NÜMİZMATİK ADRAMYTTEİON SİKKELERİ

... konulu sunumlar: "NÜMİZMATİK ADRAMYTTEİON SİKKELERİ"— Sunum transkripti:

1 NÜMİZMATİK ADRAMYTTEİON SİKKELERİ
TÜLİN ÇORUHLU (Makaleden alıntı) 2016 BAHAR DÖNEMİ DERS NOTU

2 Sakarya Üniversitesinin kazı ve araştırma projesi olarak 2001 yılından bu yana sürdürdüğümüz ve 2004 yılı itibarı ile bilimsel sorumluluğu tarafımıza geçen Balıkesir ili Burhaniye ilçesi, Ören mevkiinde yer alan Adramytteion Antik Kenti Kazı çalışmalarında ele geçen sikkeler

3 Adramytteion, MÖ. I. Bin yılda Batı Anadolu’da Gediz (Hermos) ve Küçük Menderes (Kaystros) nehirleri civarında yaşamlarını sürdüren ve MÖ. VII. yüzyılda Mermnad Sülalesinden Gyges’in kral olmasıyla ( ) birden bire zenginleşmeye başlayan ve Yakın Doğuda en önemli devletlerden biri haline gelen Lydialılar tarafından kurulmuş olup, kentin kurucusu Kral Alyattes ( )’in oğlu, Kral Kroisos ( )’un kardeşi Adramys’tir. Adramytteion adı ilk defa Herodot Tarihinde geçmektedir; Bkz. Hdt. VII-42. Lloyd, 2003, 131 ’de de Herodotos’tan yapılan alıntı görülmektedir. D.R.Sear, Greek Coins and Their Values Vol.2 Asia & Africa (1979) Nr. 3800; Uzunçarşılı, 2000, 51; Özdemir, 2000, 28;. Beksaç, 2002a, 194 ’de Adramys, Alyattes’in oğlu olarak belirtilirken; T.Bakır, “Daskyleion”, HÖYÜK I (1991) ’de Damaskuslu Nikolaos’un bir parçası verilmiş olup, Adramys, Sadyattes ( )’in gayri meşru çocuğu, Alyattes’te yasal çocuğu olarak gösterilmektedir. Ayrıca Bkz. M.Salman, Balıkesir Tarih Coğrafyası (1957) 43. Strab. XIII-65 (Strabon burada, Adramytteion’da bulunan “Lydialı Kapısı” adındaki kapıdan söz etmekte olup, günümüzde bu kapıdan bir iz yoktur). Tekin, 1998, Sevin, 1999,

4 Bilindiği gibi Lydialılar ile onlara komşu olan Persler arasında MÖ
Bilindiği gibi Lydialılar ile onlara komşu olan Persler arasında MÖ. 546 yılında bir savaş meydana gelir. Pers Kralı II. Kyros ( ) Lydia Kralı Kroisos’u yenilgiye uğratır, Lydia’nın başkenti Sardes ele geçirilir, böylece Adramytteion’da dahil olmak üzere tüm Anadolu Pers hakimiyetine girer. Perslerin Büyük İskender’e yenilmesiyle Anadolu’daki hakimiyetleri son bulur. Kazandığı zaferler sonrasında varis bırakmadan ölen (MÖ.13 Haziran 323) İskender’in arkasından Anadolu’da küçük krallıklar kurulur. Adramyteion’ un da içinde bulunduğu Mysia bölgesi Pergamon krallığının hakimiyetine girer. Balcıoğlu, 1937, 39. Salman, 1957, 43. A.M.Mansel, Ege ve Yunan Tarihi (1971) 253. Bakır, 1991, 71, 78. Tekin, 1998, 71. Sevin, 1999, T.Bakır, “2500 Yıllık İlk Resmi Doğal Park:Paradeisos”, Bilim ve Ütopya 78 (2000) 71. Özdemir, 2000, 30. Lloyd, 2003, 97, 121, 124. Arslan, 2005, 123. Atlan, 1993, 45’de Pergamon Kralı II. Eumenes ( )’in kurduğu, ön yüzlerinde sarmaşık yaprağı ve çiçeklerden yapılmış bir çelenk içinde yer alan ve Dionysos ile ilgili olan Sihirli Sepetten (Cista Mystica) dolayı Kistophor (Cistophoros-Sepet Taşıyıcı) ismiyle bilinen sikkelerin basıldığı birlik içerisinde Adramytteion’un da olduğu belirtilmektedir. Yine, H. A. Seaby, Greek Coins and Their Values (1975) 121, Nr ve Sear, 1979, Nr ’de görülen iki adet Adramytteion darbı Kistophor, Adramytteion’un da bu birlik içerisinde olduğunu göstermektedir. Ayrıca Bkz. Salman, 1957, 43. S.Atlan, Roma Tarihinin Ana Hatları I (1970) 92. Strab. XIII-IV-2. V.Sevin, “Eski Anadolu Halkları: Mozayiğe Genel Bir Bakış”, PALMET II (1998) 33. Howgego, 1998, 62-63, 117. Tekin, 1998, Uzunçarşılı, 2000, 51. Beksaç, 2002a, 195.

5 Pontus kralı VI. Mithridates Eupator (120-63)’un MÖ
Pontus kralı VI. Mithridates Eupator (120-63)’un MÖ. 88 yılında Batı Anadolu etkisi görülmeye başlar. Amasya Ovası’nda Pontus kuvvetleri ile karşılaşan Romalı komutan Aguillius’un kuvvetleri yenilir. Savaş sonrasında Batı Anadolu Pontus kralının egemenliğine girer ancak Mithridates’in bu üstünlüğü de fazla sürmez. MÖ. 86 ve 85 yıllarında iki defa yenilgiye uğrayan kral, 85 yılında Dardanos Barışı’nı yapmak zorunda kalır. Mysia Bölgesi ve Batı Anadolu tekrar Romalıların egemenliğine girer. İlerleyen süreçte Adramytteion kenti de en parlak dönemini yaşayacaktır. Roma İmparatorluğunun MS.395’de bölünmesi sonucu imparatorluk Doğu ve Batı Roma olarak ikiye ayrılır, bir başka değişle Bizans İmparatorluğu kurulur, Adramytteion kenti de bu yeni imparatorluğun egemenliğine girer. Kazılar esnasında ortaya çıkarılan mimari yapılar ve ele geçen küçük buluntular Erken Bizans Döneminden itibaren XIV. yüzyıla kadar uzanan yoğun bir Bizans tabakasına işaret etmektedir. Balcıoğlu, 1937, W.M.Ramsay, Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası (1960) 128. İ. Ebcioğlu, “Phrygia Hadrianopolis’ine Ait Yayınlanmamış Bir Sikke”, Arkeoloji ve Sanat (1985) 24. Strab. XIII Uzunçarşılı, 2000, 51-52, DN. 4. Özdemir, 2000, Beksaç, 2002a, 195 Beksaç, 2002, 87-88; Beksaç, 2002a, 198; Beksaç, 2003, ; Çoruhlu, ’de yine aynı döneme ait fresk ve mozaik parçalarıyla, figürin ve sikkelerden de söz edilmektedir. Ayrıca Bkz. Strab. XII-II-1; XII-III-1, 9, 28, 40; XII-VIII-11, 16, 18; XIII-27. Lloyd, 2003, 178, 197, Çoruhlu, 2002, Çoruhlu, 2003, Çoruhlu, 2004.

