Metal sektöründe temel toksik tehlikeler

... konulu sunumlar: "Metal sektöründe temel toksik tehlikeler"— Sunum transkripti:

1 Metal sektöründe temel toksik tehlikeler
Hollanda Büyükelçiliği’nin desteğiyle , Ankara, Türkiye

2 Öğrenme hedefleri Metal sektöründe temel toksik tehlikeleri bilme
03/04/2017 2

3 kaynak : EMUTOM ( Peter Bulat)
03/04/2017

4 ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)
KİMYASALLAR ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 170 NO’LU SÖZLEŞME-1990 KİMYASALLARIN KULLANIMINDA GÜVENLİK HAKKINDA 177 NO’LU TAVSİYE KARARI KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI KİMYASALLARIN TAŞINMASI (BM-UNRTDG) PATLAYICI MADDELER SIKIŞTIRILMIŞ, SIVILAŞTIRILMIŞ BASINÇ ALTINDA YOĞUNLAŞTIRILMIŞ PARLAYICI, PARLAYICI OLMAYAN VE ZEHİRLİ GAZLAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN SIVILAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN KATILAR OKSİDAN MADDELER, ORGANİK PEROKSİTLER ZEHİRLİ VE ENFEKSİYONA NEDEN OLABİLECEK MADDELER RADYOAKTİF MADDELER AŞINDIRICI MADDELER DİĞER ZARARLI MADDELER TOKSİK ÖZELLİKLERİ PARLAMA, PATLAMA, OKSİTLEME, TEHLİKELİ REAKSİYON VERME ÖZELLİKLERİ AŞINDIRICI VE TAHRİŞ EDİCİ ÖZELLİKLERİ, ALERJİK VE HASSASİYET OLUŞTURMA ÖZELLİKLERİ KANSOREJEN ETKİLERİ, TERATOJENİK VE MUTAJENİK ETKİLERİ ÜREME SİSTEMİNE ETKİLERİ Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.

5 ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)
KİMYASALLAR ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) KİMYASALLARIN TAŞINMASI (BM-UNRTDG) KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI TOKSİK ÖZELLİKLERİ PARLAMA, PATLAMA, OKSİTLEME, TEHLİKELİ REAKSİYON VERME ÖZELLİKLERİ AŞINDIRICI VE TAHRİŞ EDİCİ ÖZELLİKLERİ, ALERJİK VE HASSASİYET OLUŞTURMA ÖZELLİKLERİ KANSOREJEN ETKİLERİ, TERATOJENİK VE MUTAJENİK ETKİLERİ ÜREME SİSTEMİNE ETKİLERİ Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.

6 ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO)
KİMYASALLAR ULUSLARARASI ÇALIŞMA ÖRGÜTÜ (ILO) KİMYASALLARIN SINIFLANDIRILMASI KİMYASALLARIN TAŞINMASI PATLAYICI MADDELER SIKIŞTIRILMIŞ, SIVILAŞTIRILMIŞ BASINÇ ALTINDA YOĞUNLAŞTIRILMIŞ PARLAYICI, PARLAYICI OLMAYAN VE ZEHİRLİ GAZLAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN SIVILAR KOLAYLIKLA PARLAYABİLEN KATILAR OKSİDAN MADDELER, ORGANİK PEROKSİTLER ZEHİRLİ VE ENFEKSİYONA NEDEN OLABİLECEK MADDELER RADYOAKTİF MADDELER AŞINDIRICI MADDELER DİĞER ZARARLI MADDELER

7 KAPSAM DIŞI KİMYASALLAR
Aşındırıcı maddeler, Sıkıştırılmış gazlar, Radyoaktif maddeler, Enfeksiyona neden olanlar ayrı bir sınıflandırmaya tabidirler. Ayrıca bu sınıflandırmaya Tıbbi ve hayvansal ilaç, Kozmetik, Patlayıcı (Mühimmat) Pestisit, Kimyasal atık, İnsan ve hayvan gıdası da dahil değildir. Bu ürünlerin ayrı sınıflandırılma ve etiketleme kuralları bulunmaktadır.

