© 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır,, Ders notları 2011 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I İşletim Sistemiı; Ünite 5 Ünite 5:

... konulu sunumlar: "© 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır,, Ders notları 2011 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I İşletim Sistemiı; Ünite 5 Ünite 5:"— Sunum transkripti:

1 © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır,, Ders notları 2011 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I İşletim Sistemiı; Ünite 5 Ünite 5: İşletim Sistemi İşletme Bölümü GÜZ 20 10 - 11

2 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 2 Anahtar kavramlar İşletim sistemi Bellek Sürücü Dosya Klasör Masaüstü Pencereler Kısayol Pano Gezgin

3 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 3 Giriş  Bilgisayar teknolojisinin gelişimi ile işletim sistemleri arka planda sürekli çalışan ve gerek donanım gerekse yazılımların koordinasyonunu ve kotrolünü sağlayan birimler olmuşlardır. Bilgisayarın çıktığı ilk yıllarda işletim sistemleri hantal ve karmaşık bir yapıya sahipti. İşletim sistemlerindeki değişen tek şey çok rutin ve karmaşık olan işlemleri bilgisayarın arka planda kendiliğinden yapıyor olmasıdır.  Bu unitedeki konular aşağıdaki başlıklarda incelenecektir. İşletim sistemi İşletim sistemi İşlevleri İşletim sistemi türleri İşletim sisteminin temel bileşenleri

4 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 4 İşletim sistemi İşletim sistemi:  Kullanıcıların girdiği tüm bilgileri bilgisayarın ve kullanılan yazılımların anlayacağı şekilde yorumlayarak beklenen sonuçları üretmesini sağlar.  Bunları yapabilmek için sistem kaynaklarını denetler, değerlendirir ve hatasız işlemesini sağlar.  Başka bir deyişle, bilgisayar sistemini oluşturan tüm donanım ve yazılım kaynakları arasındaki iletişimi düzenler.

5 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 5 İşletim Sistemi Bilgisayar sistemi günlük yaşamın her alanında kullanılır. Para işlemlerini yaptığımız bankamatikler, mikrodalga fırın, çamaşır makinesi gibi ev aletleri ve çalışma odamız veya ofisimizdeki masaüstü bilgisayarlar ve buna benzer bir çoğu sıkça yararlandığımız bilgisayar sistemleridir.

6 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 6 İşletim Sistemi Tüm bilgisayarlarda işletim sistemi bulunur mu?  Günlük yaşamda karşılaştığımız tüm bilgisayar sistemlerinde işletim sistemi bulunmayabilir.  Örneğin mikrodalga fırındaki bilgisayar sistemi işletim sistemine gerek duymadan çalışabilir. Çünkü yapacağı görevler sınırlıdır ve karmaşık değildir. –Başka bir deyişle, girdiler ve çıktılar belirlidir.  Ancak daha karmaşık ve üst düzey işlemleri yapmak üzere kullanılan bilgisayar sistemleri işletim sistemi olmadan çalışamazlar.  Örneğin tüm masaüstü bilgisayarlarda işletim sistemi bulunur. –Bunların en tanıdık olanları, Windows grubu (Windows 95, 98, 2000, NT, XP ve Vista), Linux grubu (Linux, BSD Unix) ve Macintosh işletim sistemleridir.

7 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 7 İşletim Sistemi (İS)-Özet: Bilgisayardaki trafik memuru İşletim sistemi temel fonksiyonları yerine getiren bir programlar kümesidir. İşletim sisteminin fonksiyonları:  Bilgisayarı başlatma  Programları yönetme  Hafızayı (bellek) ayarlama  Giriş ve çıkış birimleri arasındaki iletişimi sağlama  Kullanıcıyı bilgisayar kullanımı için imkanlı kılma

8 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 8 Bilgisayarın Açılışı Önyükleme (booting) – önyükleme işlemi işletim sisteminin bilgisayar belleğine kopyalanmasıyle gerçekleşir. Önyükleme iki şekilde incelenir:  soğuk Önyükleme – Bilgisayarın açılması esnasında işletim sistemin yüklenmesi.  sıcak Önyükleme – Bilgisayarın açık olduğu esnasında işletim sistemin tekrar yüklenmesi.

9 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 9 Bilgisayarın Açılışı Bilgisayar gerçekte çekirdek olarak bilinen kısmı sabit sürücüden bilgisayar belleğine kopyalar.  Çekirdek (kernel):  İşletim sisteminin ana kısmını teşkil eder  Bütün uygulamaları başlatır  Birimleri ve belleği düzenler  Bellekte ayarlama yapar  Diğer gerekli fonksiyonları çalıştırır

10 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 10 Bilgisayarın Açılışı Adım adım Önyükleme (booting) işlemi : Temel giriş-çıkış sisteminin yüklenmesi(Bios) İleti gönderme (Power-on Self-test) İşletim sistemi (Operating System) Sistem yapılanışının tamamlanması (System Configuration) Sistem fayda programlarının yüklenmesi (System Utilities) Kullanıcıların tanımlanması (Authenticity)

11 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 11 Adım 1: Temel Giriş-Çıkış Sistemi (BIOS) Temel sistem programları (BIOS) – Komutları içeren yazılım sisteminin bir birimi olup bilgisayarın giriş ve çıkışlarını kontrol eder. Bilgisayardaki en temel düzey yazilimdir. Donanim ile özellikle de işlemci ve yonga setiyle işletim sistemi arasinda bir arayüz görevi görür. Temel Giriş-Çıkış Sistemi veya programları Salt okunur bellek tarafından bilgisayarın hafızasına yani belleğine yüklenir. Adım 2: İleti gönderme (Power-On-Self-Test, POST) Bilgisayarın ana hafızasına, rassal erişimli bellek’e, temel sistem programlarına, disk sürücüsüne ve sabit disk’e yapılan bir takım testlerdir. Bu testler temel sistem programları tarafından temel Giriş-Çıkış Sisteminin çalışabilirliğini kontrol eder.

