REHBERLİK VE DUYGUSAL ZEKA.

... konulu sunumlar: "REHBERLİK VE DUYGUSAL ZEKA."— Sunum transkripti:

1 REHBERLİK VE DUYGUSAL ZEKA

2 KONUYA GİRİŞ   İş hayatında artan rekabet, azalan kar, çeşitlenen müşteri ihtiyaçları ve bilgiyi işlemenin malzemeyi işlemek kadar önem kazanması, günümüz yönetim anlayışını da değiştirmiştir. Bu durum yönetim sözlüğüne sinerji, ekip çalışması, yatay yönetim, iç müşteri kavramlarını katmıştır. Böyle bir yönetim anlayışına yönelen şirketlerin, zihinsel kapasitesi yüksek, bilgi ve becerisi üst düzeyde olan bazı çalışanlardan, bekledikleri verimi alamadıktan görülmüştür. Çalışan kişilerin zeki, bilgili, deneyimli olmasının iyi sonuç almada (verimliliğin artmasında) yeterli olmadığının görülmesi üzerine sosyal psikologlar, yönetim sözlüğüne "Duygusal Zeka” kavramını armağan etmişlerdir . Zihinsel yaşamda duyguların yıllar süren araştırmalar sürecinde şaşırtıcı bir biçimde atlanması ve duyguların bilimsel psikolojide büyük ölçüde araştırılmamış bir bölge olarak kalmasının ardından şimdi bilim, bir otorite olarak, ruh dünyasının akıl ötesi bu en uç noktasının acil ve karmaşık sorularına cevap verebilecek ve insan yüreğinin haritasını daha kesin olarak çizebilecek konuma gelmiştir. Hatta bu harita çizme çalışması bir anlamda, IQ yani zeka katsayısının, genetik olarak sınırları çizilen ve yaşantı sonucu değişmeyen niteliğine ve zekayı dar bir açıdan tanımlayanlara da bir meydan okuma olarak görülebilir

3 DUYGU NEDİR? Bir yüzyılı aşkın bir süredir psikologlar ve felsefeciler "duygu"'nun ne anlama geldiği konusunda tartışıyorlar. Oxford ingilizce sözlüğü, duygu'yu "herhangi bir zihin, his, tutku çalkantısı ya da devinimi; herhangi bir şiddetli ya da uyarılmış zihinsel durum" olarak tanımlıyor. Amerikalı psikolog Dr. Daniel Goleman duyguyu bir his ve bu hisse özgü belirli düşünceler, psikolojik ve biyolojik haller ve bir dizi hareket eğilimi anlamında kullanıyor. Karşımları, çeşitlemeleri, mutasyonlarıyla yüzlerce duygudan söz edebiliriz. Tüm araştırmacılar aynı kanıda olmasa da bazı kuramcılar temel duygu kümeleri olduğunu öne sürüyor.

4 Bu kümelerin başlıca adayları ve bazı üyeleri şöyle:
Öfke: hiddet, hakaret, içerleme, gazap, tükenme, kızma, sinirlenme, hınç, kin, rahatsızlık, alınganlık, düşmanlık ve belki de en uç noktada, patolojik nefret ve şiddet Üzüntü: acı, keder, neşesizlik, kasvet, melankoli, kendine acıma, yalnızlık, can sıkıntısı, umutsuzluk ve patolojik olduğunda şiddetli depresyon Korku: kaygı, kuruntu, sinirlilik, tasa, hayret, şüphe, uyanıklık, vicdan azabı, huzursuzluk, çekinme, ürkme, dehşet; patolojik olduğunda isefobi ve panik Zevk: mutluluk, coşku, rahatlama, tatmin, haz, sevinç, eğlenme, gurur, tensel zevk, heyecan, vecd hali, hoşnutluk, kendinden geçme, aşırı zindelik, kapris ve en uç noktada mani Sevgi: kabul görme, dostluk, güven, iyilik, yakın ilgi, sadakat, hayranlık, aşırı tutkunluk, muhabbet Şaşkınlık: şok, hayret, afallama, merak İğrenme: hor görme, aşağılama, küçümseme, tiksinme, nefret etme, hoşlanmama, itici bulma Utanç: suçluluk, mahcubiyet, hayal kırıklığı, pişmanlık, küçük düşme, üzülme, çile ve nedamet