8 (IARC) Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı;
İLO ya GÖRE SINIFLANDIRMA (IARC) Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı; KANSEROJEN: Kimyasalın insanlarda kanserojen olduğuna dair kanıt var. MUHTEMEL KANSEROJEN: Deney hayvanları için yeterli kanıt var, insanlar için sınırlı. KANSEROJEN OLABİLİR: İnsanlar için sınırlı kanıt var, ancak hayvanlar için kanıt yok. gibi sınıflandırma yapılmaktadır.

9 Avrupa Birliği Ülkelerinin kendi kanserojen maddeler listeleri vardır
Almanya; A.1 İnsanda kanser yaptığı ispatlanmış kanserojenler, A.2 Hayvanlarda kanser yaptığı ispatlanmış kanserojenler. B Şüpheli kanserojenler olarak sınıflandırılmıştır.

10 B grubunda bulunan kimyasallar her yıl yeni verilere göre gözden geçirilmekte ve alt gruplara ayrılmaktadır. I : Çok ciddi olarak tehlikeli, II : Ciddi olarak tehlikeli, III: Tehlikeli

11 ALMANYA’DA SINIRLAMA “Tehlikeli Maddeler” le ilgi çıkardığı yasa ile A.1 ve A.2 olarak ayırmış olduğu kanserojen maddelere maruz kalan işçinin ve alınan tedbirlerin kaydının tutulmasını istemiş, çalışma saatini 6 saat / gün olarak sınırlamıştır.

12 ÇALIŞMA ORTAMINDA SAĞLIK AÇISINDAN ZARARLI FAKTÖRLER
A- FİZİKSEL FAKTÖRLER C- BİYOLOJİK FAKTÖRLER B- KİMYASAL FAKTÖRLER GAZLAR VE BUHARLAR 1-Boğucu gazlar -Basit boğucu (Co2) -Kimyasal boğucu (CO) 2-Tahriş edici gazlar -NH3,SO2,Cl, -Asit buharları, -Azot oksitleri 3-Sistemik zehirler -CCl4, Alkoller, benzen 4-Narkotikler (Toluen vb) KATI MADDELER; Düşük zehirlenme oranı. Üretim sürecinde tehlikeli arzedebilir. (Kereste, kaynak çubuğu, poliüretan v.s.) TOZLAR a-Organik tozlar Bitkisel ve Hayvansal b- İnorganik tozlar (Metalik, Ametalik, Kimyasal) 1- Fibrojenik Tozlar, (Asbet, Talk) 2- Toksik (ağır metaller) 3- Kanserojen tozlar 4- Radyoaktif 5- Alerjik 6- İnert (kireç taşı, alçı ÇÖZÜCÜLER 1-Primer tahriş ediciler -Sert sabun, deterjan -Asit ve bazlar, reçineler 2-Allerjenler -Kömür katranı türevleri, -Azo boyaları

13 03/04/2017

14 Kimyasal şekil Partikül kirleticiler Gaz ve buhar Duman Sis
Toz& lifler Gaz ve buhar (Photo courtesy of US Dept of Agriculture) (Photo courtesy of US Dept of Agriculture) 03/04/2017

15 Partikül büyüklüğü terminolojisi
Mikrometre (µm). Bir metrenin milyonda biridir. “mikron” olarak da bilinir. Solunamayan Partiküller 10 µm > çaplıdırlar. Akciğerlerdeki alveollere ulaşmadan solunum sisteminde tutulurlar. Solunabilen Partiküller 10 µm < çaplıdırlar. Büyük miktarlarda alveollere ulaşma ihtimali vardır. 03/04/2017

16 Tehlikeli partiküller
50 mm 100 mm (Photos from US Geologic Service) (fotoğraflar: Amerikan jeolojik servisi) 03/04/2017

17 Bazı Tehlikeli partiküller
Be Asbest. Asbest, kanser. Berilyum. Berilyum, kanser. Bakteri. Ateş Pamuk tozu. Bisinoz ( akciğer hastalığı). 20 mm (Chrysotile & Beryllium photo courtesy of USGS)  (Staph Infection photo courtesy of CDC)                      Chrysotile Asbestos 1 mm (Chrysotile & Beryllium photo courtesy of USGS)  03/04/2017

