ÖĞRENME A- ÖĞRENME NEDİR: ÖĞRENME, TEKRAR YA DA YAŞANTI SONUCU DAVRANIŞTA MEYDANA GELEN, YEN, DAVRANIŞLAR KAZANMA ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKAN, DEVAMLI BİR DEĞİŞKENDİR.

... konulu sunumlar: "ÖĞRENME A- ÖĞRENME NEDİR: ÖĞRENME, TEKRAR YA DA YAŞANTI SONUCU DAVRANIŞTA MEYDANA GELEN, YEN, DAVRANIŞLAR KAZANMA ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKAN, DEVAMLI BİR DEĞİŞKENDİR."— Sunum transkripti:

1 ÖĞRENME A- ÖĞRENME NEDİR: ÖĞRENME, TEKRAR YA DA YAŞANTI SONUCU DAVRANIŞTA MEYDANA GELEN, YEN, DAVRANIŞLAR KAZANMA ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKAN, DEVAMLI BİR DEĞİŞKENDİR.

2 B- ÖĞRENME TÜRLERİ VE SÜREÇLERİ: 1-KLASİK KOŞULLANMA (TEPKİSEL) YOLUYLA ÖĞRENME: İVAN PAVLOV TARAFINDAN ORTAYA ATILMIŞTIR. KLASİK KOŞULLANMA: ORGANİZMANIN TEKRARLAR SONUCU DOĞAL (KOŞULSUZ) BİR UYARICIYA GÖSTERDİĞİ TEPKİYİ, YAPAY (KOŞULLU) BİR UYARICIYA DA GÖSTERMEYİ ÖĞRENMESİNE DENİR

3 KOŞULSUZ UYARICI (YİYECEK) (SALYA SALGISI) KOŞULLU UYARICI TEPKİ YOK (ZİL) KOŞULLU UYARICI KOŞULSUZ UYARICI KOŞULSUZ TEPKİ (ZİL) (YİYECEK) (SALYA SALGISI) KOŞULLU UYARICI KOŞULLU TEPKİ (ZİL) (SALYA SALGISI) PAVLOV KÖPEĞE, ÖNCE BİR ZİL ÇALIP BİRKAÇ SANİYE SONRA YİYECEK VERMEYE BAŞALAR. TEKRARLANAN DENEYLER SONUNDA, KÖPEĞİN YEMEK OLMADAN, SADECE ZİL SESİNE SALYA DAVRANIŞINDA BULUNMUŞTUR.

4  GENELLEME: KOŞULLU UYARICIYA KOŞULLANAN ORGANİZMANIN, KOŞULLU UYARICIYA BENZEYEN TÜM UYARICILARA DA BENZER TEPKİYİ GÖSTERMESİDİR. ÖR: SÜTTEN AĞZI YANAN YOĞURDU ÜFLEYEREK YER.  AYIRT ETME: KOŞULLU UYARICIYA BENZEYEN UYARICILARA KOŞULLU TEPKİ YA DA REFLEKSİN GÖSTERİLMEMESİDİR. ÖR: ÇOCUĞUN SADECE KENDİ DEDESİNE DEDE DEMESİ.

5  SÖNME: KOŞULLU UYARICIYA KOŞULLANAN ORGANİZMANIN, KOŞULSUZ UYARICI VERİLMEDİĞİ TAKDİRDE, BİR SÜRE SONRA KOŞULSUZ UYARI İLE KOŞULLU UYARICI ARASINDAKİ BAĞIN UNUTULMASIDIR. ÖR: UZUN SÜRE BAŞARISI TAKDİR EDİLEMEYEN BİREYİN BAŞARI DUYUSUNU YİTİRMESİ.  KENDİLİĞİNDEN GERİ GELME: SÖNME YOLUYLA YOK OLAN TEPKİ YA DA REFLEKSİN, BİR SÜRE SONRA KENDİLİĞİNDEN TEKRAR ORTYA ÇIKMASIDIR. ÖR: SİGARIYI UZUN SÜREDİR BIRAKAN TİRYAKİNİN TEKRAR SİGARA İÇMEYE BAŞLAMASI.