6 Bizans İmparatorluğu Anadolu’yu parçalara ayırır ve “Thema” adını verdikleri bu bölgelerin başına geniş yetkilere sahip generaller olarak da tanımlayabileceğimiz “strategos”ları getirir. Adramytteion kenti, Hermos (Gediz) ile Yukarı Kaikos (Bakırçay) vadilerini kapsayan Neocastron Theması içinde yer alır. 3 Haziran 713 tarihinde İmparator Philippikos ( ) tahtından indirilip yerine bir sivil memur olan Artemios, (II. Anastasios, ) imparator olarak geçirilir. Yeni imparator İstanbul için taarruza hazırlanmakta olan Arapları engellemek amacıyla başarılı icraatlar gerçekleştirir. Opsikion birlikleri isyan ederek eyaletlerinin bir vergi memuru olan Adramytteionlu Theodosius (III. Theodosius )’u imparator ilan ederler. Theodosius, bunun tehlikeli olduğunu bilir fakat kabul etmek zorunda bırakılır. Nitekim Anatolikan Themasının Strategosu Leon (III. Leon, ) imparatora karşı ayaklanır ve imparatorun oğlunu esir alır. Theodosius, bu olaydan sonra anlaşma yapmak ister, kendisi ve oğlunun güvenliğinin garanti altına alınması şartıyla yaşamının geri kalan kısmını Ephesos’ta keşiş olarak geçirmeyi kabul eder. Yeni imparator III. Leon 15 Mart 717 tarihinde tahta çıkar. G. Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi (1995) Özdemir, 2000, 34. Ramsay, 1960, 140. Özdemir, 2000, 34. Beksaç, 2002a, 195. Beksaç, 2002b. Ostrogorsky, 1995,

7 XI. yüzyılın son çeyreğinde merkezi İznik olan Anadolu Selçuklu Devleti kurulurken, yaklaşık olarak aynı tarihlerde İzmir ve çevresinde Emir Çaka Beyliği kurulur. Burhaniye civarında da ünlü Türk denizcisi Çaka Bey’in varlığından söz edilmektedir. Sırasıyla Selçuklular, Karesi Beyliği ve son olarak Osmanlı Devleti bölgeye hakim olur. Ören/Adramytteion antik kentinde yapılan çalışmalar , şehrin tarihini aydınlatmada her geçen gün yeni bulgular sunmaktadır. Bu araştırmanın konusunu oluşturan ‘Adramytteion Antik Kenti Sikkeleri’ ise ilk kez konuyla ilgili araştırmacılarla paylaşılmaktadır C.Cahen, Türklerin Anadolu’ya İlk Girişi (1992) 43 ’de Çaka Bey’in Klazomenai, Foça ve İzmir’i işgal ettiği, daha sonrada yerli denizcilerin yardımıyla bir donanma kurarak Sakız, Sisam ve Midilli adalarını ele geçirdiğinden bahseder. Ramsay, 1960, 122 ’de Bizans imparatoru I. Aleksios ( )’un Türkler tarafından tamamen yıkılan Adramytteion’u yeniden inşa ettirdiği anlatılmaktadır. Beksaç, 2002a, 195 ve Beksaç, 2003, 330 ’da da Türk-Bizans mücadelesinden söz edilmiştir. Ayrıca Bürhaniye (1939) 7 ve Salman, 1957, ’de Sultan Kılıçarslan’ın Taylı Baba adlı komutanını sınır güvenliğini sağlaması için bölgeye gönderdiği, Taylı Babanın burada önce Taylıeli Köyünü, daha sonrada Burhaniye’yi kurduğu anlatılmaktadır. Cahen, 1992, 52 ’de ise imparatorun Menderes nehri civarını yeniden eline geçirdiğinden ve Türklerin batı vadilerinden çıkarıldığından bahsedilmektedir. Bu bilgilere bakılarak en azından Adramytteion’da iskan anlamında Türk varlığı yoktur diyebiliriz. Çoruhlu, 2002, Çoruhlu, 2003, Çoruhlu, 2004. G. Ostrogorsky, Bizans Devleti Tarihi (1995) Özdemir, 2000, 34. Ramsay, 1960, 140. Özdemir, 2000, 34. Beksaç, 2002a, 195. Beksaç, 2002b. Ostrogorsky, 1995, C.Cahen, Türklerin Anadolu’ya İlk Girişi (1992) 43 ’de Çaka Bey’in Klazomenai, Foça ve İzmir’i işgal ettiği, daha sonrada yerli denizcilerin yardımıyla bir donanma kurarak Sakız, Sisam ve Midilli adalarını ele geçirdiğinden bahseder. Ramsay, 1960, 122 ’de Bizans imparatoru I. Aleksios ( )’un Türkler tarafından tamamen yıkılan Adramytteion’u yeniden inşa ettirdiği anlatılmaktadır. Beksaç, 2002a, 195 ve Beksaç, 2003, 330 ’da da Türk-Bizans mücadelesinden söz

8 II.SİKKELER Araştırmamızın konusunu oluşturan Adramytteion sikkeleri için hazırlanan “Katalog Bölümü”nde kronolojik bir sıra takip edilmiştir. Tarihlenebilen sikkeler kronolojik olarak sıralanmış, ancak kesin olarak hangi imparator tarafından bastırıldığı anlaşılamayan birkaç sikkeye birden fazla imparator adı veya yüzyıl verilmesi uygun görülmüştür. Kesin tarihlemesini yapabildiğimiz sikkelerden sonra, yukarıda bahsedilen ve aidiyeti belirlenemeyen sikkeler (Kat.No ) 2004 kazı döneminden itibaren sıralanmıştır. Katalog no: 1-31 arasındaki sikkelerin makalenin sonunda aynı sıra numarası ile arka ve ön yüzleri foto.1-31 olarak verilmiştir. Katalog 32’den sonraki sikkelerin fotoğrafları bu makalede yer almamaktadır. “Katalog Bölümü”nde her sikkeye bir sıra numarası verilmiştir. Burada sikkenin kazı envanter numarası, buluntu tarihi, cinsi, buluntu yeri, dönemi, ölçüleri, ön ve arka yüz tasvirleri ile atıfta bulunabildiğimiz yayınlar belirtilmiştir. Bazı sikkelerin benzer örneklerine (darphane, lejand, kalıp vb. bazı farklılıklarla da olsa) rastlanılmış, bunların görüldüğü yayınlar ~ işaretiyle gösterilmiştir. Sikke lejandlarında boşluklar aralıklarla, okunamayan harfler köşeli parantez, lejand tamlamaları parantez içinde gösterilmiş, betimlemeler de mevcut haliyle anlatılmıştır.

9 kazı çalışmaları sırasında, toplam olarak altmış adet sikke ele geçmiş, bunlardan kırk dört adedi 2004, on iki adedi 2005 kazılarından, bir adedi 2004 kazı dönemi içerisinde Ören’e yakın arkeolojik alanlardan birisi olan Yılanlıtepe’de gerçekleştirilen yüzey araştırması sırasında yüzeyden, bir adedi 2005 yılı kazı döneminde Ören Meydanı Yürüyüş Yolu civarındaki yüzeyden ve iki adedi de yine aynı dönem içerisinde Kazı Başkanlığına bağış yapan Tuncer TURHAN ve Muhsin ELDEMİR adlı vatandaşlardan elde edilmiştir. Sikkelerin tümü Balıkesir Kuva-yi Milliye Müzesinde muhafaza edilmektedir. İnceleme sonrasında sikkelerin aralıklarla da olsa Helenistik Dönemden Ortaçağ sonlarına kadar yayıldığı anlaşılır. En erken sikkeler arasında altı adet şehir sikkesi bulunur. Adramytteion kentine ait Helenistik Dönem şehir sikkeleriyle birlikte, yine Hellenistik Dönem Apameia (Phrygia) ile Roma Dönemi Alexandreia Troas sikkeleri de bu kategoride yer alır.

