Uzm.Dr. Taner Yıldırmak 21 Mart 2008

... konulu sunumlar: "Uzm.Dr. Taner Yıldırmak 21 Mart 2008"— Sunum transkripti:

1 Uzm.Dr. Taner Yıldırmak 21 Mart 2008
Sosyal Yönü İle HIV VIII. Prof. Dr. Fethi Tezok Mikrobiyoloji ve Enfeksiyon Hastalıkları Günleri 20-23 Mart 2008, Uludağ/Bursa Uzm.Dr. Taner Yıldırmak 21 Mart 2008

2 HIV/AIDS (H/A) sosyal yapıda etkileri: Afrika gerçeği-1
Halk sağlığı krizi 40 milyon HIV’linin %60’ı yani 25 milyonu Sahra altı Afrika’da (SAA) yaşıyor Bu bölgede HIV bulaş oranı yüksek ve kaynak fakiri bir ortam var: sadece 1 milyon kişi ART tedaviye ulaşabiliyor 2006 yılında yaklaşık 3 milyon Afrika’lı HIV ile infekte olmuş H/A in insani gelişim üzerine etkileri: ekonomik büyüme ve sürdürülebilir gelişme. Kişi başına milli gelir ve hane başına tüketim. Sosyal ilerleme (sağlık ve eğitim)

3 H/A sosyal yapıda etkileri: Afrika gerçeği-2
İnsani trajedi Çoğu üretken ve üreyebilen yaştaki milyonlarca erişkin insanı AIDS öldürmüştür 2006 da 2 milyon kişi AIDS’den den ölmüştür Tüm bölgede kadınlar erkeklerden daha fazla infektedir ve bu epidemiyi daha da kötüleştirmektedir SAA’da 13 milyon civarı öksüz ve yetim vardır

4 H/A sosyal yapıda etkileri: Afrika gerçeği-3
Ekonomik ve sosyal çöküş İnsan kaynağının tükenmesiyle tüm sektörlerde ekonomik büyüme yavaşlamış Erişkinlerin kaybıyla hane halkı yoksullaşmış kişilerin gelir ve servetleri azaldığından tıbbi maliyetlerin artışına yol açıyor Çocuklar için eğitim ve meslek edinme koşulları ve nesiller arası bilgi beceri aktarımı ortadan kalkmış Yatırım imkanı kalmamış

5 H/A sosyal yapıda etkileri: Afrika gerçeği-4
Kalkınma zorluğu Fakirlik, açlık İnsan kaynağı nicelik ve niteliğinde çöküş Ağır ekonomik gelişme AIDS Fakirlik

6 H/A ve Eşitsizlik Cinsiyet: AIDS’in kadın ve erkek arasında orantısız bir etkisi vardır Hassas gruplar Kaynaklara erişimde eşitsizlik Bireyler arası Aileler arası Sosyoekonomik gruplar arası Bölgeler arası Ülkelerarası

7 H/A cinsiyet boyutu Erkek ve kadın açısından Farklı prevelans oranları
Farklı risk faktörleri Pandemi üzerine farklı etkileri var Cinsiyet açısından incelendiğinde hasta bakımı, hastalığın önlenmesi ve başa çıkılmasında yol gösterici anlamları var

8 Dünyada H/A ve cinsiyet
Erişkin H/A’ler arasında kadınların oranı giderek artıyor %41……….1997 %47……….2000 2000 yılında AIDS ölümlerinin %52 si ve yeni infekte olanların %46’sı kadın AIDS Avrupa’nın bazı şehirleri SAA ve Kuzey Amerika’da yaş arasındaki kadınlar arasındaki ölümlerde ön sıralarda yer alıyor Kadınlar erkeklere nazaran giderek daha erken yaşlarda infekte oluyorlar

9 SAA’da görünenler Yaşayan 24.5 milyon AIDS’li arasında %53’ü kadın, bunlar dünyadaki H/A’li kadınların %82’sini oluşturuyor 15-19 yaşları arasındaki kızlar erkeklerden 5-6 kat fazla infekte olmaktalar Kadınlar biyolojik, sosyokültürel ve ekonomik açıdan daha hassaslar Kadınlar hasta aile bireyleri ve yetimlere bakmak durumundalar, ilaç ve gıda temin etmeleri de gerekiyor, okula gidemiyorlar. Vajinal ilişkilerde erkeklerden 2-4 kat fazla infekte olma riskleri var. Her ülkenin kendi sosyokültürel yapısına göre cinsiyeti dikkate alan AIDS’e karşı önleyici taktikler geliştirmesi gerekiyor

