Türkiye’nin Yeni Dönem Plan Öncelikleri

... konulu sunumlar: "Türkiye’nin Yeni Dönem Plan Öncelikleri"— Sunum transkripti:

1 Türkiye’nin Yeni Dönem Plan Öncelikleri
Erhan USTA Kalkınma Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı İktisadi Araştırmalar Vakfı İstanbul, 28 Kasım 2012

2 Sunum Çerçevesi 10. Kalkınma Planı (2014-2018) Çalışmaları
Küresel Ekonomik Görünüm: Eğilimler ve Riskler Potansiyelimiz ve Başarılarımız Ekonominin Temel Sorun / Öncelik Alanları

3 10. Kalkınma Planı (2014-2018) Hazırlık Süreci
Eylül 2010: Plan tasarım çalışmalarının Kalkınma Bakanlığınca başlatılması Katılımcı toplantılar (müsteşarlar, âkil adamlar, büyükelçiler) 5 Haziran 2012: Başbakanlık Genelgesi Eylül-Aralık 2012: Özel İhtisas Komisyonu çalışmaları Önümüzdeki dönemde Plan taslağının tartışılacağı platformlar: STK’lardan ve kamu kuruluşlarından görüş alma ESK, EKK, Plan Bütçe Komisyonunda istişare YPK ve Bakanlar Kurulu ve TBMM’de görüşülmesi

4 Plan Öncelik ve Politikalarını Geliştirme Yöntemi
Küresel trendler Ülkemizin çözülmesi gereken en sorunlu alanları Ülkemizin potansiyeli bir arada dikkate alınarak belirlenmektedir. Planlama araçları Kalkınma Bakanlığındaki güçlü planlama deneyimi ÖİK vb. katılımcı toplantılar Yetişmiş uzman gücü Kapsamlı bir makroekonomik model Kamu idarelerinde yaygınlaşan stratejik plan yaklaşımı

5 Plan Yapma İlkeleri Planın başarısı için siyasi ve toplumsal sahiplenme kritik önem taşımaktadır. Bu çerçevede; çalışmalarımızı aşağıdaki ilkeler çerçevesinde yürütmekteyiz. İnsan odaklılık Sonuç odaklılık Kalkınma sürecinin bütüncüllüğü Katılımcılık Kapsayıcılık Hesap verebilirlik Şeffaflık

6 Küresel Ekonomik Görünüm
2009 Küresel Krizi: 1929 Buhranından sonra en ciddi kriz Gelişmiş ülke kaynaklı küresel ekonomik yavaşlama Gelişmiş ülkelerin ekonomik güç kaybı Kamu borç stoklarının sürdürülemez noktalara ulaşması İşsizliğin artması ve gelir dağılımının bozulması Beklenenden uzun sürmesi ve 2012 yılı itibarıyla halen etkilerinin sürmesi Krizden çıkış politikalarının henüz sonuç vermemesi Mevcut ekonomik ve kurumsal yapıların etkinliğinin sorgulanması Krizin sonunun görülememesi

7 Küresel Eğilimler ve Riskler - 1
Azalan küresel büyüme hızı ve artan dengesizlikler : % 2,9 : % 2,3 : % 3,5 Küresel dengesizlikler önce artacak sonra azalacak Üretim ekseninin doğuya kayması 2012 → Çin GSYH ˃ Avro Bölgesi GSYH 2016 → Çin dünyanın en büyük ekonomisi 2060 → Çin + Hindistan ˃ OECD Küreselleşmenin üretim yapısı ve yeri üzerindeki etkisi

8 Küresel Eğilimler ve Riskler - 2
Hızlı teknolojik gelişme ve bilgiye dayalı üretim ekonomisinin artan önemi Kaynak darboğazı, çevre ve iklim problemleri Enerji Su Gıda Nüfusun yaşlanmasının tüketim kompozisyonu, sağlık ve sosyal güvenlik sistemleri üzerindeki etkisi