5 DUYGULARIN ÖNEMİ   Duygular, doğaları gereği, olumlu ya da olumsuz değildir. Daha çok, insan enerjisi, içtenliği ve güdüsünün en güçlü kaynağı olarak işlev görürler. Ve sezgisel bilgeliğin sonsuz kaynağını sunarlar. Yaşamsal öneme sahip ve potansiyel olarak yararlı bilgiler sağlarlar. Bu, kalpten gelen kaynak, yaratıcı dehayı ateşler, kişiyi kendisine karşı dürüst kılar, güvenilir ilişkiler kurmasını sağlar, yaşamı ve mesleği adına içsel bir pusula görevi yapar ve beklenmedik durumlarda yol gösterir Duygular, hassas ve gelişmiş bir içsel rehber olarak insanlara hizmet edecek güce sahip olup, karşılanmayan doğal, insani ihtiyaçlar olduğunda kişiyi uyarır. Örneğin, kişi kendisini yalnız hissettiğinde, insanlarla ilişki kurmaya ihtiyacı vardır.

6 Duygular bilginin de değerli bir kaynağıdır
Duygular bilginin de değerli bir kaynağıdır. Duygular insanlara doğru karar almada yardım eder. Araştırmalar, kişinin beyninde duygusal bağlar koptuğunda, basit kararların bile alınamadığını göstermektedir. Bunun nedeni bireyin, secim hakkında ne hissedeceğini bilememesidir.

7 Duygular kişinin kendisi, başkaları ve durumlar hakkında çok değerli bilgiler verir. Örneğin, yapılması gereken bir sunudan endişe duymak, sunulacak bilgi ve veriler konusunda daha iyi hazırlanmak gerektiğini hatırlatır. Duyguların verebileceği bilgileri biraz olsun yoklayarak davranıştan değiştirmek mümkündür. Bir iş arkadaşına gereksiz bir bağırma, gerçekleştirmesi çok zor bir iş yükünün etkisi altında kalındığını anlatabilir. Bir iş görüşmesi hayal kırıklığı ile sonuçlanmışsa, olumlu iletişim kurabilme amacı, bizi daha değişik yöntemler aramaya yönlendirebilir

8 Duyguların önemini kısaca şöyle maddeleyebiliriz:
Duygular insanlara yardım edecek gizli güce sahiptir. Duygular iyi kararlar almanın temelidir. Duygular kişinin sınırlarını kurmasına yardım eder. Beden dili duygulan yansıtır. Beden dilimiz insanlarla iletişim kurarak onlara neye ihtiyacımız olduğunu söyler. Kişi ne kadar iyi iletişim kurarsa, kendisini o kadar iyi hisseder. Duygular insanları birbirine bağlama gücüne sahiptir

9 Elbette ki, sadece duygulara sahip olmak yeterli değildir
Elbette ki, sadece duygulara sahip olmak yeterli değildir. Kişinin kendisinin ve çevresindekilerin duygularını tanımayı ve onları etkili bir şekilde yönelebilmeyi de öğrenmesi gereklidir. Duygular çalışma ortamında önemli bir rol oynarlar. İş yerinde her gün hayal kırıklığından sevince, korkudan rahatlamaya kadar değişik duygularla hem siz hem iş arkadaşlarınız karşılaşırsınız. İşte bu duygulardan, akıllıca yararlanmanın anahtarı "Duygusal Zeka" olarak adlandırılıyor.

10 ZEKA NEDİR? Kavramlar ve algılar yardımıyla soyut ya da somut nesneler arasındaki ilişkiyi kavrayabilme, soyut düşünme, muhakeme etme ve bu zihinsel işlevleri uyumlu şekilde bir amaca yönelik olarak kullanabilme yetenekleri zeka olarak adlandırılmaktadır. Zekanın farklı tanımlarının olmasına karşılık zekaya ilişkin kuramların tümü zekanın geliştirilebilecek bir kapasite ya da potansiyel olduğu ve biyolojik temellerinin bulunduğu noktalarında birleşir. Buna göre zeka, bireyin doğuştan sahip olduğu, kalıtımla kuşaktan kuşağa geçen ve merkez sinir sisteminin işlevlerini kapsayan; deneyim, öğrenme ve çevreden kaynaklanan etkenlerle biçimlenen bir bileşimdir.

