TİPİK PEYZAJ BİTKİLENDİRMELERİ

... konulu sunumlar: "TİPİK PEYZAJ BİTKİLENDİRMELERİ"— Sunum transkripti:

1 TİPİK PEYZAJ BİTKİLENDİRMELERİ
Bitkiler bir araya getirilirken kullanılan temel bitkilendirme şekilleri aşağıdaki gibidir: 1. soliter bitkiler, 2. grup bitkilendirmeleri, 3. monotip bitkilendirmeler, 4. çalı kitleleri ve 5. Ağaçlar

2 5. AĞAÇLARLA YAPILAN BİTKİLENDİRMELER
Buraya kadar verilen bilgiler çalıların tanzim ve tertibi ile sınırlı kaldı. Peyzajın en önemli unsurlarından biri de ağaçlardır. İnsan ve ağaç arasında bir yakınlık vardır. Çünkü ağaçlar, insanın güzel ve tatmin edici bulduğu bir peyzajın ve çevrenin en canlı parçalarıdır. Büyüklükleri ve sürekliliklerinden dolayı ağaçlar peyzaj tasarımında sürekli ve kalıcı bir çerçeve oluştururlar. Bir ağacın şekli (formu) ve habitusu (dallama şekliyle ortaya çıkan dış çizgilerinin oluşturduğu ana hat); estetiğin ve güzelliğin ham maddeleridir.

3 Tasarımcı ağaçların bu nitelik ve vasıflarını kullanarak güzelliği yaratmaya çalışır. Ağaçlar sadece gölge verme potansiyeline değil, çok daha fazla potansiyellere sahiptir.

4 AĞAÇLARIN TASARIM POTANSİYELLERİ
Mekan ve meydan hissi yaratma Hareket Duygusu verme Kuşatma hissi yaratma Oryantasyon (yön bulma), odaklanma, çerçeveleme gibi görsel kontrol oluşturma Tepe ya da uç kesme Peyzajda Dramatik etki yaratma

5 AĞAÇLARIN TASARIM POTANSİYELLERİ
1. Mekan ve meydan hissi yaratma: İnsanlar peyzajda mekansal organizasyon ararlar. Geniş ve yüksek tepe çatılı ağaçlar mekan yaratırlar. Ağaçlar sahip oldukları tepe taçlarıyla hem gölge ve barınak sağlarlar hem de duygusal ve fiziksel açıdan güven hissi yaratırlar. Böylece de kişileri hareket etmeye ve alanı kullanmaya cesaretlendirirler. Mekan belirtmeye olan katkısından başka, bir ağaç; herhangi bir özel yeri tanıtmada temel araç oluşturabilir. Dikey bir sembol olarak ağaç; bir nirengi noktası olarak önemli, hatırlanmaya değer ve etkileyici, kolayca unutulmayacak bir obje olabilir. Böylece ağaç; herhangi bir yerin tanınmasına hizmet eder. Mekan hissi esas olarak duygusal bir tepkidir. Meydan ya da yer hissi ise daha çok düşünseldir.

6 2. Hareket Duygusu verme: Ağaçların tanzim ve tertibi sonucu hareket duygusu oluşur. Ağaçlar bir patika ya da yürüyüş yolunu ima eder, hatırlatır ya da kişilerin takip edeceği yönü belirtirler. Bu, kişileri memnun eder. Zira karıştırma tehlikesini ve kararsızlığı ortadan kaldırır. Ağaçlar tasarımda bir düzen oluşturur ve aynı şekilde gerek görsel gerekse fiziksel olarak takip edilebilecek bir koram (sıra, dizi) tesis ederler.

7 3. Kuşatma hissi yaratma: Kuşatma, dış mekanların ağaçlar kullanılarak şekillenmesini ifade eder. Bazen ağaçlar insanı şaşırtacak derecede etkili olabilirler. Organizasyon ve kuşatma hissi verecek şekilde ağaçlarla yapılan bitkisel tasarım kişilerin kendilerini rahat ve peyzajla içiçe hissetmelerine imkan verir. Ağaçlar tarafından yaratılan kuşatıcılar, görsel olarak tamamen kapatma yerine, ağaçların telkin veya ima şeklindeki fonksiyonuna dayanmaktadır. Ağaçlar burada daha çok mekanın kuşatıldığını ima etmektedirler.

8 Yakın mesafeden bakıldığında, ağaç gövdeleri bir sütun gibi görülür, ve bunlar mekanı sınırlar ve ima ederler. Ancak gövdeler arasındaki boşluklar çevredeki peyzajın da görülmesine müsaade ederler ve bu güzel bir görünüş sağlar. Uzak mesafeden bakıldığında gövdeler ve yapraklar birbirinin içinde kaybolma eğilimindedir ve böylece daha mükemmel bir kuşak oluşur.

