa-Sibirya Bitki Coğrafyası Iran-Turan Bitki Coğrafyası Yapraklı-ibreli Ormanlar Nemli-yarınemli İbreli ormanlar Kurak meşe ve çam ormaları Çalı(maki-yalancı maki) formasyonu Step Ormanı (Ağaç)-İç Anadolu Kurak Karaçam, Meşe ve Ardıç Ormanları -İç Anadolu Kurak Ormanlar –Doğu Anadolu Çalı (Maki ve Garig) formasyonu Alçak Rakım Akdeniz kuşağı Ormanları Ege Yüksek dağ Ormanları Akdeniz Yüksek Dağ Ormanları BÇ Üretim Ormanları BÇ-Korunan Alanlar BÇ Üretim Ormanları BÇ-Korunan Alanlar BÇ Üretim Ormanları BÇ-Korunan Alanlar

18 İçsu, kıyı ve deniz biyolojik çeşitliliği ile ilgili tematik alanlar
Sucul Ekosistemler Deniz Acısu Kıyısal (Littoral) Açık Denizler Deniz Çayırları Kumsallar Taşlık-kayalık kıyılar Kumlu-çamurlu düzlükler Sünger tarlaları Sualtı ve Kıyı mağaraları Kalkerli Terasları Sulak Alanlar Derin Deniz Sistemleri Lagünler Östarin (nehir ağzı) Alanlar Sulak Alanlar İçsu Sulak Alanlar Göller Akarsular Yapay göl ve göletler Sulak Alanlar

19 Hayvan Grupları Tanımlanmış Türler Endemik Türler /Alttür-Varyete Nadir ve Tehlike Altındaki Türler Soyu Tükenmiş Türler OMURGASIZLAR Yumuşakçalar (Mollusca) 522 203 ? Kelebekler (Lepidoptera) 4.500 89 Çekirgeler (Orthoptera) 600 270 - Kızböcekleri (Odonata) 114 Kınkanatlılar (Coleoptera) ~10.000 ~ 3.000 Yarımkanatlılar (Heteroptera) ~1400 ~200 Eşkanatlılar (Homoptera) ~1500 TOPLAM 18636 4162

20 Çeşitli Hayvan Gruplarına ait tür ve türaltı takson sayıları, endemizm durumu, nadir ve tehdit altındaki tür sayıları, nesli tükenmiş türler Hayvan Grupları Tanımlanmış Türler Endemik /Alttür- Varyete Nadir ve Tehlike Altındaki Soyu Tükenmiş OMURGALILAR Sürüngenler/Amfibi (Reptilia/Amphibia) 141 16 10 - Kuşlar (Aves) 460 17 Memeli (Mammalia) 161 37 23 7 Tatlısu Balıkları (Pisces) 236 70 4 Deniz balıkları 480 TOPLAM 1478 123 50 11

21 ve tehdit altındaki ve nesli tükenmiş tür sayıları
Çeşitli bitki gruplarına ait tür ve türaltı takson sayıları, endemizm durumu, nadir ve tehdit altındaki ve nesli tükenmiş tür sayıları Bitki Grupları Tanımlanmış Türler Endemik Nadir ve Tehlike Altındaki Türler Soyu Tükenmiş Algler 2.150 - ? Likenler 1000 Karayosunu 910 2 Eğreltiler 101 3 1 Açık-Tohumlular 35 5 Tek-çenekliler 1.765 420 180 Çift-çenekliler 9.100 3500 1100 11 TOPLAM 15061 3930 1284

22 Canlı Grupları Tanımlanmış Türler Endemik Nadir ve Tehlike Altındaki Türler Soyu Tükenmiş Omurgalılar 1478 123 50 11 Omurgasızlar 18636 4162 89 ? Bitkiler 15061 3930 1284 TOPLAM 35175 8215 1423 22

