KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK

... konulu sunumlar: "KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK"— Sunum transkripti:

1 KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK
Tanım ve Modeller

2 Sosyal Sorumluluk nedir?
Tanım Kaynak Örgüt Türü Sosyal sorumlu olmak yasal düzenlemelerin ötesinde, insan sermayesine, çevreye ve paydaşlar ile olan ilişkilere yatırım yapmaktır. Avrupa Komisyonu (2001:6), Yeşil Kitap. Hükümetler arası örgüt Asgari yasal gerekliliklere uyumun ötesinde işletmelerin kendi rekabet ve daha geniş toplumun çıkarlarını da göz önünde bulundurarak işletmeler tarafından gerçekleştirilen gönüllü faaliyetlerdir. Birleşik Krallık Hükümeti (2012), Hükümet Sabancı Topluluğu’nu oluşturan tüm kurumlarımızdan faaliyetlerinin ekonomik, sosyal ve çevresel etkilerini sorumluluk anlayışı içinde yönetmelerini ve toplumu geliştirmeyi öncelikli olarak gündemlerinde tutmalarını bekleriz. Sosyal sorumluluk anlayışımızı ve bu konudaki önceliklerimizi toplum ve çevre için en iyi olanı dikkate alarak belirleriz. Sabancı Holding (2012), Kurumsal Sosyal Sorumluluk Politikası ve İlkeleri Holding

3 Sosyal Sorumluluk nedir?
Tanım Kaynak Örgüt Türü Sosyal sorumluluk vizyonumuzun temelinde “Bu ülkeden kazandığımızı bu ülkeye vermek, Türkiye ile birlikte büyümek” felsefesi yatıyor. Bu çerçevede ülkenin öncelikli ihtiyaç alanları ile ülkemizi, dünyayı ileri götürecek eğitim, çevre ve kültür-sanat gibi evrensel değerlere odaklanıyoruz. Tofaş (2012), Şirket İşletmelerin farklı paydaşların çıkarlarını dengelerken ekonomik, sosyal ve çevresel açılardan sürdürülebilir tutum sergilemeye bağlılıklarıdır. KSS Asya (2012), Sosyal İşletme

4 Sosyal Sorumluluk nedir?
Sosyal sorumluluk araştırmacıların ve uygulayıcıların üzerinde genel bir fikir birliğine varamadığı bir kavramdır. Tanımlamalardaki bu farklılıklar işletmelerin toplumdaki rolü ne olmalı sorusuna olan farklı yaklaşımlara (Crane, Matten ve Spence, 2008:5), coğrafya, kültür, gelenek, eğitim, politik eğilim, zenginlik ve endüstriyel dinamikler gibi çeşitli faktörlere dayandırılmaktadır (Kağnıcıoğlu, 2007:6).

5 Sosyal Sorumluluğun Özellikleri
Sosyal sorumluluk yasal zorunlulukların ötesinde kurumların gönüllü olarak benimsediği bir davranış biçimidir. Ekonomik davranışların sonucu olan çevre kirliliği, işyerindeki insan hakları ihlalleri, yer değiştirme veya küçülmenin sosyal ve ekonomik etkileri, zehirli veya tehlikeli ürünlerin sağlık üzerindeki etkileri (Husted ve Allen, 2006) gibi dışsallıklar içselleştirilir veya yönetilir.

6 Sosyal Sorumluluğun Özellikleri
Hissedarların ötesinde tüketiciler, çalışanlar, tedarikçiler ve yerel toplumlar gibi çeşitli paydaş gruplarının çıkarları ve onlar üzerindeki etkiler dikkate alınır. Çeşitli paydaş gruplarının çıkarlarının göz önünde bulundurulması sosyal ve ekonomik sorumlulukların uyumunu da beraberinde getirmektedir. Bu kapsamda şirketlerin sosyal sorumlu olarak nasıl ekonomik olarak da fayda sağlayacağı ele alınır. (business case for CSR)

7 Sosyal Sorumluluğun Özellikleri
Sosyal sorumluluğun sosyal konulara ilişkin bir uygulamalar ve stratejiler ötesinde bu uygulamalara dayanak oluşturan bir felsefe veya değerler seti olduğu da belirtilir. Değerler boyutu taşıması bu konudaki farklı görüşler bulunmasının nedenlerinden biri olarak gösterilir. Sosyal sorumluluk dünyanın bazı bölgelerinde hayırseverlik ile ilişkilendirilmektedir fakat günümüz tartışmalarına bakıldığında sosyal sorumluluğun hayırseverlik ve toplumsal projelerin ötesinde şirketin üretim, pazarlama, satın alma, insan kaynakları yönetimi, lojistik, finans vb. tüm operasyonları ile ilgili olduğu görülür.

