Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

... konulu sunumlar: "Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması"— Sunum transkripti:

1 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Neslihan KURT Eğitim Yönetimi ve Denetimi Alan Araştırmaları-1 Danışman: Prof. Dr. Necati CEMALOĞLU

2 Araştırma Probleminin Belirlenmesi
Bilimsel bilginin ilk üç basamağı 1. Güçlüğün hissedilmesi 3. Problemin tanımlanması 2. Çözümün kestirilmesi (Balcı, 2011) Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

3 birden çok olası çözüm yolu
Ripple’ye göre (1961), araştırma açısından herhangi bir durumun problem olarak kabul edilebilmesi için en az iki koşulu karşılaması gerekir: Bunlar kararsızlık durumu ile birden çok olası çözüm yoludur (Akt. Karasar, 2005: 54). kararsızlık durumu birden çok olası çözüm yolu problem Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

4 Problem seçimi ve ölçütler (Karasar, 2005:55)
Uygun bir problem seçimi, onu çözmekten daha zor olabilir. Problem aşamalı bir yaklaşım ile seçilir. Genelden özele doğru daraltılan ‘problem dilimi’ belirlenir. Belirlenen problem dilimi, aynı zamanda araştırmaya bir ad verme işlemidir(Araştırma önerisi hazırlama). Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

5 Problem Seçimi ve Ölçütler (Karasar, 2005:55-58)
Çözülebilirlik Önemlilik Yenilik Yerleşik etik kurallara uygun olarak araştırılabilirlik Genel ölçütler Alanda yeterlik Yöntemde ve tekniklerde yeterlik Veri toplama izni Zaman ve olanak yeterliği İlgi yeterliği Özel ölçütler Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

6 Araştırma Probleminin Tanımlanması (Guba, 1961; akt. Balcı, 2011)
Problem, genelde sofistike olarak nitelenen ve problem sahasında göreli olarak az bilgi sahibi olan birinin anlayabileceği basitlikte hazırlanmalıdır. Spesifik araştırma alanı tanımlanmalı ve sınırlandırılmalıdır. Test edilecek hipotezler ya da cevaplandırılacak sorular belirtilmelidir. Araştırmanın önemi kısaca gösterilmelidir. “Araştırmanın amacı şudur.” gibi açık yazılmış bir cümle bulunmalıdır. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

7 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Araştırma Probleminin Tanımlanması (Aşamalı bir yaklaşım; Karasar, 2005:58-59) 1. BÜTÜNLEŞTİRME; Problemi dilimlere ayırma 2. SINIRLANDIRMA (Araştırılacak problem diliminin seçilmesi) 3. TANIMLAMA (Sınırlandırılmış problemin ayrıntılarıyla açıklanması) (Araştırma amaçlarının berraklaşması) Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

8 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Problem Kaynakları Araştırılabilecek pek çok problem arasından birinin seçilebilmesi için onun önemli ölçüde hissedilmesi (problemin çarpması) gerekir. Probleme çarpmak özel bir çaba, merak ve duyarlılık ister. İyi bir araştırmacı, önemli gördüklerini yazdığı bir ‘problem karteksi’ hazırlar. Doğa ve toplum gibi ana kaynaklar yanında literatür taraması, araştırmacı raporları, araştırma ansiklopedileri, tezler, danışman öğretim üyeleri, gazete ve dergiler önemli kaynaklardır (Karasar, 2005:55). Kartex: bilgi kartı Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

9 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Problem Kaynakları (McMillan ve Schumachter, 1984; Akt. Balcı, 2011: 61). Kişisel deneyim Kuramdan dedüksiyon (tümdengelim) yapma Literatür taraması Güncel sosyal sorunlar Pratik durumlar Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

10 Problem Tanımada Pratik Yollar (Balcı, 2011: 61-62)
Bir takım “özel sorular” sormak İkinci derecede literatürü izlemek (konu indeksi seçimi, prob. cüm. için anahtar sözcük seçimi, not kartları, tarama raporu) Araştırmanın tüketicileriyle konuşarak onların ihtiyaç ve sorunlarını öğrenmek Araştırma konusunda eğitim ve deneyimi olanlarla beyin fırtınası çalışması yapmak Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