10 Üç adet Adramytteion şehir sikkesi, en erken sikkeler olarak karşımıza çıkar. Bunlardan birinin (Kat.No. 1/foto.1) ön yüzünde sağa dönük Zeus başı, arka yüzünde ADR monogramı ve sağa dönük süvari; diğerinin (Kat.No. 2/foto.2) ön yüzünde yine sağa dönük Zeus başı, arka yüzünde ise bu kez de AD[RA] monogramı ve sağa dönük Pegasos protomu görülür. Karakteristik Adramytteion tipleri olan bu sikkeler MÖ. II. yüzyıla tarihlendirilir. Ele geçen sikkeler arasındaki üçüncü Adramytteion şehir sikkesi (Kat.No. 3/foto.3) ise ön yüzündeki sağa dönük miğferli Athena başı, arka yüzündeki ADRA monogramı ve cepheden betimlenmiş ayaktaki baykuş ile birlikte MÖ. II. yüzyılda Atina’dan kopya edilmiş bir sikke tipine işaret eder.

11 Katalog No.: 1 Kazı Env. No. – Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : B I Dönem : Adramytteion Hellenistik Dönem (MÖ. 2 yy.) Şehir Sikkesi Ø : mm. A : 1 gr. Ö.Y : Zeus başı sağa. A.Y : Atlı süvari sağa. At dörtnala koşar, kuyruğu havada Süvari sağ kolunu yukarıya kaldırmış, sol kolu arkada yere doğru. Altta ADR . Bibliyografya : Krş. Sear, 1979, 3805.~ Katalog No.: 2 Kazı Env. No. – Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : Sondaj I Dönem : Adramytteion Hellenistik Dönem (MÖ. 2 yy.) Şehir Sikkesi Ø : 10.6 mm. A : 1 gr. Ö.Y : Zeus başı sağa. A.Y : Şimşek üzerinde Pegasos protomu sağa. AD[RA] Bibliyografya : Krş. Plant, 1979, 1302. Katalog No.: 3 Kazı Env. No. – Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : D I Dönem : Adramytteion Hellenistik Dönem (MÖ. 2 yy.) Şehir Sikkesi Ø : 11.2 mm. A. : 1 gr. Ö.Y. : Miğferli Athena başı sağa. A.Y. : Ayakta sağ kanadı açık cepheden baykuş, solunda zeytin dalı. Yukarıda ADRA Bibliyografya : Krş. Sear, 1979, 3806.~

12 Yine şehir sikkeleri içerisinde kategorize edebileceğimiz sikkelerden birisi (Kat.No. 4/foto.4) Apameia kenti (Phrygia) Helenistik Dönem şehir sikkelerindendir. Ön yüzünde sağa dönük miğferli Athena başı, arka yüzünde ise APAMEW[N] , ANTIFON , MENEKL[EOUS] lejandları ile birlikte hafif sağa dönüşle kanatları açık kartal, meander, piloi (Dioskur külahları) ve yıldız betimlemeleri görülür. Arka yüzde görülen ANTIFON ve MENEKL[EOUS] magistrat isimleri olup, sikke MÖ yıllarına tarihlenir. Şehir sikkelerine dahil ettiğimiz diğer iki sikke ise Alexandreia Troas kentine ait sikkelerdir. İmparator Caracalla (M. Aurelius Antoninus, )’ya ait olduğu anlaşılan sikkenin (Kat.No.5/foto.5) ön yüzünde M(arcus)AVREL(ius) ANTONIN[VS]– lejandı ile birlikte imparatorun sağa dönük portresi, arka yüzde ise kentin bir Roma kenti olduğunu gösteren COL(onia)A LEX AN(dreia) AVG(ustus) lejandı ile birlikte, sağa dönük at üzerindeki imparator sütun üzerindeki Apollon Smintheion’un heykelini selamlamaktadır. Tuncer TURHAN isimli vatandaş tarafından bağışlanmıştır.

13 Katalog No.: 4 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : Ören (Tuncer TURHAN, bağış). Dönem : Apameia Hellenistik Dönem (MÖ ) Şehir Sikkesi Ø : 23 mm. A. : 8 gr. Ö.Y. : Korinth miğferli Athena başı sağa. A.Y. : Hafif sağa dönüşle gösterilmiş kartal kanatları ve pençeleri açık. Kartalın tüyleri çok iyi görülmekte, kuyruğu noktalarla verilmiş. Üzerinde, sağında ve solunda üç adet yıldız. Altında, piloi arasında gösterilmiş meander. Yukarıda APAMEW[N] altta ANTIFON ve MENEKL[EOUS] Bibliyografya : Krş. Bosch, 1951, 324. Sear, 1979, 5119.~ Atak, 1994, ~ Katalog No.: 5 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : E – III. Dönem : Caracalla ( ), Alexandreia Troas Roma Dönemi Şehir Sikkesi. Ø : 24 mm. A. : 5 gr. Ö.Y. : MAVREL ANTONIN– Yaprak diademli Caracalla portresi sağa. A.Y. : Daire bordür içinde imparator at üzerinde sola. En solda sütun üzerinde Apollon Smintheion Heykeli sağa. İmparatorun elbisesi rüzgarda uçuşur. Sağ kolunu yukarı kaldırmış, Tanrıyı selamlıyor. COL A LEX AN Altta AVG Bibliyografya : Krş. Seaby, 1975, 1556c.~ Plant, 1979, 1136.~

14 Diğer sikkenin (Kat. No. 6/foto
Diğer sikkenin (Kat.No. 6/foto.6) ön yüzünde [IM]P(erator)SEVERVSALEXANDRVSAVG(ustus) (İmparator Severus Alexander) lejandı ve sağa dönük uzun saçlı Apollon başı(?), arka yüzünde ise kentin bir Roma kenti olduğunu gösteren COL(onia) ALEX(andreia)AVG(ustus) lejandı ve TRO(adis) kısaltması ile birlikte sağa dönük otlayan at görülür. Bu İmparator S.Alexander ( )’a ait kataloğumuzdaki ikinci sikke olduğu anlaşılır. Bu sikkelerle birlikte çeşitli Roma imparatorlarının farklı darphanelerde bastırdıkları sikkeler de vardır. Bunların büyük bölümü Geç Roma Dönemine tarihlenir. Ayrıca sikkelerin sekiz adedi Bizans Dönemine aittir. Kat.No.7 (foto.7)’deki, ön yüzünde kısmen okunabilen GA[LLIE]NVSAVG(ustus) lejandı ile sağa dönük şualı taçlı imparator portresi, arka yüzünde kısmen okunabilen [D]IAN[E] CONS(ervatrix) AVG(ustus) (İmparatorun koruyucusu Diana) lejandı ile sağa doğru yürüyen antilop veya keçi figürü bulunan sikkenin İmparator Gallienus ( )’a ait olduğunu düşünülür. Muhsin ELDEMİR isimli vatandaş tarafından bağışlanmıştır.

