T.C. AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI

... konulu sunumlar: "T.C. AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI"— Sunum transkripti:

1 T.C. AİLE VE SOSYAL POLİTİKALAR BAKANLIĞI
ASDEP EĞİTİCİ EĞİTİMİ ASDEP Kapsamında Gözlem ve Görüşmenin Önemi Doç. Dr. Yusuf GENÇ

2 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakat=görüşme=karşılıklı konuşma=buluşma
Belli bir amaçla yüz yüze gelen iki veya daha fazla kişinin, sözel ve sözel olmayan davranış ve teknikler kullanarak yaptıkları bir etkileşim sürecidir ve bireyi tanıma çalışmalarında en yaygın olarak kullanılan bir tekniktir. Görüşme Bireylerin; Kendisini tanımasını sağlama Davranışlarını fark etmesi yönünde cesaretlenmesini sağlama, Duygusal baskıdan kurtulmasına destek verme Başkalarıyla olan ilişkilerini düzenleme Bazı tutum ve alışkanlıklarını kavrayıp değiştirmesine yardımcı olma tekniğidir. Görüşme sadece bir konuşma değildir 2/47

3 Mülakat/Görüşme ve Konuşma Arasındaki Farklılıklar
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakat/Görüşme ve Konuşma Arasındaki Farklılıklar 3/47

4 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME SH MÜDAHALESİ
Vaka ile çalışma nasıl başlamış olursa olsun, yardım sürecinin başlangıcından itibaren sosyal hizmet uzmanı ve vaka arasında bir iletişim ve etkileşim başlar ve tüm mesleki ilişki boyunca bu süreç devam eder. müracaatçının ihtiyaçlarını karşılamak ve sorunlarını çözmek üzere çalışmalar yürütürken bir taraftan da gözlem yapma, görüşme, iletişim kurma ve yardım becerilerini kullanır 4/47

5 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Gözlem Müracaatçılar çoğu kez sözel olmayan mesajlar da verir. Sözsüz mesajlar genellikle davranışları ile duygularını yansıtma/ ifade etme şeklindedir. Meslek elemanı, müracaatçıların beden dilini, görüşmenin başında ve en sonunda ifade edilen cümlelerinin içeriğini, görüşme sürecindeki değişiklikleri iyi gözlemlemelidir. Eğer müracaatçı bir aile sistemi ise ailede görüş birliği içinde olunan konulara, uyuşmazlıklara, çelişkilere ya da konuşma esnasındaki sessizlik veya boşluklara ya da çatışma noktalarına dikkat edilmelidir 5/47

6 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşme/mülakatta Kullanılan Teknikler
Yüzleştirme Somutluk Başkalarını Anlama Kendini Açma Saydamlık/İçtenlik- Bireyin hissettikleri, duygu ve düşüncelerini,çarpıtmadan karşısındakine iletmesidir.  İlişkinin Şimdi ve Buradalığı Müracaatçının Motivasyonu 6/47

7 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME 2. Destekleyici görüşme
Mesleki görüşmeler biçimlerine göre 1. İlk görüşme 2. Destekleyici görüşme 3. Çalışmayı sonlandırma görüşmesi ve 4. İzleme görüşmesi diye gruplandırılır. . 7/47

8 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşmenin temel amaçları
Kişilere önemli kişisel kararlar alma konusunda yardımcı olma, Kişilere sorunları/ihtiyaçları konusunda yardımcı olma, Sağlıklı kişisel gelişimi tamamlamaya yardımcı olma. 8/47

9 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakat Sürecinin Aşamaları: Aşama 1: İlk mülakat Aşama 2: Müracaatçı tarafından sunulan ihtiyaç ya da sorunun tanımlanması Aşama 3: Hedef ve amaç oluşturma, somutlaştırma Aşama.4: Mesleki görüşmelere (planlı değişim sürecine başlama) seçenekler oluşturma ve uygulama Aşama 5: Sonlandırma ve takip 9/47