12 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 12 Adım 3: İşletim Sistemi (İS) TGÇS (BIOS) bu adımda işletim sistemini arar ve çalışması için hazırlar. İşletim sisteminin çekirdek birimi yani kernel bilgisayarın belleğine bu adımda yüklenir. Ayarlamalar CMOS (complementary metal-oxide semiconductor) denen birim içerisinde gerçekleşir ve burada işletim sistemi belirlenerek devreye girer. İS bilgisayarı kontrol eder ve Sistem konfigürasyonlarını yüklemeye başlar.

13 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 13 Adım 4:Sistem yapılanışı (System Configuration) Kayıt – Bir veri tabanı olup çevre birimleri ve yazılım programlarını ile ilgili bilgileri depolar. Çevre cihazları – Bilgisayara dışarıdan bağlanan birimler (klavye, fare, ekran gibi..) Sürücü – Bilgisayara dışarıdan bağlanan birimlerin düzenli çalışmalarını sağlar. Bir Bilgisayarın sistemi, işletim sisteminin kayıt biriminin şekillenmesi ve yapılanması sayesinde olur. Sürücüler bilgisayarın belleğine yüklenerek aktif hale.

14 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 14 Adım 5:Sistem fayda programlarının yüklenmesi (System Utilities)  Bu adımda Sistem fayda programları bilgisayar belleğine yüklenir. Ses kontrolü (Volume control) Virus programları (Antivirus software) Adım 6:Kullanıcıların tanımlanması (Authentication )  Kullanıcının tanımlanması  Kullanıcı ismi  şifre  Kullanıcı ile bilgisayarın programlarının beraber çalışmaya başladığı an.

15 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 15 İşletim Sistemi Türleri Başlıca işletim sistemi türleri nelerdir?  Kontrol ettikleri bilgisayar türlerine ve destekledikleri uygulama türlerine göre işletim sistemleri genel olarak dört gruba ayrılır:  Gerçek zamanlı işletim sistemleri  Tek kullanıcı-tek görev işletim sistemi  Tek kullanıcı-çoklu görev işletim sistemi  Çoklu kullanıcı işletim sistemleri

16 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 16 İşletim Sistemi Türleri Gerçek Zamanlı İşletim Sistemleri:  Bu işletim sistemi türü, genel olarak endüstride ve büyük işletmelerde bilgisayarları ve bilgisayarlara bağlı sistemleri kontrol etmek amacıyla kullanılır.  Bu tür bir işletim sisteminde kullanıcı arayüzü (user interface) kapasitesi oldukça sınırlıdır.  İşlemlerin her defasında aynı biçimde ve standartta yapılmasını sağlar.  Aksi takdirde hatalı üretim ortaya çıkacaktır.  Ürünlerin veya hizmetlerin aksamadan ve aynı kalitede üretilebilmesini sağlamak amacıyla, farklı ve karmaşık kaynaklar eşgüdümlü olarak yönetilerek bu işlemlerin devamlılığını sağlar.

17 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 17 İşletim Sistemi Türleri Tek Kullanıcı-Tek Görev İşletim Sistemleri:  Bu işletim türünü kullanan bilgisayar sistemi, tek bir kullanıcının her defasında tek bir işlemi gerçekleştirmesini olanaklı kılar.  Diğer işletim sistemi türlerine göre daha az karmaşık işlemlerin yapılmasında kullanılan bilgisayarları kontrol eder.  Avuç-içi bilgisayarlar bunun en güzel örneğidir.

18 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 18 İşletim Sistemi Türleri Tek Kullanıcı-Çoklu Görev İşletim Sistemleri:  En yaygın kullanılan işletim sistemi türüdür.  Çoğumuzun kullandığı masaüstü veya dizüstü bilgisayarlarda bu işletim sistemi çalışır.  Windows 2000 işletim sistemi bu türdendir.  Tek kullanıcı-tek görev türünden farkı, kullanıcının aynı anda birden fazla işlemi gerçekleştirebilmesidir.  Bu işletim sistemi sayesinde bilgisayarlarda aynı anda bir çok işlemi yapabiliriz.  Örneğin kelime işlemci programla bir rapor yazarken, aynı sırada İnternette bir veriyi tarayabilir veya Sunum programı ile bir sunuyu da hazırlıyor olabiliriz.

19 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 19 İşletim Sistemi Türleri Çoklu Kullanıcı İşletim Sistemleri:  Farklı bir çok kullanıcının, bilgisayar kaynaklarından aynı anda ve kesintisiz yararlanmasını sağlayan işletim sistemi türüdür.  Unix gibi sistemler bu tür çoklu kullanıcı işletim sistemlerine örnek olarak verilebilir.  Bu sayede, farklı işlemleri yapan pek çok kullanıcı, aynı sistemin kaynaklarını, gereksinimlerine göre birbirlerinden etkilenmeden kullanır.  Çoklu kullanıcı işletim sistemi, farklı kullanıcı taleplerini kontrol eder, sıraya koyar ve farklı işlemlerin dengeli bir şekilde yapılabilmesi için sistem kaynaklarını yönetir.