6 2- EDİMSEL (OPERANT) KOŞULLANMA YOLUYLA ÖĞRENME: SKİNNER TARAFINDAN ORTAYA ATILMIŞTIR. EDİMSEL KOŞULLANMA: ÖDÜLE GÖTÜREN YA DA CEZADAN KURTARAN BİR DAVRANIMIN YAPILMASINI ÖĞRENMEKTİR. SKİNNER’E GÖRE BİR DAVRANIŞIN SONUCU, ORGANİZMA İÇİN HOŞA GİDEN OLUMLU BİR DURUM YARATIYORSA, O DAVRANIŞIN TEKRAR ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI ARTAR. ÖR: ÖZEL OLARAK HAZIRLANMIŞ BİR KUTU VE KUTUNUN İÇİNDEKİ FARENİN DAVRANIŞLARININ BİÇİMLENDİRİLMESİNE DAYANMAKTADIR. KUTUDA BİR PEDAL VE PEDALA BASINCA İÇİNE YİYECEĞİN DÜŞTÜĞÜ BİR KAP VARDIR. FARE RASTGELE DAVRANIŞLARDA BULUNURKEN TESADÜFEN PEDALA DOKUNDUĞUNDA KABA YİYECEK DÜŞER. FARE BU ŞEKİLDE YİYECEKLE PEDAL ARASINDAKİ BAĞI ÖĞRENİR.

7  PEKİŞTİRME: DAVRANIŞIN ÖĞRETİLMESİ, TEKRARLANMA SIKLIĞININ ARTMASI, KUVVETLENMESİ İÇİN YAPILAN İŞLEME DENİR. 1- OLUMLU PEKİŞTİRME: ORGANİZMANIN DAVRANIŞININ OLUMLU UYARILARLA PEKİŞTİRİLMESİDİR. OLUMLU PEKİŞTİRME ORGANİZMANIN İSTEDİĞİ BİR UYARICIDIR. ÖR: BİR ÖĞRENİN SORULAN SORUYA CEVAP VERDİKTEN SONRA ÖDÜLLENDİRİLMESİ. 2- OLUMSUZ PEKİŞTİRME: ORGANİZMANIN YENİ BİR DAVRANIŞ KAZANMASI VEYA MEVCUT DAVRANIŞININ DAHA DA KUVVETLENMESİ İÇİN OLUMSUZ BİR UYARICININ ORTAMDAN ÇIKARILMASIDIR. ÖR: DİŞİ AĞRIYAN BİRİNİN DİŞİNİ ÇEKTİRİP RAHATLAMASI.

8 NOT: OLUMSUZ PEKİŞTİRME ADI OLUMSUZ OLABİLİR AMA SOYADINA BAKMAK LAZIM. NOT: OLUMLU PEKİŞTİRME İLE OLUMSUZ PEKİŞTİRME ARASINDAKİ EN BÜYÜK FARK. OLUMLU PEKİŞTİRMEDE ORTAMA OLUMLU UYARICI NIN GİRMESİ. OLUMSUZ PEKİŞTİRMEDE İSE ORTAMDA OLUMSUZ BİR UYARICININ ÇIKARILMASIDIR. SONUÇTA İKİ PEKİŞTİRME TARİFESİDE DAVRANIŞ TEKRARINA NEDEN OLUR.