10 Sosyal hizmet uygulamasında kullanılan iletişim becerileri
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Sosyal hizmet uygulamasında kullanılan iletişim becerileri Gözlem yapma becerileri, Dinleme becerileri, Soru sorma becerileri, Odaklanma, Rehberlik etme Yorumlama becerileri İklim oluşturma becerileri

11 Mesleki Görüşmede Gerçekleşmesi Hedeflenen Amaçlar I
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşmenin Amaçlar ASDEP görüşmesinde hedef müracaatçının ihtiyaç, istek ve problemleridir Mesleki Görüşmede Gerçekleşmesi Hedeflenen Amaçlar I Ruh sağlığını koruma, Kişisel gelişimini sağlama, İçinde bulunduğu ortama uyum sağlama, Çeşitli korkuları yenme, Kişisel etkinliğini arttırma, Güven duygusunu geliştirme, 11/47

12 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşmenin Amaçlar
Mesleki Mülakatla Gerçekleşmesi Hedeflenen Amaçlar II Problem çözme becerilerini sağlama, Zamanı etkin kullanma, Geleceğe ilişkin planlar yapabilme, Kişilerarası ilişkilerde başarılı olabilme, Sosyal ortamlarda atılgan olabilme, Kendine ait değerler sistemi geliştirebilme 12/47

13 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mesleki görüşmelerde amaçlar Yakın Vadeli Orta Vadeli Uzak Vadeli Bu amaçlar küçük, somut ve belirgin amaçlardır. ASDEP görevlisi ve müracaatçı arasında güvene dayanan açık bir ilişkinin kurulması, Müracaatçının rahatlaması, şikâyet konularının kaybolması, Müracaatçının problemi ifadelendirmesi, Müracaatçının problem konusunda içgörü kazanması 13/47

14 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Problemin çözümü,
Orta Vadeli Amaçlar Bunlara mülakat seansları sonunda ulaşılmaya çalışılır. Problemin çözümü, Müracaatçının kendi gücünü ve olanaklarını daha iyi tanıması, geliştirmesi Karar verme becerisi kazanması Kendisiyle ilgili alternatifler yaratabilmesi ve aralarında seçim yapabilmesi 14/47

15 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Kişisel bütünlüğün sağlanması Varoluşunu sürdürme
Uzun Vadeli Amaçlar, insanlığın genel olarak ulaşması arzulanan amaçlardır. Kişisel bütünlüğün sağlanması Varoluşunu sürdürme Kendini oluşturma ve kendini gerçekleştirme 15/47

16 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME MESLEKİ İLİŞKİNİN GELİŞMESİNE ENGEL OLAN DURUMLAR
Damgalama : “Olumsuzluk içeren bazı ifadelerle karşıdaki kişiyi tanımlamaya çalışma, Emir Verme : “Yapmalısın, etmelisin” gibi emirlerdir. Soru Sorma : Nerede geziyordun? Gibi Suçlama : “Hep problem çıkarıyorsunuz!” ifadesi karşıdaki kişinin benlik saygısını aşındırır Alay Etme : “Bu soruya böyle bir cevabı Einstein bile veremezdi.” gibi Onaylama : Bir davranışı değerinden fazla takdir etme ve abartma, güveni zedeler Reddetme : Bir davranışı değerinden eksik takdir etme veya reddetme İsimle Çağırma : Kişiyi gerçek isimi yerine başka bir isimle çağırma 16/47

17 Görüşme Sürecinde ASDEP Görevlisinin Sahip Olması Gereken Beceriler I
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşme Sürecinde ASDEP Görevlisinin Sahip Olması Gereken Beceriler I ASDEP Görevlisinin Çözüm Odaklı Mülakat Becerileri Süreci gözlemlemek, Kompliman yapmak, Müracaatçının kabullerini dikkate almak, Empati, Odağı müracaatçıya çevirmek, Farklılıkları ortaya koyabilecek sorular yoluyla çözüm konuşmasını tasarlayabilmek ve uygulayabilmek 17/47