9 4. Ağaçlar oryantasyon (yön bulma), odaklanma, çerçeveleme gibi görsel kontrol oluştururlar. Oryantasyon, odaklamak, çerçevelemek görsel kontrolün önemli nitelikleridir. Ağaçları kullanmak suretiyle kullanıcıların duygusal tepkileri arttırılabilir. Ağaçların landmark ya da nirengi noktası olarak kullanılmasını oryantasyon diye tanımlayabiliriz. Bunlar kullanıcıların çevrede yönlerini ve nerede olduklarını bulmada yardımcı olurlar. Kullanıcılar bunlar sayesinde yönlerini tayin ederler.

10 Odak; dikkatin psikolojik olarak bir başkasına yönelmesidir
Odak; dikkatin psikolojik olarak bir başkasına yönelmesidir. Örneğin çok ilgi çekici bir ağaç; bir mimari elemanın yanında ise gözü üzerinde tutacak ve ilgimizi çekecektir. Burada gözleyicinin dikkati mimari elemandan ayırır, ağacın üzerine kayar.

11 5. Çerçeveleme; gözleyicinin görüş alanının kontrol edilmesidir
5. Çerçeveleme; gözleyicinin görüş alanının kontrol edilmesidir. Ağaçları kullanmak suretiyle herhangi bir özelliği olan objenin ya da uzaktaki peyzajın görünüşünü güçlendirebiliriz. Çerçeveleme ilgiyi arttırır ve manzaranın daha yoğun olarak algılanmasını sağlar. Bir objeyi kısmen perdelemek için ağacın tepe çatısı kullanılır. Bu yöntem oldukça etkilidir. Eğer gözlenen obje yeterince büyükse ve perdeleyen ağacın yanından ya da üzerinden görülebiliyorsa bu teknik fevkalade etkilidir. Bu yöntem gözleyen kişinin merakını uyandırır. Kişi ağacı birden geçtiğinde görünümünün dramatik etkisiyle, bu merakı en yüksek değere ulaşır.

12 Diğer taraftan, ağaçlarla kapanmış bir manzara da yaratabilirler ve böylece gözleyen kişinin hemen bitişik mekandaki görüsünü sınırlar. Sonuçta yakın çevreye olan ilgi daha da artmış olur. Bu, görsel açıdan sınırlanmış mekan içinde peyzaj elemanları detayları için özel bir dikkat gerektirir. Yakın mesafedeki görünüş ile uzak mesafedeki görünüşlerin birbirine bağlanması; genel manzaranın bölümlenmesine bağlıdır. Böylece gözleyen kişiyi, yalnızca bütünün parçalarını görmeye zorlanır. Eğer ağaç gövdeleri bir dizi pencere oluşturacak şekilde dizilirlerse uzaktaki sahalar bir dizi "fotoğraflar" gibi görünürler. Bu gözleyicinin dikkatini uzaktaki manzaranın detaylarına yöneltir.

13 Oryantasyon, odaklama, çerçeveleme ve manzaraları kısmen kapatmak için kullanılacak ağaçlar güçlü bir forma sahip olmalı ve oldukça yoğun (sık) dallanmalıdır. Ayrıca yakındaki gözleyicinin de dikkatini çekebilmesi için; ilginç detaylara sahip olması gerekir.

14 6. Tepe ya da uç kesme: Ağaçların büyük ölçekli binaların üst kısımlarını kapamak için kullanılmasıdır. Böylece binalar kısmen görülebilir olacaklardır. Dikey yapı kitlesindeki bu kırılma, dikkati göz hizasındaki mekana yani ağacın tepe çalısının altındaki mekana çeker. Mimarinin bodurlaştırma, cüceleştirme etkisi tepe kesme ile azalacağından mekan kişiyi artık ezmeyecek, bastırmayacaktır.

15 7. Peyzajda Dramatik etki yaratma: Dramatik olma hali, bir manzaranın canlı, parlak ve biraz da beklenmedik olması durumunda söz konusudur. Peyzajda dramatiklik; etkiyi merakla beklemenin ve yanılsamanın sonucudur. Bir ağaç etki yaratmak amacıyla kullanıldığında, gözü tutarak, sıkıcı tekdüze bir görünüşü olan alanın ortasına, yani ağacın bulunduğu yere dikkati çeker. Sıra halinde dizilmiş yapılar ise sıkıcı olur. Çünkü sayıları fazladır ve baskındırlar. Eğer böyle bir görünüş bir ağaç ya da ağaç grupları tarafından kesilirse, tüm genel görünüş gözleyen kişi için daha ilginç olacaktır. Gözleyen kişinin ilgisini daha fazla çekecektir. Merakla bekleme, ya da beklenti, insanın merakını istismar etmedir.