8 1. Carroll’ın (1991) “sosyal sorumluluk piramidi”
Hayırsever Sorumluluklar (Philanthropic) İyi bir kurumsal vatandaş olmak. Topluma kaynak aktarmak, yaşam kalitesini artırmak. Etik Sorumluluklar Etik olmak Doğru, hakkaniyetli ve adil olanı yapma yükümlülüğünü taşımak.. Zarardan kaçınmak. Yasal Sorumluluklar Yasalara uymak. Yasalar doğru ve yanlışın toplumsal olarak yasalaştırılmasıdır. Oyunu kurallarına göre oynamak. Ekonomik Sorumluluklar Kar elde etmek. Tüm diğerlerinin dayandığı temeldir.

9 1.1. Sosyal Sorumluluk Piramidine Yönelik Eleştiriler
KSS alanları arasında bir hiyerarşi sunduğu düşünülebileceği belirtilmiştir. Piramidin tepesinde yer alan gönüllü sorumlulukların şirketler tarafından çaba gösterilmesi gereken en önemli veya en değerli alan olarak anlaşılabilir. KSS alanlarının kesişen doğasını kapsamaz. "Hayırseverlik/gönüllü” kategorisini de ayrıca kullanmasının bazıları için kafa karıştırıcı veya gereksiz olabilir.

10 2. Schwartz ve Carroll (2003), Kurumsal Sosyal Sorumluluk: Üç Alan Yaklaşımı
Sadece Etik Ekonomik/ Etik Yasal/ Etik Yasal/ Etik Ekonomik/ Yasal/ Etik Sadece Ekonomik Ekonomik Yasal Sadece Yasal

11 2.1. Üç Alan Yaklaşımının Özellikleri
Carroll’un piramit modelinden farklı olarak hayırseverlik kategorisi etik ve/veya ekonomik alanlar içerisinde ele alınmıştır. Bu kapsamda ekonomik, yasal ve etik olmak üzere üç sorumluluk alanından bahsedilmektedir. Modeli göstermek üzere Venn şemasının kullanılması üç alandan birinin diğerlerine göre ilk bakışta daha önemli veya belirgin olmadığını göstermektedir. Üç alan modelinin en önemli özelliği, ekonomik, yasal ve etik alanların birbirleri ile örtüşen doğasını göstermesidir.

12 Ekonomik Alan Ekonomik alan, Carroll’un da açıklamasında uygun olarak şirkete direkt veya dolaylı olarak olumlu ekonomik etkide bulunacak faaliyetleri kapsamaktadır. Ancak bir şirketin daha karlı alternatifi bulunmasına rağmen karını artırmayı (veya kaybı azaltmayı) amaçlamaması veya bir faaliyete firma üzerindeki ekonomik sonuçlarını düşünmeden dahil olması ekonomik alan dışında değerlendirilmektedirKusurlu işletme kararı yine ekonomik alan içerisinde değerlendirilecektir.

13 Yasal Alan Yasal Güdünün Türü Tipik Kurumsal/Yönetimsel Tepki
Pasif Uyum (Yasal alanın dışında) “Geriye baktığımızda yasaya uyduğumuzu görüyoruz.” Kısıtlayıcı Uyum “Biz başka bir şey yapmak istiyorduk fakat yasa bizi önledi.” “Yasaya uymak için bunu yaptık.” Fırsatçı Uyum “Yasa bunu yapmamıza izin veriyor.” “Daha az bağlayıcı yasal standartlardan dolayı bu yetki alanında faaliyet gösteriyoruz.” Yasal Davadan Kaçınma “Böyle yaptık çünkü başka türlü dava açılabilirdi.” “Dava düşürülecek.” Yasa Beklentisi “Yasa yakın zamanda değişecek.” “Yasa için değişikliği sahiplenmek istedik.”