15 Katalog No.: 6 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : Ören, Arat Pans. Karşısı Zeytinlik (Muhsin ELDEMİR, Bağış) Dönem : Severus Alexander ( ), Alexandreia Troas Roma Dönemi Şehir Sikkesi. Ø : 24 mm. A. : 7 gr. Ö.Y. : [IM]PSEVERVSALEXANDRVSAVG Apollon başı(?) sağa. A.Y. : Noktalı bordür içinde. COL ALEXAVG Otlayan at sağa. Altta TRO. Bibliyografya : Krş. Bosch, 1951, 871.~ CNR, 1996a 16.~ Katalog No.: 7 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : B II Dönem : Gallienus ( ) Ø : 19.4 mm. A. : 2 gr. Ö.Y. : GA[LLIE]NVSAVG Şualı taçlı Gallienus portresi sağa. A.Y. : [D]IAN[E] CONS AVG Yürüyen antilop veya keçi sağa. Bibliyografya : Krş. Mattingly, 1928, Pl.XXVII, 2.~ Seaby, 1982, 154, , ~ CNR, 1996, SP177. CNR, 1996a, SP2068.~

16 Kat.No.8 (foto.8)’deki sikkemizin kondüsyonu bozuk olup, lejandları okunamamakta fakat ön ve arka yüz tipleri benzer sikkelerle karşılaştırma olanağı tanır. Ön yüzünde şualı taçlı sağa dönük imparator portresi, arka yüzünde alev alev yanmakta olan bir altar görülür. Bu tipler, Tanrılaştırılmış (ölen) imparator veya eşleri için bastırılmış sikkelerdir; ön yüz lejandları ölen kişi erkek ise DIVO veya DIVVS, kadın ise DIVA ile başlar, arka yüzlerinde CONSECRATIO (Tanrısallaşma) lejandıyla birlikte altardan başka rogus (imparatorun yakılması için hazırlanmış odun yığını) veya kartal gibi tasvirler dikkat çeker. Bu tip sikkelerin II.-III. yüzyıllarda çokça bastırıldığı bilinir. Elimizdeki örneğin hangi imparator tarafından bastırıldığı anlaşılmamakla birlikte, genel özellikleri II.ve III. yüzyıllara işaret eder. Geç Roma sikkeleri arasında İmparator I. Constantinus Magnus ( ) ile ondan sonra gelen bazı imparatorlara ait sikkeler bulunur. Bunlardan I. Constantinus, I. Licinius ve I. Theodosius’a ait olan sikkeler tüm sikkeler içerisinde en iyi durumda günümüze ulaşabilen örneklerdir. Kondüsyonu kötü olan fakat Geç Roma sikkeleri olduklarını anlaşılan bazı sikkeler için tam olarak tarihleme yapılamamış olmakla birlikte, dönem olarak bunları bastırabileceği düşünülen birden fazla imparator belirtilmiştir.

17 Katalog No.: 8 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : Yılanlıtepe (Yüzey) Dönem : II.-III. yüzyıl. Ø : 15 mm. A. : 1 gr. Ö.Y. : Şualı taçlı imparator portresi sağa. A.Y. : Alev alev yanan altar. Bibliyografya : Krş. Bosch, 1951, s.55, 653.~ Atlan-Baydur, 1984, s.27. Atak, 1994a, 1368, 1827, 2586, , , 2806, 2920.~ Baydur, 1998, s. 53, 58, 75, 89, 203, 350.~

18 Kataloğumuzda Büyük Constantinus’a ait üç ayrı tipte dört adet sikke yer alır. İmparatorun yıllarına tarihlenen sikkelerinin (Kat.No. 9-10/foto.9-10) ön:IMP(erator)C(aesar)FL(avius)VAL(erius)CONSTANTINVSP(ius)F(elix)AVG(ustus) (Dindar ve adil İmparator Flavius Valerius Constantinus) lejandı ile sağa dönük Constantinus portresi, arka yüzlerde dönemin yaygın olan IOVICONS ERVATORI (koruyucu Jupitere) tipi yani, ayakta cepheden betimlenmiş Jupiter, sağ elinde globus üzerinde Victoria tutarken önünde ağzında çelenk tutan kartal tasviri görülür. İmparatora ait aynı tipteki bu iki sikke farklı darphanelerde basılmıştır: Bunlardan birinde S(acra)M(oneta)N(icomedia)G (Kutsal Nicomedia darphanesi 3. atölyesi), diğerinde S(acra)M(oneta)K(yzikos)B (Kutsal Kyzikos darphanesi 2. atölyesi) darphane kısaltmaları okunur.

19 Katalog No.: 9 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Nummus (Follis) Buluntu Yeri : C I (Kat.No ile yapışık halde ele geçmiştir) Dönem : yılları, I. Constantinus ( ) Ø : 19.8 mm. A. : 3 gr. Ö.Y :IMPCFLVALCONSTANTINVSPFAVG Noktalı bordür içindeki defne çelenkli Constantinus portresi sağa. A.Y. : IOVICONS ERVATORI Noktalı bordür içinde defne çelenkli Iupiter sola doğru ayakta cepheden. Omzundaki hilamis, sol kolundan aşağı sarkmakta. Öne uzattığı sağ elinde, globus üzerinde çelenk tutan Victoria vardır. Sol eliyle asaya dayanmış, önünde gagasında çelenk tutan kanatları açık kartal ayakta.Figürün sağında G . Altta SMN. Bibliyografya : Krş. Akat, 1986, 162. Katalog No.: 10 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : C I (Kat.No ile yapışık halde ele geçmiştir) Ø : 21 mm. Ö.Y. : IMPCFLVALCONSTANTINVSPFAVG Noktalı bordür içinde defne çelenkli Iupiter sola doğru ayakta cepheden. Omzundaki hilamis, sol kolundan aşağı sarkmakta. Öne uzattığı sağ elinde, globus üzerinde çelenk tutan Victoria vardır. Sol eliyle asaya dayanmış, önünde gagasında çelenk tutan kanatları açık kartal ayakta. Figürün sağında B . Altta SMK. Bibliyografya : Krş. Akat, 1986, 162.

20 İmparatora ait üçüncü sikke (Kat. No. 11/foto
İmparatora ait üçüncü sikke (Kat.No. 11/foto.11) 337 yıllarına tarihlenen Constantinopolis basımıdır. Ön yüzünde [D(ominus)N(oster)C]ONSTANTI NVSP(ius)F(elix)AV[G](ustus) (Efendimiz dindar ve adil İmparator Constantinus) lejandı ile sağa dönük başı örtülü Constantinus portresi, arka yüzünde ise quadriga kullanan başı örtülü imparator ve yukarıda da Tanrının eli yer alır. Constantinus’dan sonra da onun tanrısallaştırıldığı anı sikkelerinde aynı tipleri görmek mümkündür. Ancak bu anı sikkelerinin ön yüzlerinde DVCONSTANTINVSPTAVGG (Divus Constantinus Pater Augustorum=imparatorların babası Tanrılaşmış Constantinus) lejandı bulunur. İmparatorun sonuncu sikkesindeki(?) (Kat.No. 12/foto.12) lejandlar kısmen okunabilmektedir yıllarına ait olabileceğini düşündüğümüz bu sikkenin ön yüzünde[D(ominus)N(oster)CONSTANTI]NVSP(ius)F(elix)AVG(ustus) (Efendimiz dindar ve adil İmparator Constantinus) ile sağa dönük Constantinus portresi, arka yüzde ise GLORIA [E]XER[CITVS] (ordunun başarısı) lejandı ile ayakta cepheden verilmiş iki asker tasvir edilmiştir.