18 Görüşme Sürecinde ASDEP Görevlisinin Sahip Olması Gereken Beceriler II
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşme Sürecinde ASDEP Görevlisinin Sahip Olması Gereken Beceriler II ASDEP Görevlisinin Çözüm Odaklı Mülakat Becerileri Sözsüz davranışlar, Tekrar ya da netleştirme soruları sormak, Açık uçlu soru sormak, Özetlemek, Tolere etmek ya da sessiz kalabilmek, Müracaatçının sözsüz davranışlarını gözlemleyebilmek, 18/47

19 ASDEP Elemanının (Danışmanının) Sahip Olması Gereken Yardım Becerileri
Karşılama/Selamlama Mülakat için plan ve hazırlık yapma İlişki kurma, Empatik kurma Kendilik bilgisi ve sezgi, içgörü geliştirme Açık uçlu soruları kullanma Kapalı uçlu soruları kullanma “Ne” sorularını kullanma Yorumlama Yeniden şekillendirme Uyum sağlama Danışmanlık yapma Kaygıyı denetim altına alma Güçlendirme ve muktedir kılma Müzakere yapma Sözleşme yapma Savunuculuk Girişken olma Etkili uygulama yapma Girişkenlik Yüzleştirme Süpervizyondan yararlanma Koruma ve kontrol Mesleki sınırları koruma Kayıt tutma Model olma Düşmanlık, saldırganlık ve şiddeti ele alabilme Odağı koruma

20 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakat Sürecinin Aşamaları: Başlangıç
Gelişme (orta) Sonlandırma 20/47

21 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakata Başlamadan Önce Planlanması Gerekenler;
Müracaatçı ile karşılaşma, Selamlaşma, Oturma düzeni, Görüşmeye başlama, Kaydın nasıl yapılacağı konusunda anlaşmaya varma, Amaç ya da gündeme başlama, Sürecin etkili iletişimle gerçeklemesi ve mülakatın sonlandırılması, Değerlendirme 21/47

22 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Görüşme Başlangıcında ASDEP Görevlisi Aşağıdaki Konularda Hazırlıklı Olmalıdır Fiziki düzenlenmenin yapılması, Görüşme yapılan yer (Ev mülakatları), Ev ödevlerinin planlanması, Bilişsel harita için kendisini hazırlaması, Rol imajı. 22/47

23 Mülakatın Orta (Gelişme) Aşamasında ASDEP Görevlisinin Rolleri I
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakatın Orta (Gelişme) Aşamasında ASDEP Görevlisinin Rolleri I Müracaatçı hakkında psiko-sosyal inceleme yapar. Müracaatçıyla gerekli olan bilgileri paylaşır. Sorunun keşfini sağlar Müracaatçı hakkında açıklamalar veya değerlendirme yapar. Gerekirse birlikte kararlar alır. Sorununa dair çözümler üretir Endişesini azaltmaya çalışır. 23/47

24 Mülakatın Orta (Gelişme) Aşamasında ASDEP Görevlisinin Rolleri II
ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakatın Orta (Gelişme) Aşamasında ASDEP Görevlisinin Rolleri II Sorun çözme becerilerini kullanmasına imkan sağlar. Sorununu gerçek yönleriyle görmesine ve yeni sorun çözme stratejileri geliştirmesine yardımcı olur Sorununu çözmede başarılı olacağı konusunda cesaret verir. Bireysel ve çevresel imkanlara dikkatini çeker. Yalnızlık, çaresizlik duygusunu giderir. 24/47