23 DENİZEL BİYOÇEŞİTLİLİK
Denizler Akdeniz %o 38 Ege Denizi %o 32 Marmara Denizi %o 23 Karadeniz %o 18 Besin ağı/alt ve üst seviyes Fito/zoo plankton’dan yumuşakçalara, balıklara, deniz kaplumbağaları ve yunus/balina gibi deniz memelilerine Deniz Mağaraları Bir çok balık ve deniz canlıları için yaşam ortamı Ege ve Batı Akdeniz Karadeniz 51

24 Adalar Türkiye kıyılarının toplam uzunluğunun 1/8 (1.067 km)’ini ada kıyıları oluşturmaktadır. Türkiye kıyılarında 292 ada vardır. Ada biyocoğrafyası kapsamında ele alındıklarında Türkiye kıyılarında hatırı sayılır biyolojik çeşitlilik açısından önem arz etmektedir. Ötücüler ve deniz kuşları gibi pek çok göçmen tür için özellikle göç zamanında büyük önem taşımaktadırlar. Kalkerli Yumuşakça-Kurtçuk Teraslar Kalkerli teraslar tipik toplulukların yerleşimi için uygun biyotopların oluşturduğu kayalık gelgit bölgelerdir. Bu ekosistemler çeşitli makrolag ve hayvan topluluklarını içermektedir. Bu teras yapılar Türkiye’nin Akdeniz kıyılarında dar bir alanda varlık göstermektedir.

25 Başlıca taksonomik grupların Akdeniz, Karadeniz ve
Türkiye denizlerindeki toplam tür sayısı ve Türkiye denizlerindeki dağılışları. Gruplar Akdeniz (toplam) Karad. Türkiye Boğazlar- Marmara Ege D. Akden. Vertebrata Pisces 138 196 346 334 Reptilia 3 4 5 Mamalia 6 11 Toplam 6336 1459 3112 389 1270 1905 1260

26 İÇ SULAR Türkiye, yaklaşık olarak km2’lik bir alan kaplayan akarsuları ve gölleriyle biyolojik çeşitliliği yaşatmak için çok önemli olan iç su kaynaklarına sahiptir. Türkiye’de 26 nehir havzasını içeren 7 drenaj havzası vardır Yıllık ortalama yağış seviyesi 652,5 mm' dir ve bu miktarın yaklaşık üçte biri su rezervlerine ulaşarak sulak alanların varlığını sürdürmesine katkıda bulunmaktadır. Türkiye’nin iç su potansiyeli: 33 adet nehir ( km), 200 adet doğal göl ( hektar), 159 adet baraj göl ( hektar) 750 adet ( hektar) gölet.

27 İÇ SULAR Türkiye’de suyun büyük çoğunluğu tarımsal faaliyetler için tüketilmektedir. sulamaya açılan alanlar tahmini olarak toplam hektardır ve bunun hektarı yüzey sularıyla, hektarı da yeraltı su kaynaklarından elde edilen sularla sulanmaktadır. İç sular, Türkiye alanının % 1.6’sını kapsamaktadır. 200 adet doğal gölün alanı yaklaşık ha + baraj göllerinin yüzey alanı ha Doğal göllerin en büyüğü Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki, hektar alanı olan ve yüksek tuzluluğa sahip Van Gölüdür. Tuzlu sığ göller in en büyüğü Tuz Gölüdür ( hektar).

28 Göller, bataklıklar, deltalar, sazlıklar ve çamur düzlükleri başta kuşlar olmak üzere yaban yaşamı için oldukça önemlidir. Türkiye’nin coğrafi yapısı çok kompleks olması ve nehirlerin dağlık bölgelerle birbirinden ayrılmış olmasının türlerin yayılmasını büyük ölçüde engellemesinden dolayı, yüksek endemizm ve genetik çeşitliliğe neden olmuştur. Türkiye sulak alanlarında saz (Typha sp.), kamış (Phragmites sp.), hasırotu (Schoenoplectus sp.), kofa (Juncus sp.) gibi bitkiler geniş topluluklar oluştururlar. Tatlısu balıklarından 26 familyaya bağlı 192 tür belirlenmiştir. Sulak alanlarımızda en yaygın bulunan türler; alabalık, turna, sazan, karabalık, kefal, kızılkanat, sudak, tatlısu levreği'dir. Balıkçılık açısından toplam üretimin %7 ila 10’u iç sulardan sağlanmaktadır ( Sazan, inci kefali, karabalık, kızılkanat, yayın, turna, alabalık, kefal ve yılanbalığı)