14 Etik Alan Üç alan modeli içerisinde yer alan etik alan, genel olarak toplumun ve ilgili paydaşların etik beklentilerini içermektedir. Bu kapsamda hem yerel hem de küresel şartlara (imperative) duyarlılık vurgulanmaktadır. Bu noktada Carroll’un tanımladığı kavram geleneksel (conventional), sonuçcu (consequentialist) ve ahlaksal (deontological) etik standartlar kapsamında yeniden ele alınmaktadır.

15 Ekonomik/Etik Ekonomik ve etik nedenlerden dolayı hayır kuruluşlarına yardım da bulunan işletmeler Çevre sektöründeki, sosyal ve çevresel yatırım fonu endüstrisindeki işletmeler veya yeşil ürünlerin satışında yer alan The Body Shop gibi işletmeler Star Kist’in yunuslar için güvenlikli ağlar kullanma kararı 3M’in atık azaltma programı Tekstil üreticisi Malden Mills’in fabrika binasına zarar veren şiddetli yangından sonra Massachusetts’de kalması ve fabrikalar yeniden inşa edilene kadar yasal bir zorunluluk olmamasına rağmen çalışanlarına maaş ve sağlık haklarını ödemeye devam etmesi

16 Ekonomik/Yasal Bu kapsamda ise daha az faaliyet bulunmaktadır çünkü yasaya uyan faaliyetlerin aynı zamanda da etik olduğu düşünülmektedir (Schwartz ve Carroll, 2003:517). Ancak fırsatçı bir şekilde yasaya uyan ve yasal ve idari açık arayan şirketler bu kapsama dahil edilebilir. İflas kanununun kullanılması etik dışı olmamasına ve zaman zaman bazı işlerin korunmasını sağlamasına rağmen, şirketlerin bu kanunu fırsatçı bir şekilde kullanmasının etik dışı olduğu belirtilmektedir. Çevre, işçi güvenliği ve ürün güvenliği konularında daha düşük yasal standartlara sahip olması nedeni şirketlerin üçüncü dünya ülkelerinde faaliyet göstermesi şirketlerin yasadan faydalanması olarak değerlendirilmektedir

17 Yasal/Etik Herhangi bir ekonomik fayda yerine yasal gereklilik ve etik olmasından dolayı gerçekleştirilen faaliyetler bu kategoride yer almaktadır. Uzun dönemli ekonomik kazanç sağlayacağı düşünülmese de çevre kirliliğini önleyici bir aracın yasal ve etik olduğu için takılması bu kategoride örnek olarak verilebilir. General Electric’in Hudson River’da daha önce yasal iken serbest bıraktığı PCB (poliklorlu bifebil) araması Ek maliyete bakılmaksızın daha önce yapılan bir haksızlığı gidermek üzere yapılan faaliyet Smith & Wesson’ın ürettikleri tabancaya güvenlik özellikleri koyması

18 Ekonomik/Yasal/Etik Aynı anda hem ekonomik, hem yasal hem de etik ilkelerden dolayı gerçekleştirilen faaliyetler bu kategoride yer alır. Procter & Gamble’ın toksik şok sendrom ile ilgili potansiyel ilişkisine bağlı olarak Rely tamponları raflardan toplatması Wal-Mart’ın Kanada’aki mağazalarında sigara satışını bırakması ekonomik (halkla ilişkiler vb.), yasalardaki değişiklik beklentisi ve etik değerlendirmelerinin sonucu olduğu belirtilmektedir

19 Üç Alan Yaklaşımının Kısıtları
Üç alan yaklaşımında yer alan salt ekonomik, salt etik veya salt yasal alanların iç içe ve birbirinden ayrılamaz olduğu belirtilebilir. Bu modelde her birine ayrıca yer verilmiş olmasına rağmen bu alanların belirli ölçüde birbiri ile çakıştığı kabul edilir (Schwartz ve Carroll, 2003:520). Salt ekonomik, salt yasal ve salt etik alanların uygulama alanları kısıtlı olacak olduğundan modelin kavramsal veya uygulama alanları sınırlı olacaktır ancak kavramsal çerçeve de hepsinin bulunması uygun görülmüştür (Schwartz ve Carroll, 2003:521).

20 E-Posta: smac@sakarya.edu.tr