18 Bazı Tehlikeli Partiküller
Diesel dumanı Akciğer kanseri. Kurşun & bileşenleri Merkezi Sinir Sistemi, kan hastalıkları Nikel Boğaz kanseri, alerjiye bağlı iltihap. Böcek ilaçları Merkezi Sinir Sistemi hastalıkları, kanser. Kadmiyum, krom, kobalt, manganez Kanser, Merkezi Sinir Sistemi Hastalıkları, akciğer hastalıkları (Lead ore photo courtesy of USGS)  Lead ore 03/04/2017

19 Eş zamanlı maruz kalmalar
Bazı maddeler beraberken birbirinin etkilerini kuvvetlendirebilir. Kurşun & talyum (additif etki) Asbest & sigara (çoğalan/sinerjistik etki) 03/04/2017

20 ZARARLI TOZLARLA MEYDANA GELEN MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI (PNÖMOKONYOZ)
Toz halinde olan zararlı maddelerin solunum yolu ile akciğere girerek, akciğerlerin küçük ünitelerinde kalıcı birikimleri sonucu meydana gelen hastalıklardır.

21 I- ORGANİK TOZLARIN MEYDANA GETİRDİĞİ MESLEKİ AKCİGER HASTALIKLARI:
BİSSİNOZ (Pamuk pnömokonyozu)

22 2- İNORGANİK TOZLARIN MEYDANA GETİRDİĞİ MESLEKİ AKCİGER HASTALIKLARI
a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.) b)Metalik olmayan-mineral tozlar (kükürt, kömür tozu) c) Kimyasal bileşiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit). d) Doğal bileşiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.)

23 Mineral ve metalik tozlarla meydana gelen AC Hastalıkları- I
1.Silikoz (Saf silikoz): Silisyum di oksit (Si O2 ) (Silis) kristallerinin solunması sonucu gelişen akciğer hastalığıdır.

24 Mineral ve metalik tozlarla meydana gelen AC Hastalıkları -II
2.Karışık Silikozlar: 1)Kömür işçileri pnömokonyozu: Kömür tozlarından başka yoğun silis tozu maruziyeti 2)Sidero- silikoz : Akciğerde demir ve silis tozlarının birikmesi 3)Aliminyum silikat- Saf kaolen pnömokonyozu: Endüstride kullanılan kaolende yüksek oranda silis vardır. Kaolen porselen endüstrisinin ilkel maddesidir.

25 Mineral ve metalik tozlarla meydana gelen AC Hastalıkları -III
3.Basit Silikatozlar

26 Mineral ve metalik tozlarla meydana gelen AC Hastalıkları -II
4. Fibrotik Silikatozlar 1-Asbestoz: Asbest (Amyant) tozlarının solunması sonucu meydana gelir. 2-Talkoz: Saf talk, mağnezyum silikat hidratedir. 3-Silimanite mineralleri pnömokonyozu: Aliminyum silikatların bütün değişik formlarının solunması sonucu gelişir Endüstride kullanılanlarda Ca, Al, Fe ihtiva eder.

27 İnce alüminyum tozları ile uğraşanlarda olur. 6.Berilyozis
5. Alimüniz İnce alüminyum tozları ile uğraşanlarda olur. 6.Berilyozis Ağır akciğer hastalıklarına neden olmazlar. Baritoz :Baryum sulfat tozlarının yığılması Sideroz :Demir oksit tozlarının yığılması Stannoz :Kalay tozlarının yığılmas Antrakoz :Kömür tozlarının yığılma

28 Mineral tozları toksikolojisi Asbest
Asbestler sulu silikat minerallerinin doğal olarak meydana gelen grubudur. Isıya dayanıklıdır (Erime noktası demire eşdeğer), -Esnek, yüksek gerilme direncine sahip (Çelik telden daha mukavim), -Isı ve elektrik iletkenliği çok düşük, -Çeşitli kimyasallara karşı dayanıklı, -Mikroorganizmalara karşı dayanıklı, -Sürtünmeye ve aşınmaya karşı dayanıklı, -Çeşitli maddelerle kolay karışır, kolay şekillenir, Yeryüzünde tüm bu özellikleri bir arada bulunduran tabii ya da suni başka bir materyal yoktur. 03/04/2017