29 DPT ve TÜBİTAK tarafından desteklenen “Türkiye Faunası Veritabanı” projesi /Türkiye Denizleri Faunası Veritabanı 3112 hayvan türünün tanımlandığını 429 tür omurgalı 2683’ü de omurgasızlar Benzer bir çalışma deniz bitkileri için tamamlanmadığı için henüz ülkemizi çevreleyen denizlerde yaşamakta olan deniz bitkisi tür sayısı kesin olarak bilinmemektedir. Eklembacaklılar (Arthropoda) filumu: 901 türle (%29) Yumuşakçalar (Mollusca) : 796 türle (%26) Kordalılar (Chordata) :429 türle (%14)

30 Tarımsal BÇ Tarla Bitkileri: Gen merkezinin Anadolu ve çevresi olduğu ya da Anadolu'nun da çeşitlilik merkezleri arasında bulunduğu düşünülmektedir Tahıllar: Buğday türleri (Triticum spp., ve Aegilops gibi yabanıl akrabaları), Arpa (Hordeum vulgare ve H. distichon), Çavdar (Secale spp., S. cereale ve 4 yabanıl tür ile Dasypyrum villosum), Yulaf (Avena spp., A. sativa, A. byzanthina ve 6 yabanıl tür) Baklagiller: Nohut (Cicer) türleri (C.arietinum ve 9 yabanıl tür), Mercimek (Lens spp., L. culinaris ve 5 yabanıl tür), Bezelye (Pisum sativum ve alt taksonları,Pisum fulvum),Vavilovia formosa, Bakla ve fiğ ile burçak (Vicia spp., V. faba, V. sativa ve 57 yabanıl tür), Mürdümük (Lathyrus spp., 59 yabanıl tür), Korunga (Onobrychis spp., 52 yabanıl tür), Üçgül (Trifolium spp., 95 yabanıl tür) Yonca ve taşyoncası (Medicago ve Melilotus ; ilkinin 30, ötekinin 10 türü) türleri.

31 Endüstri Bitkileri Yağlı tohumlu bitkiler, lif bitkileri, nişasta-şeker bitkileri, tıbbi bitkiler, keyif ve baharat bitkileri gibi ayçiçeği (Helianthus), aspir (Carthamus), kolza (Brassica), yağ keteni (Linum), yerfıstığı (Arachis), pamuk (Gossypium) ve keten (Linum), kenevir (Cannabis); şekerpancarı ve yempancarı (Beta) patates (Solanum tuberosum), yerelması (Helianthus) haşhaş (Papaver somniferum); tütün (Nicotiana tabacum), anason (Pimpinella anisum) -pelemir (Cepha- larıa syriaca),sarıot (Boreava orientalis) -Şerbetçiotu (Glycyrrhiza sp.) ve Gentiana lutea, -Çivitotu (Isatis spp.), ceviz (Juglans regia), kökboya (Rubia tinctoria), havacivaotu (Alkanna spp.) -Sığla ağacı (Liquidambar orientalis)

32 Tıbbi ve kokulu bitkiler:
Meyankökü (Glycyrrhiza spp,6 tür), kekik (Thymus spp., 37 tür ve Origanum spp.21 tür), adaçayı (Sideritis spp.,38 tür), Salvia spp.,87 tür), anason (Pimpinella anisum ve 22 yabanıl tür), yüksükotu (Digitalis spp., 9 yabanıl tür), Tanacetum coccineum (böcek öldürücü) Silybum maria Yem Bitkileri: baklagil (Leguminoseae), buğdaygil (Gramineae) ve öteki familyalardan pek çok bitki türünü içermektedir.