11 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Bir Konuya İlişkin Farklı Soyutlama Düzeylerindeki Araştırma Sorularına Bir Örnek Anderson (1990:32) Eğitimin okuldan gündelik yaşama transferini kolaylaştıran temel faktörler nelerdir? İkinci dil öğrenmenin gündelik yaşama transferini kolaylaştıran faktörler nelerdir? Fransızca’nın gündelik yaşama transferinin kolaylaştıran etkenler nelerdir? Fransızca’da sübjektif tenslerin doğru kullanımını kolaylaştıran faktörler nelerdir? Fransızca’da fiilin sübjektif tensinin doğru kullanımının gündelik yaşama transferini kolaylaştıran temel faktörler nelerdir? (Akt. Balcı, 2011:62) Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

12 Problemin Tanımı (Balcı, 2011:63)
ööööööööönvcxvxv Problemin tanımı Amaç Gerekçe Soru ve Alt sorular Önceki kuram ve araştırmalara dayalı olmalı Açık, anlaşılır; net olmalı Problem cümlesi araştırmanın değişkenlerini, evrenini ve problem mantığını verebilmeli Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

13 Kavram-Yapı ve Değişkenler
Araştırma boyunca gerçekte araştırılan ve ölçülen şeye kavram denir. Kavramlar olayların soyutlanması ve olayların bir tür tanımlarıdır. Üst düzeydeki kavramların yapıları oluşturduğunu düşünebiliriz. Yapılar da kavramlar gibi doğrudan gözlenemez, karmaşık soyutlamalardır: mutluluk, bunalım… vb. gibi. Kavram ve yapıları ölçmede kullanılan göstergelere değişken denir (Balcı, 2011:63). Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

14 Problem Tanımlamada Değişkenler
Değişken: En az iki değer alabilen her şey (Karasar, 2005:60) veya gözlemden gözleme değişik değerler alabilen objeler, özellikler ya da durumlardır (Arıcı,1972:10). Değişken türleri: Bir değişken belli seçenek ve değerlerden başkasını alamıyor ve yalnızca tam sayılarla ifade ediliyorsa süreksiz (geçişsiz); nitel değişkendir (cinsiyet gibi). Kesirli olarak ifade edilen değişkenler ise sürekli (geçişli); nicel değişkendir (yaş, boy gibi). Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

15 Kontrol şekillerine göre değişkenler
Bağımlı (açıklanan) Değişken (Y) Araştırmacı tarafından seçilen, onu rahatsız eden ve açıklanması istenen durumdur. Örnek: «Öğrenci başarısını etkileyen faktörler» adlı araştırmada «öğrenci başarısı» bağımlı değişkendir. Bağımsız (açıklayan) değişken (X) Bağımlı değişkeni istendik yönde etkilemeyi amaçlar. «öğrenci başarısı» nı etkileyen «zeka» ve «çalışma alışkanlıkları», bu bağımlı değişkenin (öğrenci başarısının) bağımsız değişkenleridir. Kontrol değişkenleri Ele alınan bağımsız değişkenlerin dışında, fakat bağımlı değişkeni etkileme olasılığı kuvvetli olan ‘şaşırtıcı’ değişkenlerdir. Araştırmada bağımsız değişkenin, bağımlı değişkeni nasıl etkilediğini bulabilmek için kontrol değişkenlerini sabit tutmak ( grupları eşitlemek) gerekir. Evrene ait kont. d: zeka, yaş, cinsiyet, deneyim Araştırma sürecine ait kont. Değ. : zaman Dış kaynaklara ait kont. Değ. : gürültü, ışık, ısı gibi değişkenler. Araştırmacı bağımsız değişkenin, bağımlı değişkeni nasıl etkilediğini bulabilmek için kontrol değişkenlerini sabit tutmak ( grupları eşitlemek ) zorundadır. Aksi halde bağımlı değişken üzerindeki değişikliklerin gerçekten bağımsız değişkenden mi, yoksa öteki değişkenlerden mi olduğu bilinemez. O yüzden uygulamada tüm bu değişken türleri birbirine karışabilir. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

16 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Ara değişken Ara değişken: Bağımsız değişkenin bağımlı değişkene dolaylı etkisidir. Örnek: Bağımsız Değişken: Öğretim yöntemi (televizyonlu-televizyonsuz) Ara değişken: İletişim kanalı sayısı ( çok-az) Bağımlı değişken: Öğrenme başarısı (düşük- yüksek) ( Karasar,2011:62) Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

17 Problem Tanımlanmasında Değişkenler
Olguların tek tek değil, belli bir sistem bütünlüğünde ele alınabilmesi için, araştırmacı, araştırdığı problemi değişkenler açısından görebilmeli ve öylece ifade edebilmelidir. Bir araştırmada araştırılması istenen şey (durum) ve kişiyi rahatsız eden ‘sonuç’ bağımlı değişkendir. Bağımsız değişkenlerden biri ya da bir bölümü, bağımlı değişken üzerindeki etkileri belirlenmek üzere seçilir; bunun dışındakiler ise kontrol değişkeni olarak değerlendirilir (Karasar, 2005:63-64). Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