9  CEZA: ORGANİZMADA İSTENMEYEN BİR DAVRANIŞI ORTADAN KALDIRMAK VEYA TEKRARLANMA SIKLIĞINI ZALTMAK AMACIYLA YAPILAN UYGULAMADIR. 1- 1. TÜR CEZA: ORGANİZMA İÇİN OLUMSUZ OLAN UYARICILARIN ORTAMA KATILARAK DAVRANIŞI ORTADAN KALDIRMA VEYA TEKRARLANMA SIKLIĞINI AZALTMAK AMACIYLA UYGULANAN CEZADIR. ÖR: OCAĞIN DÜĞMESİNE DOKUNAN ÇOCUĞUN ELİNE VURULMASI, EVE GEÇ GELEN ÇOCUĞA KIZILMASI… 2- 2. TÜR CEZA: ORGANİZMA İÇİN OLUMLU OLAN ORTAMDAKİ UYARICILARIN ORTAMDAN ÇIKARILARAK İSTENMEYEN DAVRANIŞI KALDIRMAK. ÖR: TRAFİK SUÇU İŞLEYEN BİRİNİN EHLİYETİNİN ALINMASI, DERSİNE ÇALIŞMAYAN BİR ÖĞRENCİNİN CEP TELEFONUN ALINMASI…

10 NOT: CEZA İLE OLUMSUZ PEKİŞTİRME GENELLİKLE BİRBİRİNE KARIŞTIRILIR. BU İKİ DURUM BİRBİRİNDEN FARKLIDIR. PEKİŞTİRME DAVRANIŞLARIN KAZANDIRILMASI İÇİN YAPILIRKEN, CEZA İSTENMEYEN DAVRSNIŞLARIN ORTADAN KALDIRILMASI İÇİN YAPILIR. PEKİŞTİRME DAVRANIŞI GÜÇLENDİRİRKEN, CEZA DAVRANIŞI ZAYIFLATIR YA DA BELLİ BİR SÜRE İÇİN DURDURUR. EĞER BİR ÇOCUK ANNESİNDEN AZAR İŞİTMEMEK İÇİN OYUNCAKLARIYLA OYNADIKTAN SONRA ONLARI TOPLUYORSA BU DURUMDA ANNESİNİN AZARLAYACAĞI DÜŞÜNCESİ ÇOCUK İÇİN “OLUMSUZ PEKİŞTİRME”DİR. EĞER BİR ÇOCUK OYUNCAKLARINI TOPLAMADIĞI İÇİN ANNESİ TARAFINDAN AZARLANIRSA BU DURUMDA ANNENİN AZARLAMASI ÇOCUK İÇİN BİR “CEZA”DIR.

11 ORTAMA UYARICININ GİRMESİ ORTAMDAN UYARICININ ALINMASI İSTENEN DURUMOLUMLU PEKİŞTİRMEII. TİP CEZA İSTENMEYEN DURUM I. TİP CEZAOLUMSUZ PEKİŞTİRME

12 3- MODEL ALARAK ÖĞRENME (TAKLİT, ÖZDEŞİM): BANDURA TARAFINDAN ORTAYA ATILMIŞTIR. MODEL ALARAK ÖĞRENME: BİR BİREYİ TAKLİT ETME YA DA TÜRÜN BAŞKA ÜYESİNİN DAVRANIŞLARINI ÖRNEK ALMADIR. BİREY İÇİN, İLK YILLRDA AİLE BİREYLERİ, DAHA SONRAKİ YILLARDA OYUN ARKADAŞLARII, OKULDA ÖĞRETMENLERİ GİBİ KİMSELER ÇOCUK İÇİN MODEL OLUŞTURUR. MODEL ALARAK ÖĞRENMEDE; MODEL ALANA BENZERLİK, MODELİN ÖZELLİKLERİ VE PEKİŞİTRME SÜRESİÖNEMLİDİR. ÖR: BANA ARKADAŞINI SÖYLE SANA KİM OLDUĞUNU SÖYLEYEYİM, ANASINA BAK KIZINI AL, BAKMAK ÖĞRENİLSEYDİ KEDİLER KASAP OLURDU…

13 4- BİLİŞSEL ÖĞRENME: ORGANİZMANIN ALGILAMA, HATIRLAMA VE DÜŞÜNME GİBİ BİLİŞSEL SÜREÇLER ARACILIĞIYLA GERÇEKLEŞTİRDİĞİ ÖĞRENME TÜRÜDÜR. BU ÖĞRENME SÜRECİNİN ÖZELLİĞİ, YENİ BİLGİLERİN DEPOLANMASI VE ESKİ BİLGİLERİN YENİ ANLAMLAR KAZANMASIDIR.