33 Bahçe Bitkileri Meyveler:
Armut (Pyrus spp., P. communis ve 10 yabanıl tür), Elma (Malus sylvestris subsp. mitis ve yabanıl akrabası M. sylvestris ) Erik ve akraba türler (Prunus spp., P. domestica ve 4 yabanıl tür), Kiraz ve vişne (Cerasus spp., C. avium, C. vulgaris ve 8 yabanıl tür)-Karayemiş (Laurocerasus officinalis) Badem (Amygdalus spp., A. communis) ve 12 yabanıl tür, Antepfıstığı ve sakız ağacı (Pistacia vera, Pistacia ssp. ve 5yabani tür Fındık (Corylus ssp., Corylus avellana, C. colurna, C. maxima) Kestane (Castanea sativa), incir (Ficus carica), zeytin (Olea europeae) Sebzeler: Marul (Lactuca sativa ve 7 yabanıl tür), Soğan ve akraba türler (Allium cepa, A. sativum, A. porrum) ve 143 yabanıl tür, Pancar (Beta) ve 8 yabani tür, Havuç (Daucus carota) ve 4 yabanıl tür, Lahana ve akraba türler(Brassica oleracea, B. rapa, B. napus) ve 5 yabanıl tür. Süs Bitkileri: soğanlı,yumrulu ve kök-saplı bitkiler( Galanthus spp.,Sternbergia spp.,Cyclamen spp., Anemone sp.,Eranthis hyemlis)

34 Orman BÇ/Türkiye’nin Orman Varlığı: Bugün
Orman Alanı 20.7 mil. ha. (ülke yüzölçümünün %26.8) 10.5 mil. ha. (%51):Verimli %35.6 Koru; %15.5 Baltalık 10.2 mil. ha. (%49.3):Bozuk %23.5 Koru; %25.8 Baltalık 3.9 mil. ha. :Koruma proğramı ( ülke yüzölçümünün ~%5) Karadeniz: %24.9; Marmara:%12.76; Ege: 16.75; Akdeniz:%24.18 İç Anadolu:%7.54; Doğu Anadolu:10.8; Güney Doğu:%3.08

35 Bitki Cğrafik Bölgelere özge olmayan 1048
Orman BÇ Bitki Coğrafyalarına gore endemiklerin dağılımı (alt tür ve varyeteler dahil) Avrupa -Sibirya Akdeniz Iran –Turan Bitki Cğrafik Bölgelere özge olmayan 1048 Toplam Avrupa -Sibirya Akdeniz Iran –Turan Dağ ekosistemleri içinde önemli kuş alanı, önemli bitki alanı, önemli yaban hayatı koruma alanları yada ekonomik öneme sahip önemli ormanlar bulunmaktadır. 55 önemli dağ ekosisteminden 36’sında herhangi bir koruma statüsü yoktur. Dağ ekosistemleri çoğunda toplam tür sayısı, endemik sayısı bilinmiyor. Bilinenler içinde, Bolkarlar, Nur Dağları, Muzur Dağları, Sultan Dağları ve Tecer Dağları en çok endemik bitki türü içeren dağ ekosistemleridir.

36 Fraxinus angustifolia (Dişbudak)
Fraxinus excelsior (Adi dişbudak) Fraxinus omus subsp. ornus (Kireç dişbudağı) Juglans regia (Ceviz) Juniperus drupacea (Andız) Juniperus excelsa (Boylu ardıç) Juniperus foetidissima (Kokar ardıç) Laurus nobilis (Akdeniz defnesi) Liquidambar orientalis (Sığla ağacı) Olea europea (Yabani zeytin) Petrocarya fraxinifolia (Dişbudak yapraklı kanatlı ceviz-relik) Picea orientalis (Doğu ladini) Pinus brutia (Kızılçam) Pinus halepensis (Halep çamı) Pinus nigra (Karaçam) Pinus pinea (Fıstık çamı) Abies silicica (Toros göknarı) Abies nordmanniana (D.Karadeniz göknarı) subsp.equi-trojani (Kazdağı göknarı) subsp.bormuelleriana (Uludağ gök.) Alnus glutinosa (Kızılağaç) Alnus orientalis (Doğu kızılağacı) Betula pubescens (Tüylü huş) B.medwediewi (Kızılağaç yapr.huş) Buxus sempervirens (Adi şimşir) Castanea sativa (Anadolu kestanesi) Cedrus libani (Toros sediri) Ceratonia siliqua (Keçiboynuzu) Crataegus azarolus (Alıç) Cupressus sempervirens (Servi) Fagus orientalis (Doğu kayını)