20 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 20 İşletim Sisteminin Temel İşlevleri İşletim sisteminin genel olarak iki temel işlevi vardır:  Bilgisayarın donanım ve yazılım kaynaklarını yönetmek,  Uygulamalar ve donanım arasındaki iletişimi düzenlemek.

21 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 21 İşletim Sisteminin Temel İşlevleri Değişik türdeki programlar ve girdi birimleri çalışabilmek için bellekten belirli bir pay almak durumundadırlar. İşletim sistemi, gereksinim duyulan bu paylaştırma işini düzenler ve devamlılığı sağlar. İşletim sistemi, bilgisayar sistemine yeni eklenen donanımları veya uygulamaları algılar, düzenler ve aralarındaki uyumu sağlar. Kullanıcıların bu yeni değişimlerden fazla etkilenmeden işlemlerini yapabilmesini olanaklı kılar.

22 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 22 Bellek Yönetiminin Gerekliliği (Managing Memory) Bellekler bilgisayarlar tarafından işlemlerin daha seri, daha akıcı ve daha hızlı olması için kullanılır. İşletim sistemi bilgisayarın belleğini yönettiğinde iki temel görevi yerine getirir:  Bunlardan ilki her işlemin görevini yerine getirebilmesi için yeterli oranda bellekten yararlanması ve bu sırada işlemlerin birbirlerini engellememesidir.  İkinci görevi ise, sistem içindeki farklı bellek türlerinin uygun bir şekilde kullanılmasıdır. Bilgisayar sisteminde değişik bellek türleri bulunur. İşletim sistemi, bu farklı bellek türlerini uygun bir şekilde işe koşarak kullanır. Bu sayede, her bir işlem en etkin şekilde çalışmaktadır.

23 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 23 Bellek Türleri Hızlarına göre farklılaşan bellek türleri şöyle sıralanabilir:  Yüksek Hızlı Önbellek Ana Bellek  İkincil (Sanal) Bellek

24 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 24 Bellek Türleri Yüksek Hızlı Önbellek (L1Cache)  Hızlı bağlantılarda merkezi işlem biriminin kullanımına yönelik bellek türüdür.  Diğerlerine göre daha küçük birimlerle ifade edilir ve daha hızlıdır.  Sistemin içindeki belirli mekanizmalar, yapılan işlemleri, sırasını ve arkadan gelen işlemleri denetler.  Merkezi işlem biriminin bir sonraki adımda hangi işlemleri yapacağını ve ne tür verilere gereksinim duyacağını belirler.  Daha sonra bu işlemleri ana bellekten yüksek hızlı önbelleğe çekerek, daha hızlı ve tutarlı işlem yapılmasını olanaklı kılar.

25 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 25 Bellek Türleri Ana Bellek:  Bilgisayar sistemlerinde bulunan temel belleğe ana bellek denir.  Ana bellek, megabayt ölçü birimi ile ifade edilir.  Megabayt ölçü birimi “MB” olarak gösterilir.  Bilgisayar sistemi alınırken, genelde üzerinde durulan ölçütlerden biridir.  Ana belleği yüksek bilgisayar sistemleri daha hızlı çalışan sistemlerdir.  Günümüzdeki bir çok uygulama, daha hızlı ve hatasız çalışabilmek için, ana belleği yüksek sistemlerin kullanılması gerekmektedir.

26 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 26 Bellek Türleri Sanal Bellek (virtual memory):  Sanal bellek türleri, işletim sisteminin kontrolü altında çalışır ve uygulama veya verilerin, daha sonra kullanılmak üzere saklanmasını sağlayan manyetik ortamdır.  İşletim sistemi sanal belleği rassal erişimli belleğin bir uzantısı olarak kullanır.

27 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 27 Sanal Bellek Yönetimi En az kullanılan son transfer edilmiş veri ve program komutları Bilgi çıkışı Takas Dosyası (swap file ) Sanal Bellek Yönetimi Sabit disk Bilgi girişi En son transfer edilen veri ve program komutları Bellek

28 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 28 IRQ kesme ( Interrupt request IRQ) Giriş-Çıkış birimleri kesme yada sinyal üreterek işletim sistemini herhangi bir problem veya çakışma karşısında uyarır. İşletim sistemi IRQ kesme ayarlayıcısını bir yerlerde hatta olduğu zaman devreye koyar. IRQ hattı giriş, çıkış ve merkezi işlem birimi arasında iletişimi kurar. Iki aygit ayni IRQ hattini kullanmaya kalkarsa çakisma meydana gelir ve o aygitlar kullanilamaz. Bilgisayarimizda 0'dan 15'e kadar numaralanan 16 IRQ hatti vardir.

29 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 29 Kullanıcı Arayüz (User Interface) Arayüz kavramı, bilgisayar sistemi ve kullanıcı arasındaki etkileşimim yapısını oluşturur. Kullanıcı arayüz işletim sisteminin bir birimi gibi çalısıp kullanıcı ile bilgisayarı iletişimini sağlayan bir yapıdır. Kullanıcı arayüz’ün fonksiyonları:  Uygulama programlarını başlatır  Disk ve dosyaları yönetir  Bilgisayarı emniyetli bir şekilde kapar

30 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 30 Grafik Tabanlı Arayüz (Graphical User Interface)  Grafikleri kullanarak masaüstü görünümünü sağlar.  Grafik tabanlı arayüzlerde görsel öğeler hakimdir ve kullanıcılar değişik simge ve menülerle işlemleri, gerçek yaşamla daha yakın benzerlikler kullanabilecekleri ortamlarda geçekleştirirler.  Kullanıcı bilgisayarı açtığı andan itibaren, kullandığı uygulamalar, yaptığı işlemler ve bunları yapma veya bunlara ulaşma şekli arayüz kavramı ile ilgilidir.  Microsoft’un Windows ve Apple’in Macintosh işletim sistemleri grafik tabanlı arayüzleri kullanan popüler işletim sistemleridir.