25 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Olumlu ilişkinin unsurları;
Mülakatın orta aşamasının gerçekleşmesi ve amaca ulaşmak için olumlu ilişkinin kurulması gereklidir. Olumlu ilişkinin unsurları; Empati Müracaatçının kişiliğine saygı gösterme (olumlu kabul) Müracaatçıya ilgi göstermek Müracaatçının kendi kendine karar vermesi (self determinasyon) İçtenlik ve özgünlük Gizlilik Bilgilendirilmiş onay Sözsüz iletişim becerileri Sorunun keşfi Amaç oluşturma 25/47

26 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Sonlandırma Aşaması;
Sonlandırma aşaması, görüşmenin bitiş aşamasıdır. Başlangıç ve gelişme aşamaları ulaşılmak istenen amaç için atılan ilk ve önemli adımlardır. Sonlandırma aşaması mesleki amaç doğrultusunda yapılan görüşmelerin artık sonunun geldiğini gösterir. Bu aşamayı uzman ve müracaatçı birlikte değerlendirerek sonlandırırlar. ASDEP mülakatı amaca ulaşılması veya tartışılan konunun neticelenmesiyle sona erer. 26/47

27 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakat Sürecinde Çözüm Odaklı Soru Teknikleri
Çözüm odaklı yaklaşımda, iyi yapılandırılmış amaçlar ve müracaatçının amaçlarına ilişkin en uygun güçleri ortaya çıkarma şansını artırma üzerinde durulur. Mucize Sorusu “Mucize” sorusu görüşmeyi başlatmanın iyi bir yoludur. ASDEP görevlisi aşağıdaki soruyu sorabilir: Farz et ki bu gece uyurken bir mucize oldu. Bana bahsettiğin problemin bir biçimde çözüldü. Uykuda olduğundan dolayı bilmiyorsun. Bir mucizenin olduğunu nereden anlarsın? Bu soru, müracaatçının ilgisini zorluklardan uzaklaştıracak ve problemin çözüldüğü bir gelecek düşlemesi üzerinde odaklanmak üzere oluşturulmuş bir dizi uydu (satellite) sorusunun başlangıcıdır. 27/47

28 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Aşağıda bu tür uydu sorularına örnekler verilmiştir: -Mucizeden sonra dikkatini çeken ilk şey ne olacaktır? -Kocana /çocuğuna/ arkadaşına senin için birtakım şeylerin daha iyi gittiği düşüncesini verecek olan şeyler nelerdir? -O, bunları fark ettiğinde neyi farklı yapacaktır? -O, bunu yaptığında sen ne yapardın? -Sen bunu yaptığında evinde/yaşamında neler farklı olacaktır? Bu soruların amacı, müracaatçıya detaylı bir şekilde, mucize olduğunda hayatında nelerin “farklı” olacağını formüle etmesi konusunda yardım etmektir. Müracaatçı bu farklılıkları tanımlamaya çalıştıkça, aynı zamanda değişim beklentisi ve çabaları yönlendiren amaçlarda büyüme duygusu geliştirir. 28/47

29 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME İstisna Soruları:
İstisna soruları, ASDEP görevlisi tarafından, müracaatçının amaçlarına yönelik olarak şu anki ve geçmişteki başarılarını keşfetmek için kullanılır. Bu başarılar, çözüm üretmede kullanılır. İstisna bulma sorularının örnekleri aşağıdadır: Mucize olduğunda, sen ve kocan “daha fazla iletişime girdiğinizi ve birbirinize daha çok sarıldığınızı” söyledin. Geçmişte ya da şu an, bunu yapabildiğiniz zamanlar var mıydı? Geleceğin hakkında daha az ödünün koptuğunu hissettiğin günler var mıydı?( müracaatçının problem tanımlaması). En son iyi bir günü ne zaman geçirdin? O günü daha iyi yapan farklılık neydi? Bu nerede oldu? Seninle birlikte kim vardı? Daha iyi yaptığını söylediğinde seninle beraber olanların dikkatini çeken neydi? 29/47

