Emevîler (661-750).

... konulu sunumlar: "Emevîler (661-750)."— Sunum transkripti:

1 Emevîler ( )

2 Tarihçe

3 Emeviler (Ön Bilgi) Emevîler, Dört Halife Dönemi’nden ( ) sonra kurulan Müslüman Arap devleti. Ali bin Ebu Talib’nin 661’de öldürülmesinden sonra başa geçen Emevîler, 750’de Abbâsîler tarafından yıkılıncaya değin hüküm sürdüler.

4 Muaviye ve Şam'da Emevîler
Muaviye, Mekke'nin Kureyş kabilesine bağlı Ümeyye ailesindendi. Ebu Süfyan'ın oğludur. Ebu Süfyan bir çeşit kent kralıidi ve oldukça akıllı bir adamdı. İslamın hızlı ilerleyişi karşısında ve birçok savaş sonrasında Mekke'yi Muhammed'e ve İslam ordusuna teslim edip Müslüman olmakla beraber ailenin politik gücünü asla elinden bırakmamış 3. halife Osman döneminde İslam ordularının Arabistan, Mısır ve İran'ı kontrol altına almalarını izlemiş ve önemli politik noktalara kendi ailesinden adamları yerleştirmiş ve iktidarın asla Haşimoğulları'nın eline geçmemesine çalışmıştır. Ebu Süfyan'ın ( ) ölümünün ardından Muaviye, Beni Ümeyye (Emevî) ailesinin başına geçti. Muaviye, Ömer döneminde 641'de Şam valisi olmuş, üçüncü halife Osman zamanında Suriye'yi denetimi altına almıştı.

5 Muaviye ve Şam'da Emevîler
Muaviye, 656’da halife olan Ali'nin hilafetini tanımadı ve onu üçüncü halife Osman'ın öldürülmesine engel olamamasından ve katillerinin bulunamamasından sorumlu tuttu. Şiiler tarafından Ali'nin halifeliğini tanımamasının gerçek sebebi kendi hilafetini ilan edip saltanatını kurmak istemesi olduğu iddia edilir. Ali, Şam valiliğine bir başkasını atayınca da çekişme savaşa dönüştü. Muaviye, Sıffin Savaşı'nda (657) yenilmek üzere olan askerlerinin mızraklarına Kuran yapraklarını taktırdı ve böylece Ali'nin ordusunu durdurdu. Hilafet sorununu savaşla değil hakeme başvurarak çözmeyi önerdi. Ne var ki Muaviye'nin hakemi Ali’nin hakemini ikna ederek Muaviye'yi halife ilan etti. Söylenen şudur ki Ali'nin hakemi ile Muaviye'nin hakemi anlaştıktan sonra Ali'nin hakemi orduların önünde yüzüğünü çıkartarak "Ali'yi halifelikten aldım." der. Aynı şeyi yapması beklenen Muaviye'nin hakemi masadan yüzüğü alır ve "Ben Muaviye'yi halife yaptım." der. Böylece ufak bir hile ile Ali halifelikten indirilmiş olur. Ali ve yandaşları bu sonucu kabul etmemekle birlikte denetimindeki toprakları yavaş yavaş yitirdi ve bir süre sonra da harici bir suikastçi tarafından öldürüldü.

6 Sıffin Savaşı Sıffin Savaşı İlk Fitne esnasında, Halife Ali ile İslam Devleti'nin Suriye valisi Muaviye bin Ebu Süfyan arasında Sıffin'de yapılan savaş. Sıffin günümüzde Suriye'de, Fırat boyundaki Rakka kentinin doğusundadır.Yaklaşık üç aya yayılan ve en büyük muharebesi Temmuz 657 tarihlerinde gerçekleşen savaşta bir sonuca ulaşılamadı. Her iki tarafın razı olması ile kurulan hakem heyetinden de bir sonuç alınamadı. Sıffin Savaşı İslam tarihi açısından; Ali'nin Müslüman toplumundaki otoritesini sarsan, Haricîler denen (sonradan Ali'yi öldürecek olan) grubun oluşmasına neden olan ve Emevî hanedanının yolunu açan önemli bir olaydır.

7 Sıffin Savaşının Hakem Süreci
Aylarca süren ufak çatışmalar, ateşkesler ve meydan muharebeleri sonunda savaşın zirvesini oluşturan Kur'an hadisesi gerçekleşti. Muaviye'nin askerleri mızraklarının ucuna Kur'an'dan bölümler takmışlardı ve bu durum muhtemelen savaşın sonucuna Allah karar versin anlamına geliyordu. Ali Kur'an'a dayanan bir hakem heyeti oluşturulmasına razı oldu ve Ebu Musa El-Eş'ârî'yi temsilci olarak atadı. Amr ibnul'-As da Muaviye'yi temsil ediyordu.Ali'nin hakem heyeti kurulmasına razı olması Muaviye ile eşit şartlarda yargılanması anlamına geliyordu ve bu durum Muaviye'nin Ali'nin Müslüman toplumunun lideri olduğu iddiasını reddetmesine imkan verdi. Ali'nin hakem isteğine boyun eğmesinden rahatsız olan taraflarından büyük bir grup, "Hüküm yalnızca Allah'ındır," (En'am: 57) ayetini öne sürerek bu durumu protesto ettiler. Bu grup hakem heyeti kurmanın Kur'an'daki "İki Müslüman gruptan biri diğerine saldırırsa, saldıranla (mütecavizle) Allah'ın emrine dönünceye kadar savaşın," (Hucûrat:9) emrine karşı gelmek olduğuna inanıyorlardı. Bu aşırı dindar gruptan küçük bir kısmı Harûrâ köyüne çekildi ve gruptan ayrıldıkları için Haricîler (dışarıdakiler) olarak anılmaya başlandı.