31 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 31 Metin Tabanlı Arayüzler (Menu-driven User Interface)  Metin tabanlı arayüz menüleri kullanıcı için mevcut olan tüm tercihleri gösterir.  Geçmişte kullanıcılar metin tabanlı arayüzlerle karşılaşmaktaydı.  Örneğin DOS işletim sisteminin kullanıcı arayüzü, değişik komutların yazılarak işlemlerin yapıldığı metin tabanlı bir arayüzdür.

32 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 32 Komut satırı Arayüzü ( Command-Line Interface) Komut satırı :  Kullanıcı bu arayüz sayesinde anahtar kavramları yada komutları bilgisayara giriş yapıyor yada emir veriyor. Bu arayüzde DOS versiyonu kullanılmaktadır.

33 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 33 WINDOWS XP MAC OS X Exploring Popular Operating Systems WINDOWS NT WINDOWS CE

34 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 34 MS-DOS LINUX UNIX Exploring Popular Operating Systems

35 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 35 Microsoft Windows Click to view each Windows version (1985-2009) Windows 1.0 (1985)Windows 2.0 (1987)Windows 3.x (1990-1992)Windows NT (1993)Windows 95 (1995)Windows 98 (1998)Windows 2000 (2000) Windows ME (2000) Windows XP (2001) Windows 2003Windows Vista (2007) Windows 7 (2009)

36 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 36 Dünya piyasasına 2009’da sürüldü Windows 7 bir takım özellikleri:  Dokumatik özelliklerinin gelişimi  El yazısını tanıma.  Sanal bellek diski’nin (virtual hard disk), perfomansının gelişimi  Önyükleme(booting) performansının artması  Ana çekirdek’in (kernel) gelişimi.  Çoklu grafik sisteminin gelişimi Windows 7

37 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 37 2007’de piyasaya sürüldü Vista önceleri ‘longhorn’ ismiyle bilinirdi Bir önceki versiyonların tüm özelliklerini taşımaktadır Üç versiyonu :  Windows vista standard Edition  Windows vista Premium edition  Windows vista Server web edition Windows Vista

38 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 38 Piyasaya 2003’de sürüldü Eski versiyonların tüm özelliklerini taşır Üç versiyonu:  Windows 2003 standard Edition  Windows 2003 Premium edition  Windows 2003 Server web edition Windows 2003

39 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 39 Windows XP Piyasaya 2001’de sürülmüştür XP’nin anlamı “experience” dir Eski versiyonların tüm özelliklerini taşır Üç versiyonu :  Windows XP Home Edition  Windows XP Professional  Windows XP Server

40 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 40 Windows NT Piyasaya 1993’de sürülmüştür client/server sistemi üzerine dizayn edilmiştir İki versiyonu:  Windows NT Workstation  Windows NT Server Daha çok iş çevrelerinin ihtiyaçları için dizayn olmuştur Güvenlik açısından yüksek seviyededir

41 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 41 Windows CE 1996’da piyasaya sürülmüştür Bu sistem avuç içi bilgisayar ve PDA’de kullanılır Windows programları ile uyumludur Veriler PC’ye aktarılabilinir El yazımı ve ses tanıma özellikleri vardır

42 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 42 MAC OS İlk versiyonu 1984’de piyasaya sürülmüştür Mac Os X olarak 2000 yıllarda piyasaya sürülmüştür. Grafik tabanlı arayüzü kullanan ilk işletim sistemidir İlk öğrenmeye başlayanlar için en kolay kullanıma sahiptir Mac Os X’in ilk serisi Mac Os 7.6 idi Mac OS X’in yeni serisi 10.7dir

43 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 43 Linux Linux 1991’de Unix tarafından geliştirilmiştir Açık kaynak kod sistemi ile çalışmaktadır Herkes için kullanımı bedavadır Windows’la kıyasıya bir yarış içerisindedir Güçlü bir sisteme sahiptir Talebi büyüyerek devam ediyor.

44 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 44 MS-DOS 1981’de IBM PC için geliştirilmiştir Komut satır arayüzü kullanmaktadır Talebi her geçen gün azalıyor

45 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 45 UNIX 1970’lerde geliştirildi Çoklu görev sistem kontrolcusunu (preemptive multitasking) ilk kullanan işletim sistemidir Dosya yönetimi ve yol adı terimlerini ilk geliştiren sistemdir client/server arası ağ bağlantılarını kolaylaştırdı Kurumlar arasında daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır

46 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 46 Sistem fayda programları Sistem fayda programları bilgisayardaki kaynakların yönetimi için işletim sistemine yardımcı olur. Fayda programlarının çeşitleri:  Yedekleme Yazılımı  Antivirus Yazılımı  Disk tarayıcı  Disk ayırıştırıcı  Dosya yönetimi  Dosya-araştırma yazılımı  Dosya sıkıştırma

47 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 47 Sürücü, Dosya ve Klasörler Bilgisayar sisteminde kullandığımız programlar ve diğer tüm veriler sistemde belirli bilgi kümelerinde saklanır. Bu bilgi kümelerine Dosya (file) adı verilir. Dosyalar ikili sayı sistemi kullanılarak oluşturulur. Bilgisayar sisteminde bulunan sürücüler  Sabit sürücüler (C:) ve  Disket sürücü (A:) olarak adlandırılır. Bunlara standart sürücüler de denir. Günümüzde hemen her bilgisayar sisteminde, ikinci bir sabit sürücü (D:) ve CD-ROM sürücüsü (E:) bulunmaktadır. Dosyalar sabit sürücülerde, diskette veya CD-ROM’da kayıtlı olabilir.