11 Sözel Anlayış: sözcükleri tanıma ve anlama,
Zeka bir çok zihinsel yeteneğin değişik durum ve koşullarda kullanılmasını içerir. Bu yetenekler arasında başlıcaları: Sözel Anlayış: sözcükleri tanıma ve anlama, Sözel Akıcılık: sözel ve yazılı olarak sözcük ve ifadeleri çabucak bulabilme, Sayısal Yetenek: aritmetiksel işlemleri çabuk ve doğru olarak yapabilme, Alansal ve Uzay ilişkileri: iki ve üç boyutlu görsel algılamayı yapabilme, Bellek: işitsel ve görsel olarak belleme gücü, Algısal Hız: karmaşık bir nesnenin ayrıntılarını görebilme, zemin şekil ilişkisini ayırt edebilme, benzerlik ve farklılıkları doğru olarak algılayabilme, Mantıklı düşünme: muhakeme yürütebilme, olarak sayılabilir.

12 DUYGUSAL ZEKA Duygusal Zeka kavramı ilk olarak, 90'lı yılların başında Yale f niversitesi'nden Peler Salovey ve New Hampshire Üniversitesi'nden John Mayer tarafından "kişilerin kendi duygularını anlaması, başkalarının duygularına empati beslemesi ve duygularını yaşamı zenginleştirebilecek biçimde düzenlemesi" gibi özellikleri tanımlamak amacıyla kullanılmıştır. Cooper (s,xii)'a göre, duygusal zeka, "duyguların gücünü ve hızlı algılayışını, insan enerjisi, bilgisi, ilişkileri ve etkisinin bir kaynağı olarak duyumsama, anlama ve etkin bir biçimde kullanma yeteneğidir.

13 Bu dört alan şöyle tanımlanabilir:
Mayer ve Salovey'e göre, duygusal zeka, "duyguları hissetmek, düşünceleri desteklemek için duyguları ortaya koymak, duygusal bilgi ve duyguları anlamak, zihinsel ve duygusal gelişimi artırmak için duyguları etkilice yönetme yeteneğidir. Bu dört alan şöyle tanımlanabilir: Duyguları tanıma: Kişinin kendisi ve cevresindekilerinin duygularını anlama yeteneğidir. Duyguları kullanma: Önce duyguyu, sonra da bu duygunun sebebini ortaya koyma yeteneğidir. Duyguları anlama: Karmaşık duygu ve duygu zincirlerini ve duyguların nasıl bir durumdan diğerine geçtiğini anlama yeteneğidir. Duygularla başa çıkma: Kişinin kendisinin ve cevresindekilerinin duygularıyla başa çıkabilmesini sağlayan yetenektir

14 Duygusal zeka yeterlilikleri

15 Kendinin Farkında Olmak
Kişinin kendi duygularını, güçlü ve zayıf yönlerini, sınırlarını bilmesi ve anlamasıdır. Yüksek düzeyde duygusal zekaya sahip olan lider pozisyonundaki kişiler, kendi kişilik özelliklerinin birlikte çalıştıkları insanları doğrudan etkileyeceğinin farkındadırlar, bu yüzden kendilerini dürüst ve komplekssiz olarak değerlendirirler. Kendi kapasitelerini bildikleri için altından kalkamayacakları işlere girmezler; giriştikleri işlerde de ne kadar risk almaları gerektiğini ya da nerede yardıma gereksinimi duyabileceklerini bilirler. Kendini bilen liderler, özgüvene de sahiptirler; bu anlamda kendilerine yöneltilen eleştirileri tehdit olarak değil, kendilerini geliştirme fırsatı olarak görürler.