14 5- İÇGÖRÜ İL (SEZGİSEL/ KAVRAYIŞ YOLUYLA ÖĞRENME): İNSANLAR DAHA ÖNCE KARŞILAŞMADIĞI YENİ VE KARMAŞIK DURUMLARDA, MEVCUT İLİŞKİLERİ İÇSEL OLARAK BİR ANDA KAVRARLAR. BU ÖĞRENMEDE ORGANİZMA PROBLEMİN ELEMANLARI ARASINDAKİ BAĞI ANİDEN KURARAK PROBLEMİ ÇÖZÜME KAVUŞTURUR. İNSANA ÖZGÜ BİR ÖĞRENME OLMASINA RAĞMEN BAZI DÜŞÜNME YETİSİ GELİŞMİŞ HAYVANLARDADA GÖRÜLÜR. ÖR: ARŞİMET, SUYUN KALDIRMA KUVVETİ İLE İLGİLİ OLARAK UZUN SÜRE ÇALIŞMASINA RAĞMEN BİR SONUCA ULAŞAMAMIŞTIR, ANCAK BİR GÜN, HAMAMDA YIKANIRKEN, TASIN SU ÜSÜTNDE YÜZMESİNDEN ESİNLENEREKİ ANİDEN SUYUN KALDIRMA KUVVETİ İLE İLGİLİ YASAYI BULMUŞTUR.

15 6-DENEME YANILMA YOLUYLA ÖĞRENME: BİRDEN ÇOK DENEME YAPMA VE HER DENEMEDE YANILMA SAYISINI AZALTMA YOLUYLA ÖĞRENMEDİR. DENEME SAYISI ARTTIKÇA HATA MİKTARI AZALIR, BÖYLECE ÖĞRENME GERÇEKLEŞİR. ÖR: TELEVİZYON KUMANDASINDAKİ TUŞLARIN NE İŞE YARADIĞINI ÇOĞU ZAMAN DENEME YANILMA YOLUYLA ÖĞRENİYORUZ.

16 7- ÖRTÜK (GİZİL) ÖĞRENME: BAZI ŞEYLERİ FARKINA VARMADAN ÖĞRENİRİZ. BU ÖĞRENDİKLERİMİZİN FARKINA BİR İHTİYAÇ ANINDA VARIRIZ. BU ÖĞRENMEYE “GİZLİ ÖĞRENME” DE DENİR. BU ÖĞRENME, ÖĞRENMEYE YÖNELİK HERHANGİ BİR ÇABA SARF ETMEDEN VE İSTEK DUYMADAN GERÇEKLEŞİR. ÖR: HER GÜN DERSHANEYE GİDİP GELİRKEN ÇOĞU İŞ YERLERİNİ, YOLLARI BU ŞEKİLDE ÖĞRENİRİZ.

17 8- PSİKOMOTOR ÖĞRENME: BİR İŞİN, DAVRANIŞIN NASIL DAHA İYİ, HIZLI, DOĞRU VE HATASIZ YAPILACAĞININ ÖĞRENİLMESİDİR. ÖR: ÇATAL KAŞIKLA YEMEK YEMEYİ ÖĞRENMEK, DAKTİLO DE YAZMAYI ÖĞRENME, OTOMOBİL KULLANMAYI ÖĞRENMEK, BİR MÜZİK ALETİNİ KULLANMAYI ÖĞRENMEK.

18 ÖĞRENMEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER: 1- Ö Ğ RENENLE İ LG İ L İ FAKTÖRLER: A- OLGUNLAŞMA: ORGANİZMANIN TÜRE ÖZGÜ GENETİK YAPI TARAFINDAN ÖNCEDEN BELİRLENMİŞ BİR PLAN DÂHİLİNDE YAŞANTILARINDAN BAĞIMSIZ OLARAK ORTAYA ÇIKARDIĞI BİYOLOJİK DEĞİŞİMLERDİR. OLGUNLAŞMA, ZAMANLA VE KENDİLİĞİNDEN MEYDANA GELEN DEĞİŞMEDİR. ÖR: ÇOCU Ğ U 4 YAŞINDA OLMASINA RA Ğ MEN OKULA YAZDIRMAK İ STEYEN HAKAN BEY'E OKUL MÜDÜR YARDIMCISI, "ÇOCUK HENÜZ OKUMA- YAZMAYA HAZIR DURUMA GELMEM İ ŞT İ R, B İ R KAÇ YIL SONRA OKUMA-YAZMAYA HAZIR HALE GEL İ NCE YAZ-DIRIN." DEM İ ŞT İ R.