48 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 48 Sürücü, Dosya ve Klasörler Dosyalar Klasör (Directory veya Folder) adı verilen yerlerde saklanır. Bilgisayarım klasörü:

49 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 49 Sürücü, Dosya ve Klasörler Bir bilgisayar sisteminde değişik dosya türleri bulunabilir. Bunlar :  Başlangıç dosyaları  Sistem dosyaları  Program dosyaları  Uygulama programlarını çalıştıran dosyalar  Veri dosyaları  Kullanıcı dosyaları

50 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 50 Sürücü, Dosya ve Klasörler Dosyaların kendilerine özgü belirli özellikleri bulunur.  Örneğin, her dosyanın bir adı, konumu, uzunluğu ve uzantısı bulunur. Dosya uzantıları (extension), dosya isimlerinin sonuna eklenen nokta işaretinden (.) sonra gelir ve üç karakterden oluşur.

51 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 51 Sürücü, Dosya ve Klasörler Bu uzantılar, hem işletim sistemi için hem de kullanıcılar için, dosyanın türü ve içeriği konusunda bir ipucudur.  Örneğin aaa.bmp uzantılı bir dosya, aaa isimli dosyanın bir resim dosyası olduğunu gösterir.  Benzer şekilde.exe uzantısı dosyanın bir uygulamayı çalıştırdığını gösterir. .doc uzantısı da dosyanın bir belge (doküman) olduğunu gösterir.

52 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 52 İşletim Sisteminin Temel Bileşenleri İşletim sisteminin temel bileşenleri;  Masaüstü,  Başlat menüsü,  Pencereler ve  Gezgin olarak sıralanabilir. Bilgisayar açıldığında belirli bir süre sonra karşılaştığınız masaüstü, programların çalıştırdığı, kısayolların, belgelerin ve diğer nesnelerin depolandığı alandır. Masaüstü ayrıca, programları başlattığınız, belgeleri açtığınız veya Web sitelerini dolaştığınız bir tür menüdür. Masaüstünüzün görünümünü ve düzenini istediğiniz şekilde yapabilirsiniz.

53 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 53 Masaüstü “Masaüstü simgeleri” olarak adlandırılan bu simgeler, genelde işletim sisteminin kurulumu sırasında otomatik olarak oluşturulur. Ekranın altında görev çubuğu bulunur.  Görev çubuğu üzerinde; başlat düğmesi, hızla başlat araç çubuğu, görev çubuğu düğmeleri ve durum alanı yer alır. Masaüstü Standart kurulumda, masaüstü ekranında beş temel sistem simgesi görülür.  Bilgisayarım  Belgelerim  Ağ Bağlantılarım  Internet Explorer  Geri Dönüşüm Kutusu

54 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 54 Masaüstü Masaüstü nasıl düzenlenir? Kendi çalışma masanızı nasıl kendi istediğiniz doğrultuda düzenleyebiliyorsanız, masaüstünüzün görünümünü de istediğiniz şekilde değiştirebilir, kendinize ait düzenlemeler yapabilirsiniz.  Masaüstünü, değişik programlara ulaşmanız, belgeleri açmanız ve istediğiniz diğer bir çok işlemi yapmanız için gerekli araç ve gereçlerle donatabilirsiniz. Bunun için masaüstünde boş bir alanda farenin sağ tuşuna tıklamanız yeterlidir. Açılan kısayol menüsünün elemanlarını kullanarak masaüstünüzün farklı görünmesini sağlayabilir, ayarları değiştirebilir ve yeni nesneler oluşturabilirsiniz.

55 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 55 Masaüstü Bu menüdeki önemli bazı seçenekleri incelersek:  Simgeleri Yerleştir (Arrange Icons By) seçeneği ile masaüstünde bulunan nesneleri isimlerine, türlerine, boyutlarına veya tarihlerine göre sıralayabilirsiniz.  Simgeleri Diz (Auto Arrange) seçeneği, masaüstünde dağınık duran nesnelerin otomatik olarak sıralanmasını sağlayacaktır.  Yeni (New) seçeneği masaüstüne yeni bir klasör veya kısayol açmanızı sağlar.  Herhangi bir klasörü yeni oluşturduğunuzda, işletim sistemi bunu “Yeni Klasör” (New Folder) olarak isimlendirir.  Yeni yarattığınız bir klasöre isim verebilir ve daha sonra bu klasörü masaüstünde tutabilirsiniz.  Özellikler (Properties) seçeneği, Masaüstü ayarlarınızı değiştirmenize olanak tanır.  Özellikleri seçtiğinizde açılan menüde Temalar, Masaüstü, Ekran Koruyucu, Görünüm ve Ayarlar seçenekleri bulunur.

56 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 56 Masaüstü Tema seçeneği, bilgisayarınızı tek bir tıklamayla kişiselleştirmenizi sağlayan arka planla ses grubu, simge ve benzeri öğelerden oluşur.