30 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Ölçme Soruları
Ölçme soruları, müracaatçının yaşamının karmaşık özelliklerini daha da somutlaştırmanın akıllıca bir yolu olup hem ASDEP hem de müracaatçı için uygundur. ASDEP görevlileri sıklıkla müracaatçının kendi kendisine 0’dan 10’a kadar numara vermesine dayalı ve müracaatçının belirli bir noktada olduğunu en iyi gösteren formları kullanırlar. Örneğin; Bu noktada, 0 ile 10 arasında derecelendirme yapmanı istiyorum. 0’ı, beni görmek için telefon ettiğin ve bu probleminin olduğu zamanı kabul edelim.10’un anlamı ise probleminiz çözüldü. Şu anda nerede olduğunun numarasını verebilir misin? Bir müracaatçının; çözüm bulmaya yönelik ilerleme, çözüm bulma konusuna ilişkin güven, çözüm üzerinde çalışma motivasyonu, problemin şiddeti, kendini ya da diğerlerini incitme oranı, benlik saygısı gibi neredeyse yaşamının tüm boyutları ölçülebilir. 30/47

31 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Baş etme Soruları:
Bu sorular müracaatçının algılarını kabul eder ve müracaatçının böylesi zor durum ve duygularla nasıl baş edebildiğini anlamaya çalışır. Örneğin; (Empati yaparak ve uzun süren depresyon ve yaşamında onun cesaretini kıran bir olay tanımlayan müracaatçıya yönelik olarak) kendinizi depresyonlu hissetmeniz için pek çok nedeniniz olduğunu görüyorum. Sizin arzu ettiğiniz biçimde gitmeyen pek çok şey var. Çok merak ediyorum, nasıl sürdürebildiniz? Bir başka güne nasıl dayandınız? 31/47

32 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Dolaylı Sorular
Dolaylı sorular müracaatçıya başkalarının onun hayatıyla, davranışlarıyla ve gelecekteki değişimi ile ilgili neler hissedebileceklerini ya da söyleyebileceklerini düşündürmeye davet eder. Örneğin; Bazıları senin madde kulandığını ya da çocuklarını ihmal ettiğini düşünseydi nasıl olurdu, ne hissederdin? 32/47

33 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Sık Karşılaşılan Mülakat Hataları
Sözsüz iletişim, Çok fazla ve çok az konuşma hatası, Etkin dinlememe ve not almama, Yönlendirici soru sorma, Varsayım geliştirme. 33/47

34 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Zaman
Yetkin Bir Mülakat Süreci İçin Sağlanması Gereken Koşullar Zaman Zaman sıkıntısının yol açtığı engeller; Daha önceden planlanmamış anlık görüşmeler Görüşmenin karmaşıklığına göre yetersiz ayrılan zaman Müracaatçının gizli gündemi Not alma ya da belgeler için ayrılan zaman Kesintiler Kesintilerin yol açtığı engeller; Telefonun çalması Kapının çalması Teknoloji Mülakat sürecinde sosyal hizmet uzmanının kayıtları bilgisayar üzerinden yapması göz kontağını ve yüz yüze iletişimi engellediğinden açık iletişim sürecine zarar verebilmektedir. 34/47

35 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Mülakat Sürecinde Kayıt Tutma ve Rapor Hazırlamanın Amaçları Pratik amaçlı kayıt tutma ve rapor hazırlama İdari amaçlı kayıt tutma ve rapor hazırlama Öğretim amaçlı kayıt tutma ve rapor hazırlama, araştırma amaçlı kayıt tutma ve rapor hazırlama Mülakat Süreci İle İlgili Tutulan Rapor Türleri Mülakat Raporları Süreç Raporları Özet Raporlar Değerlendirme Raporları 35/47

36 ASDEP GÖZLEM GÖRÜŞME Sizi yorduğum için özür dilerim. Buna rağmen, dinlediğiniz için çok çok teşekkür ederim, Sakın soru sormayın, çünkü ne soracağınızı bilmiyorum, öyleyse cevabını da bilmiyorum. hııhııhıhııhı 36/47