8 Sıffin Savaşının Sonuçları
Hakem olayının detayları değişik kaynaklarda büyük farklılıklar gösterir. Net olan bir husus vardır ki o da Ali'nin Müslüman toplumundaki konumunun ciddî şekilde zayıfladığıdır.658 Mayıs'ında Muaviye Suriye'deki taraftarlarının bir kısmı tarafından halife ilan edildi. Muaviye'nin nüfuz alanı bugünkü Irak ve Hicaz'a (Suudi Arabistan'ın batısı) doğru genişlerken Ali'ninki başkenti Kufe'ye doğru daraldı.Ali Sıffın Savaşı'ndan dört yıl sonra (661'de) Haricîler tarafından öldürülünce Muaviye'nin önünde halifeliğini ilan etmesi için hiçbir engel kalmadı. Muaviye Emevî hanedanının ilk halifesi oldu.İki ordunun kayıpları hakkında belirtilen görüşler ihtilaflıdır. Bazı tarihçiler şöyle yazmaktadır: İki ordunun verdiği kayıpların toplamı 70 bin kişidir; bunun 45 bini Muaviye’nin ve 25 bini ise Hz. Ali’nin ordusundandı.

9 Ebu Süfyan Kimdir ? Ebu Süfyan ( ) Mekke'nin fethi sırasında Müslüman olmuş olan sahabi. Tam adı "Ebu Süfyan Sahr bin Harb bin Ümeyye"dir.561 yılında Mekke'de doğdu. Zengin bir aileye mensuptu. Babası Kureyş'in ileri gelenlerinden Harb bin Ümeyye, annesi de Safiyye bint Hazm'dı. Asıl adı Sahr'dır. İslamiyet'e ve Muhammed'e açıkça cephe aldı, Uhud Savaşında ve Hendek Savaşında kâfirlerin komutanı ve Ebu Leheb'in sağ kolu olarak birçok Müslümanı katletti. Müslümanların Mekke'nin fethi öncesinde Cuhfe'de karargâh kurmalarından sonra, çocukluk arkadaşı olan Abbas'ın tavsiyesiyle Peygamberin huzuruna çıktı. Peygamber'in İslâm'a davetini kabul ederek Müslüman oldu. Bunun üzerine Muhammed de Mekke'nin ele geçirildiği gün Ebu Süfyan'ın evine sığınanlara dokunulmayacağını ilan etti. Bazı Sünni kaynakları samimi bir Müslüman olduğunu bildirmelerine rağmen, özellikle Şiî yazarlar aksini iddia etmişlerdir.Ebu Süfyan, Müslüman olduktan sonra Suriye seferine ve Yermuk Savaşı'na katıldı. Bu savaşta bir gözü kör oldu. 652 yılında Osman'ın hilafeti döneminde Medine'de öldü.Oğlu Muaviye dördüncü halife Ali'ye isyan edip kendisini halife ilan ederek 661 yılında babadan-oğula geçen saltanata dayanan Emevi Devleti'ni kurdu.

10 Emevîler Halifeliği'nin Kurulup Gelişmesi

11 Süfyânîler O zamanlar Şam'da Suriye valisi olan Muaviye, Ali'nin oğlu olan İmam Hasan ile bir antlaşma yaparak halife oldu. Hilafet merkezini de Kufe'den Şam'a taşıdı. Muaviye'nin yirmi yıllık hilafet dönemi Müslümanların refaha kavuştuğu bir dönem oldu ve yeni topraklar fethedildi. Emevî egemenliğini doğuda Hindistan sınırına, batıda Kuzey Afrika'ya, oradan da Güney İspanya'ya kadar yaydı. Yeni kurulan donanmayla arasında Bizans’ın başkenti Konstantinopolis'i (İstanbul) ele geçirmek için seferler düzenlendi, ama başaramadı. Muaviye 680'de vefatının ardından İslam devletini güçlü bir devlet bıraktı.Muaviye'nin ölümü ardından oğlu Yezid babasının vasiyetine ve babası ile Hasan arasında yapılan antlaşmaya uymayarak yönetimi ele geçirdi. Artık halife bir kurul tarafından seçilmiyor, babadan oğula geçiyordu. Yezid valisi aracılığıyla Ali'nin oglu Hüseyin'den biat istedi ama Hüseyin Halifelik babadan oğula geçemez diyerek onu tanımayip Ali'nin eski hilafet merkezi Kufe halkının çağrısı ile oraya yola çıktı. Yezid sorunu askeri yöntemlerle çözmeye karar verdi ve emir Ömer Sad'a bir ordu vererek İmam Hüseyin'in üzerine yolladı. 680'de bu ordu 600 kişilik Hüseyin kafilesi ile Kerbela'da karşılaşip çatışmaya girdi ve Hüseyin ve taraftarları öldürüldü. . Bu olay, İslam tarihindeki i sünnî ve şii mezhep ayrılığını da kesinleştirdi. Şiiler Emevileri halife olarak saymamaya ve halifelik makamının Ali ile başlamak üzere Ali’nin soyundan gelen kişilere ait olduğunu kabul etmektirler. I. Yezid, yaklaşık üç yıl halifelik yaptı.I. Yezid'in ölümünden sonra 683'te oğlu II. Muaviye halife oldu. II. Muaviye’nin iktidarı yalnızca bir yıl sürdü. II. Muaviye ve önceki iki hükümdar, Ebu Süfyan’ın soyundan geldikleri için Süfyaniler olarak anılır.

