YAŞLILIK EKONOMİSİNİN SOSYAL VE MALİ BOYUTU

... konulu sunumlar: "YAŞLILIK EKONOMİSİNİN SOSYAL VE MALİ BOYUTU"— Sunum transkripti:

1 YAŞLILIK EKONOMİSİNİN SOSYAL VE MALİ BOYUTU
İ.İlhan HATİPOĞLU Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürü

2 Sunum Planı Yaşlanmanın Tanımı Dünya Nüfusu Yaşlanıyor
Avrupa Birliği’nde ve Türkiye’de Yaşlanma Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetlere Ayrılan Kamu Kaynakları Yaşlıların Ekonomik ve Sosyal Hayata İntibakı

3 Yaşlanmanın Tanımı Yaşlanma biyolojik bir olgu…
Dünya Sağlık Örgütüne göre yaşlanma; organizmanın, kişi, organ, doku, hücre ve gen düzeyinde yaşam fonksiyonlarını aksatacak şekilde değişerek o tür için beklenen ömür süresinin sonuna doğru gelmesi sürecidir.

4 Yaşlanmanın Tanımı Yaşlılık
Dünya Sağlık Örgütünce yaşlılık için belirlenen sınır 65 yaştır. Yaşlılık Genç Yaşlı (65-74) İleri Yaşlı (75-84) Çok İleri Yaşlı (85 +)

5 Yaşlanmanın Tanımı Nüfusun yaşlanması, 65 yaş ve üzerindeki kişi sayısının ülke nüfusu içindeki oranının artması olarak tanımlanabilir.

6 Yaşlanmanın Nedenleri
Ekonomik kalkınmanın getirdiği refah artışı, Sağlıklı beslenme imkanlarının gelişimi, hijyen koşullarındaki iyileşme, eğitim seviyesindeki yükselmeyle birlikte sağlıklı yaşama yönelik kamuoyu bilincinin artması yaşam süresini uzatmaktadır. Kentleşme oranının yükselmesiyle yavaşlayan nüfus artışı, Kentler yeni yaşam alanları ve iş olanakları yönünden daha cazip, bununla birlikte ikamet, eğitim ve diğer yaşam maliyetleri çok yüksek düzeyde. Bu durum doğum oranlarının düşmesine, nüfusun yenilenme süresinin uzamasına neden olmaktadır.

7 Yaşlanmanın Nedenleri
Sağlık teknolojisindeki ilerlemeler, Hastalıkların daha erken teşhisine imkan sağlayan cihazlar, ileri tetkik yöntemleri, yenilikçi ilaçlar sayesinde kanser gibi ölümcül, diyabet gibi kronik hastalıkların tedavi başarısının ve buna bağlı olarak yaşam kalitesinin ve yaşam süresinin artması söz konusudur. Sağlık hizmetlerine erişim düzeyinin ve hizmet kalitesinin yükselmesi, Sürdürülebilir bir ekonomik büyüme ve kalkınma için sağlıklı insan gücünün öneminin anlaşılmasıyla sağlık hizmetlerinin daha kapsamlı ve yeterli düzeyde sunulabilmesi, yaşam kalitesini ve yaşam süresini uzatmaktadır.

8 Dünya nüfusu yaşlanıyor…
Yaşlanma gelişmiş ekonomilere sahip ülkelerde daha belirgin olmak üzere Dünya genelinde hızlanma eğilimindedir. 2014 verileriyle Japonya’nın %24,8i 65 yaş ve üstündedir. Almanya’da bu oran %21 seviyesindeyken ülkemizde ise sadece %7,7 dir. Kaynak:

9 Dünya nüfusu yaşlanıyor…
Birleşmiş Milletler verilerine göre 1950’de 2,5 milyar olan dünya nüfusu geçen zamanda neredeyse 3 kat büyüme göstermiş ve 2015 yılı itibariyle 7,3 milyara erişmiştir. Bununla birlikte doğurganlık hızı azalmaktadır. Doğumda beklenen yaşam süresindeki artış da dikkate alındığında 2050’de dünya nüfusunun 9,7 milyara ulaşacağı, yüzyılın sonunda da 11,2 milyar seviyesinde olacağı tahmin edilmektedir. (Kaynak: UN Ageing Statistics)