29 Asbestlerin zararları
Sadece solunduğu zaman tehlikelidir (biraz da mideden emilir- %5) Havada dolaşır, akciğerlerin derinliklerine girer Keskin şekilli olanları akciğerlerde sıkışır Parçalara ayrılmaz 03/04/2017

30 03/04/2017

31 Kadmiyum metalli toksikolojisi
Kadmium, çinko bileşikleri ile beraber kadmium sülfür şeklinde doğada bulunur. Çinkon, kurşun ve bakırın yan ürünü olarak üretilir. 03/04/2017

32 Kadmiyuma maruz kalma En önemli mesleki maruziyet :
Kadmiyumun eritilmesi Çelik alaşımı üretimi Elektronik atıkların geri dönüşümü esnasında Sigara içme önemli bir kaynaktır 03/04/2017

33 Kadmiyuma maruz kalma Solunum yolu Kadmiyuma maruz kalmada en önemli yoldur. Sindirim sistemi boyunca sadece kadmiyumun %5i emilir. 03/04/2017

34 Gazların mesleki toksikolojisi
Gazlar ana gruplara ayrılırlar: Boğucu Gazlar Basit boğucu gazlar: Karbondioksit (CO2), Metan (CH4), Etan (C2H6), Propan (C3H8), Bütan (C4H10), Hidrojen (H2), Azot (N2) Kimyasal boğucu gazlar: Karbonmonoksit (CO), Hidrojen sülfür (H2S), Hidrojen siyanür (HCN), vb. dir. Tahriş Edici Gazlar Üst solunum yolu tahrişi : klorin, Amoniya Alt solunum yolu tahrişi : Nitro oksit 03/04/2017

35 Basit Boğucu Gazlar Etkileri yerel oksijenin azalması sonucu ortaya çıkmaktadır. Oksijen seviyesi %14ün altında olduğunda hızlı nefes alma ve doku hasarı Oksijen seviyesi daha da düşerse bilinç kaybı ve de ölüm 03/04/2017

36 Kimyasal Boğucu Gazlar
Karbonmonoksit (CO), Hidrojen sülfür (H2S), Hidrojen siyanür (HCN) Her üye asfeksiye neden olan kendi hareket mekanizmasına sahiptir Karbonmonoksit tipik bir temsilcidir. 03/04/2017

37 1. Karbonmonoksit Renksiz, kokusuz gaz
Organik bileşenlerin tam yanmaması sonucu ortaya çıkar Hava ile %30 karışımı çok patlayıcıdır Hemoglobine çok sıkı bağlanır ve karboksihemoglobin seviyesini yükseltir 03/04/2017

38 Karbonmonoksit Kronik Zehirlenme:
Düşük konsantrasyonlarda uzun etkilenme sonucunda yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza bozukluğu Korunma: Havadaki miktar kontrol edilir. Sigara yasak-Kısa süreli çalışma-gerekirse maske kullanımı Tedavi: Derhal temiz hava-oksijen. Beyin ödemine karşı gerekli tedavi uygulanır. 03/04/2017

39 2. Hidrojen sülfür Renksiz, havadan ağır, kendine özgü çürük yumurta kokusu olan gazdır Zehirleyicidir Petrol alanları, kanalizasyon ve kimyasal endüstride sıkça rastlanır Genellikle lağım kanallarında ve eritme tesislerinde bulunur. Yanıcı bir gaz olup hava içerisinde %6 oranında patlayıcı özelliğe sahiptir 03/04/2017

40 Hidrojen sülfür Etkisi: Tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz. Solunum yolu ile toksik etki gösterir. Hücre içi enzimleri inhibe eder. Zehirlenmelerinde kısa süre içinde ölüm gelir. Kronik zehirlenme kabul edilmemektedir. Korunma: Havadaki miktar kontrol edilmeli, çevre tedbirleri - kişisel koruyucular. Tehlikeli alanlarda periyodik muayenelerde sinirsel bozukluklar aranmalı. Tedavi: Suni solunum - %5 CO2 içeren oksijen verilmeli- gözler iyice yıkanmalı 03/04/2017