12 I. Muaviye Doğum: 602 Unvan kaynağı: Şam valisi iken dördüncü halife Ali ile savaşıp Emevî Hanedanı'nı kurdu. Halife olma tarihi: 661 Halifeliğin sonu: 680 Ölüm: 6 Mayıs 680

13 I. Yezid Doğum: 645 Unvan kaynağı: I. Muaviye'nin oğlu
Halife olma tarihi: 680 Halifeliğin sonu : 683 Ölüm: 683 Kendine biat etmeyen ve halife ilan edilen Hüseyin'in 10 Ekim 680'de Kufe'ye giderken Kerbela'da öldürülmesi. Abdullah bin Zübeyr'in Mekke'de isyan etmesi. 683'te gönderilen Suriye ordusunun Harre Muharebesi'ni kazanıp Medine'ye girip talan etmesi. Suriye ordusunun Mekke'yi kuşatması, şehir ve Kabe'nin zarar görmesi. 682'de Ukbe bin Naif'in tekrar İfrıkiyye valiliği ve Cezayir ve Fas'ı zaptı. Ukbe'nin Biskra Savaşı'nda ölümü ve İfrıkiyye'den Arapların çekilmesi. 683'de Şam'ın Hevran köyündeki bir av kasrında beklenmedik ölümü.

14 II. Muaviye Doğum: 661 Unvan kaynağı: I. Yezid'in oğlu
Halife olma tarihi: 683 Halifeliğin sonu: 684 Ölüm: 684 Hicaz'da isyancı olan Abdullah bin Zübeyr ile aralarındaki ateşkes uygulaması. Elçi göndererek Abdullah bin Zübeyir'i varis yapma teklifi ve bunun reddi. Hayatı garanti edilirse halifelikten feragat etme teklifi ve bunu reddi. 40 günlük saltanattan sonra tahttan feragat etmesi. Feragatten iki hafta sonra ölümü.

15 Kerbela Olayı Kerbela günümüzün Irak sınırları içerisinde yer alan bir yerdir. Kerbela olayı islam dünyasındaki kesin ayrılıkların başladığı bir dönüm noktasıdır. 10 ekim 680 tarihinde meydana gelen bu savaş Hz. Muhammed’in torunu ve Hz. Ali’nin oğlu Hüseyin’e bağlı küçük bir birlik ile Emevi hükümdarı/halifesi I. Yezid’e bağlı ordu arasında meydana gelmiş bir olaydır. Bu olay sonucunda Hüseyin ölmüştür ve bu olay her yıl Şiiler tarafından Aşure gününde anılmaktadır.

16 Mervânîler II. Muaviye’den sonra 684'te I. Mervan halife olarak Emevî Devleti’nde Mervaniler dönemini başlattı. Emevîler en parlak dönemini Abdülmelik ve onun oğlu I Velid döneminde ( ) yaşadı. Bu dönemde Irak ve İran'daki ayaklanmalar bastırıldı. Hindistan ve Orta Asya'da yeni fetihlerle devletin sınırları genişletildi. Süleyman’ın halifeliği sırasında Bizans İmparatoru III. Leo'un 717'de Emevî ordusunu ağır bir yenilgiye uğratması, Emevî Devleti’nin gerileme döneminin başlangıcı oldu.Araplar arasında kabile çatışmaları yeniden başladı ve Mevâlî denen, Arap olmayan Müslümanların merkezi yönetime karşı hoşnutsuzlukları arttı arasında halifelik eden Ömer bin Abdülaziz'in başlattığı yenileşme hareketleri de kalıcı bir sonuç getirmedi. Hişam bin Abdülmelik döneminde ( ), 732'de İspanya üzerinden Fransa'yı fethe girişen Emevî ordusu Poitiers'de (Puvatya) durduruldu. Emevîler Anadolu'da Bizans'a karşı üstünlüklerini de yitirdiler. Orta Asya'da Türkler, Kuzey Afrika'da Berberiler Emevî egemenliğine başkaldırdılar. Emevîler Arapları üstün tuttuğu, "Mevâlî" olarak andıkları Arap asıllı olmayan müslümanları küçük gördükleri ve hatta yeni İslam dinine katılanlardan "cizye" vergisi aldıkları için islam dinine girenlerin sayısı azalmıştır. Hişam bin Abdülmelik ölümünden sonra her biri çok kısa dönem halifelik yapan üç halife sırayla başa geçti: Bunlar II. Velid bin Yezid (2 ay 21 gün), III. Yezid bin Velid (6 ay 2 gün) ve İbrahim bin Velid (2 ay).