16 Bir görünüme, yön ve anlam verme yerine, bu görsel bloğu geçtikten sonra, bunun arkasından ne görünecek olması, kişinin merakının artmasına neden olur. Yanılsama, ima ve algılamanın karşıtlığı ile ilgilidir. Geçmiş deneyimlerden derinlikte, büyüklükte ve mesafede ne algılamayı beklediğimizi öğreniriz. Fakat ağaçların, becerikli bir şekilde konumlandırılması ya da yan yana bulunması sonucu, görsel deney akla karşı çıkabilir. Dikkatli bir şekilde ele alındığında ağaçlardan oluşan kompozisyon merak uyandırabilir ve pek hoş ve nefis bir görünüm ortaya çıkabilir.

17 Ağaçların bütün bu estetik fonksiyonlarını yerine getirebilmesinde etkili olan karakteristiklerine bazı eklemeler yapılmalıdır. Bunlar aşağıda liste halinde verilmekte ve kısaca anlatılmaktadır.

18 AĞAÇLARIN KARAKTERİSTİKLERİ
1. Siluet: Bir ağacın gökyüzüne veya bir binaya karşı görünüşüdür. Bu önemli bir nitelik olup dinamik, anlamlı, çekici ve tatmin edicidir. 2. Plastik Özelliği: Ağacın üç boyutlu özelliğini ifade eder. Etkileyici ve nötr olabilirler, ancak gözleyen kişinin hareket etmesi sonucu görüş açısı değiştiğinden daima ilginçtirler.

19 3. Gölgeler: Bunlar iki boyutlu elemanlardır ve estetiği etkileme potansiyeli çok fazladır. Mimarinin dik duvarlarında ya da döşenmiş yatay yüzeylerde detayı ve kontrastları zenginleştirir ve yapay yüzeylere canlılık, hareketlilik getirir. 4. Refleksiyonlar: İki boyutlu şekiller,örneğin gölgeler gibi. Bunlar su, cam ya da aynaya benzer yüzeyler tarafından yaratılır. İlk bakışta dikkati çekmeyen, herhangi bir özellik göstermeyen yüzeyler, gölge ve yansıma sonucu oluşan ilginç şekiller eklendiğinde canlanırlar.

20 5. Giriftlik (Karışıklık): Ağacın doğal, ancak bazen ender, garip dallanma ve büyüme şekli gibi özelliğiyle ilgilidir. Gözleyen kişi için bu nitelik bazen garip ve soyuttur. Ancak etkileyici ve anlamlıdır. 6. Geometri: Ağaç formu mimari, gökyüzü ve mekanın birbirini etkilemesiyle anlaşılır. Geometri, oluşturduğu ölçekle peyzajın şeklini değiştirir ve etraftaki çevreyle arasında bulunan kontrast sonucu anlam kazanır.

21 Bitki Materyalinin Estetik Kullanımı
Bu bölümün önceki kısımlarında genel olarak bitki materyalinin çeşitli işlevsel kullanımları bitki materyalinin peyzajda olası mimari kullanımları ele alınmıştı. Bitkiler, görsel karakteristiklerine (bitki boyu, formu, rengi ve tekstürüne) bağlı olarak birtakım estetik kullanımlara da sahiptirler.

22 Estetik açıdan bakıldığında bitki materyalleri,
dış mekanlarda bir binanın formunu, onu çevreleyen mekanla ilişkilendirmek için kullanılırlar. dağınık bir çevreyi birleştirmek ve koordine etmek için kullanılırlar. peyzajdaki belirli noktaları ve bölgeleri güçlendirmek için kullanılırlar. sert mimari elemanların sertliğini azaltmak için kullanılırlar. seçili görünümleri çerçevelemek için kullanılabilir. Burada dikkat edilmesi gereken husus; bitkiler estetik amaçlı olarak kullanılırken sadece bir dekorasyon elemanı olarak görülmemeleri gerektiğidir. Bitki materyalinin olası estetik işlevleri vardır. Tamamlayıcılık, birleştiricilik, vurgulayıcılık, tanımlayıcılık, yumuşatıcılık, görüntü çerçeveleyicilik işlevidir.

23 1. Tamamlayıcılar. Bitki materyali, bir tasarımı tamamlayabilir
1. Tamamlayıcılar. Bitki materyali, bir tasarımı tamamlayabilir. Bitkiler; bir binanın formunu ve kütlesini yineleyerek ya da bir binanın hatlarını onu çevreleyen mekana yayarak bir bütünlük duygusu yaratabilirler. Örneğin, Şekil 2.68’de görüldüğü gibi, bir çatının açısı ve/veya yüksekliği, çatıyla aynı yükseklikte ağaçlar ya da çatının yüksekliğini mekana taşıyacak başka bir form kullanarak yinelenebilir. Ya da Şekil 2.69’da görüldüğü gibi, tavan yüksekliği binanın yanına yerleştirilen ağaç çatılarının yüksekliğiyle yinelenerek bir iç mekan doğrudan açık alana doğru genişletilebilir. Tüm bu teknikler; mimariyi ve alanı görsel ve işlevsel olarak koordineli tek bir çevrede bütünleşmiş gösterir.