18 İlgili kaynakların taranması
Problem, ilgili kaynaklar yardımıyla tanımlanır, amaçlar ise problem tanımlandıktan sonra belirlenir. Problem alanının bütünleştirilmesi, sınırlandırılması ve tanımlanması aşamalarında ilgili kaynakların (alan yazının) taranması gerekir. Temel görüşler belli bir senteze ulaştırılıncaya kadar ve anlaşılıncaya dek tarama devam eder. Araştırma için genel bir çerçeve oluşturulur. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

19 Kaynak bulma adresleri
Kitaplıkların fiş katalogları Yayın tarayıcı kuruluşlar Bibliyografyalar Bulunan her yayının ‘kaynakça’ bölümü Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

20 Problem tanımlanırken…
Problemin berraklaşması için yapılan alanyazın taraması ve konu üzerinde uzunca düşünülür. Bütünleştirme, sınırlandırma ve tanımlama aşamaları, birbirini izleyen paragraflar içinde ya da konu başlıkları altında verilir. Bir ‘problem’ başlığı altında en az üç paragraflık açıklama bulunur. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

21 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Sonuç… Araştırmada problem tanımı statik bir süreç değildir. Sürekli gelişen ve olgunlaşan bir dinamizme sahiptir. Araştırma geliştikçe problem tanımı da olgunlaşır ve gelişir. Belki de araştırma tamamlandığında problem tanımı da tamamlanmış olur ( Balcı, 2011: 65). Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

22 giriş bölümü (introduction)
Bir araştırma raporunun giriş bölümünde yer alan problem, amaç (hipotez; denence veya soru cümleleri), önem, varsayımlar (sayıltılar), sınırlılıklar ve tanımlardır ( Karasar, 2005:54). giriş bölümü (introduction) problem varsayımlar (sayıltılar) tanımlar sınırlılıklar önem amaç (hipotez; denence veya soru cümleleri) Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

23 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Amaç Amaçta iyi tanımlanmış bir problem ifadesi saklıdır. Amaç ve problem, birbirinden farklı düşünülmemelidir. Araştırma probleminin en somutlaştığı yer amaçlardır. Soru cümleleri ya da denenceler ile ifade edilir. ‘ne?’, ‘nasıl?’ ve ‘niçin?’ gibi sorularla ilgili olup aydınlatılmak istenen değişkenleri ve ilişkilerini sorgulama ifadeleridir. İyi sorular sorabilmek ve hipotezler (denenceler) geliştirebilmek, onları cevaplamaktan daha güçtür(Karasar, 2005:67). Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

24 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Örnek… Amaç: Türkiye’deki okullaşma durumunun bugünkü düzeyini belirlemek Alt amaçlar: okullaşma oranının Cinsiyete Yerleşim merkezlerine(kır-kent) Bölgelere Yaşlara Yıllara göre ayrıntılarını isteyen sorular Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

25 İyi bir hipotez…(Kerlinger, 1964)
Kuramsal bir temele dayalı olmalı Bilinenlerle önemli bir çelişki içinde olmamalı Değişkenler arası ilişkiyi tanımlamalı Sınanabilir (yanlışlanabilir) olmalı Mevcut zaman ve olanaklarla sınırlı olmalı Açık, basit, anlaşılır ve işlevsel olarak ifade edilmelidir (Akt. Karasar, 2005:69). Hipotez sruları, araştırmanın başında yapılır. Araştırma sonunda geliştirilen bir hipotezin bilimsel bir anlam taşıması için yeniden bir araştırma yapılarak denenmesi gerekir. Hipotez (denence: denenen yargı), belli bir kuramsal yapıya dayalı olmalı, araştırma öncesinde geliştirilmelidir. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

26 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Örnek hipotezler… Sigara akciğer kanserine neden olur. Zeki öğrenciler daha çabuk öğrenir. Ödüllendirme, öğrenme etkinliğini arttırır. Işık, okuma hızını arttırır. Burada ortaya çıkan veriler sınanmaz, ilişkiler (fikirler) sınanır; önceki kurama dayalı olarak yeni kuramlar geliştirilir. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