17 I. Mervan Doğum: 684 Unvan kaynağı: Osman bin Affan'ın kuzeni, Hakem bin Ebi'l As'ın oğlu Halife olma tarihi: 684 Halifeliğin sonu: 685 Ölüm: 7 Mayıs 685 II. Muaviye'nin Abdullah bin Zübeyr üzerine gitmeyip halifelikten feragat etmesi üzerine yüksek devlet idarecileri ile görüşüp halife seçilmesi. Abdullah bin Zübeyr'i halife kabul eden Şam Valisi ad-Dahkak ve kabilesi ile Merj Rahit'de çarpışmalar ve ad-Dahkak'ın öldürülmesiyle isyanın sonu. Abdullah bin Zübeyr'in kardeşinin komuta ettiği Mısır ordusunun elimine edilmesi ve Mısır'ın devlete bağlanması. I. Yezid'in küçük oğlu ve halife adayı Halid'in annesi ile evlenmesi. Kendi oğlu Abdülmelik'i varis seçmesi. Vebadan ya da varislikten ayırdığı Halit'in annesi ve yeni eşi tarafından öldürülmesi.

18 Abdülmelik Doğum: 645 Unvan kaynağı: I. Mervan'ın oğlu
Halife olma tarihi: 685 Halifeliğin sonu: 705 Ölüm: 705 Babasının 685'te Kufe'yi ele geçiren Harici isyancı Muhtar Ebu Ubayd üzerine gönderdiği Ubaydullah bin Ziyad'ın değiştirilmemesi. 686'da Kufelilerin Haricilere isyanı ve Muhtar Ebu Ubayd'ın öldürülmesi. Musul'daki isyancı Hariciler üzerine giden Ubaydullah bin Ziyad'ın şehir önündeki muharebede yenilip öldürülmesi. 688'de Irak'a giderken Şam'da naip olarak bıraktığı Amr bin Said'in kendini halife ilan etmesi, Abdülmelik'in Şam'a dönerek Amr'ı idam ettirmesi. Abdullah bin Zübeyr'in Basra Valisi Abdullah el-Harit'i yenip Basra'yı ele geçirmesi. 691'de Haccac komutanlığındaki Şam ordusunun Hicaz'a Abdullah bin Zübeyr üzerine göndermesi. Haccac'ın takviyeli yeni ordusu ile 7 ay Mekke'yi kuşatması ve Kabe'nin mancınık bombardımanıyla yıkılması. Ekim 692'de bir muharebede Zübeyr'in öldürülüp isyanın sona ermesi. Haccac'ın Hicaz valisi olarak atanması ve Kabe'yi yeniden yaptırması.

19 Abdülmelik (Devamı) Haccac'ın Irak yöresine serbest yetkili vali tayin edilmesi. Haccac'ın sert idaresi sırasında çıkan çeşitli dinsel isyanların bastırılması. 699 ve 701 arasında Abdulrahman bin Muhammed isyanı ve Haccac tarafından bastırılması. Abdulrahman'ın Türkistan'a kaçması ve Haccac orduları tarafından takibi. Doğu Roma İmparatoru II. Justinianos'un Doğu Anadolu, Ermenistan, Gürcistan ve Kuzey Suriye üzerine saldırılarının püskürtülmesi. Doğu Roma ile yapılan anlaşma ile Doğu Roma'dan daha fazla tazminat alınması. Kıbrıs'ın kondominyum ile idaresi. Ermenistan ve Gürcistan vergilerinin eşit paylaşılmasının öngörülmesi. Gürcistan ve Ermenistan üzerinde Doğu Roma'yla yeni anlaşmazlık ve Sebastapolis Muharebesi'nde Slav kökenli Doğu Roma paralı askerlerinin ordularını terk etmeleri nedeniyle Abdülmelik'in galip gelmesi. Doğu Anadolu, Ermenistan ve Gürcistan'ın zaptı. Arapların elinden çıkmış olan İfrikıyye'yi geri almak için 686'da Züheyr bin Kays adlı komutasında bir Arap ordusunun Kuzey Afrika'ya gönderilmesi. Bu ordunun Mama Muharebesi'nde Berberî ve Doğu Romalıları yenmesi. Sicilya'dan gönderilen Doğu Roma donanması ve ordusunun karaya çıkıp Züheyr bin Kays'ı öldürmesi ve İfrikıyye'nin ikinci defa Araplarin elinden çıkması. 692'de kişilik bir Arap ordusunun Hasan bin en-Numan komutasında tekrar İfrikıyye fethi. Kartaca'nın Doğu Romalılar'dan alınması. 695'de Meskiye Vadisi Muharebesi'nde liderleri Kahine adlı bir kadın olan Berberîlere yenilmesi ve Berka'ya çekilmesi. İfrikıyye'nin tümü ve Kartaca'nın tekrar elden çıkması. 702'de Hasan bin en-Numan'a yeni bir güçlü Arap ordusu gönderilmesi. Berberîlerin tüm İfrikıyye'yi yakıp yıkıp yaşanmaz hale getirmeleri. Berberîlerin Bir Kahine Muharebesi'nde bozguna uğratılması. Kartaca'nın da Arapların eline geçmesi, yakılıp yıkılması. Kayravan'ın imarı ve Tunus'ta tersane kurulması. 704'te Hasan bin en-Numan'ın İfrikıyye valiliğinden azli. 705'te ölümü.