21 Katalog No.: 11 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Nummus (Follis) Buluntu Yeri : B II Dönem : 337 yılı, I. Constantinus ( ) Ø : 14 mm. A. : 2 gr. Ö.Y. : [DNC]ONSTANTI NVSPFAV[G] Noktalı bordür içinde başı örtülü Constantinus portresi sağa. A.Y. : Noktalı bordür içinde quadriga süren başı örtülü Constantinus sağa. İmparator yukarıdaki Tanrının eline uzanıyor. Altta [C]ON[S] Bibliyografya : Krş. Atak, 1994a, Ayrıca imparatorun tanrısallaştırıldığı anı sikkeleri için Arslan, 1992, 229. Baydur, 1998, 367. Katalog No.: 12 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : A I Dönem : yılları, I. Constantinus ( )(?) Ø : 12.6 mm. Ö.Y. : [DNCONSTANTI]NVSPFAVG Constantinus portresi sağa. A.Y. : GLORIA [E]XER[CITVS] Ayakta cepheden verilmiş iki asker. Sağdaki sol, soldaki sağ elinde standart tutmakta. Bibliyografya : Krş. Bosch, 1951, 1008.~ Atlan, 1976,

22 Araştırmamız kapsamında İmparator I
Araştırmamız kapsamında İmparator I. Licinius ( )’a ait iki sikke bulunmakta, küçük detaylar dışında birbirine benzeyen her iki sikke yıllarına tarihlenmektedir (Kat.No.13-14/foto.13-14). Her ikisinin de ön yüzünde IMP(erator)C(aesar)VAL(erius)LICIN(ianus)LICINIVSP(ius)F(elix)AVG(ustus) (Dindar ve adil İmparator Valerius Licinianus Licinius) lejandı ile Licinius’un sağa dönük portresi bulunur. Ancak sikkelerin arka yüzlerinde farklılıklar vardır: Constantinus’un sikkelerine (Kat.No. 9-10) benzeyen sikkelerden ilkinin (Kat.No. 13/foto.13) arka yüzünde IOVICONS ERVATORIAVGG(=augustorum) (İmparatorların koruyucusu Jupitere) lejandı ile ayakta cepheden betimlenmiş Jupiter, sağ elinde globus üzerinde Victoria tutarken önünde, ağzında çelenk tutan kartal durmaktadır. Bu sikke kutsal Herakleia darphanesi 1. atölyesinde basılmıştır. Diğer sikkenin (Kat.No. 14/foto.14) arka yüzünde IOVICONS ERVATORI (koruyucu Jupitere) lejandı ile yine Jupiter sağ elinde globus üzerinde Victoria tutarken, bu kez yerde esir figürü görülür. Bu sikke de Nicomedia darphanesinde basılmıştır.

23 Katalog No.: 13 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Nummus (Follis) Buluntu Yeri : C I (Kat.No ile yapışık halde ele geçmiştir) Dönem : yılları, I. Licinius ( ) Ø : 22.8 mm. A. : 4 gr. Ö.Y. : IMPCVALLICINLICINIVSPFAVG Noktalı bordür içindeki defne çelenkli, hafif sakallı Licinius portresi sağa. A.Y. : IOVICONS ERVATORIAVGG Noktalı bordür içindeki Iupiter sola doğru ayakta cepheden. Omzundaki hilamis, sol kolundan aşağı sarkmakta. Öne uzattığı sağ elinde, globus üzerinde çelenk tutan Victoria vardır. Sol eliyle asaya dayanmış, önünde gagasında çelenk tutan kanatları açık kartal ayakta başı sağa. Altta HTA. Bibliyografya : Krş. Atlan, 1976, , Akat, 1986, 54. Arslan, 1992, 204. Monetarium, 1992, 221. Monetarium, 1993, 221. Tavukçu, 2004, Katalog No.: 14 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : E – II (Tranşe Doğu Duvarı) Dönem : yılları, I. Licinius ( ) Ø : 19 mm. A. : 2 gr. Noktalı bordür içinde defne çelenkli, hafif sakallı Licinius portresi sağa. A.Y. : IOVICONS ERVATORI Iupiter sola doğru ayakta cepheden. Omzunda hilamis. Öne uzattığı sağ elinde çelenk tutan Victoria tutmakta. Sağda yerde esir. Sol eliyle asaya dayanmış. Altta SMN. Bibliyografya : Krş. Mattingly, 1928, Pl.LVI, 9. Atlan, 1976, , Ayrıca yine benzerleri için Akat, 1986, 54. Arslan, 1992, 204. Monetarium, 1992, 221. Monetarium, 1993, 221. Tavukçu, 2004,

24 Kondüsyonu kötü olan fakat Geç Roma sikkeleri oldukları anlaşılan bazı sikkeler için tam olarak tarihleme yapılamamış olmakla birlikte, dönem olarak bunları bastırabileceği düşünülen birden fazla imparator ismi verildiğini belirtmiştik. Buna bağlı olarak, Constans ( ) veya II. Constantius ( )’a ait olduğunu düşündüğümüz üç sikke bulunmaktadır (Kat.No /foto.15-17). Her üçünün ön yüzünde lejand okunamamakta, sağa dönük imparator portresi, arka yüzlerde ise çelenk içerisinde alt alta dört satır halinde VOT(a) XX MVLT(iplicatis) XXX (egemenliğin 20. yıl kutlaması 30. yıl dileği) lejandı ile birinde Alexandreia (Kat.No. 15/foto.15), diğerinde Nicomedia (Kat.No. 16/foto.16) darphanesinin kısaltmaları bulunur.

25 Katalog No.: 15 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Nummus (Follis) Buluntu Yeri : C I Dönem : Constans ( ) veya II. Constantius ( ) Ø : 13.7 mm. A. : 1 gr. Ö.Y. : Daire bordür içinde çift sıra inci diademli imparator portresi sağa. A.Y. : Çelenk içinde dört satır halinde VOTXX MVLT XXX Altta SMALA Bibliyografya : Krş. Ashton, 1989, 8, 37, 46. Arslan, 1992, 240.~ Katalog No.: 16 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : B II Ø : 13.8 mm. Ö.Y. : DNCONS – Daire bordür içinde çift sıra inci diademli imparator portresi sağa. Altta SMNA Katalog No.: 17 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : KA II Dönem : Constans ( ) veya II. Constantius ( ) (?) Ø : 12,6 mm. Bibliyografya : Krş. Ashton, 1989, 8, 37, 46. Arslan, 1992, 240.~

26 Yine kondüsyonu bozuk fakat bazı imparatorlara ait olabileceğini düşündüğümüz bir sikke (Kat.No. 18/foto.18) I. Valentinianus ( ) veya Valens ( )’e ait olmalıdır. Lejandı okunamayan ön yüzde sağa dönük imparator portresi görülür. Arka yüzünde ise [GLOR]IARO MANORVM (Romanın ihtişamı) lejandı ile Vexillum tutarak esir sürükleyen sağa dönük imparator ayakta ve cepheden betimlenmiştir. Ayrıca çalışmamızda I. Valentinian’a ait olduğunu anladığımız bir sikke (Kat.No. 19/foto.19) yer alır. Ön yüzünde [D(ominus)N(oster)]VALENTINIANVS[P(ius)F(elix)]AVG(ustus) (Efendimiz dindar ve adil İmparator Valentinianus) lejandı ile sağa dönük boncuk diademli imparator portresi, arka yüzünde ise [RE]STITVTORREI PVBLICAE (devleti yeniden düzenleyen) lejandı ile başı sağa dönük imparator ayakta ve cepheden betinlenmiş olup sağ eli labarumda iken, sol eliyle globus üzerinde Victoria taşımaktadır. Altta S(acra)M(oneta)N(icomedia)Γ (Kutsal Nicomedia darphanesi 3. atölyesi) darphane kısaltması okunur.