16 2) Kendini Yönetebilmek
Kişinin duygularını kontrol ederek dürüst ve tutarlı davranması ve değişimlere karşı kendi kendini ayarlayabilmesidir. Refleksif duygularını kontrol edebilen liderler, birlikte çalıştıkları insanlara bir güven ve adalet ortamı içinde bulunduklarını hissettirirler. Başarılı bir lider, başarısızla karşılaştığında mantıklı ve soğukkanlı davranarak, yapıcı çözümler üretebilendir. Kendini yönetebilen lider, teknolojik, ekonomik ya da yönetsel değişikliklere karşı önyargısız yaklaşabilir ve kendini yeni duruma soğukkanlı bir şekilde adapte edebilir.

17 3) Motivasyon Kişinin kendisini ve birlikte çalıştığı insanları başarıya odaklayarak motive edebilmesidir. Yüksek duygusal zekaya sahip liderler, işlerini daha iyi yapmak için güçlü bir istek içerisindedirler, bu anlamda başarıya ulaşmak için öğrenmeye hevesli ve yaratıcılıklara açıktırlar. Başarıya odaklı bir motivasyon, liderin çıtayı sürekli daha yükseğe koymasını, örgütüne bağlı kalmasını ve başarısızlıklarda yılgınlığa kapılmamasını da beraberinde getirir.

18 4) Empati Başkalarının fikir ve duygularını anlamaya çalışma, tavırlarını onların ruhsal durumlarına göre ayarlama becerisidir, yani liderin çevresinden haberdar olmasıdır. Takım çalışmasının giderek önem kazandığı günümüzde, empatinin iyi bir lider için vazgeçilmez bir özellik olduğu açıktır. Birlikte çalıştığı insanların görüşlerini hisseden ve anlayan lider, bu görüşleri dikkate alarak hem insanlara örgütün etkin bir elemanı olduklarını hissettirir, hem de bu görüşlerden yapıcı eleştiriler olarak faydalanır. Böylece çalışanlarının bireysel verimliliklerini yükseltir ve liderlik gücünü pekiştirir.

19 5) İlişki Yönetimi Kişinin açık ve ikna edici bir şekilde iletişim kurabilmesi, sorunları çözebilmesi ve etrafıyla güçlü bağlar kurabilmesidir. Bu yetenek aslında duygusal zekanın ilk dört özelliğinin bir sonucudur. Ancak yüksek duygusal zekaya sahip liderler, ilişki yönetimi ve sosyal yetenekleri sayesinde birlikte çalıştıkları insanları başarı için motive edebilecek, onları yönetmede ve ikna etmede başarılı olabilecektir.

20 DUYGUSAL ZEKANIN REHBERLİKTEKİ ROLÜ

21 Duygusal zeka uygulamalarının yararları şöyle özetlenebilir:
Kariyer Gelişimi: Eğer insanları ve kendinizi anlama yeteneğine sahipseniz bu durum, insanlarla ilişkilerin yoğun olduğu bir alanda kariyer yapmanıza yardım edebilir. Yönetim Geliştirme: Sadece teknik beceriler üzerine odaklanan yöneticiler aslında yönetmez, yönetici değillerdir, yalnızca işlerin başında dururlar. Oysa duygusal zekayı anlama ve geliştirme, yönetim becerilerini de geliştirir. Ekip Etkililiği: Ekipler, bireylerin tek tek oluşturduğu başarıdan daha fazlasını elde ederler. Duygusal zeka, ekipleri bir arada tutmayı sağlayan bir tutkaldır. Duygusal zekayı kullanan ekipler, etkili ekip olurlar

22 Günümüzde pek çok insan, işinden memnun değildir
Günümüzde pek çok insan, işinden memnun değildir. Haksızlık, adam kayırma başlıca şikayetler arasındadır. Sorunlar önemli olmaya başladıkça, bunları kendi içimizde sessiz bir şekilde çözmeye çalışırız. Ancak, duygusal korku ve bastırma hissi, yenilikleri ortaya çıkaracak fikirlerin tümünü öldürür. Bu meydana geldiğinde de şirket çöker. Bu iş hayatında daha fazla duygusal zekaya ihtiyaç duyulduğunun bir kanıtıdır (Cooper, s.7). Duygulara sahip olma, tanıma ve onları düşünceli, mantıklı, özgüvenli kullanmayı öğrenme (yönetme), liderliğe giden yolda tüm kapıları açar, engelleri aşar, insanı mutlu, zengin ve sağlıklı kılar