10 H/A’e karşı hassas gruplar
Irk ve etnik azınlıklar Kadınlar Madde kullanıcıları Gay/Lesbian/Biseksüel/Cinsiyet değiştiren Adölesanlar Kadın E&E

11 H/A insan hakları ve güvenlik-1
Damgalanma ve ayrımcılık Temel insan haklarının korunması Sağlık, eğitim, iş, gizlilik, mahremiyet, özgür ve saygın yaşayabilme, çocuk hakları.. Kadın ve göçmenlere ayrımcılık yapılmaması Sosyal dışlanma GIPA prensiplerine uyum H/A önlenmesi, tedavi ve bakımında sivil, politik, ekonomik sosyal hakların güvence altına alınması Tedaviye erişimde eşitlik

12 (The Greater Involvement of People Living with HIV)
GIPA (The Greater Involvement of People Living with HIV) Bir proje veya program değil, prensiplerdir. HIV ile yaşayan kişilerin hakları ve sorumluluklarının gerçekleşmesini amaçlar. Kendi kararlarını verebilmelerini, yaşamlarını etkileyecek karar süreçlerine katılımlarını sağlayarak AIDS’e verilen tepkinin kalite ve etkinliğini artırmayı hedefleyen prensiplerdir. GIPA aktivitelerine örnekler: akran desteği, akran eğitimi, savunuculuk, halk eğitimi, danışma, program planlama ve uygulama, halk sağlığı ve yasalar

13 H/A insan hakları ve güvenlik-2
Etik ve adli sorunlar Tarama ve test politikalarının belirlenmesi Halk sağlığı yaklaşımı & Hakları temel alan yaklaşım Çalışma ortamında ayrımcılıkla mücadele

14 İş hayatı işe girişte HIV taraması yasal değil
Hastalığım öğrenildi işimden atıldım Askerlik muaf belgemde HIV yazdığından işe girme imkanım yok gibi Patronuma da arkadaşlarıma da söyledim iş yerim değiştirilmek üzere HIV Pozitif Çalışma Hayatı, Hürriyet Gazetesi İK Pazar eki, 20 Ocak 2008,

15 Türkiye’de AIDS’e yanıt-1 ne yapılıyor, nasıl yapılıyor?
Ulusal AIDS komisyonu (UAK) 1996 ‘da kuruldu (12. yılında) Çok sektörlü bir yapı kamu kuruluşları yanında, sivil kuruluşlar, ve meslek kuruluşları da temsil ediliyor Başbakanlık adına SB başkanlığında yılda iki kez toplanıyor. Türkiye Aile Planlaması Derneği (TAPD) sekreteryasını yürütüyor Ulusal AIDS programı geliştirilmiş. Daimi Temsil Komitesi programın yürütülmesini izleyen teknik komitedir, ayda iki kez toplanır Ulusal Koordinasyon Komitesi (UKK) küresel fon desteğiyle yürütülen HIVIAIDS önleme ve destek programını izlemek amacıyla 2003’te kurulmuştur

16 Türkiye’de AIDS’e yanıt-2 Epideminin durumu*
( *UNGASS Indicators Country Report, Turkey, Reporting Period: Jan2006-Dec2007 ) H/A olgularının yaklaşık yarısı İstanbul’da Olguların kümelenme gösterdiği alan yaş arası erkekler 2004 yılında bildirilen olguların 1/3’ü kadın 2007 de ARV tedavi uygulanan hasta sayısı 800 civarında (%76 erkek, %24 kadın) Ticari seks işçiliği salgının birincil tetikleyicisi Yılda 24 milyon turist girişi, Avrupa’da yaşayan 3,5 milyon Türk vatandaşı..