20 I. Velid Doğum: 668 Unvan kaynağı: Abdülmelik'in büyük oğlu
Halife olma tarihi: 705 Halifeliğin sonu: 715 Ölüm: 715

21 Süleyman bin Abdülmelik
Doğum: 674 Unvan kaynağı: Abdülmelik'in ikinci oğlu, I. Velid'in küçük kardeşi Halife olma tarihi: 715 Halifeliğin sonu: 717 Ölüm: 717 Horasan Valisi Kuteybe bin Müslim'in isyanı ve isyanın bastırılışı. Denizden ve karadan büyük bir ordu ile Mesleme bin Abdülmelik idaresinde Kasım 717'den Ağustos 718'e kadar Konstantinopolis Kuşatması. Gürgan ve Taberistan'daki karışıklıklar sonucu Yezid bin Muhalleb tarafından bu bölgelerin yeniden Emevî idaresine girişi ve isyanın bastırılışı. Irak valisi olarak atanan Yezid bin Muhalleb hakkında yolsuzluk söylentilerinin yayılması. Ekim 717'de Dabık'ta ölümü.

22 Ömer bin Abdülaziz Doğum: 682
Unvan kaynağı: Abdülmelik'in ikinci kardeşi, Abdülaziz'in oğlu, Süleyman bin Abdülmelik'in kuzeni Halife olma tarihi: 717 Halifeliğin sonu: 720 Ölüm: 720 Seçimle halife olması. Konstantinopolis Kuşatması'ndan başarısızlıkla dönen Mesleme bin Abdülmelik'i huzuruna kabul etmemesi. Yezid bin Muhalleb'in önceki halife sırasında Horasan valisi iken topladığı yağma serveti ve Irak valisi iken çıkan yolsuzluk söylentileri üzerine Şam'a çağrılması. Orada tutuklanması ve 720'ye kadar hapiste kalması. Azerbaycan'a giren Türkmenlere karşı Arap ordusu gönderilmesi. Abbâsîlerin, Emevîler aleyhine propaganda kampanyasına 719'da Muhammed bin Abbas önderliğinde başlamaları. Bir Harici isyanını bastırmak için şahsi görüşmelere girmesi. Üst tabakaların komplosu sonucu bir kölesi tarafından zehirlenmesi ve 720'de Halep'te ölümü.

23 II. Yezid Doğum: 687 Unvan kaynağı: Abdülmelik'in oğlu
Halife olma tarihi: 720 Halifeliğin sonu: 724 Ölüm: 724 Yezid bin Muhalleb'in hapisten kaçışı. Basra'ya gelişi ve üzerine yapılan seferler sonucu ölümü. Maveraünnehir Valisi olarak Said bin Amrelharec'in Fergana Sultan'ı üzerine seferleri. İfrikıyye'ye vali olan Muhammed bin Yezid yerine 720'de Yezid bin Müslim'in atanması ve sert idaresi dolayısı ile bir isyanla öldürülüp eski valinin tekrar getirilmesi. Endülüs'teki Arap ordularının yıllık Fransa akınlarında 721'de Narbonne'u fethedip üs olarak kullanmaları. Toulouse'a kadar yapılan bir akın seferinde yenilip Narbonne'a çekilmeleri. El-Tübayt Nahran komutasında Arapların Hazarlara üzerine seferleri. 721'de Dağıstan'daki Derbent Geçidi'ni geçip Marj el-Hacar Muharebesi'nde Hazar ordularına yenik düşüp geri çekilmesi. Cerrah el-Hakemi komutasındaki Arapların 723'te Hazar seferi. Dağıstan geçitlerinden geçerek Hazar başkenti Belencer şehrini ele geçirmeleri. 724'de II. Yezid'in veremden ölümü.

24 Hişam bin Abdülmelik Doğum: 691 Unvan kaynağı: Abdülmelik'in oğlu
Halife olma tarihi: 724 Halifeliğin sonu: 743 Ölüm: 743 Sind isyanının bastırılması. 730'da büyük bir Hazar ordusunun Azerbaycan, Gürcistan ve Doğu Anadolu'yu eline geçirerek Erdebil'e kadar gelişi. Marj Erdebil Muharabesi'nde Arap komutanı ve Ermenistan Valisi Cerrah El Hakem'in öldürülmesi. Yeni Ermenistan valisi ve halifenin kardeşi Mesleme bin Abdülmelik'in Musul Muharebesi'nde Hazarlara karşı galip gelişi, Hazarların geri çekilişi. 25 Ekim 732'de İspanya'dan hücum için Fransa'ya gelen bir Arap ordusunun Puvatye Muharebesi'nde Frank ordusunu komuta eden Charles Martel tarafından yenilip geri püskürtülüşü. Doğu Roma'ya yıllık ( arası her yaz) hücumların yapılışı. 739'da Afyon yakınlarında Akrinion Savaşı'nda Doğu Romalı III. Leo'nun galip gelişi fakat Arap hücumlarını durduramaması. Horasan'da Arap ordularının Semerkand, Merv şehirlerini ve civarlarını ellerine geçirmeleri. 740 ve 741'de İfrikıyye'de Hariciler tarafından kışkırtılan Berberîlerin isyan etmesi. İsyanın 742'de kuşatılan Kayravan'da bir huruç ile çıkan muharebeden sonra bastırılması. Şii İmam Zeyd bin Ali isyanı ve Zeyd'in Kufe'de bir camide kıstırılıp öldürülmesi. Abbâsîlerin Horasan ve Irak'ta propaganda kampanyalarına devam etmeleri. 6 Şubat 743'de difteriden ölümü.