10 Yaşlı nüfusu artıyor… Halen 600 milyon olan 60 yaş üzeri dünya nüfusunun yüzyılın ikinci yarısında 2 milyara erişeceği tahmin ediliyor. Sadece 80 yaş ve üzeri nüfusun 400 milyona erişmesi bekleniyor. Yüzyılın ikinci yarısına gelindiğinde yaşlı nüfusun %80’inin düşük ve orta gelir seviyesindeki ülkelerde yaşayacağı tahmin ediliyor. (Kaynak: WHO

11 Gelişmiş ekonomilerin yaş ortalaması yükseliyor…
Avrupa’da ve Amerika’da II. Dünya Savaşını izleyen yıllarda «baby boom» olarak adlandırılan ve yaklaşık 10 yıl devam eden hızlı nüfus artışı, sonraki yarım asırlık süreçte bölge ekonomilerinin hızlı ve istikrarlı büyüme ve kalkınmalarında önemli bir işlev görmüştür. ABD, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, Uzak Doğuda da Japonya gibi günümüzün gelişmiş ekonomilerine sahip ülkelerinin savaş sonrası toparlanma ve hızlı büyüme sürecinde aktif olan nüfusları, günümüzde yaşlı nüfusa dahil olmuştur. Halen AB bölgesinde yaşlı nüfusun (65, +) toplam nüfusa oranı yüzde 18,5 seviyesindedir) Kaynak:

12 Avrupa Birliğinde yaşlanma sürüyor..
Ancak nüfus artış hızının giderek azalmasının yanında yaşam süresi ortalamalarının da yükselmesi nedeniyle AB’de nüfusun hızlı bir yaşlanma süreci içinde olduğu görülmektedir. AB’de genç nüfusun oransal olarak azalması söz konusudur. (AB’ye üye 28 ülkenin 2001 yılında 38,3 olan yaş ortalaması, 2014 yılına gelindiğinde 42,2 yıla yükselmiş bulunuyor. İrlanda’da 36 Almanya’da 45,6, Türkiye’de 30,4) AB bölgesinde belirtilen dönemde ( ) en fazla yaşlanan ülke 6 yıl ortalamasıyla Romanya. Bu ülkeyi 4 yılla Litvanya, Almanya, Portekiz, Avusturya ve Hollanda izliyor.

13 AB Yaş ortalaması yükseliyor.

14 Avrupa Birliği’nde yaşlanma sürüyor..
AB’de gelecek yıllarda nüfus piramidinin yapısı üçgen görünümünden çıkıp dikdörtgene dönüşecektir. Yakın bir gelecekte yaş aralığı AB nüfusunun genel yaş ortalamasını ifade edecektir. 65 yaş ve üstü nüfusun oranı %28.7’ye yaşlı bağımlılık oranı %27.5’ten 51’e yükselecektir. 80 yaş ve üzerindeki yaşlı nüfusun oranı günümüzdekinden iki misli daha fazla olacaktır.

15 Avrupa Birliği Nüfus Yaş Piramidi
Kaynak:Eurostat, population statistics

16 Avrupa’nın Yaş Dağılım Projeksiyonları

17 «Gelişmekte olan ekonomilerde
durum nasıl « ?

18 Gelişmekte olan ülkelerde de yaşlanma eğilimi artmaktadır…
Ekonomik büyüme ve kalkınmayla birlikte gelişmekte olan ülkelerde de ortalama yaşam süresi uzamaktadır. Bununla birlikte doğum artış oranının gerilemesi gelişen ülkeleri tehdit etmektedir. Tayland bu konuda ilginç bir örnek oluşturuyor. 19 Mart 2014 tarihli Wall Street Journal gazetesinin haberine göre, ülkede 1970’lerde kadın nüfusu başına 7 olan ortalama çocuk sayısı günümüzde 1,6’ya kadar düşmüş durumda. Bu oran yaşlı nüfusun sağlık ve sosyal güvenliğini finanse edecek işgücünün desteklenmesi zarureti açısından endişe verici. Çin’de çalışan işgücü sayısı 2011’den 2014’e kadar %0.63 oranında azalmış görünüyor. 2013’te 3.45 milyon işgücü kaybı yaşanan ülkede hükümet bu kaybı telafi etmek amacıyla uyguladığı 1 çocuk kısıtlamasını kaldırmayı ve aileleri kentlere giderek üretimi artırmaya teşvik etmeyi hedefliyor. Gelişmekte olan ülkelerde de yaşlanma eğilimi artmaktadır… Kaynak:

19 Türkiye’nin Yaşlanma Trendi
Kaynak: TÜİK Nüfus Projeksiyonları

20 Türkiye’nin Yaşlanma Trendi

21 AB-Türkiye Kıyaslaması
TÜİK verilerine göre Türkiye’de 2014 yılı itibariyle yaş ortalaması 30,4 ve 2023 tahmini 34’tür. Türkiye nüfusunun ortanca yaşı 2050’de 42,9 ve 2075’te 47,4 olacaktır Kaynak: TÜİK Nüfus Projeksiyonları

22 AB-Türkiye Kıyaslaması
Yaş Grupları AB (28 Üye) 2014 Türkiye (2014) 0-14 15.6 24.6 15-64 65.8 67.8 65 + 18.5 7.7

23 AB-Türkiye Kıyaslaması
65 Yaş ve Üstü 2004 2014 İrlanda 20.9 22.0 68.0 65.4 11.1 12.6 Almanya 14.7 13.1 67.3 66.1 18.0 20.8 İsveç 17.8 17.1 65.0 63.5 17.2 19.4 Romanya 17.5 15.5 68.3 67.9 14.1 16.5 Polonya 15.0 69.8 70.1 13.0 14.9 Litvanya 66.3 16.2 19.1 AB Ortalaması 16.4 15.6 67.2 65.8 18.5 Türkiye 29.0 24.6 65.3 67.8 5.7 7.7

24 AB-Türkiye Kıyaslaması (nüfusun yaş gruplarına göre dağılımı)

25 AB-Türkiye Kıyaslaması (Yaş Bağımlılık Oranı % )

26 döneminde, Türkiye’de 65 yaş ve üstü nüfus artış oranının AB ülkeleri ortalamalarına yaklaştığı görülüyor. Aynı dönemde en çok yaşlı nüfusu artan ülkelerin Malta, Arnavutluk ve Finlandiya olduğu görülüyor.

27 Yaşlanan Dünyamızı gelecekte neler bekliyor?

28 Yaşlanan dünyayı bekleyen riskler…

29 Yaşlanan dünyayı bekleyen riskler…
1950’de dünya nüfusunun %5’i 65 yaş ve üzeri yaşlı nüfus ortalamasına sahipken tam yüz yıl sonunda 2050 yılında bu oranın iyimser bir tahminle %16’lara ulaşması bekleniyor.

30 Yaşlanan dünyayı bekleyen riskler…
Yaşlanan nüfus bağımlı hale geldikçe sağlık ve sosyal güvenlik harcamaları artıyor. AB-28 kapsamında sağlık harcamalarının %80’i 65 yaş ve üstü insanlara yönelik sağlık harcamalarından oluşmaktadır. Yaşlı sayısı arttıkça çalışan nüfus giderek daha fazla sayıda yaşlı nüfusa bakmak zorunda kalıyor. Yeni iş alanlarının oluşturulmasına ve istihdamın artırılmasına ihtiyaç bulunmaktadır. İstihdam artışı ise ekonomide üretim kapasitesinin artırılması ile mümkün görülüyor. 2050 yılında Avrupa Birliği bölgesinde yaş ortalaması 52,3 ve her iki çalışan başına bir emekli ortalaması söz konusu olacak. Bugün için bu oran dörde bir seviyesinde.

31 Yaşlanan dünyayı bekleyen riskler…
Yaşlanmanın yanında doğum oranlarındaki düşüş yaşlı nüfusun bakımını finanse edecek işgücü potansiyelini de tehdit etmektedir. Ekonomide üretim artışı ve büyüme için gerekli işgücünü istihdam edecek üretim imkanlarını geliştirme zarureti var. Demografik fırsat penceresinin sunduğu genç nüfus avantajını iyi değerlendirmek gerekiyor. Tüketime dayalı büyüme stratejisinden kurtulup üretim odaklı büyüme stratejisine geçilmesi sürecinde çalışma çağındaki nüfusun istihdam seviyesinin yükseltilmesi gerekiyor.

32 Yaşlanma sorunu bütün milletleri ilgilendiriyor…
Yaşlanan dünyanın geleceği üzerine uzun yıllardır çalışmalar yürütülmektedir. Bu konuya uluslar arası camianın dikkatinin çekilmesi, karşılaşılabilecek sorunlar ve izlenebilecek politikalar konusunda işbirliği ortamının oluşturulması amacıyla 2002 yılında Madrid’te tertiplenen 2’nci Dünya Yaşlılık Assamblesi yapılan değerlendirmeler ve ulaşılan sonuçlar itibariyle önemlidir.