17 Türkiye’de AIDS’e yanıt-3
UAK halihazırda Ulusal Stratejik eylem planında yer alan ekinlikleri izlemektedir Önleme Tedavi Danışmanlık Sosyal destek İzleme değerlendirme Sektörler arası işbirliği Türkiye 4. dönem küresel fondan 2005 yılından başlayarak 3,8 milyon USD hibeden yararlanmıştır 13 STK tarafından 16 proje yürütüldü 14 Gönüllü danışmanlık ve test (GDT) merkezi kuruldu

18 Türkiye’de AIDS’e yanıt-4 H/A önleme ve destek programı
Küresel fon desteği ile yürütülen bu programla Genel nüfus Seks işçileri (Sİ)……%0.8 Erkeklerle seks yapan erkekler (ESE)……%1.2 Damar içi madde kullanıcıları (DMK)…….%1.5 Tutuklu hükümlüler HIV’le yaşayanlar Gibi incinebilir gruplara yönelik H/A hizmetlerini güçlendirme ve yaygınlaştırma fırsatı bulunmuştur GDT danışmanları eğitilmiş, polislere yönelik bilgilendirme eğitimleri yapılmıştır

19 Türkiye’de AIDS’e yanıt-5
HAÖDP kapsamında Uzmanlık derneğimiz Klimik tarafından Bir proje yürütüldü (İstanbulda Kayıtdışı Seks işçilerinde HIV/AIDS Korunma Bilinci ve İsteğinin Yükseltilmesi ) Bir danışmanlık hizmeti verildi (Emniyet Mensupları Eğitimi) Ankara, İstanbul, İzmir, Trabzon ve Gaziantep’te 600 emniyet mensubuna eğitim verildi

20 İstanbulda Kayıtdışı Seks işçilerinde HIV/AIDS Korunma Bilinci ve İsteğinin Yükseltilmesi
9 akran eğiticisi yetiştirildi, 27 kişiye akran eğitimi verildi 13 saha görevlisi ile 1174 kayıtdışı Sİ’ne ulaşılarak 2300 bilgilendirici ve koruyucu materyal dağıtıldı 258 kişiye anti HIV testi uygulandı 6 kişi HIV (+) olarak doğrulandı %2.32 112 Sİ üzerinde anket çalışması uygulandı

21 İstanbul Kayıt Dışı Seks İşçileri Anket Çalışması, 2007
Amaçlar Demografik özellikler HIV/AIDS ve CYBH’ler hakkındaki bilgi düzeyi Kondom kullanma alışkanlığı Uyuşturucu kullanım oranı Maruz kalınan şiddet ve ayrımcılık Sağlık hizmetlerinden faydalanma durumu hakkında bilgi toplanması

22 İstanbul Kayıt Dışı Seks İşçileri Anket Çalışması, 2007
İstanbul bölgesi genelinde yürütüldü 112 kayıtdışı seks işçisi ankete katıldı Gündüz ve gece yapıldı Saha görevlileri ve akran eğiticiler tarafından yürütüldü Katılımcıların rızasıyla yapıldı

23 Sonuçlar-1 Katılımcıların Özellikleri %29 Marmara Bölgesi
%14 Karadeniz Bölgesi %6 Doğu Anadolu Bölgesi %12 İç Anadolu Bölgesi %3 Ege Bölgesi %21 Akdeniz Bölgesi % 3 Yurtdışı Yaş Dağılımı: Yaş Ortalaması: 29 Medeni Durum: %96 bekar, %4 evli

24 Sonuçlar-2 Hedef kitlenin büyük bir çoğunluğu CYBH’ler ve HIV/AIDS konusunda bilgilendirildiğini söylüyor, ancak bilgi düzeyi yetersiz CYBH hakkında bilgilendirildiklerini söyleyen kişiler arasında geçmişte CYBH geçirip geçirmediğini bilmeyenler çoğunlukta HIV/AIDS konusunda endişe duyulmasına rağmen, çoğu bulaş yolları hakkında yeterli bilgiye sahip değil ve risk taşıyıp taşımadığından emin değil Hedef kitlenin büyük bir çoğunluğu HIV testi yaptırmış. Hedef kitlede periyodik aralıklarla HIV testi yaptırma bilinci ve alışkanlığı oluşmuş Uyuşturucu kullanım oranı yüksek değil, en çok esrar ve exctacy kullanılıyor

25 Sonuçlar-3 Hedef kitlenin eğitim durumu sanıldığının aksine yüksek
Aile ve akrabalık ilişkileri devam ediyor Kayıt dışı seks işçilerinin çoğu tek başına ve patronu olmadan çalışıyor !! Hedef kitlenin büyük bir çoğunluğunun başka gelir kaynağı ve sağlık güvencesi bulunmamakta Hedef kitlenin kondom kullanma bilinci ve alışkanlığı yüksek Korunma yöntemlerinin önemli olduğu bilinci yerleşmiş Seks işçileri arasında CYBH’lerle ilgili olarak en yaygın rastlanan gonore ve sifilis CYBH geçirenlerin %100’ü doktor tedavisi gördüğünü belirtmiş