57 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 57 Masaüstü Masaüstü seçeneği, Arka Plan ile Masaüstünün zeminini dilediğiniz şekilde görüntülemenizi sağlar.  Verilen seçeneklerle dilediğiniz görüntünün masaüstü zemini olarak ayarlanmasını sağlayabilirsiniz.

58 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 58 Masaüstü Ekran Koruyucu seçeneği, bilgisayarınızla uzun süre herhangi bir uygulama yapmadığınızda, ekranda değişik hareketleri görüntülerin gösterilmesini ve böylece ekranın durağan görüntülerden etkilenmesini engeller.

59 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 59 Masaüstü Görünüm seçeneği ile, Masaüstü zemin rengini, pencerelerin ve diğer nesnelerin renk ve görünümünü değiştirebilirsiniz.

60 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 60 Masaüstü Ayarlar seçeneği ise, değişik ekran çözünürlüğü olanaklarını sunarak, masaüstü görünümünü değiştirmenizi sağlar.  Çözünürlükte kullanılan birim pixeldir ve genel olarak 640x480, 800x600 ya da 1,024x768 pixel çözünürlük kullanımları uygundur.

61 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 61 Başlat Düğmesi ve Başlat Menüsü Başlat Düğmesi ve Başla Menüsü Başlat düğmesi, masaüstünün sol alt köşesinde bulunur ve tıklandığında Başlat menüsünü açar.

62 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 62 Başlat Menüsünün İşlevleri Başlat menüsü, bilgisayar sistemindeki programlarla, en son kullandığınız belgelere ve sıkça kullandığımız internet belgelerine ulaşmanızı sağlar. Ayrıca, bilgisayarınızda bulunan herhangi bir belge veya klasörü aramak, yardım konularına ulaşmak gibi gereksinimlerinizi de başlat menüsünü kullanarak karşılayabilirsiniz. Başlat menüsünün bir diğer özelliği de çıkış menüsü olmasıdır.  Başlat menüsünü açarak bilgisayarınızı kapatabilir, oturumunuzu sonlandırabilirsiniz.

63 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 63 Araç Çubukları Programları çalıştırmak ve belgeleri açmak istediğinizde, başlat menüsünün yanı sıra araç çubuklarından da yararlanabilirsiniz. Bu araç çubukları şunlardır:  Hızlı Başlat Araç Çubuğu  Görev Çubuğu  Durum Alanı

64 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 64 Araç Çubukları Hızlı Başlat Araç Çubuğu:  Başlat düğmesinin yanında yer alan hızlı başlat araç çubuğunda bilgisayar sisteminde bulunan Microsoft Internet Explorer ve benzeri programların simgeleri bulunur.  Bu alana, başka programları başlatmak için gerekli diğer simgeler de ekleyebilirsiniz.  Bu simgelerin üzerine tıkladığınızda ilgili programlar çalışacaktır.

65 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 65 Araç Çubukları Görev Çubuğu Düğmeleri:  Hızlı başlat araç çubuğunun hemen yanında görev çubuğu düğmeleri yer alır.  Başlattığınız ve açtığınız her program, açtığınız her klasör ve belge, bir düğme olarak görev çubuğu üzerinde görünür.  Aynı anda birden fazla programı veya belgeyi açtığınızda, programların ve belgelerin düğmeleri yan yana sıralanır.  Düğmelere tıklayarak, istediğiniz program veya belgeler arasında gezinebilirsiniz.

66 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 66 Araç Çubukları Durum Alanı:  Görev çubuğunun sağ köşesinde sisteminizin durumu ile ilgili bilgilerin sunulduğu durum alanı yer alır.  Örneğin saat, tarih gibi bilgiler bu alanda bulunur.  Yazıcıyı kullandığınızda, bunu gösteren yazıcı simgesi durum alanında belirir.  Burada bulunan simgeler kullandığınız donanım ve programlara göre veya sizin kullanma şeklinize göre değişebilir.

67 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 67 Pencereler Bilgisayar sistemindeki programlar, pencereler adı verilen çerçeveler içinde çalışır. Aynı anda birden fazla pencereyi açabilir ve ilgili programları, belge veya klasörleri aynı anda açık tutabilirsiniz. Bu durumda, üzerinde çalıştığınız programın penceresi etkin penceredir. Diğer pencerelere ulaşmak için üzerine tıklamanız yeterlidir.

68 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 68 Pencereler Bu durumda bir önceki pencere arka alana gider ve kullanmak istediğiniz pencere ön plana çıkarak etkin olur. Pencereler arasında gezinmenin bir diğer yolu da klavyede ALT tuşunu basılı tutarak, sekme tuşuna basmanızdır. Sekme tuşuna basmaya devam ettiğiniz sürede, açık olan tüm pencereler sırayla etkin olacaktır.

69 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 69 Pencereler Aşağıda pencereleri ve belirli özelliklerini görebilirsiniz:

70 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 70 Pencereler Başlık Çubuğu:  Üst kenarlığın hemen altında pencerenin adının yer aldığı bölge başlık çubuğudur.  Pencereyi başka bir yere taşımak için başlık çubuğuna tıklayıp basılı tutarak hareket ettirebilirsiniz. Denetim Menüsü Kutusu:  Pencerenin boyutlandırılması ve konumlandırılmasına ilişkin komutları içeren menüyü açar. Menü Çubuğu:  Program komutlarının çoğuna erişim olanağı tanır. Araç Çubuğu:  Araç çubuğunda programın yaygın olarak kullandığı komutları fare tıklaması ile çalıştırmaya yönelik bir dizi düğme bulunur.  Bunların çoğu Menü çubuğundaki komutların kısayolları olabilir.

