İÇSEL ÖLÇEK EKONOMİLERİ, FARKLI PİYASA YAPILARI VE DIŞ TİCARET

... konulu sunumlar: "İÇSEL ÖLÇEK EKONOMİLERİ, FARKLI PİYASA YAPILARI VE DIŞ TİCARET"— Sunum transkripti:

1 İÇSEL ÖLÇEK EKONOMİLERİ, FARKLI PİYASA YAPILARI VE DIŞ TİCARET
Bu sunum, büyük ölçüde Krugman, Paul, Maurice Obstfeld ve Marc Melitz, (2012), International Economics: Theory and Policy , 9/E, Pearson kitabının 8. Bölümünden Türkçe’ye çevrilerek hazırlanmıştır.

2 Giriş Ölçek ekonomileri, büyük firmaların küçük firmalara kıyasla maliyet avantajına sahip olması durumunda ortaya çıkmakta ve endüstrinin eksik rekabetçi bir piyasa yapısı sergilemesine neden olmaktadır. İçsel ölçek ekonomilerinin varlığı durumunda üretim düzeyi arttıkça ortalama maliyetler düşmektedir. Tam rekabetçi şartlar altında firmaların ürettiği mal ve hizmetlerin fiyatı marjinal maliyetlerine eşitlenecektir. Dolayısıyla, aynı zamanda içsel ölçek ekonomilerinin geçerli olduğu bir durumda firmalar çıktının başlangıç birimlerinin üretiminden kaynaklanan yüksek maliyetleri karşılamakta zorlanacaklardır. Başka bir deyişle, tam rekabetçi şartlar bu firmaların piyasadan çekilmelerine yol açacaktır.

3 April 29th, :04 Real Hereke Carpets or China’s false Carpets…. By Metin Yılmaz Finally, after Iran and Afghanistan,China is being produced false Hereke carpets in China  and China has been changed a town name to “Hereke” so China produces and sells all over the world low-quality cheap carpets under the Hereke name in false Hereke/China. A silk Hereke carpet.. However, China couldn’t reach real Hereke carpets quality because China even Iran and Ahghanistan could use  5 to 7 colours on a rug but on the a real Hereke carpets the Turks use over 30 colors, China and others can use between 4 to 16 knots per square centimeter but  real Hereke carpet’s  minimum of 36 and can go up to 1,225. 1,225 is a world world record. Colours variety and knot are most important about Carpet quality. Also real Turkish Hereke carpets are % 100 handmade but Chinese of course not… Bye the way, real Hereke is smal town near Istanbul and the Hereke Carpet factory was founded  by Sultan Abdulmecit in 1843 . Hereke Carpet symbols of quality and grandeur and it is the most expensive and quality carpet all over the world.

4 Eksik Rekabet Teorisi Eksik rekabet şartlarında firmalar ürettikleri malların fiyatlarını etkileyebildiklerinin ve daha fazla mal satabilmek için fiyatı düşürmek zorunda olduklarının farkındadırlar. Böyle bir durum, belirli bir malın az sayıda büyük üreticisi olduğunda ya da her bir firma farklılaştırılmış mallar ürettiğinde ortaya çıkmaktadır. Her bir firma kendisini kendi ürünü üzerinde fiyat yapıcı olarak görmektedir.

5 Monopol (Tekel) Monopol endüstride tek bir firmanın faaliyet gösterdiği; oligopol ise endüstride az sayıda firmanın faaliyet gösterdiği piyasa yapılarıdır. Bu endüstrilerde marjinal gelir, birim fiyattan düşüktür. Bir firma daha fazla satış yapmak için sadece satacağı ilave birimlerin değil, tüm birimlerin fiyatlarını düşürmek zorundadır. Bu nedenle marjinal gelir fonksiyonu, talep fonksiyonunun altında yer almaktadır.