37 Pinus sylvestris (Sarıçam)
Populus euphratica (Fırat kavağı) Populus tremula (Titrek kavak) Pyrus eleagnifolia (Ahlat) Quercus aucheri (Boz pırnal meşesi) Quercus hartwissiana (Istranca meşesi) Quercus vulcanica (Kasnak meşesi) Taxus baccata (Porsuk) Tilia rubra (Kafkas ıhlamuru) Tilia tomentosa (Gümüşi ıhlamur) Ulmus campestris (Karaağaç) Ulmus carpinifolia (Ova karaağacı) Ulmus glabra (Dağ karaağacı)

38 BÇ Koruma: Yasal durum Anayasa ( Madde 63; Kültürel, tarihi, ve doğal değerler ve kaynakların korunması) Milli parklar kanunu Çevre kanunu Kültürel ve doğal değerlerin korunması Kanunu Boğaziçi kanunu Özel çevre bölgelerini koruma kanunu Orman kanunu

39 Uluslarası Anlaşmalar ve Üyelikler
Bu tür anlaşmalara taraf olmak ülke tarafından koruma programalarına verilen önemin göstergesidir. Ayrıca uluslararası proje desteği almak için ya da diğer ülkelerle ortak çalışmalar yapmak için gereklidir.

40 Uluslararası Anlaşmalar-1
Avrupa ve Akdeniz Bitki Koruma Organizasyonu Kurulması Anlaşması (Paris,1951) Dünya Kültür ve Doğa Miraslarının Korunması Sözleşmesi (Paris,1972) Avrupa Yaban Hayatı ve Habitatları Koruma Sözleşmesi (Bern, 1979) Sınır Ötesi Hava Kirliliğini Önleme Anlaşması (Geneva, 1984) Kuşlara Habitat Sağlayan Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların Korunması Sözleşmesi (Ramsar, 1975)

41 Uluslararası Anlaşmalar-2
Yaban Hayatı ve Bitkilerin Ticareti Anlaşması (Washington, 1973) Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (1992) Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (Paris, 1994) Uluslararası Bitki Gen Kaynakları Anlaşması (1994) Avrupa Ormanlarını Koruma -Bakanlar Konferansları (Strassbourg, 1990 ve Helsinki, 1993) Karadeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi; Biyogüvenlik Cartagena Protokolü (2000)

42 Uluslararası Organziasyonlara Üyelikler-1
UNESCO Uluslararası Doğa ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) Dünya Doğa Koruma Fonu (WWF) Avrupa Konseyi-Doğa Merkezi (Naturopa), Fransa UN-Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) Uluslararası Bitki Gen Kaynakları Komisyonu (FAO) Uluslararası Bitki Gen Kaynakları Enstitüsü (IPGRI, Italya) Dünya Bankası

43 Uluslararası Organizasyonlara Üyelikler-2
Uluslararası Kurak Alanlarda Tarım Geliştirme Merkezi , Suriye (ICARDA) Uluslararası Orman Araştırma Organizasyonları Birliği (IUFRO) Birleşmiş Milletler Gelişme Programı (UNDP) Tarla Bitkileri Gen Kaynakları Ağları Avrupa İşbirliği Programı (ECP/GR) Avrupa Orman Gen Kaynakları Programı (EUFORGEN)

44 BÇ Korumada Kurumsal Alt yapı:
Devlet ve Gönüllü Kuruluşlar

45 Gen Kaynaklarını Korumayla İlgili Ya da Sorumlu Kurumlar:Devlet
Çevre ve Orman Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü Ağaçlandırma ve Erozyon Kontrolu Genel Müdürlüğü Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Orman Ağaçları ve Tohumları Araştırma Müd. Ormancılık Araştırma Enstitüleri Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Tarımsal İşletmeler Genel Müdürlüğü Kültür ve Turizm Bakanlığı