19 B- TÜRE ÖZGÜ HAZIR OLMA: Ö Ğ REN İ LECEK DAVRANIŞ İ Ç İ N GEREKL İ OLAN B İ YOLOJ İ K DONANIMA SAH İ P OLMAYI İ FADE EDER. ÖR: İNSANLAR UÇMAYI ÖĞRENEMEZLER, ÇÜN­KÜ BİYOLOJİK OLARAK UÇMAYA TEMEL OLUŞTURACAK ORGANLARA SAHİP DEĞİLLERDİR.

20 C- GENEL UYARILMIŞLIK DÜZEYİ: GENEL UYARILMIŞLIK HALİ ORGANİZMANIN ÖĞRENMENİN GERÇEKLEŞEBİLMESİ İÇİN, ÇEVREDE BULUNAN UYARICILARI ALGILAMAK VE DEĞERLENDİREBİLMEK ÜZERE ZİHİNSEL UYANIKLIK DÜZEYİNDE BULUNMA DURUMUDUR. BİREY AZ SAYIDA UYARICI ALIYORSA, GENEL ANLAMDA UYARICILARA KAPALIDIR VE UYARILMIŞLIK HALİ DÜŞÜKTÜR. ÇOK SAYIDA UYARICI ALIYORSA, GENEL ANLAMDA UYARICILARA AÇIKTIR VE UYARILMIŞLIK HALİ YÜKSEKTİR. ÖR: AŞIRI KAYGILI, HEYECANLI KİŞİLER İYİ ÖĞRENEMEZ; YARI UYKULU KİŞİLERDE İYİ ÖĞRENEMEZ.

21 D- DENEYİMLER: ÖNCEDEN KAZANILMIŞ OLAN BİLGİLER YENİ ÖĞRENMELERİ ETKİLER. ANCAK BU ETKİLEME OLUMLU VEYA OLUMSUZ OLABİLİR. BÖYLE BİR ETKİLEMENİN OLABİLMESİ İÇİN ÖNCEKİ ÖĞRENİLENLERLE SONRAKİ ÖĞRENİLECEKLER ARASINDA İLKE İÇERİK TEKNİK BAKIMDAN BENZERLİK OLMASI GEREKİR. BÖYLE BİR BENZERLİK YOKSA ÖNCEDEN ÖĞRENİLMİŞ OLANLARLA SONRADAN ÖĞRENİLECEK OLANLAR ARASINDA GEÇİŞ OLMAZ. İKİ TÜRLÜDÜR. – OLUMLU GEÇİŞ (POZİTİF TRANSFER): ÖNCEKİ ÖĞRENİLENLERİN SONRAKİ ÖĞRENMELERİ KOLAYLAŞTIRMASINA DENİR. ÖR: BİSİKLETE BİNMENİN MOTOSİKLET KULLANMAYI KOLAYLAŞTIRMASI GİBİ. – OLUMSUZ GEÇİŞ (NEGATİF TRANSFER): ÖNCEKİ ÖĞRENİLENLERİN SONRAKİ ÖĞRENMELERİ ZORLAŞTIRMASINA DENİR. ÖR: DAKTİLO YAZMAYI ÖĞRENMİŞ OLAN BİRİ BİLGİSAYAR KLAVYESİNDE YAZI YAZARKEN ZORLANMASI.