27 Katalog No.: 18 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ - Centenionalis Buluntu Yeri : D II Dönem : I. Valentinianus ( ) veya Valens ( ) Ø : 13.6 mm. A. : 2 gr. Ö.Y. : İnci diademli imparator portresi. A.Y. : [GLOR]IARO MANORVM İmparator ayakta cepheden. Sağ eliyle bir esiri sürükler, sol elinde Vexillum tutar. Bibliyografya : Krş. Ashton, 1989, 54. Monetarium, 1992, 241. Arslan, 1992, 270. Atak, 1994a, 3560. Katalog No.: 19 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Nummus (Follis) Buluntu Yeri : KA I Dönem : I. Valentinianus ( ) Ø : 12.6 mm. A. : 1 gr. Ö.Y. : [DN]VALENTINIANVS[PF]AVG Boncuk diademli imparator portresi A.Y : [RE]STITVTORREI PVBLICAE Başı sağa dönük imparator ayakta ve cepheden. Sağ eli labarumda, sol eliyle globus üzerinde Victoria taşımakta. Altta SMNΓ Bibliyografya : Krş. Bosch, 1951, 1039.~ Atlan, 1976, 295.

28 Kataloğumuz içerisinde iki adet I
Kataloğumuz içerisinde iki adet I. Theodosius ( ) sikkesi yer alır. Constantinopolis 1. atölye darbı olduğu anlaşılan sikkenin (Kat.No. 20/foto.20) ön yüzünde D(ominus)N(oster)THEODO[SIVSP(ius)F(elix)]AVG(ustus) (Efendimiz dindar ve adil İmparator Theodosius) lejandı ile imparatorun sağa dönük boncuk diademli portresi, arka yüzünde ise SALVSREI[PVB]LICAE (devletin sağlığı) lejandı ile sola doğru yürüyen Victoria, sol eli ile bir esir sürüklemekte ve sol boşlukta da Christus monogramı bulunmaktadır. Kutsal Herakleia darphanesinin 1. atölyesinde darp edilmiş olan sikkenin (Kat.No. 21/foto.21) ön yüzünde D(ominus)N(oster)THEODO[SIVS]P(ius)F(elix)AVG(ustus) (Efendimiz dindar ve adil İmparator Theodosius) lejandı ve sağa dönük Theodosius portresi ile önceki sikkelere benzer. Arka yüzde ise GLORIA ROMANORVM (Romanın ihtişamı) lejandı ile ayakta ve cepheden betimlenmiş olan imparator, alemli bir standart tutmaktadır.

29 Katalog No.: 20 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Nummus (Follis) Buluntu Yeri : E I Dönem : yılları, I. Theodosius ( ) Ø : 11.2 mm. A. : 1 gr. Ö.Y. : DNTHEODO [SIVSPF]AVG Boncuk diademli Theodosius portresi sağa. A.Y. : SALVSREI [PVB]LICAE Victoria sola doğru yürürken sol eli ile bir esir sürüklemekte. Sol boşlukta Christus monogramı. Altta CONSA Bibliyografya : Krş. Atlan, 1976, 323. Katalog No.: 21 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ - Decargyrus Buluntu Yeri : A I Dönem : yılları, I. Theodosius ( ) Ø : 21.7 mm. A. : 5 gr. Ö.Y. : DNTHEODO [SIVS]PFAVG Noktalı bordür içinde boncuk diademli, zırhlı, pelerinli Theodosius portresi sağa. A.Y. : GLORIA ROMANORVM İmparator ayakta cepheden. Başı hafif sağa dönük.Sağ elinde alemli standart, sol elinde globus. Sağ boşlukta * Altta SMHA. Bibliyografya : Krş. Atlan, 1976, 314, 319,

30 Kat.No. 22 (foto.22)’de verilen sikkenin İmparator Arcadius ( )’a ait olduğu düşünülür. Ön yüzünde sağa dönük imparator portresi, arka yüzünde VIRTVS EXERCITI (ordunun cesareti, erdemi) lejandı ile ayakta sola bakarak duran imparator sağ elinde labarum tutarken, sağda ayakta duran Victoria sağ elindeki çelengi imparatorun başına koyarak onu onurlandırmaktadır. Dönemini tespit edebildiğimiz ancak hangi imparatora ait olduğu anlaşılamayan bozuk kondüsyonlu bir başka sikke Kat.No. 23 (foto.23)’de yer alır. Söz konusu sikkenin üzerindeki lejandlar okunamamakta, ön yüzdeki aşınmalara rağmen sağa dönük imparator portresi fark edilebilmekte, arka yüzde ise çelenk içerisinde haç görülmektedir. Kesin bir tarih verilemeyen bu tipin (Geç Roma ve Bizans dönemleri) tarihleri arasında darp edildiği öne sürülebilir. Bu dönem içerisindeki pek çok imparator ve imparatoriçe adına bu tipte sikke darp edilmiştir. Bu örnek de anılan zaman dilimine ait olmalıdır.

31 Katalog No.: 22 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ - Centenionalis Buluntu Yeri : F - II (Yüzey) Dönem : 395 yılı, Arcadius ( ) Ø : 17 mm. A. : 2 gr. Ö.Y. : İmparator portresi sağa. A.Y. : VIRTVS EXERCITI Sola bakarak duran imparator ayakta. Sağ elinde labarum tutmakta. Sağda ayakta duran Victoria sağ elindeki çelengi imparatorun başına koymakta. Bibliyografya : Krş. Atlan, 1976, 340. Atak, 1994a, 3735. Katalog No.: 23 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ Buluntu Yeri : C I Dönem : IV.-V. yüzyıl Ø : 8.6 mm. A. : 1 gr. A.Y. : Çelenk içinde haç. Bibliyografya : Krş. Mattingly, 1928, Pl.LIV, 11.~ Goodacre, 1971, s.27 6, s.32 25, s , s.37 8, s.39 8, s.42 12, s.43 2, s.46 9, s.47 2, s.49 5.~ Atak, 1994a, 3736, 3798, , , 3887, 3905, , , , , , , 3974, 3977, ~

32 Katalogdaki sekiz adet Bizans sikkelerinden iki adedi (Kat. No
Katalogdaki sekiz adet Bizans sikkelerinden iki adedi (Kat.No /foto.24-25) VII. yüzyıl, diğer altı adedi (Kat.No /foto.26-31) ise XI.-XIV. Yüzyıllara aittir. İlk iki Bizans sikkesinin İmparator Phocas ( ) tarafından darp edildiği düşünülür. Lejandların okunamadığı ön yüzlerde, imparator sakallı olarak cepheden gösterilmiş, sağ elinde mappa sol elinde hac tutmaktadır. Arka yüzlerde ise ANNO ile Kat.No. 24 (foto.24)’de görülen sikkede XXııı NIKOB (20 Nummiae=değer; imparatorun 3. yılı= yılları; Nicomedia darphanesi 2. atölyesi), Kat.No. 25 (foto.25)’de verilen sikkede XXXXч CONSA (40 Nummiae=değer; imparatorun 5. yılı, yılları, Constantinopolis darphanesi 1. atölyesi) okunur. ANNO (Yıl), kısmen de olsa sadece Kat.No. 25’deki sikkede görülebilmektedir.