26 Sonuçlar-3 En fazla cevap verilen sorular şiddet ve ayrımcılık konusunda Büyük bir çoğunluk şiddet ve ayrımcılığa maruz kalıyor Şiddet toplumun her kesiminden ve özellikle de polis, müşteriler ve sevgililerden gelmekte Çoğu en az ayda bir kez şiddete maruz kalmakta Çoğu şiddete maruz kaldığında kimseden yardım almadan kendi başının çaresine bakmakta Şiddete maruz kalmamak için cinsel ilişkiye zorlananların oranı oldukça yüksek

27 UNAIDS Ülke Analizi-1 Türkiye için HIV epidemi riski yüksek
2005’de olgular ikiye katlandı Geçmiş yıllarda görülen düşük prevelans AIDS’e verilen önemi azaltıyor Halk hastalığı bir tehdit olarak görüyor ama korunma önlemlerine yeterli uyulmuyor

28 UNAIDS Ülke Analizi-2 Kaliteli araştırma, eğitim ve öğretim programlarının geliştirilmesi, HIV konusunda bilgi ve bilincin artırılmasına acil ihtiyaç olduğu saptanmış Küresel Fon Desteği ile hassas gruplarla kurulan ilişkiler artırılmış

29 UNAIDS Ülke Analizi-3 Kadınlar ve gençler hassas gruplar
Resmi eğitim programları HIV hakkında çok sınırlı bilgi içeriyor ve yaşam becerisini temel almıyor Gençlere yönelik üreme ve cinsel sağlık servisleri bulunmuyor AIDS’e karşı damgalanma ve ayrımcılık bulunması nedeniyle hastalığın önlenmesi, tedavisi, bakımı aşamalarında engel oluşuyor

30 UNAIDS Ülke Analizi-4 Türkiye için üç temel zorluk
Bilimsel verilerin yetersizliği AIDS’e düşük öncelik verilmesi Önleyici metotlar konusunda halkın bilgi edinme güçlüğü bulunuşu gösterilmiştir

31 Akşam Gazetesi, 16 Mart 2008

32

33

34 H/A ile yaşamak Yaşamı tehdit etmesi yanında HIV/AIDS’ in sosyal yükü herhangi bir kronik hastalıkla karşılaştırılamayacak kadar ağırdır Hastalığın asıl korkutucu tarafı budur Tek başına kaldırılamayacak bu sosyal yük psikolojik sorunları davet eder ve hastalığın topluma maliyeti katlanarak artar Bir topluluktaki HIV/AIDS olgularının cins, yaş, meslek, eğitim, ekonomik durumları, ana bulaş şekilleri, ve ilk başvurudaki evresi hastalığın sosyal uzanımları konusunda bir öngörü sağlamaktadır. O toplumdaki göç hareketleri, mülteci sorunları, seks ticareti, uyuşturucu bağımlılarının sayısı, cinsel tercih ve cinselliği yaşama biçimleri hastalığın sosyal boyutunu anlamamıza yardımcı olur.

35 HIV tanısı konulduğu zaman...
Kişinin duygusal yaşamı inkardan paniğe, intihar düşüncesinden intihara varacak kadar etkilenebilir Kişide endişe korku yanında suçluluk duygusunu da artırmaktadır Kendisini yabancılaşmış, terkedilmiş ve reddedilmiş hisseder Bir çok insan kendini sınırlanmış hisseder yaşamında gelecek artık belirsiz gözükür

36 Hasta kişilerin yaşadığı stresin en büyük bölümü ekonomik bağımsızlık ve ailesel görevlerini yerine getirmesi konusunda duyulan anksiyetedir Suçluluk, kızgınlık, yalnızlık ve ölüm korkusu, çaresizlik, bağımlılık, utanç, huzursuzluk, sinirlilik, içine kapanma…. Gibi duygu durum bozukluklarıyla baş edebilmek gerekir Hastalığın çok düşük bir bulaşma olasılığı bile bu duyguları ağır biçimde tetikleyebilir

37 Aile ve akran, arkadaş desteği çok önemli!
Hastalığın ilerlediği dönemlerde bu daha çok hissedilmektedir

38

39