9 Ekonomik Başarılarımız & Potansiyelimiz
Makroekonomik istikrar Güçlü kamu maliyesi Başarılı dezenflasyon süreci Güçlü bankacılık sistemi Güçlü sosyal politikalar Demografik fırsat penceresi Güçlenen piyasa ekonomisi Özelleştirme / Küçülen KİT Sistemi Piyasaların serbestleştirilmesi ve düzenlenmesi

10 Ekonominin Temel Sorun/Öncelik Alanları
Büyümenin istikrarsızlığı ve yavaşlaması Düşük verimlilik TFV İşgücü verimliliği Firma ölçeği Kayıtdışılık Teknoloji geliştirme kapasitesinin yetersizliği Üretimin sektörel dağılımda çarpıklık Düşük teknolojili üretim ve ihracat yapısı Üretimde ve enerjide dışa bağımlılık Tarımsal yapının etkinsizliği Tasarrufların yetersizliği Doğrudan yabancı yatırımlarının artırılması Kamu maliyesinin kalitesinin geliştirilmesi Kentsel dönüşümün finansmanı Eğitim Sisteminin İyileştirilmesi İşgücü piyasası sorunları Gelir dağılımı Kurumsallaşma / Kamunun Rolü

11 Ulaşmak İstenilen Hedefler
Uluslararası rekabet gücü yüksek, güçlü ve istikrarlı bir ekonomi İş sahibi ve nitelikli insan gücü Etkin, öngörülebilir ve adil bir kamu yönetimi

12 Bitirirken… Türkiye’nin yeni dönem plan öncelikleri konusunda yapılan bu sunumun yalnızca makroekonomik alanlar ve onu etkileyen sosyal unsurlarla sınırlı olduğu belirtilmelidir. Bu sunum, yeni dönem Kalkınma Planı hazırlık çalışmaları kapsamında teknik görüşümüzü yansıtmaktadır. Yüksek Planlama Kurulu ve ardından Bakanlar Kurulu süreçleri de dikkate alındığında, Kalkınma Planının 2013 yılının üçüncü çeyreği itibarıyla Türkiye Büyük Millet Meclisince onaylanarak yürürlüğe girmesi beklenmektedir.

13 Teşekkürler…

14 Küresel Dengesizlikler – Cari Denge
Kaynak: OECD (2012), "Looking to 2060: A Global Vision of Long-Term Growth", OECD Economics Department Policy Notes, No.15, November 2012.

15 Küresel Üretim Yapısı Yüzde pay
Kaynak: IMF, World Economic Outlook, Ekim 2012 (SAGP’ye göre )

16 Dünya Hasılası Paylarında Değişim
(%, ) Kaynak: OECD (2012), "Looking to 2060: A Global Vision of Long-Term Growth", OECD Economics Department Policy Notes, No.15, November 2012.

17 Kamu Sosyal Harcamalarının Gelişimi
(GSYH’ya Oranlar, Yüzde) 1998 2010 2012(1) EĞİTİM 3,1 4,0 4,1 SAĞLIK 2,1 4,6 4,4 SOSYAL KORUMA 4,7 8,3 8,7 TOPLAM 9,9 16,9 17,2 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı (1) Gerçekleşme tahmini

18 Demografik Fırsat Penceresi - 1
Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64) Toplam Nüfus İçindeki Payı Kaynak: OECD (2012), «Looking to 2060: Long-Term Global Growth Prospects»

19 Demografik Fırsat Penceresi - 2
İşgücüne Katılma Oranları (%) Kaynak: Dünya Bankası Kaynak: Kalkınma Bakanlığı Hesaplaması Yükseköğretimde Brüt Okullaşma Oranı (%) Kaynak: Dünya Bankası