33 Katalog No.: 24 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – ½ Follis Buluntu Yeri : A I Dönem : yılları, Phocas ( ) Ø : 20.7 mm. A. : 5 gr. Ö.Y. : δN – Sakallı imparator portresi cepheden. A.Y. : Daire bordür içinde XX ııı Altta NIKOB. Bibliyografya : Krş. Goodacre, 1971, s. 91, 14.~ Atlan, 1976, ~ Atak, 2001, 286.~ Katalog No.: 25 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – Follis Buluntu Yeri : B II Dönem : yılları, Phocas ( ) Ø : mm. A. : 6 gr. Ö.Y. : Sakallı imparator portresi cepheden. A.Y. : Daire bordür içinde ANNO XXXX ч Altta CONSA. Bibliyografya : Krş. Goodacre, 1971, s. 91, 12.~ Atlan, 1976, ~ Atak, 2001, ~ Harl, Bizans, s , 11.~

34 Diğer Bizans sikkeleri (Kat. No. 26-31/foto
Diğer Bizans sikkeleri (Kat.No /foto.26-31) Phocas sikkelerinden çok sonralara tarihlenir. Bunlar; altın “scyphate”lerin ve “Billon Aspron Trachy”lerin kaplamaları dökülmüş bakır sikkeler olmalıdır. “Çukur Bizans” olarak nitelendirilen bu sikkelerin ön yüzlerinde genellikle cepheden İsa, Meryem veya imparator portreleri, arka yüzlerinde ayakta cepheden betimlenmiş imparator vb. figürler yer alır. Araştırmamıza dahil edilen bu tipteki sikkelerde ön ve arka yüzlerdeki figürlere dair bazı izlere rastlanır. Ancak bu izler tam tarihlendirme yapmak için yetersizdir. Form, ağırlık, malzeme ve üzerlerindeki figürler değerlendirildiğinde bu sikkeleri kabaca XI.-XIV. yüzyıllar arasına yerleştirilir. Kat. No.30’ da görülen sikke GXIV’de ele geçmiş olup, bu sikke nekropolün kullanım dönemini göstermesi açısından önemlidir.

35 Katalog No.: 26 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ - B. Aspron Trachy Buluntu Yeri : B I Dönem : XI.-XIV. yy. Ölçü : 18.8x24.9 mm. A. : 6 gr. Ö.Y. : Başı haleli İsa portresi cepheden. A.Y. : Ayakta sağ elinde haclı asa tutan siluet figür cepheden. Bibliyografya : Krş. Goodacre, 1971, s. 218 vd.~ Atak, 2001, Lev. 36- 46.~ Harl, Bizans, s ~ Katalog No.: 27 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : A I Ø : 23 mm. A. : 2 gr. Ö.Y. : Tahtta oturan İsa yada imparator cepheden. A.Y. : Ayakta figür cepheden. Bibliyografya : Krş. Goodacre, 1971, s. 218 vd.~ Atak, 2001, Lev ~ Harl, Bizans, s ~ Katalog No.: 28 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : C I Ölçü : 15.4x24.2 mm. A.Y. : Ayakta iki figür cepheden.

36 Katalog No.: 29 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ – B. Aspron Trachy Buluntu Yeri : D II Dönem : XI.-XIV. yy. Ölçü : 21.5x22 mm. A. : 3 gr. Ö.Y. : Başı haleli sakallı İsa ve ya imparator cepheden. A.Y. : Ayakta imparator cepheden. Bibliyografya : Krş. Goodacre, 1971, s. 218 vd.~ Atak, 2001, Lev ~ Harl, Bizans, s ~ Katalog No.: 30 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Cins : Æ - B. Aspron Trachy Buluntu Yeri : C II – GXIV Ölçü : 21.9x24.6 mm. A. : 1 gr. Ö.Y. : Başı haleli oturan figür cepheden. A.Y. : Ayakta sağ elinde haclı asa tutan imparator ve ya asker cepheden. Katalog No.: 31 Kazı Env. No. - Buluntu Tarihi : S Buluntu Yeri : F II Ø : 29 mm. Ö.Y. : Başı haleli oturan İsa cepheden.

37 Çalışmamız dahilinde yer almamakla birlikte MÖ. IV
Çalışmamız dahilinde yer almamakla birlikte MÖ. IV. yüzyıl itibariyle sikke darbına başladığını bildiğimiz Adramytteion’da –en azından şu ana kadar kazıların devam ettiği alanda– sikkelerin karışık topraktan ele geçtiğini ve bununda tabaka tespitinde çok etkili olamadığını çalışmanın başında belirtilmişdi. Gerek geçmişteki yıkıcı mücadeleler gerek ’li yıllardaki iskanlar gerekse gayri resmi kazılar antik kentteki tahribatın başlıca nedenleri olarak görülür. Buna rağmen nümizmatik buluntuların Adramytteion’daki iskan süreci açısından oldukça güzel sonuçlar verdiği ortadadır. Çalışmamızın konusunu oluşturan Adramytteion sikkeleri arasında yer alan üç adet Adramytteion şehir sikkesi bu açıdan önemlidir. MÖ. I. yüzyıla tarihlenen Apameia kentine ait şehir sikkesi de dikkat çekicidir. Roma Döneminden Alexandreia Troas kentine ait olduğunu anladığımız iki sikkeyle beraber, bu iki kentin Adramytteion ile olan ilişkileri (ticaret vd.) gün yüzüne çıkarır. Şimdilik bu üç sikke (iki adedi bağış, bir adedi kazı buluntusu) dışında bu konuya işaret eden başka bir buluntu yoktur. Beksaç, 2002a, 196. En azından Adramytteion’da Troas Bölgesini de içine alan bir “conventus”un bulunması belki de Alexandreia Troas ile olan ilişkilerin bir açıklaması olabilecektir(?) Ayrıca Ramsay, 1960, 45 ’de doğudan Pergamon’a ulaşan ana yolun Apameia’dan da geçtiği belirtilmekte, Strab.XII-VIII-15 ’de de “Apameia, Asia’nın büyük bir ticaret merkezidir, burada Asia’yı özel bir anlamda kullanıyorum (Küçük Asya) ve bu kent Ephesos’dan sonra ikinci gelir; burası hem Italia’nın hem de Yunanistan’dan gelen ticaret eşyasının genel ambarıdır …” denilmektedir.