23 rehberlikte kullanımı sonucu kişiye kazandırdıkları
Duygusal zekanın rehberlikte kullanımı sonucu kişiye kazandırdıkları

24 *Yüksek duygusal zekalı bireyler, daha mutlu, sağlıklı ve ilişkilerinde daha başarılıdırlar. *Yüksek duygusal zekalı bireyler, şu davranışların tümünü sergilerler: *Duygu ve neden arasında denge. *Kendi duygularıyla ilgili farkındalık. *Empati ve insanlara karşı sevecenlik, şefkat. *Yüksek özsaygı. *İnsanlar duygusal olarak eşit yaratılmamıştır. Hepimiz farklı mizaca sahibiz. *Duygularımızı ortaya koyma, açıklama ve kullanma yollarımız önemli ölçüde değişebilir. *IQ'nun tersine duygusal zeka önemli ölçüde yükseltilebilir. *Çocukların, gençken öğrenme yeteneklerini geliştirme ve yetişkin oldukları zaman da mutluluk ve başarıları için, duygusal sağlığın gelişimi hayati öneme sahiptir. *Sosyal politikanın bir parçası olarak çocukların duygusal gelişimi büyük oranda ihmal edilmiştir. Bunun sonucunda çocuklar, hem ailevi ilişkilerinde duygusal becerisizlik, hem de kültürel ve dini gelenekler açısından katı tutumlar sergilemektedirler. *Çocukların duygusal zekaları tüm dünya ülkelerinde bir çöküş içindedir. *Bedenlerimiz, belirsiz ve kararsız duyguların, fiziksel sağlık üzerindeki zararını taşımaktadır. *Duygular bulaşıcıdır. Kuvvetli bireylerin kendi duygularını etraflarına yaymaları oldukça olasıdır.

25 EĞİTİM İLE GELİŞTİRİLEBİLİR Mİ?
DUYGUSAL ZEKA EĞİTİM İLE GELİŞTİRİLEBİLİR Mİ?

26 Yapılan bir çok çalışma duygusal zekanın öğrenîlebildîğini göstermektedir. Kişi eğer kendi duygusal zekasının çeşitli özelliklerinin farkındaysa su güçleri artırması daha muhtemeldir: Sezgi, insanlara güvenme ve güvenilir olma, doğruluk ve dürüstlük duygusu, yapıcı memnuniyetsizlik değerlendirmesi, etkili karar alma ve zor durumlarda iyi çözümler bulma yeteneği, etkili liderlik. Kısacası duygulardan kaçmak yerine, duyguların gücü yakalanmalıdır Bir kişinin duygusal zekasının geliştirilmesi, samimi bir istek ve çaba olmadan gerçekleşemez. Kısa bir seminer veya başucu kitabı yardımcı olamayacaktır. Empatiyi doğal bir tepki olarak içsellestirmek, regresyon analizinde ustalaşmaktan çok daha zordur. Ancak bu gerçekleştirilebilir

27 Bireylere duygusal zeka becerilerini kazandırmak, uzun bir süreç olabilir. Bunun için, haftalarca zaman harcanabilir, saatlerce uygulamalar yapılabilir, çok fazla sabır ve yönlendirmeye gerek duyulabilir. Bireyin hem kalbine, hem de aklına yapılan bu yolculuk maceraya atılmak gibi olsa da, bir çok organizasyon, kendisi ve çalışanları için, çok olumlu faydaları olan bu deneyimin içine atılmakta sakınca görmemekte ve sonucunda kazanmaktadır (Laabs,1999,s.68). Sonuç olarak "duygusal zeka eğitimle geliştirilebilir mi" sorusunun cevabı, etkili motivasyon ve çabayla duygusal zekanın bir bölümü olan yeterlikleri geliştirmek ve becerileri kazanmak için pek çok şey yapılabilmektedir.

28