20 Kamunun Ekonomi İçindeki Ağırlığı
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

21 Büyüme Performansı Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

22 Toplam Faktör Verimliliği (TFV) Düzeyi
Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

23 Büyümeye Katkılar (Yüzde)
Büyümenin Kaynakları TFV Artışı Büyümeye Katkılar (Yüzde) (Yüzde) Sermaye İstihdam TFV 0.2 71.3 23.0 5.7 0.9 53.4 26.4 20.2 0.5 64.0 24.4 11.6 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

24 TFV ve Büyüme Senaryoları
TFV Artış Senaryoları Altında Çalışan Başına GSYH Büyümesi (Tasarruf Oranı= %20) Orta (TFV Artışı=%1) Yüksek (TFV Artışı=2%) Başlangıç 3,00 4,10 5 Yıl 3,03 4,33 10 Yıl 3,05 4,51 25 Yıl 3,09 4,88 Kaynak: Sustaining High Growth: The Role of Domestic Savings, Kalkınma Bakanlığı ve Dünya Bankası, 2012.

25 İşgücü Verimliliği Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

26 Firma Ölçeklerine Göre Verimlilik Farkı
Kaynak: Büyüme Özel İhtisas Komisyonu

27 Kayıtdışılığın Azaltılmasının Yaratacağı Potansiyel Kazanım
OECD (2012); Structural reforms to boost Turkey’s long-term growth

28 Ar-Ge ve Yenilikçilik Küresel rekabet endeksinde 43. sıra (2012)
Yenilikçilik sıralamasında 55. sıra Ar-Ge/ GSYH, yüzde Türkiye 0,86 (2011) AB-27 1,9 Japonya 3,36 Güney Kore 3,74 Özel sektörün Ar-Ge payı Türkiye yüzde 42,5 AB-27 yüzde 64 TÜİK Yenilik Araştırması İşletme büyüklüğü arttıkça yenilik yapan firma sayısı artıyor 10-49 işçi yüzde 49,4 işçi yüzde 58,9 250+ işçi yüzde 69,7

29 Üretimin Sektörel Yapısı
GSYH İçindeki Payı, % Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

30 Sanayileşme Süreci İmalat Sanayii/GSYH (%) - Başarılı ve Başarısız Ülkeler İmalat Sanayii/GSYH (%) - Dünya ve Türkiye Kaynak: Dünya Bankası Kaynak: Dünya Bankası

31 Üretim ve İhracatın Teknoloji Yoğunluğu
% pay Türkiye Üretimi Türkiye İhracat AB İhracat 2002 2007 2011 Yüksek 5,1 4,2 3,5 6,2 4,5 2,8 19,8 Ortanın Üstü 18,2 24,3 29,2 32,5 24,0 41,1 Ortanın Altı 26,7 32,4 30,3 22,8 36,3 20,5 Düşük 50,0 39,1 37,0 46,8 32,7 36,8 18,6 Toplam 100 Kaynak: 2013 Yılı Programı

32 Üretimde Dışa Bağımlılık

33 Cari İşlemler Açığı / GSYH (%)

34 Tarımsal Yapının Etkinsizliği - 1
Tarım arazilerinin parçalanmaya devam etmesi İşgücünün bilgi seviyesinin yükseltilememesi Doğal kaynakların (toprak, su) tahrip olması Bitkisel ve hayvansal üretimde verim ve kalite seviyesinin artırılamaması Kırmızı et talebinin yurtiçi üretim ile karşılanamaması Çiftçilerin piyasada etkinliğinin sağlanamaması Tarımsal desteklerde DTÖ ve AB politikalarına uyumsuzluk İklim değişikliği, erozyon, çölleşme ve kuraklığın olumsuz etkileri Kayıtdışılık Artan ithal hammadde bağımlılığı

35 Tarımsal Yapının Etkinsizliği - 2
Tarım Sektörünün Katma Değer ve İstihdam Payı, % Kısmi İşgücü Verimliliği, 2005 Yılı Fiyatları, SAGP Kaynak: TÜİK Kaynak: TÜİK ve OECD