71 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 71 Pencereler Kenarlık:  Kenarlık bir pencerenin çevresini belirleyen dört sınır çizgisidir.  Farenin düğmesine tıklayıp basılı tutarak, çoğu pencerenin büyüklüğünü değiştirmek mümkündür. Kapatma Düğmesi:  Başlık çubuğunun sağ üst köşesinde yer alan işaretli karedir.  Belge ya da klasörü kapatmak ya da bir programı sonlandırmak için bu işareti tıklamalısınız. Kaydırma Çubukları:  Bir pencere içeriği ekranda tamamen görüntülenemeyebilir.  Bu durumda, pencerenin sağ kenarında dikey kaydırma çubuğu eklenir.  Pencere masaüstünü kaplayacak kadar geniş olmadığında da pencerenin alt kenarına kaydırma çubuğu eklenir.

72 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 72 Pencereler  Kapat düğmesinin solunda Ekranı kapla ( ), Önceki boyut ( ), Simge durumuna küçült ( ) düğmeleri yer alır.  Ekranı kapla düğmesine tıkladığınızda pencere tüm masaüstünü kaplayacaktır.  Önceki boyut düğmesi ise pencereyi orta büyüklükte masaüstüne yerleştirir.  Simge durumuna küçült düğmesine tıkladığınızda pencere kaybolur ve görev çubuğunda simge olarak yer alır.  Ancak uygulama kapanmaz, arka planda açık olarak çalışmaya devam eder.  Bu durumda yalnızca masaüstünde yer kaplamayacaktır.  Görev çubuğundaki bu simgeye tıklayarak pencereyi tekrar eski durumuna getirebilir yani etkin kılabilirsiniz. Ekranı Kapla, Önceki Boyut ve Simge Durumuna Küçült Düğmeleri:

73 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 73 Gezgin Gezgin, dosya, klasör ve sürücü yapılarını bir pencere içinde görüntülememizi ve değişik işlemler yapmamızı sağlar. Gezgin penceresinde, sabit diskete veya ağdaki dosyaları, klasörleri ve programları inceleyebilir, kullanabilir veya değiştirebilirsiniz.

74 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 74 Gezgin Gezgin penceresine nasıl ulaşabilirsiniz? Gezgin penceresi, başlat menüsünden önce programlar öğesi seçilerek, daha sonra açılan donatılar (accessories) menüsünden de gezgin simgesi (windows explorer) tıklanarak açılır.

75 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 75 Gezgin Gezgin penceresinin özellikleri:  Pencerenin sol kenarında masaüstünde bulunan nesne, klasör ve programlar listelenir.  Sağ taraftaki alan ise, burada seçilen nesnelerin içeriğinin gösterildiği yerdir.  Gezgin penceresindeki program, belge ve kısayol simgeleri, tıklandıkları zaman sorumlu oldukları işlemleri gerçekleştirilir.

76 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 76 Bir Nesnenin Özellikleri Bir nesnenin özelliklerine nasıl ulaşabiliriz?  Gerek masaüstünde, gerekse gezgin penceresinde nesnelerin üzerinde farenin sağ tuşuna tıkladığınızda açılan menüden o nesnenin özelliklerine ulaşabilirsiniz. Bunun için açılan menüde özellikler seçeneğine tıklamalısınız.

77 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 77 Klasör ve Dosyalarla Çalışmak Gezgin penceresinde istediğiniz kadar karmaşık bir biçimde klasörleri içice yerleştirmek mümkündür.  Yeni bir klasör yaratmak istediğinizde, bu klasörün yaratılacağı klasörü seçerek pencerenin açılmasını sağlayın ve pencerenin boş bir yerinde farenin sağ düğmesine tıklayarak yine Yeni seçeneğini seçmelisiniz. Yeni Klasörler Yaratmak  Masaüstünde yeni bir klasör yaratmak için boş bir alanda farenin sağ tuşuna tıklanıp, açılan menüde yeni seçeneğine tıklanır.

78 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 78 Klasör ve Dosyalarla Çalışmak  Klasör, Dosya ve Kısayolları Taşımak veya Kopyalamak  Kes, kopyala ve yapıştır komutları, nesneleri bir yerden başka bir yere taşımak için kullanılır.  Gerek masaüstünde gerekse gezgin penceresinde bunu yapmanın bir yolu da nesnelerin üzerine tıklayıp basılı tutarak dilediğiniz klasör veya sürücü üzerine sürüklemektir.

79 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 79 Klasör ve Dosyalarla Çalışmak Bir Nesnenin Taşınması ve Kopyalanması Nesneleri, farenin sağ tuşuna tıklayıp basılı tutarak sürüklediğinizde, açılan menüde, bu nesnenin hedef klasör veya sürücüye kopyalanmasını, taşınmasını veya kısayolunun yaratılmasını sağlayabilirsiniz. Kopyaladığınız durumda, nesne, varolan dosya veya konum içinde kalır ve kopyası hedefe yaratılır. Kes seçeneği kullanarak yaptığınız taşıma işleminde ise, nesne varolan konumundan alınarak, sadece hedef konumunda bulunacak şekilde yaratılır

80 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 80 Klasör ve Dosyalarla Çalışmak Birden Fazla Nesnenin Taşınması ve Kopyalanması  Aynı anda birden fazla nesneyi kopyalamak ve taşımak için iki yol izleyebilirsiniz. Birincisi, seçtiğiniz bir nesneden sonra diğerlerini Shift tuşuna basılı tutarak seçmeye devam etmektir. İkincisi ise, masaüstü veya gezgin penceresinde, nesneleri çerçevelemektir.  Bunu yapmak için nesnelerin yakınında bir alanda fareyi tıklayıp basılı tutarak klasör veya nesne gruplarını çerçeve içine almanız gerekir. Çerçevelenen dosya veya klasörler koyu renk görünecektir.  Daha sonra seçilen grubun herhangi bir öğesi üzerine tıklayıp basılı tutarak hedef konumuna taşıyabilirsiniz.