38 Adramytteion sikkelerinin tarihsel yayılımı kentte Geç Roma Döneminden itibaren iskanın arttığına işaret eder. Araştırmamızdan da anlaşıldığı gibi Roma Dönemi şehir sikkeleri ve İmparator Gallienus’a ait bir sikkeden sonra uzunca bir tarihsel boşluk görülür, ardından Geç Roma Dönemine tarihlenen sikkeler yoğunlaşır. Önceki yıllarda ele geçen sikkeler de bu paralelliği göstermektedir. Bu dönem sikkeleri, I. Constantinus ile başlayarak aralardaki birkaç imparator dışında Arcadius’a değin sürmektedir. Sikkeler iskanın Bizans Döneminde de devam ettiğini gösterir. En erken Bizans sikkeleri, en geç tarihli Roma sikkesinden yaklaşık iki yüzyıl sonraya tarihlenmektedir. Bunlar İmparator Phocas’a ait yarım follis ve follistir. Diğer Bizans sikkeleri bu iki sikkeden çok sonraya tarihlenen XI.-XIV. yüzyıl sikkeleridir. Bunlar pratik olarak “Çukur Bizans” ismiyle adlandırılan “Billon Aspron Trachy”lerdendir. Görüldüğü gibi Bizans sikkeleri içerisinde Phocas’tan sonra uzun bir boşluk söz konusu olup, Adramytteion kazılarının gelecek dönemlerinde bu boşlukların yeni buluntularla doldurulabileceği düşünülmektedir.

39 BİBLİYOGRAFYA Akat, Yücel. Treasure Of İncilipınar-İncilipınar Definesi, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, stanbul, 1986 Arslan, Melih. Museum of Anatolian Civilizations Roman Coins, (ed.) Jean Öztürk ve Chris Lightfoot, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü, Ankara, 992. Arslan, Melih. “Roma Dönemi Lydia Şehir Sikkeleri”, A.M.M Yıllığı (2005) Ashton, R.H.J. “Knossos Royal Road South 1971 And 1972 Excavations: The Coins” BSA 84 (1989) Atak, Erdoğan. Antik Grek Sikkeleri Kataloğu, Antikite Yayınları, İstanbul, 1994. Atak, Erdoğan. Antik Roma Sikkeleri Kataloğu, Antikite Yayınları, İstanbul, 1994. Atak, Erdoğan. Antik Bizans Sikkeleri Kataloğu, Antikite Yayınları, İstanbul, 2001. Atlan, Sabahat. Roma Tarihinin Ana Hatları I (Cumhuriyet Dönemi), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1970. Atlan, Sabahat Yılları Side Kazıları Sırasında Elde Edilen Sikkeler, TTK, Ankara, 1976. Atlan, Sabahat. Grek Sikkeleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1993. Atlan, Sabahat-Baydur, Nezahat. Grek ve Roma Sikkeleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1984. Bakır, Tomris. “Daskyleion”, HÖYÜK I (1991) Bakır, Tomris. “2500 Yıllık İlk Resmi Doğal Park: Paradeisos”, Bilim ve Ütopya 78 (2000) Balcıoğlu, T.Harimi. Tarihte Edremit Şehri, Edremit Halkevi Yayını, Balıkesir, 1937. Baydur Nezahat. Roma Sikkeleri, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1998. Beksaç, Engin. “Adramytteion/Ören 2001 Kazısı”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt (2002) Beksaç, Engin. “Adramytteion ve Adramytteion 2001 Kazısı”, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu Bildiriler (2002) Beksaç, Engin. “Adramytteion/Ören 2002 Yılı Kazısı”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt (2003) Bickerman, E.J. Chronology of Ancient World, Thames and Hudson, London, 1980. Bosch, Emin. İstanbul Arkeoloji Müzeleri Eski Sikkeler Rehberi I. Bölüm Yunan-Romen-Bizantin ve Avrupa Sikkeleri, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1951. Bürhaniye, Bürhaniye Halkevi Neşriyatı, İstanbul, 1939. Cahen, Claude. Türklerin Anadolu’ya İlk Girişi, Çev. Yaşar Yücel-Bahaeddin Yediyıldız, TTK, Ankara, 1992. Classical Numismatic Review, Lancaster, Pennsylvania, London, Seaby Coin & Medal Bulletin Vol. XXI, 1 (1996). Classical Numismatic Review, Lancaster, Pennsylvania, London, Seaby Coin & Medal Bulletin Vol. XXI, 2 (1996). Çoruhlu, Tülin. “Pişmiş Toprak ve Keramik Buluntular (Adramytteion/Ören 2001 Kazısı)”, 24. Kazı Sonuçları Toplantısı 1. Cilt (2002) Çoruhlu, Tülin. “Ören 2002 Kazısı Ortaçağ Keramik, Cam ve Metal Buluntuları (Adramytteion/Ören 2002 Yılı Kazısı)”, 25. Kazı Sonuçları Toplantısı 2. Cilt (2003) Çoruhlu, Tülin. “Ören (Adramytteion Antik Kenti) 2004 Kazı Çalışması Raporu” (Resmi Rapor-Baskıda). Ebcioğlu, İsmet. “Phrygia Hadrianopolis’ine Ait Yayınlanmamış Bir Sikke”, Arkeoloji ve Sanat (1985) Goodacre, Hugh. A Handbook of the Coinage of The Byzantine Empire, Spink and Son, London, 1971. Harl, Kenneth W. Kazılarda Bulunan Sikkelerin Tanımlanması İçin Rehber Bizans (MS ), Çev. Burçak Delikan, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 2002. Herodotos. Herodot Tarihi, Çev. Müntekim Ökmen, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1973. Howgego, Christopher. Sikkelerin Işığında Eskiçeğ Tarihi, Çev. Oğuz Tekin, Homer Kitabevi, İstanbul, 1998. Lloyd, Seton. Türkiye’nin Tarihi-Bir Gezginin Gözüyle Anadolu Uygarlıkları, Çev. Ender Varinlioğlu, TÜBİTAK, Ankara, 2003. Mansel, A. Müfid. Ege ve Yunan Tarihi, TTK, Ankara, 1971. Mattingly, Harold. Roman Coins From The Earliest Times to The Fall of The Western Empire, Methuen, London, 1928. Monetarium No 58, Zürich, 1992. Monetarium No 59, Zürich, 1993. Ostrogorsky, Georg. Bizans Devleti Tarihi, Çev. Fikret Işıltan, TTK, Ankara, 1995. Özdemir, Zekeriya. Adramytteion’dan Efeler Toprağı Edremit’e, Ankara, 2000. Plant, Richard. Greek Coin Types and Their Identifications, London, 1979. Ramsay, William M. Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası, Çev. Mihri Pektaş, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul, 1960. Salman, Mustafa. Balıkesir Tarih Coğrafyası, Türkdili Matbaası, Balıkesir, 1957. Seaby, H.A. Greek Coins and Their Values, Seaby Publications, London, 1975. Sear, David R. Greek Coins and Their Values Vol. 2 Asia and Africa, Seaby Publications, London, 1979. Sevin, Veli. “Eski Anadolu Halkları: Mozayiğe Genel Bir Bakış”, PALMET II (1998) Sevin, Veli. Başlangıçtan Perslere Kadar Anadolu Arkeolojisi, Der Yayınları, İstanbul, Strabon. Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika : XII-XIII-XIV), Çev. Adnan Pekman, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, 1993. Tavukçu, Z.Aydın. “Erzurum Müzesi’nde Sergilenen Bir Grup Roma Sikkesi-A Group of Roman Coins Exhibited in the Erzurum Museum”, Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi 13 (2004) Tekin, Oğuz. Eski Yunan Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul, 1998. Uzunçarşılı, İ.Hakkı. Karasi Vilayeti Tarihçesi, Yay.Haz. Abdülmecid Mutaf, Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı, Balıkesir, 2000.