36 Yurtiçi Tasarruflar - 1 0% 10% 20% 30% Turkey Low Income Lower Middle
Upper Middle OECD Average '80 - '89 Average '90 '99 Average '00 '08 Kaynak: Dünya Bankası Düşük Gelir Türkiye Düşük Orta Gelir Yüksek Orta Gelir Ortalama ‘80-’89 Ortalama ‘90-’99 Ortalama ‘00-’08

37 Yurtiçi Tasarruflar - 2 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

38 Yurtiçi Tasarruflar - 3 Kaynak: Kalkınma Bakanlığı

39 Yurtiçi Tasarruflar ve Büyüme Senaryoları
TFV Artış Senaryoları Altında Tasarruf Oranı (Çalışan Başına GSYH Büyümesi = %4) Orta (TFV Artışı=%1) Yüksek (TFV Artışı=%2) Başlangıç 24,9 19,5 5 Yıl 26,0 18,3 10 Yıl 27,2 17,2 25 Yıl 31,1 14,2 Kaynak: Sustaining High Growth: The Role of Domestic Savings, Kalkınma Bakanlığı ve Dünya Bankası, 2012.

40 Doğrudan Yabancı Yatırımlar / GSYH (%)

41 Kamu Maliyesinin Etkinliği
Harcamalarda rasyonalizasyon gereği Büyüme ve istihdam dostu maliye politikası Sürdürülebilir sosyal güvenlik sistemi Kamu yatırımları programlaması sürecinin kalitesinin artırılması / proje döngüsü yönetiminin etkin uygulanması

42 Genel Devlet Harcamaları / GSYH (%)

43 Aktif / Pasif Sigortalı Oranı

44 Sosyal Güvenlik Sistemi Gelir – Gider Oranı (GSYH İçindeki Pay)

45 Kamu Sabit Sermaye Yatırımları / GSYH (%)
Kaynak: TÜİK ve Eurostat

46 Beşeri Sermaye Bütüncül, üretkenliği esas alan, istihdam odaklı ve bilgi çağı gereklerini haiz bir beşeri sermaye geliştirmek Temel Amaç: Herkes İçin Kaliteli Eğitim Toplumun değişen ve gelişen ihtiyaçlarına duyarlı, erişilebilirliğe, fırsat eşitliğine ve kaliteye dayalı Yaşam boyu öğrenim yaklaşımını benimsemiş Temel Unsurlar: Öğretmen yeterlilikleri, müfredatın güncellenmesi, öğrenci ve ailelerin sosyo-ekonomik durumu, bilgi ve iletişim teknolojilerinin etkin kullanımı, daha elverişli fiziki altyapı

47 Ortalama Eğitim Süresi
Kaynak: Dünya Bankası (Dünya Kalkınma Göstergeleri)

48 Eğitimin Süresi – Büyüme İlişkisi - 1
Kaynak: Dünya Bankası

49 Türkiye’de Eğitimin Süresi - Büyüme İlişkisi - 2
Baz Senaryo Eğitim Reformu Ortalama Büyüme Hızı ( , %) 4,96 5,65 Ortalama Eğitim Süresi (2030) 10,0 11,5 Bilgi: Ortalama TFV Artış Hızı ( ) 1,5 İşsizlik Oranı (2030, %) 8,0 Ortalama Kurumsal Olmayan 15+ Nüfus Artış Hızı ( , %) 1,25 Kaynak: OECD 2012 Türkiye İnceleme Raporu hazırlık çalışmaları

50 Eğitimin Kalitesi - Pisa Sonuçları
Kaynak: Dünya Bankası (Dünya Kalkınma Göstergeleri)

51 Eğitimin Kalitesi – Büyüme İlişkisi
Kaynak: Dünya Bankası

52 Kalite: Uluslararası Kalite ve Eşitlik Ligi
Kaynak: OECD

53 İşgücü Piyasası Sorunları - 1
Nüfus artış hızı ve yüksek genç nüfusun getirdiği istihdam baskısı OECD: % 0,88 Türkiye: % 1,32 (Yıllık ortalama nüfus artışı, 2010) Düşük kadın işgücüne katılım oranı (İKO) → Düşük toplam işgücüne katılım oranı Toplam İKO: OECD % 72,4 Türkiye: % 53,4 (2010) Kadın İKO : OECD % 62,8 Türkiye: % 28,7 (2009) Düşük toplam istihdam oranı OECD: % 55 Türkiye: % 45 (2011) AB: % 69 (2020 hedefi %75) Yüksek tarım istihdamı OECD: % 5,1 Türkiye: % 24,2 (toplam istihdam içerisindeki pay, 2011)