6 Şekil 1: Monopolde Fiyatlama ve Üretim Kararları

7 Monopolcü (Tekelci) Rekabet
Monopolcü rekabet şu varsayımların geçerli olduğu bir eksik rekabet endüstrisi modelidir: Her bir firma kendi ürününü farklılaştırabilir, Her bir firma rakiplerinin uyguladığı fiyatı veri kabul eder.

8 Endüstri İçi Ticaretin Önemi
Endüstri İçi Ticaret benzer malların karşılıklı ticaretini açıklamaktadır. Bu ticaret yapısı, ticaretten kazançları artıracak iki yeni kanal ortaya çıkarmaktadır: Daha düşük fiyatlardan tüketim çeşitliliği, Firmaların üretim güçlerini birleştirerek ölçek ekonomilerinden yararlanmaları. Küçük ülkeler, büyük ülkelere kıyasla entegrasyondan daha fazla kazanç elde edebilmektedirler.

9 Dünya ticaretinin yaklaşık olarak %25-50’si endüstri içi ticaret yapısı sergilemektedir.
Burada en dikkat çeken noktalardan birisi de gelişmiş ve sanayileşmiş ülkelerin mamul mal ticaretidir ki bu ticaret dünya ticaretinin büyük bir kısmını oluşturmaktadır. Örneğin ABD’de nispi olarak daha fazla nitelikli emek, teknoloji ve fiziksel sermaye gerektiren ilaç, kimya ve özel makineler gibi endüstriler endüstri içi ticaret yapısı göstermektedir.

10 Tablo 1: ABD Endüstrilerinin Endüsti İçi Ticaret Endeksi, 2009

11 Tablo 4. 10: Intra Industry Trade Pattern of Turkish Exports.
Raw Metarial Intensive Industry Labor Intensive Industry Capital Intensive Easy to Imıtate R&D Industry Difficult to Imitate R&D Industry Toplam IIT MIIT 1980 48,1 55,6 65,3 13,0 4,8 53,8 1981 61,7 1,0 44,3 0,7 82,9 0,2 18,5 -0,7 11,1 69,0 0,3 1982 72,6 37,6 88,9 21,6 20,5 -0,4 78,3 1983 71,1 -0,5 40,6 83,2 -1,0 18,9 21,5 -0,2 76,6 1984 70,8 -0,3 34,5 0,8 83,7 -0,1 15,4 20,6 -0,9 79,7 0,0 1985 65,8 -0,8 33,4 92,7 23,8 0,5 35,7 0,1 82,5 1986 86,8 45,0 84,1 22,2 80,3 1987 75,3 -0,6 47,4 75,2 33,2 48,5 0,9 1988 68,6 46,9 0,6 93,6 39,7 35,6 82,2 1989 69,4 44,1 93,5 46,0 23,9 84,8 1990 60,6 56,6 80,2 40,2 18,2 73,5 1991 74,7 56,7 0,4 37,3 20,2 78,5 1992 69,6 57,4 76,9 35,3 24,2 77,5 1993 64,4 68,9 29,2 18,3 68,5 1994 77,3 56,5 97,0 35,9 30,2 87,5 1995 64,5 67,2 27,9 26,0 75,5 1996 57,7 73,7 77,6 28,1 25,2 69,5 1997 63,1 73,3 69,8 31,2 70,2 1998 70,0 71,3 69,2 29,3 74,0 1999 65,7 65,5 82,0 32,9 42,0 79,1 2000 44,7 72,8 64,2 32,3 40,7 67,5 2001 57,5 61,0 94,0 53,6 86,2 2002 50,4 64,6 96,4 52,8 82,3 2003 50,0 63,6 92,8 50,7 50,2 81,1 2004 67,6 91,2 52,5 78,6 2005 69,9 89,9 51,0 49,1 77,2 2006 47,6 74,2 92,0 50,8 53,3 76,0 2007 48,8 75,9 95,1 46,3 58,5 77,4 2008 44,5 74,1 44,9 63,4 Kaynak: Tarafımızdan hesaplanmıştır.