27 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Hipotez Türleri Araştırma (research) denencesi (H1): Değişkenler arasında ilişki olduğunu savunur; araştırma sonucunu kestirir ve genellikle bir tarafı tutar. Araştırmaların amaç bölümünde yer alan denenceler bu türden olup, verilerin toplanmasını, sınanmasını ve yorumlanmasını şekillendirir. İstatistiksel (null) denence(H0): Araştırmalarda taraf tutmaz, genellikle ilişkisizliği savunur. Farksızlığı zedeleyen bir durum ortaya çıkmadıkça, gruplar arasında anlamlı bir farklılık olmadığına karar verilir. Bilimsel kanıtlama, araştırma denencesini yanlışlamaya (çürütmeye) çalışmakla olur (Popper, 1972). Bir görüş tüm çabalara rağmen çürütülemiyorsa, değer kazanır. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

28 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Önem Araştırma amaçlarının belirlenip, toplanan verilerin hangi kuramsal ya da pratik sorunun çözümünde ve nasıl kullanılabileceğinin açıklanmasıdır. Araştırmacı kendi amacını ortaya koyar. Araştırmanın amacı ‘nesnel’ olduğu halde, araştırmacının buna verdiği önem ‘öznel’ olabilir. Amaç: beslenme ile zeka ve zeka ile okul başarısı arasındaki ilişkiyi aramak. Önem: bu iki ilişkinin durumuna göre, devlet yatırımlarının, eğitime ya da halkın beslenmesini geliştirici önlemlere ağırlık verecek biçimde dağıtımı için bir öneri geliştirmek. Amaç misyon ise önem de vizyon olabilir. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

29 Varsayımlar (Sayıltılar)
Araştırmada bazı başlangıç noktalarının, ayrıca kanıtlanmasına gerek görülmeden, ‘doğru’ olarak kabul edilmesi gerekebilir. Bu kabule varsayım (sayıltı, faraziye, ‘assumption’) denir(Karasar, 2005: 71). Varsayımları doğru olmayan bir araştırma, temeli çürük bir bina gibidir. Varsayımlar herhangi bir deneyle kanıtlanmamış olsa da kanıtlanabileceği umulan kuramsal bir düşüncedir. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

30 Varsayımlar (Sayıltılar)
Ripple (1967), üç tür sayıltıdan söz eder: Değerlere, problemlere ve kuramlara ilişkin sayıltılar, Kontrol değişkenlerine ilişkin sayıltılar, Araştırma yöntem ve süreçlerine ilişkin sayıltılar. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

31 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Sınırlılıklar Araştırmacının ideal gördüğü ve normal olarak yapmak isteyip de, çeşitli nedenlerle vazgeçmek zorunda kaldığı şeyler, araştırmanın sınırlılıklarıdır. Bu ideal koşullar bazen araştırmacının kontrolü ve etki alanı dışında olduğu, bazen de fayda-maliyet açısından pratik olmadığı için gerçekleştirilemeyebilir. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

32 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Tanımlar Bir araştırmada, kullanılan terimlerin anlamları açıklığa kavuşturulmalıdır. Kavramsal tanım: Bir kavramın başka kavramlarla tanımlanmasıdır (Başarı kavramının zeka ile açıklanması). İşlevsel tanım: Soyut bir tanımın somutlaştırılarak ve gözlenebilir özelliklerle açıklanmasıdır (zekanın, stanfort binet testinden min. 125 puan alma ile açıklanması). Kavramsal tanımlar bir çok araştırmada aynı kaldığı halde, işlevsel tanımlar araştırmanın içeriğine bağlı olarak farklılaşabilmektedir. Bilim dallarının gelişmesiyle kendine özgün bir terminolojinin ortaya çıkışı arasında paralellik bulunur. Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması

33 Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması
Kaynaklar Anderson (1990). Fundamental of educational research. London ve diğ.The Farmer Press Balcı, A. (2011). Sosyal bilimlerde araştırma: Yöntem teknik ve ilkeler. Pegem A Yayıncılık. Karasar, N. (2005). Bilimsel arastirma yöntemi. Ankara: Nobel Yayin Dağıtım Guba, E. G. (1961, April). Elements of a proposal. In UCEA (University Council for Educational Administration) meeting, Chapel Hill, NC. McMillan, J. H., & Schumacher, S. (1984). Research in education: A conceptual introduction. Little, Brown. Ripple, L. (1960) ‘problem identification and formulation’ social work research, editor:N.A, Polansky. The universty of chicago, 1960: Araştırma Probleminin Belirlenmesi ve Tanımlanması