25 II. Velid Doğum: 709 Unvan kaynağı: II. Yezid'in oğlu
Halife olma tarihi: 743 Halifeliğin sonu: 743 Ölüm: 16 Nisan 744 Şam'da isyan çıkması. 744'de El Agdaf'ta av köşkünde Süleyman bin Hişam ordusuyla savaşta öldürülmesi.

26 III. Yezid Doğum: 701 Unvan kaynağı: II. Velid'in oğlu
Halife olma tarihi: 744 Halifeliğin sonu: 744 Ölüm: 744 II. Velid'e kurduğu komplo ile halifeliği ele geçirmesi ve II. Velid'in bir av köşkünde öldürülmesi. El Nakıs (zayıf) lakabını edinmesi. Şam'da ve Filistin'de çıkan iç isyanların bastırılması. Kufe'de karışıklıklar ve vali değişimleri. Horasan'da Abbâsî propagandası ve vali Nasr ile ilgili sorunlar. Hoşnutsuz olan Azerbaycan valisi ve amcası olan Mervan'a yeni valilikler vermesi. Halifeliğinin 6. ay 2. gününde beyin tümöründen ölümü.

27 İbrahim bin Velid Doğum: ? Unvan kaynağı: II. Velid'in oğlu
Halife olma tarihi: 744 Halifeliğin sonu: 744 Ölüm: 750 Şam'ı kuşatan amcası II. Mervan'a sadakat yemini etmesi ile halifeliğinin 2 aydan daha az sürmesi.

28 II. Mervan Doğum: 683 Unvan kaynağı: I. Mervan'ın küçük oğlu olan Muhammed'in oğlu Halife olma tarihi: 744 Halifeliğin sonu: 750 Ölüm: 750 744'te Şam'a yürüyüp halifeliği eline alması. Başkenti Harran'a taşıması. Humus'u kuşatıp alması. Hariciler ve Süleyman bin Hişam isyanları ile uğraşması. 747'de Abbâsîlerin savaş bayrağı açmaları; Horasan ve Hicaz'da üstün gelmeleri. Abbâsîlere Zap Muharebesi'nde yenilmesi. Şam, Ürdün, Filistin üzerinden Mısır'a kaçması. Mısır'da bir çarpışmada öldürülmesi.

29 Emevîlerin Sona Erişi Son Emevî Halifesi II. Mervan döneminde ( ) Abbasiler denetiminde gelişen muhalefet Emevî egemenliğini sarstı. Zab Muharebesi'nde Abbasilere mağlup olan II. Mervana devletinin yıkılışını önleyemedi. Emevî Devleti’nin yıkılışında Ebu Müslim Horasani de önemli bir rol oynadı. Sonunda 750'de Abbasilerin önderi Ebu'l-Abbas Seffah, Emevî egemenliğine son verdi ve Emevî hanedanının yakalayabildiği bütün üyelerini öldürttü.Bu kıyımdan canını kurtarabilen I. Abdurrahman, İspanya'ya giderek orada Endülüs Emevîleri Devleti'ni kurdu.Abbasîler uzun süren bir propaganda dönemi ve 747'de açıkça başlayan savaş sonunda Emevî halifelerini 750'de Şam'dan atmışlardır. Abbasîlerin ilk halifesi olan Ebu'l Abbas Seffah bütün Emevî Hanedanı mensuplarının öldürülmesini emretmiştir. Bu Emevî katliamından kaçabilen 10. Emevî Halifesi Hişam bin Abdülmelik'in torunu Abdurrahman Endülüs'e sığınmış ve Kurtuba'da Endülüs Emevî Devleti'ni kurmuştur. Bu devletin sekizinci emiri olan III. Abdurrahman, 929 yılında Bağdat'ta idare kuran Abbasî halifelerinin meşruluğunu kabul etmeyerek kendisini Endülüs Emevî halifesi ilan etmiştir.

30 Devlet Yönetimi Emevîler dönemindeki devlet yönetimi sonraki İslam devletlerine örnek oluşturdu. Ömer döneminde ( ) ortaya çıkan divan adlı kurumu Emevîler daha da geliştirdi. Halifeler devlet işlerini vezirler aracılığıyla yürütmeye başladılar. Emevî toprakları eyaletlere ayrılarak yönetildi, ama eyaletler Şam’daki merkezi devlete bağlıydı. Emevî Devleti, İslam devleti olmaktan çok bir Arap devletiydi. Emevîler, Müslüman Araplar ile Arap olmayan Müslümanları birbirinden ayırıyorlardı; Arap olmayan Müslümanlara Mevali(köle) diyorlar ve devlet yönetiminden, ordudan uzak tutuyorlardı. Ayrıca müslüman oldukları halde cizye vergisi almaya devam ediyorlardı. Emevî Devleti’nin yıkılmasında en önemli etkenlerden biri bu ayrımcılık oldu. Araplaştırma siyasetinin bir sonucu olarak Arapça devletin tek resmi diliydi. Devlet gelirleri, dinsel gereklerden kaynaklanan vergiler ile fethedilen yerlerden ve savaşlardan elde edilen ganimetlerden oluşuyordu. İslam tarihinde ilk altın para da Abdülmelik döneminde ( ) basıldı.