22 E- ZEKA: ZEKA, ZİHİNSEL İŞLEM YAPMA YETİSİDİR. BU NEDENLE BİLİŞSEL ÖĞRENMELERDE ÖZELLİKLE ETKİLİDİR. ZEKA BÖLÜMÜ YÜKSEK OLANLAR DAHA ÇABUK ÖĞRENİR.

23 2- ÖĞRENME YÖNTEMİYLE İLGİLİ FAKTÖRLER: A-BÜTÜN-PARÇA-BÜTÜN İLİŞKİSİ: UZUNVE ANLAMSIZ KONULAR BÖLÜNEREK, KISA VE ANLAMLI OLANLARIN DA BÜTÜN HALİNDE ÖĞRENİLMESİ, ÖĞRENMEYİ KOLAYLAŞTIRIR. B- ARALIKLI YA DA TOPLU ÖĞRENME: YÖNTEM OLARAK AZ ZAMANDA ÇOK TEKRAR YER İ NE KONUNUN ÇOK ZAMANDA AZAR AZAR TEKRAR ED İ LMES İ Ö Ğ RENMEY İ OLUMLU ETK İ LEMEKTED İ R. ÇÜNKÜ BU DURUMDA YORGUNLUK MOT İ VASYON DÜŞÜKLÜ Ğ Ü AŞIRI KAYGI OLMADI Ğ INDAN UYARILMA DÜZEY İ YÜKSEK OLMAKTADIR.

24 C. ÖĞRENMEYE AKTİF OLARAK KATILMA: ANLATMA OKUMAYA GÖRE BİREYİ DAHA AKTİF YAPACAĞINDAN, ÖĞRENME DÜZEYİNİ ARTIRMAKTADIR. AYNI ZAMANDA AKTİF DURUMLARDA UYGULAMALARA DA YER VERİLECEĞİNDEN, ÖĞRENME DÜZEYİ ARTMAKTADIR.

25 3. ÖĞRENİLEN MALZEMESİ İLE İLGİLİ FAKTÖRLER A. UZUN, SOYUT VE ANLAMSIZ OLMASI: UZUN, SOYUT VE ANLAMSIZ OLAN KONULARIN ÖĞRENİLMESİ DAHA ZORDUR. B. İLGİ VE İHTİYACA UYGUN OLMASI: İLGİ VE İHTİYACA UYGUN OLAN KONULARIN ÖĞRENİLMESİNDE YÜKSEK MOTİVASYON OLDUĞUNDAN, ÖĞRENME DE YÜKSEK OLMAKTADIR.

26 C. S İ STEML İ DÜZENLENM İ Ş OLMASI: DÜZENL İ KONULAR KARMAŞIKLI Ğ A YER VERMED İĞİ NDEN, DAHA KOLAY Ö Ğ REN İ L İ R. D. B İ RB İ R İ N İ DESTEKLEY İ C İ OLMASI: İ LKE, İ ÇER İ K, TEKN İ K BAKIMDAN BENZER KONULAR ARASINDA OLUMLU VEYA OLUMSUZ TRANSFER OLAB İ LD İĞİ NDEN, Ö Ğ RENME DÜZEY İ DE BUNA BA Ğ LI OLARAK DE Ğİ ŞEB İ LMEKTED İ R. E. BEDEN VE Z İ H İ N GEL İ Ş İ M İ NE UYGUN OLMASI: YAŞ VE OLGUNLAŞMA Ö Ğ RENMEDA ETK İ L İ OLDU Ğ UNDAN, KONULARIN BU N İ TEL İ KLER İ D İ KKATE ALINMALIDIR.

27 4. ÖĞRENMENİN YAPILDIĞI ORTAM İLE İLGİLİ FAKTÖRLER: ORTAMIN SICAK OLMASI, GÜRÜLTÜLÜ OLMASI, HAVASIZ VEYA PİS KOKULU OLMASI ÖĞRENME İÇİN UYGUN OLMAYAN BİR ORTAMDIR. ÖRNEK: HERKESİN SESLİ ÇALIŞTIĞI BİR KÜTÜPHANEDE İYİ BİR ÇALIŞMA ORTAMI SAĞLANMAZ.