24 Şekil 2.69: AĞAÇ ÇATISININ TABANI BİRİNCİ KAT TAVANININ UZANTISI OLARAK ALANA UZANMAKTADIR. BU AÇIK VE KAPALI MEKANLARIN BİRLEŞMESİNE YARDIMCI OLUR.

25 2. Birleştiriciler. Birleştirici olarak kullanılan bitki materyali, bir çevredeki tüm farklı bileşenleri görsel olarak birbirine bağlayan ana unsur olarak görev yapabilirler. Dış çevrenin herhangi bir bölümünde, diğer elemanlar değişiklik gösterirken bitki materyali değişmeyen tek eleman olarak kalabilir. Bu alandaki tutarlılığından dolayı bitkiler, karmaşık bir sahneyi birleştirebilir. Şekil 2.70 de, her evin ya da dükkân önünün genellikle bir diğerinden farklı olduğu kent caddesi görülmektedir. Sokak ağaçları olmadan, bu tür bir caddenin peyzajı dağınıktır ve farklı mimari parçalara bölünmüştür. Öte yandan güçlü biçimde gruplandırılmış sokak ağaçları, tüm binaları birbirine bağlayan ortak bir eleman gibi iş görür ve sonuç olarak bunları bir bütün olarak birleştirir.

26 AĞAÇLARI OLMAYAN CADDE DÜZENSİZ VE DAĞINIKTIR.
YOL AĞAÇLARI BİRLEŞTİRİCİ OLARAK GÖREV YAPAR VE ONLARIN ORTAKLIĞI CADDELERİ KOORDİNE EDER.

27 3. Vurgulayıcılar. Bitki materyallerinin bir başka estetik işlevi de, dış çevrede belli noktaları vurgulamasıdır. Bu bölümde daha önce belirtildiği gibi, bitki bunu çevreden farklı olan boyutuyla, formuyla, rengiyle ya da tekstürüyle yapar. Sonuçta elde edilen; benzersiz, oldukça göze batıcı ve dikkat çekicidir. Şekil 2.71 ve 2.72’de görüldüğü gibi, bunu bir alanın girişinde, bir kavşakta, bir bina girişinin yakınında ya da görsel olarak baskın olan diğer konumlarla bağlantılı olarak yapmak arzulanabilir.

28

29 4. Tanımlayıcılar. Bitki materyalinin başka bir estetik işlevi de tanımlayıcı olmasıdır. Bu özelliğiyle bitki materyalleri çevredeki bir mekanın ya da nesnenin önemini ifade eder ya da “tanımlarlar” (Şekil 2.73). Mekanı daha anlaşılır ve tanınır kılarlar. Yine tanımlama için, bir heykelin arkasına yerleştirilen uzun boylu ağaçlar örneğindeki gibi, benzersiz bitki boyutu, formu, rengi, tekstürü ya da düzenlemesinden yararlanılabilir.

30

31 5. Yumuşatıcılar. Bitki materyalleri, dış mekandaki mimari şekil ve formların katılığını ve sertliğini yumuşatmak ya da azaltmak için kullanılabilir. Herhangi bir formu ya da tekstürü olan bir bitki çıplak binaların ve bitkisiz kent mekanlarının katı ve genellikle sert görünümleri yanında daha esnek ve pamuksu görünür. Bitki materyaliyle yumuşatılmış bir mekan, diğer mekanlardan daha davetkar ve sevecen görünür.

32 6. Görüntü çerçeveleme. Bitki materyallerinin mimari kullanımı konusunda belirtildiği gibi, bitki materyalleri, görünen ya da görünmeyen şeylere ve görüntülerin ortaya çıkış sırasına doğrudan etki eder.

33 Bu yüzden, bitki materyalleri yapraklarıyla, gövdeleriyle ve dallarıyla nesnenin her iki yanındaki dikkat dağıtıcıları engelleyerek dikkatimizi peyzajda belirli bir noktaya yöneltebilir ve nesnenin açık engelsiz bir görünümünü sağlayabilir. Bu şekilde kullanıldığında, bitki materyalleri perde işlevi görür ve istenen manzara çevresinde bir çerçeve oluşturur. Sayısız fotoğrafta ve manzara resimlerinde bir manzarayı çerçevelemek için kullanılan klasik bir yöntem Şekil 2.74’te görüldüğü gibi, bir tarafta ağaç gövdesi ve görüş çizgisinin üzerine çıkan alçak dallardır.