81 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 81 Klasör, Dosya ve Kısayolları Silmek Klasör, Dosya ve Kısayolların Silinmesi  Bir nesneyi veya nesne grubunu silmek için önce seçmeniz ve daha sonra klavyede bulunan Delete tuşunu kullanmanız gerekir.  Aynı işlemi nesnenin üzerinde farenin sağ tuşuna tıklayarak, açılan menüdeki Sil (Delete) seçeneğini kullanarak da yapabilirsiniz.  Sil veya Delete komutu, gezgin penceresinde Dosya menüsünde de bulunmaktadır.  Silme işlemini seçtiğinizde, işletim sistemi bu işlemi onaylamanız için sizi uyarır.  İsteğinizi doğrulamanız durumunda seçtiğiniz nesne veya nesne grubu silinerek Geri Dönüşüm Kutusuna gönderilir.

82 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 82 Klasör, Dosya ve Kısayolları Silmek Bu yüzden bu nesneleri bir daha kullanmayacağınız durumlarda belirli aralıklarla geri dönüşüm kutusunu temizlemeniz gerekir. Bunun için geri dönüşüm simgesine tıkladığınızda açılan pencereden Dosya menüsündeki “Geri Dönüşüm Kutusunu Boşalt” (Empty Recycle Bin) komutunu veya simgenin üzerinde sağ tuşa tıkladığınızda açılan menüden aynı komutu seçmelisiniz. Geri Dönüşüm Kutusunun İşlevi Geri dönüşüm kutusu (Recycle Bin), silinen tüm nesnelerin depolandığı yerdir. Geri dönüşüm kutusunu boşaltmadığınız sürece bu alandaki nesneler sistemde kalacak ve yer kaplayacaktır.

83 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 83 Yeni Program Eklemek ve Kaldırmak Programları değiştirmek veya onarmak için de aynı denetim masasını açmanız gerekir. Yeni program eklemek veya sistemdeki bir programı kaldırmak için, denetim masası penceresindeki Program Ekle/Kaldır (Add or Remove Programs) seçeneğini kullanmalısınız. Günümüzde bir çok yazılım kendi kurulum programını beraberinde taşır ve program ekleme işini otomatik yapar. Program Eklemek veya Kaldırmak Sisteme yeni bir program eklemek veya varolan bir programı kaldırmak gerektiğinde Denetim Masasından (Control Panel) yararlanılır.

84 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 84 Belgelerin Yazdırılması  Örneğin kelime işlemci programında yazdır komutu dosya menüsünde bulunur. Diğer bir yol da, masaüstündeki veya gezgin penceresindeki bir belgenin üzerinde sağ tuşa tıklayıp, açılan menüde yazdır komutunu seçmektir. İşletim sistemi, yazdır komutuyla, sistemde bulunan yazıcı ile iletişim kurar ve açılan penceredeki yöntemlerle yazdırma işlemini yapmanıza yardımcı olur. Bu pencerede belgenin çıktı boyutları, farklı özellikleri ve kopya sayısı gibi seçenekler bulunmaktadır. Sistemde yazıcı bulunmadığı veya sonradan yazıcı eklenmek istendiğinde, denetim masası penceresindeki Yazıcılar (Printers) seçeneği kullanılarak yeni yazıcı eklenebilir. Belgelerin Yazdırılması Herhangi bir belgeyi yazdırmak için farklı yollar izlenebilir. Bunların ilki, kullanılan program içindeki Yazdır (Print) komutudur.

85 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 85 Yazı Tiplerini Yüklemek ve Kullanmak Ayrıca, daha sonra kurduğunuz bir çok program, beraberinde taşıdığı yeni yazıtiplerini sisteme otomatik olarak kopyalar. Bu işlemleri işletim sistemi yürütür ve kontrol eder. Yazı Tipleri İşletim sistemleri kurulduğunda bir çok yazıtipi otomatik olarak sisteme kopyalanır. İşletim sistemi, bilgisayara yeni yazıtiplerinin yüklenmesine de olanak tanır.

86 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 86 Yazı Tiplerini Yüklemek ve Kullanmak Yazı Tiplerinin Yüklenmesi Sisteminizde bulunan yazıtiplerini incelemek için denetim masasında bulunan Yeni Yazıtipi Ekle (Install New Font) seçeneğini kullanabilirsiniz. Bunun bir diğer yolu da, gezgin penceresinde, yükleme yapacağınız yazıtiplerinin kaynağını (örneğin disket veya CD) açmanız, yaztiplerini seçmeniz ve sistemdeki Yazıtipleri (Fonts) klasörüne taşımanızdır.

87 YONT 171, Bilgi Teknolojilerine Giriş I © 2010/11, Doç. Dr. Sami Fethi, DAÜ, Tüm hakları saklıdır, Ders notları 2011 İşletim Sistemi; Ünite 5 Slayt 87 Teşekkürler