46 Gen Kaynaklarını Korumada İlgili Ya da Sorumlu Kurumlar:Gönüllü Kuruluşlar
Türkiye Tabiatını Koruma Derneği (TTKD) Doğal Hayatı Koruma Vakfı (DHKD) Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA) Turkiye Çevre Vakfı Kırsal Çevre-Ormancılık Problemleri Araştırma Derneği Av ve Yaban Hayatı Koruma ve Geliştirme Derneği Türkiye Ormancılar Derneği Ve diğer gönüllü Kuruluşlar

47 Koruma Alanları Tesis yılı Sorumlu Kuruluş Sayısı Alanı (ha) Milli Parklar 1958 Çevre ve Orman Bak. 37 Tabiat Parkları 1983 ÇOB 17 69.370 Tabiatı Koruma Alanları 1987 35 85.303 Tabiat Anıtları 1988 101 503 Yaban Hayatı Koruma Alanları ve Üretme İstasyonları 1966 123 Muhafaza Omanları 1950 53 Gen Koruma Ormanları 1994 163 23.408 Tohum Meşcereleri 1969 344 46.348 Özel Çevre Koruma Bölgeleri 14 Ramsar Alanları 9 Doğal Sit Alanları 1973 Tur. -Kült. Bak 750 Doğal Varlıklar 2370 Gen Kaynakları Koruma ve Yönetim Alanları 1998 ÇOB /Tarım K.İ. Bak. Pilot çalışma Bolkar, Kazdağı ve Ceylanpınar

48 Türkiye’nin Deniz-Kıyı Koruma Alanları
BÇ Sözleşmesi Çalıştayı, Nisan 2007, Belek- Antalya Kıraç ve Savaş, 2002’den sonra

49 Türkiye’nin Önemli Doğal Alanları
BÇ Sözleşmesi Çalıştayı, Nisan 2007, Belek- Antalya WWF Türkiye

50 Türkiye’nin Önemli Sulak Alanları
BÇ Sözleşmesi Çalıştayı, Nisan 2007, Belek- Antalya Çevre ve Orman Bakanlığı

51 Habitat Bozulması Habitat ve orman ekosistemleri. Yok olma nedenleri
Süre Etkilenen Alan (ha) Ülkeye oranı Yapılaşma ve sanayileşme Bugüne K. 1.5 milyon 1.93% Ormanlardan aşırı yararlanma 10.2 milyon 13.14 Yasayla orman alanı dışına çıkarma 0.53 Orman Yangınları 0.29 Erozyona açık orman ve meralar 1989 verisi 2.8 milyon 3.61 Kayıp mera ya da aşırı kullanılmış mera alanı 22.3 milyon 28.72 Sulak alan habitat kayıbı 1960’a K. 1.3 milyon 1.67 Orman, mera ve sulak alanlardan tarım arazisi kazanımı 21.5 milyon 27.70

52 SUCUL EKOSİSTEMLER BÇ/
Kıyı Ekosistemleri/ tehdit eden unsurlar Tarım arazisi kazanma, turizm, evsel ve endüstriyel yerleşim, Kumullar gibi hassas ekosistemlerin çevresine yerleşim birimleri inşa edilmesi, Özellikle turizm sezonunda yoğunlaşan rekreasyonel faaliyetler, Kumların alınarak başka bölgelere nakledilmeleri, Bitkilerin kesilmesi ve/veya köklerinden sökülmesi, Yangınlar, Ormanların yok edilmesi (bu durum kumulların doğal yapı ve hareketlerini bozmaktadır), Ekolojik kaygılar göz önüne alınmadan yapılan kumul ağaçlandırmaları.