31 Emevî Sanatı Emevî sanatı, özellikle mimarlık alanında gelişmişti. Emevî döneminden günümüze pek çok cami, saray, kale gibi yapılar kalmıştır. Emevî sanatı; Yunan, Bizans, İran’daki Sasani sanatından etkilenmiştir. I. Velid döneminde ( ) Şam'da yaptırılan Emevîye Camisi (ya da Ümeyye Camisi), Emevî mimarlığının karakteristik özelliklerini taşır. Dikdörtgen planlı cami, eski bir Roma tapınağının temeli üzerinde yükselir. Yapı, dört büyük ayağın taşıdığı dört kemere oturtulan bir kubbeyle örtülüdür. Caminin kare planlı üç minaresi vardır. Avlusunu üç yandan iki katlı revaklarla çevrilidir. Emevîye Camisi, günümüze pek az örneği kalan zengin mozaik bezemeleriyle de dikkati çeker. Bu bezemelerde Yunan ve Bizans etkileri açıkça görülür. Kudüs'te sekiz köşeli Kubbetü's-Sahra da (ya da Ömer Camisi) Emevî mimarisinin önemli bir örneğidir. Emevîlere karşı ayaklanan Abdullah bin Zübeyr Mekke'yi ele geçirince, Halife Abdülmelik Muhammed'in namaz kılmış olduğu yerde, Müslümanların hac ödevini yerine getirmeleri için bu camiyi yaptırmıştır. Gene Abdülmelik döneminde Kudüs'te yapılan Mescid-i Aksa büyüklüğüyle dikkat çeker. Emevîlerin Suriye çöllerinde yaptırdıkları saray, köşk, kale gibi yapılardan günümüze çok azı ulaşmıştır. Lût Gölü'nün kuzey ucundaki Kuseyr Amra Köşkü, çevresi geniş surla çevrili bir alandadır ve salon ile hamamdan oluşur. Salonun duvarlarının Emevîlerin askeri zaferlerini betimleyen resimlerle kaplı olması dikkat çekicidir. Bu resimlerde de Yunan ve İran etkisi görülür. Emevî sanatının bir özelliği de, duvar yüzeylerini hiç boş yer bırakmaksızın bezemekti. Şam'ın 200 km güneyinde kurulmuş tipik bir çöl sarayı olan Mşatta Sarayı, kulelerle güçlendirilmiş bir surun ortasında yer alır. Mşatta Sarayı’nın içinde de Yunan ve İran etkisi taşıyan zengin bezemeler vardır. Emevîlerden kalan bir başka yapı biçimi de bir tür han olan ribat idi. Bir surla çevrili olan ribatlarda odalar, ambar, ahır, sarnıç ve gözcü kuleleri bulunuyordu. Uzun yolculuklar sırasında konaklamak için kullanılan ribat, aynı zamanda küçük birer askeri üstü.

32

33

34

35 Emeviler ve Türkler

36 Kuteybe ibni Müslim 705 yılında Abdülmelik öldüğünde yerine oğlu Velid geçer.. Ve Türk tarihini önemli şekilde etkileyecek olay, Kuteybe ibni Müslim’in Horasan’a vali atanması olur.. Bu zamana kadar kalıcı bir başarı elde edemeyen Araplar onun zamanında Türk yurtlarında kalıcı başarılar elde etmişlerdir.Türklerin gerçek anlamda kılıç zoru ile Müslümanlaştırılmaya başlamaları Kuteybe zamanında olmuştur..Vali olduğu andan itibaren, Türk Beyliklerinin toptan işgal edilerek İslamlaştırılması için çok güçlü bir ordu kurmaya başlar.. Merv’de askerleri toplayarak, Allah kendi dininin aziz olmasi için size bu toprakları helal kıldı der.. Sanki, Bakara suresi 193’ü …. “Yalnız Allah dini kalana kadar onlarla savaşın…” yada “8.Enfal /.39’u “din tamamen Allah’ın oluncaya kadar onlarla savaşın!” . ayetlerini savaşçılarına hatırlatarak Arap ordusunu Türklerin üzerine sürer.. Kuteybe ilk olarak Baykent’i kuşatır.. Diğer Beyliklerden Türk Savaşçılar Baykent’in savunmasına yardıma gelirler.. İki ay süren bir savaş olur. Kuteybe tam bir zafer kazanamazsa da, Türkleri haraca bağlayan bir anlaşma yapmaya zorlar.. Şehir yıkımdan kurtulur ama, şehre giren Araplar anlaşmaya rağmen şehrin bir kısmını yağmalarlar ve şehirden ayrılırlarken arkalarında bir de askeri garnizon bırakırlar.. Başlarına gelecekleri anlayan Türkler ayaklanmaya başlarlar ve kendi aralarında silahlanarak karşı bir mücahit birliği kurarlar, Baykent’de karışıklıklar başlar.. Bunun üzerine Kuteybe Baykent’e tekrar gelerek nekadar silahlanan Türk varsa hepsini öldürtür.. Kadınları ve çocukları esir alır ve şehri tekrar baştan aşağı yağmalar...Taberi’nin anlatımlarına göre, Kuteybe’nin aldığı ganimetlerin haddi hesabı yoktur.. Taberi, bütün Horasan’ı işgal ettiklerinde dahi bu kadar ganimet toplayamadıklarını söyler...Şehrin yağmasından sonra, daha önce Horasan’da Merv’e getirilmiş olan Arap aileleri, Merv’den getirilerek Baykent’e yerleştirilir.. Muhafız birlikleri oluşturulur.. Valilik den vergi tahsildarlığına kadar bütün denetim organları Araplar’dan oluşturulur.. Türklerin Budist ve Zerdüşt inançlarını simgeleyen bütün heykeller toplatılır, taş olanlar kırılır, altın olanlar eritilerek ganimet olarak Araplar tarafından alınır.. Bunlar, Enfal suresinde yazdığı gibi, sanki Araplara Allah’ın verdiği ganimetlerdir.. Daha sonra esir edilen kadın ve çocuklar kocalarına ve babalarına geri satılır.. Müslümanlar, Baykentli Türklerin neleri var neleri yoksa almışlar, şehrin onarımı da gene Türklere kalmıştır... Bundan sonra sıra gelir Buhara’nın tamamen işgal edilip Müslümanlaştırılmasına...