54 İşgücü Piyasası Sorunları - 2
Düşük ortalama eğitim süresi Okur-yazar olmayanlar dahil olmak üzere lise altı eğitimlilerin toplam işgücü ve istihdam içerisindeki payı > % 60 Kayıtdışılık oranının yüksekliği Toplam kayıtdışı istihdam oranı: % 42 (2011) Tarım dışı sektörlerde kayıtdışı istihdam oranı: % 28 (2011) Asgari ücret / ortalama ücret oranı Türkiye: 0,353 (Ortalama) 0,666 (Medyan) (2010) İşgücü piyasasında katılık OECD «Strictness of Employment Protection Index» sıralaması: Türkiye (2008) OECD ülkeleri arasında sonuncu Asgari ücret / Çalışma Çağındaki Nüfus Başına Gelir (GNI) Türkiye: 0,47 (2011) Brezilya: 0,26 (2011) Çin: 0,37 (2011) ABD: 0,21 (2011) Polonya: 0,27 (2011) G. Kore: 0,26 (2011)

55 İşgücü Piyasası - Büyüme İlişkisi İşgücü Piyasası Reformu
Baz Senaryo İşgücü Piyasası Reformu Ortalama Büyüme Hızı ( , %) 4,96 5,46 İşgücüne Katılım Oranı (2030, %) 55,5 60,5 Bilgi: Ortalama TFV Artış Hızı ( , %) 1,5 İşsizlik Oranı (2030, %) 8,0 Ortalama Kurumsal Olmayan 15+ Nüfus Artış Hızı ( , %) 1,25 Kaynak: OECD 2012 Türkiye İnceleme Raporu hazırlık çalışmaları

56 Gelir Dağılımı Kaynak: OECD (

57 Kurumsallaşma / Kamunun Rolü - 1
Literatürde kurumsallaşma düzeyinin gelişmişliği ile kalkınma-gelişme düzeyleri arasında doğrusal ilişki Özel sektörün güçlü olduğu ülkelerde, kamunun etkin ve etkili işleyen kurumsal yapılara sahip olması 1980 ve 90’lı yıllarda devletin rolünün daraltılmasına dönük tartışmalar ve buna dönük uygulamalar 2000’li yıllarda tartışmaların kamu yönetiminin kapasitesi ve işleyişi üzerine yoğunlaşması Kamuda iyi yönetişim ölçütlerinin, iş ve yatırım yapılabilirliğini artırması

58 Kurumsallaşma / Kamunun Rolü - 2
Kurumsallaşmanın gelişmiş olduğunu gösteren unsurlar kayıt dışılığın düşük olması fikri mülkiyet haklarının korunması hukuk sisteminin hızlı ve adil karar alması vergi düzenlemeleri gibi kamusal kararlar açısından öngörülebilirliğin yüksek olması kamu hizmetlerinin etkili bir biçimde yürütülüyor olması yolsuzluk düzeyinin düşük olması işgücü piyasasında aksaklıkların en az seviyede olması

59 Fikri Mülkiyet Hakları
2012 yılında, Türkiye, 130 ülke arasında fikri mülkiyet haklarını koruma endeksinde 65. sırada yer almaktadır. Yabancı yatırımları ülkemize çekme konusunda rekabet halinde olduğumuz Çek Cum. ve Macaristan 36., Polonya ve Slovakya ise 40. sıradadır.