53 Sucul ekosistemlerinde görülen biyolojik çeşitlilik kayıplarının temel nedenleri
Yabancı türlerin girişi; Yasa dışı avcılık, Kirlenme; Habitat tahribi; Turizm. Su rejimine yapılan müdahalele:Su kaynakları-baraj inşası, su kaynakları yönlerinin değiştirilmesi ve sistemden aşırı miktarda su alınması;Sulak alanların kurutulması ve doldurulması Tarımsal, evsel ve endüstriyel atıklardan kaynaklanan kirlenme Yasadışı ve aşırı avlanmalar,kuşların, sürüngenlerin ve bunların yavrularının yasadışı olarak avlanması veya yumurtalarının toplanması; Aşırı balık avlanması;Aşırı otlatma, su bitkilerinin sökülmesi sazların yakılması ve kontrolsüz saz kesimi; Lagünlerin yavru balık yetiştirme alanları olarak kullanılması; Yabancı türlerin ortama katılması; Sedimantasyon

54 Tarım ve meraları etkileyen faktörler
İnsan nüfusunun aşırı ölçüde artması; Mera yönetiminin olmayışı; Meraların tarım amacıyla sürülmesi; Çiftlik alanlarının azalması; Meraların uygunsuz biçimde kullanılması; Yol ve baraj inşaatlarının tahrip edici etkileri; Ekonomik değere sahip bitkilerin aşırı toplanması; Yanlış madencilik aktiviteleri; Yanlış ve bilinçsiz ağaçlandırma; İklim değişikliği nedeniyle habitatların bozulması Step faunasını etkileyen önemli nedenler Aşırı toplama ve avlama; Kimyasal maddeler ve gübreler; Anız yakılması; Biyotoplarin bozulması; Yerli hayvanların yabancı ırklar tarafından döllenmesi; Kıyı bölgelerindeki düzensiz yerleşim; Çevre Kirliliği. Yetersiz eğitim; Bilimsel alandaki yetersizlikler; Yasal yetersizlikler; Tapu ve kadastro konusundaki yetersizlikler; Yetersiz bütçeler.

55 Orman Ekosistemleri BÇ’sini etkileyen faktörler
Aşırı otlatma; Atmosferik Kirlilik Yabancı türler; Orman ve dağ ekosistemleri içinde veya yakınında yaşayan halkın yakacak ve diğer gereksinimleri için doğal kaynaklar üzerindeki baskıları Yapılaşma ve artan turizim faaliyetleri ( özellikle bazı dağ ve orman ekosistemleri) Ormanlık alanların orman rejimi dışına çıkarılması ve tarım amaçlı ormanların tahribi Küresel iklim değişiklikleri; İnsan kaynaklı Orman Yangınları Böcek tahribi Bitki ve hayvan örneklerinin kontrolsüz toplanması

56 Tarım ve Orman Ekosistemleri BÇ/Engeller ve Çelişkiler
Tarım - Biyoçeşitlilik İkilemi Meralarda Tarla Açılması Toprak Kullanıında Çelişkiler Aşırı otlama Meralarda Verim ve Biyoçeşitliliği Düşürür Tarım İlaçları Kullanımı Kimyasal Gübrelerin Aşırı Kullanımı Kurumsal, yasal ve diğer yetkinliklere rağmen orman içi ve yakını nüfusun tarıma ve orman ürünlerine dayalı yaşam şekilleri Turizim etkinliklerinin yaoğun olduğu yerlerde bulunan orman ve dağ ekosistemlerinde COB ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasındaki eşgüdümsüzlük ve anlaşmazlıklar Orman içi meralarda, dağ ekosistemlerindeki meralarda ÇOB ile Tarım ve Köyişleri Bakanlığı arasındaki eşgüdümsüzlük Orman ve dağ ekosistemlerindeki aromatik, tıbbi ve diğer ekonomik önemde olup da orman dışı ürünlere ait gen kaynakları için ÇOB ile Tarım ve Köyisleri Bakanlığı arasında eşgüdüm ve yardımlaşma eksikliği