12 Ticaretin Maliyeti ve İhracat Kararı
Pek çok ABD firması ihracat faaliyeti yapmamaktadır. 2002’de ABD’deki imalat firmalarının sadece % 18’i yurt dışına satış yaptığını rapor etmiştir. Üretimlerinin büyük bir kısmını ihraç eden endüstrilerde bile, kimya, makine, elektronik ve ulaştırma gibi, % 40’tan daha az oranda firma ihracat faaliyetini raporlamıştır. Ticaret maliyetlerinin ticareti azaltmasının ana nedeni, ülke dışındaki tüketicilere satış yapmak isteyen firma sayısını önemli ölçüde düşürmesidir. Ticaret maliyetleri yurt dışına satış yapan firmaların ihracat hacimlerini düşürmektedir.

13 Tablo 2: ABD’de İhracat Satışı Rapor Eden Firmaların Endüstriye Oranı, 2002

14 Damping Damping bir fiyat farklılaştırmasıdır.
Damping, bir malın dış piyasalarda iç piyasadan daha düşük bir fiyattan satılmasıdır. Bir malın ihraç fiyatı üretim maliyetinin altındaysa da damping olarak tanımlanır. GATT Md.VI, Bir malın ithalatçı ülke piyasasında “normal fiyatı” nın altında satılması…

15 Sürekli damping Geçici damping Yıkıcı damping Konjonktürel damping Sübvansiyon dampingi Sosyal damping Eko-damping

16 Dampingin başarılı olması için iki koşul gerekir:
İç ve dış piyasalar birbirinden ayrılmış olmalıdır. Malın farklı piyasalardaki fiyat talep elastikiyetlerinin farklı olması gerekir.

17 Dampinge müdahale edilmeli mi?
Tüketiciye etkisi Yurt içi üreticiye etkisi Hakkaniyetli ticaret (Bir haksız rekabet unsuru olarak damping)

18 Fiyat farklılaştırması ve damping
Price İç Piyasa Price Dış Piyasa PDomestic PExport MC MC DForeign MR DDomestic MR QDomestic QExport Quantity Quantity

19 KARTEL Kartel, üreticilerin fiyat, piyasa paylaşımı, teknoloji transferi vb. konularda kendi aralarında açıkça ve resmen veya gizlice yaptıkları anlaşmalardır. Kartellerin Sakıncaları: Tüketicilerin sömürülmesi, Eksik kapasite kullanımı, AR-GE çalışmalarının yapılmaması, Dış piyasaya açılmak istememe, Ucuza üretilen malların karşılaştırmalı üstünlüklerinin giderilmesi, Rantların doğması.

20 Kartellerin Olası Yararları:
Teknik bilgi alışverişine olanak sağlama, Malların standartlaşması, Reklam masraflarından tasarruf, Politik gerginliklerin önlenmesi, Faktör israfının ve piyasa dalgalanmalarının önlenmesi.

21 Chamberlin Modeli H.Chamberlin,The Theory of Monopolistic Competition,1933
Pk MC1 MC2 MC3 MCk MCk E Dk MRk q q1 q2 q3 qk

22 Kartellerin Başarı Şartları
R. Caves (1977)’e göre kartellerin başarı şartları şöyle sıralanabilir: Talep elastikiyeti düşük olmalıdır, Firmalar kartele girmekte istekli olmalıdır, Potansiyel satıcılar olmamalıdır, Alıcıların örgütlenme olanağı olmamalıdır, Mal homojen olmalıdır, Üyeler kartele sadakatle bağlı kalmalıdır.

23 Çok Uluslu Şirketler ve Dış Kaynak Kullanımı
Doğrudan yabancı yatırımlar veya DYY (FDI) bir firmanın başka bir ülkede doğrudan kontrol veya sahiplik şeklinde firmalara sahip olması biçimindeki yatırımları anlamına gelmektedir. Eğer bir yabancı firma diğer bir kuruluşun en az % 10’una sahipse iki firma da uluslararası şirket olarak sınıflandırılmaktadır. % 10 ve üzeri sahiplik doğrudan kontrol olarak değerlendirilmektedir.