37 Buhara’nın Talan Edilmesi
Horasan’ın kendileri tarafından tamamen işgal edilmesinden cesaret alan Araplar, Muaviye’nin ilk Horasan valisi olan, Ubeydullah bin Ziyad 673 yılında bu sefer ilkinden çok daha kalabalık kişilik bir ordu ile Ceyhun nehrini geçerek Kibac Hatun yönetimindeki Buhara’yı kuşatır. Kibac Hatun diğer Türk beyliklerinden yardım istersede bu yardım kendisine gelmez ve Araplar verdikleri kayıplardan dolayı Buhara’yı işgal edemezlersede tam anlamıyla talan ederler.. Daha sonra, Muaviye’nin ikinci Horasan Valisi, Halife Osman’ın oğlu Said’de Buhara’ya saldırmaya hazırlanır.. Kendisine diğer Türk Beyliklerinden yardım gelmeyeceğini anlayan Kibac Hatun, Said’le anlaşma yapmak zorunda kalır.. Bu anlaşmaya göre, Kibac Hatun, Said’e diğer Türk Beyliklerine yapacağı saldırılarda önüne çıkmayacağına dair güvence ve bu güvencenin teminatı olarak da Buhara’daki Türk asilzadelerinden rehinler verir.. ( Bu sayı kimi tarihcilere göre 50 kimine göre de 80’ dir… ) Bu anlaşmanın verdiği rahatlıkla Said, zenginliğini öteden beri duyduğu Semerkant’a saldırır.. Semerkant’ı baştan aşağı talan eder ve topladığı binlerce Türk gencini, köle pazarlarında satmak için Horasan’a getirir.. Said daha sonra Kibac Hatun’dan aldığı 80 kadar rehine tarafından bir punduna getirilmiş ve hançerlenerek öldürülmüştü….( Said’i öldürdükten sonra dağa kaçmayı başaran rehinlerin orada açlıktan öldüğü söylenir ) Said’den sonra, Horasan Valisi Salim bin Ziyad olur. Horasan’da Muaviye’nin oğlu Yezid’e bağlıdır.. Ziyad’da ayni şekilde 680 yılında Türkleri İslamlaştırmak ve şehirlerini talan etmek için saldırır fakat püskürtülerek geri çekilirler.. Bu sefer, kendi orduları Türkler tarafından talan edilerek silahları alınır.. Daha sonra Araplar daha güçlü bir orduyla tekrar saldırır ve Türkleri gene talan ederler.. Bu talandan her Arap 2400 dirhem alır.. ( Bir kölenin satış fiyatı 300 ile 500 dirhem arasında olduğu düşünülürse, bu durumda aldıkları ganimet adam başına 7 veya 8 köleye eş değerdedir..)

38 Talkan Katliamı Kuteybe,belh şehrinde hazırlık yaparak, baharda büyük bir ordu ile talkan şehrine doğru yürür.. O ana kadar bir direniş hazırlığı yapamayan talkan şehri meliki sehrek, kuteybe’nin gelişinden önce şehri terkeder.. şehre hiç savaşmadan giren kuteybe’nin adamları şehirde eli kılıç tutabilen ne kadar erkek varsa hepsini kılıçtan geçirirler.. Bu katliam o zamana kadar yapılanların en büyüğüdür.. Kuteybe bu katliamı diğer beyliklere ibret olması için yapar.. Kuteybe’nin askerleri öldürebildikleri kadar öldürürler, geri kalanları da, talkan yolu üzerindeki ağaçlara asarlar.. Bu yolun 4 fersah ( 24 km.) mesafelik bölümü türklerin ağaçlara asılan cesetleri ile doludur.. Talkan katliamı tarihe, arapların o güne kadar yaptıkları katliamların en büyüğü olarak geçmiştir.. Halk, müslüman araplarla savaşmadığı halde, kuteybe ve askerleri sırf diğerlerine örnek olsun diye kadar kişiyi kılıçtan geçirmiş, ağaçlara asmıştır. Arapların islamı yaymak için türkü katlettiği soykırımdır. Ancak islam kesimi tarafından adı hiç anılmayan, gündeme getirilmeyen hatta gizlenen bir katliamdır.

39 SON