57 SUCUL EKOSİSTEMLER BÇ/Boşluklar ve ihtiyaçlar
Ulusal bilgi ve teknoloji birikiminin kullanımı ile uluslararası gelişmelerin izlenmesini sağlayacak mekanizmalar oluşturulmalıdır. - Denizlerimize boşalan tarımsal, endüstriyel ve evsel atıkların arıtımına gidilmeli ve aşırı gübrelenme en aza indirilmeli hatta önlenmelidir. - Her türlü kaynağın paylaşılmasında olduğu gibi, Ege ve Karadeniz’deki denizel kaynakların koruma ve kontrolü sırasında komşu ülkelerle işbirliğine gidilmelidir. - İnsan faaliyetleri sonucu yayılımcı yabancı türlerin sularımıza girişlerinin önlenmesi için gerek ulusal ve gerekse uluslararası bazda, gemi trafiği ile nakliye işlemleri sıkı bir denetim altına alınmalıdır. - Ülkemizde uygulamaya çalışılmakta olan stok yönetiminin yanında balıkçılık yönetimi de dikkate alınmalıdır. - Henüz gelişmekte olan çok türlü balıkçılık anlayışı takip edilerek, ülkemizdeki balıkçılık yönetiminin de bu anlayış çerçevesinde şekillendirilmesi gerekmektedir.

58 SUCUL EKOSİSTEMLER BÇ/Boşluklar ve ihtiyaçlar
Milli parklar gibi balıkçılığın kesinlikle yapılmadığı alanlar oluşturulmalı ve bu yolla hem doğal stoklar, hem de biyo-çeşitlilik dolaylı olarak korunmalı ve referans olacak .alanlar yaratılmalıdır. Bazı bölgelerde nesli tehlikede olan esas teşkil eden türler, türlerin biyolojisi, göç yolları, av filomuzun yapısı ve özellikleri, toplanmakta olan ve toplanabilirlik şansı yüksek parametreler ve buna benzer kriterler dikkate alınarak bir veri tabanı ve balık populasyon dinamiği yazılımı geliştirilmelidir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma Kontrol Genel Müdürlüğü, Devlet İstatistik Enstitüsü, su ürünleri araştırma enstitüleri ve üniversitelerin elinde bulunan balık ve balıkçılık verilerinin oluşturulacak veri tabanına aktarılması sağlanmalıdır. Canlı deniz kaynaklarının sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde değerlendirilmesi için “Ulusal Eylem Planı” geliştirilmelidir. Türlerin yasal korunması için ulusal mevzuat üzerinde çalışılmalı ve uluslararası sözleşmelere uyum sağlanmalıdır.

59 Orman Ekosistemleri BÇ/Boşluklar ve İhtiyaçlar
Teknik açıdan eğitimli ve uzmanlaşmış personel yetersizliği BÇ koruma ve sürdürülebilir kullanım için kurumlar arası eş güdümün iyi yapılması ve taslak olarak beklemekte olan BÇ ve Doğa Koruma ile Biyogüvenlik yasa taslaklarının bir an evvel çıkarılması BÇ korumanın tüm orman amenajman planlarıyla bütünleştirilmeli ve plan uygulayıcıları bu konuda eğitilmelidir. COB ile diğer bakanlıklar arasında catışma alanları olarak görülen dağ ekosistemleri ile step ekosistemleri içinde BÇ koruma ile bütünleştirilmiş işletme ve koruma planları yapılmalıdır.

60 Korunan alanların ülke yüzölçümüne olan oranı geçen yıllarda artmasına rağmen hala yetersizdir. Yaklaşık %5 olan bu oranın %10 çıkarılması amaçlanmalıdır. Yine korunan alanlar ve önemli bir çok dağ ve orman ekosistemine ait BÇ envanter çalışması bulunmamaktadır. Yine büyük oranda dağ ve orman ekositemlerini temsil edecek şekilde yeterli koruma proğramları yoktur. Planlama ve programlamadan uygulamaya kadar uzanan çevre BÇ koruma eylemlerinin finansmanı, ilgili kuruluşların bütçelerinde düşük bir öncelik sırasına sahiptir. İleriki yıllar için BÇ koruma çalışmaları için düzenli ve yeterli bir bütçe ayrılması zorunludur.