24 Greenfield (yeşil alan) DYY bir şirketin yurt dışında yeni bir üretim tesisi kurması durumudur.
Brownfield (kahverengi veya boz) DYY (veya sınır ötesi evlilikler ve edinimler) bir firmanın yabancı bir firmanın kontrolünü ele geçirecek şekilde hisselerini satın alması ile ortaya çıkmaktadır.

25 DYY girişlerinin en büyük kısmı gelişmiş ülkelere yönelmiştir
DYY girişlerinin en büyük kısmı gelişmiş ülkelere yönelmiştir. Bu ekonomilere yönelik doğrudan yabancı yatırımlar oldukça dalgalı bir seyir izlemektedir. Gelişmekte olan ve yükselen ekonomilere yönelik DYY girişlerinin payında ise istikrarlı bir artış gözlenmektedir.

26

27 Inflows of Foreign Direct Investment, 1980-2009
Source: UNCTAD, World Investment Report, 2010.

28 Source: UNCTAD, World Investment Report, 2013.

29 Source: UNCTAD, World Investment Report, 2012.

30 DYY’nın iki temel türü:
Yatay DYY bağlı şirketin üretim sürecini dünyanın başka bir yerinde kopyalaması Dikey DYY üretim zincirinin kırılması ve üretim süreçlerinin bağlı şirketin bulunduğu yere kaydırılması Dikey DYY temelde ülkeler arasındaki üretim maliyeti farklılıkları tarafından yönlendirilmektedir. Gelişmekte olan ülkelere yönelik DYY hareketleri daha çok bu türdendir.

31 Gelişmiş ülkeler arasındaki sermaye akımları yatay DYY özelliği göstermektedir.
Bu türden DYY kararlarında ticaret ve ulaştırma maliyetleri, üretim maliyetleri farkından daha önemli bir rol oynamaktadır.

32 Şekil 3: Gelişmiş Ülkelerden Çıkan Doğrudan Yabancı Yatırımlar, 2007-2009
Source: UNCTAD, World Investment Report, 2010.

33 FOREIGN DIRECT INVESTMENT PROFILE OF TURKEY
As of 2012 year-end, foreign direct investment (FDI) inflows to Turkey have reached $12.4 billion. In 2012, FDI inflows to Turkey decreased by 23% compared with 2011 in line with the global FDI flows. FDI inflows to Turkey is expected to be between $15-20 billion in 2013.

34 In 2012, out of $12. 4 billion FDI inflows to Turkey; $9
In 2012, out of $12.4 billion FDI inflows to Turkey; $9.3 billion represents the net capital inflow, $416 million is other capital inflows, and $2.6 billion is the real estate acquisitions and sales of non residents in Turkey. According to the provisional data* , as of 2012, FDI stock value in Turkey is $181 billion. According to the Ministry of Economy, as of 2012 year-end, the number of foreign capital companies reached

35 In 2012, 55% of total inflows were to the industrial sector and 45% were to the services.

36

37 United Kingdom, Austria, Luxembourg, Netherlands, and Germany are the countries with the highest FDI flows to Turkey in 2012. European countries have accounted for 78.5% of FDI inflows to Turkey for the last five years. For the same period, Asian and North American countries have accounted for 14.5% and 6.5% of FDI inflows to the country, respectively.

38

39 Referans KRUGMAN, Paul, Maurice OBSTFELD ve Marc MELITZ, (2012), International Economics: Theory and Policy , 9/E, Pearson. ACAR, Sadık, (2004), Uluslararası Reel Ticaret: Teori, Politika, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir. SEYMEN, Dilek, (2002), “Dış Ticarette Yeni Korumacı Eğilimler ve Türk Dış Ticareti Açısından Değerlendirilmesi”, (Dan. Prof. Dr. Sadık Acar), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, Yıl: Ekim-Aralık 2002.