41 Tahriş Edici Gazlar Yüksek su çözünürlüklü gazlar (amonia, klorin ve sülfür dioksit) en çok konjonktive ve üst solunum yollarında tahriş Düşük çözünürlüklü gazlar (nitrojen oksit ve fosgen) üst solunum yolunda daha az etki; sonuç olarak ciddi akciğer zedelenmesi nedeni 03/04/2017

42 Tahriş Edici Gazlar AMONYAK (NH3)
Endüstride sentez işlerinde - gübre - boya imali- soğutucularda kullanılır Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. Kısa sürede öldürücü olabilir. Akut Zehirlenme:Gözler, Mukozalar ve solunum yoları üzerinde tahriş edici -yakıcı Körlüğe kadar giden hasarlar- Bronşit ve akciğerlerde ödem

43 Tahriş Edici Gazlar AMONYAK (NH3)
Kronik Zehirlenme:Kronik bronşit – tartışmalı, kesin değil Korunma: Çevre tedbirleri , maske kullanımı, ortam kontrolü. %75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücut derhal yıkanır ( Yanık Tedavisi) Donetsk Bölgesi’nin Gorlivka Şehri’ndeki Stirol kimya tesisleri bünyesindeki amonyak fabrikasında gerçekleşti. Fabrika yetkilileri, sıvı amonyak borularının sıkışma sonucu patladığı anda olay yerinde 100’e yakın fabrika çalışanı bulunduğunu açıkladı. Şehir idaresi patlamanın çevrede yaşayanların sağlığını olumsuz etkilemeyeceğini duyurdu.

44 Klorin Üst solunum yolu tahrişi Bronşit dahil kronik etkiler
03/04/2017

45 Nitrojen dioksit Alt solunum yolu iritasyonu
Kaynak ya da dizel motor çalıştırılması esnasında ortaya çıkmaktadır Ciddi oranda maruz kalma ölümcül olabilmektedir 03/04/2017

46 3-SİSTEMİK ETKİ GÖSTEREN GAZ VE BUHARLAR
ARSİN: (Arsenikli Hidrojen); Sanayide elektronik endüstrisinde yarı iletici imalinde kullanılır. Etkileri: Çok toksiktir. Kuvvetli bir kan zehiridir ve ölüme neden olur. Korunma: Çevre tedbirleri, işyeri havasında takip. Etkilenme hallerinde, acil kan nakli, bazik tedavi ve yatak istirahatı

47 FREONLAR: Kendileri zehirli değildir.
Isı ile hidroflorik ve hidroklorik aside dönüşebilirler Solunum yolu ile etkirlerler Uyuşturucudurlar. Freonlar: Freon (Triklor flor metan) CCl3F Kn.23,7oC Freon (Diklor diflor metan) CCl2F Kn.-29,7oC Freon (monoklor triflor metan) CClF Kn.-81,5oC Freon (Diklor monoklor metan) CHClF Kn.-40,7oC Freon (1,1,2-Triklor 1,2,2,triflor etan) CCl2FCClF KN.47,5oC Freon (Diklor tetraflor etan) CClF2CClF Kn.3,55oC

48 Buharları patlayıcıdır. Vücuda etkisi: Solunum ve deri yolu ile etkir.
HİDRAZİN  (Diamin) Kullanıldığı yerler: Jet ve roketlerde yakıt, antioksidan, oksijen temizleyici, korozyonu durdurucu, olarak, patlayıcılarda, tekstilde kullanılır. Buharları patlayıcıdır. Vücuda etkisi: Solunum ve deri yolu ile etkir. Deri ve mukoza tahrişine neden olur.

49 4- NARKOTİK (UYUŞTURUCU) BUHARLAR;
Sistemik etki göstermezler Uyuşukluk ve uyku hali verdiğinden kaza riski artar. Yağlı yüzeylerin temizlenmesinde benzin, toluen, triklor etilen vb. kullanılır.

50 “ARA’’ 03/04/2017