33 Yaşlılarımıza yıllar içinde daha fazla sosyal destek sağlanıyor
Yaşlılarımıza yıllar içinde daha fazla sosyal destek sağlanıyor. (2015 rakamları Eylül sonuna itibariyledir..)

34 Yaşlılarımıza yıllar içinde daha fazla sosyal destek sağlanıyor
Yaşlılarımıza yıllar içinde daha fazla sosyal destek sağlanıyor. (2015 rakamları Eylül sonuna itibariyledir..)

35 Yaşlanıyoruz ama demografik olarak avantajımızı koruyoruz…
Nüfusumuz hızlı yaşlanıyor yılında nüfus artışı hızımız binde 13,7 iken yaşlı nüfus artış hızımız binde 36,2 olarak gerçekleşmiş.. 65 yaş ve üstündeki yaşlı nüfusumuzun oranı son 10 yıl içinde %5.5’lerden %7.7’lere erişse de bu oran AB ortalamalarının gerisinde. Nüfusumuz yaşlanıyor ama ülkemiz hala Avrupa’nın en genç nüfusuna sahip…(ortanca yaşımız 2013 yılında 30,4, Almanya 45,7, Japonya 45,8) AB’de 2013 yılı itibariyle yaş bağımlılık oranı 51,32. Yani çalışma çağındaki her 100 kişi 51,32 kişinin bakımını üstlenmek durumunda. Bizde ise bu rakam yaklaşık 37 seviyelerinde..

36 Almanya ve Türkiye Mukayesesi

37 Türkiye için demografik fırsat devam ediyor…
15-64 çalışma yaş grubunun nüfus içindeki payının Türkiye’de zaman geçtikçe yükselmesi; Almanya’da ise düşmesi bekleniyor. Türkiye’de bu oranın önümüzdeki yıl boyunca yükselmeye devam edip, sonra düşüşe geçeceği tahmin edilmektedir. Türkiye önümüzdeki yıllarda da çalışma yaşındaki nüfus payının artmaya devam ettiği, demografik fırsat penceresi diye adlandırılan zaman dilimi içinde olacaktır.

38 Türkiye için demografik fırsat devam ediyor…
Aktif nüfusun üretim sürecinde daha fazla yer alması için ekonomimizin üretim imkanlarını geliştirmeye ihtiyaç bulunuyor. Nitelikli işgücü yetiştirmeye ve istihdam etmeye yönelik kamu ve özel sektör, üniversite işbirliği artırılabilir.

39 Türkiye İçin Demografik Fırsat…
Avrupa’da sağlık harcamalarının %80’den fazlası yaşlılar için yapılıyor. Ülkemizde yaşlı nüfus oranı Avrupa’ya kıyasla bariz ölçüde düşük olsa da sağlık sistemimizdeki esnek yapı nedeniyle finansal riskler de söz konusu. Örneğin, 65 yaşın altındaki bir kişide herhangi bir kanser hastalığının görülme oranı yüz binde bir iken 65 yaş ve üstündeki yaşlılarda bu oran yüz binde 50 olmaktadır. Dolayısıyla kronik ve tedavisi yüksek maliyet getiren hastalıkların erken dönemde teşhis edilip tedavisinin başlaması önemlidir. Bunun için yaşlıların sağlığının düzenli takibi ve tedavilerinin biran önce başlatılması yönünde mevcut kurumsal kapasitenin artırılmasına ihtiyaç vardır.

40 Yaşlılarımız için neler yapabiliriz?
Koruyucu sağlık hizmetleri, evde bakım hizmetleri yaşlılarımızın sağlık risklerini belirleyip onları hastalanmadan sağlıklı tutmada veya hastalanmaları halinde tedavilerini etkin kılmada çok önemli işleve sahiptir. Yaşlılarımıza Devletçe sağlanan sosyal yardımların onların sağlık ve bakımlarını esas alan öncelikli ihtiyaçlarına tahsisi çok önemlidir. Yaşlı nüfusumuza yönelik Devlet bütçesinden sağlanan katkı giderek artmaktadır yılında bir önceki yıla göre artış %14,8 seviyesindedir. Bu harcamaların önümüzdeki yıllarda artması beklenmektedir. Yaşlılık bilimi olan Gerontoloji alanının gelişmesine daha fazla önem verilmelidir.

41 Yaşlılarımız için neler yapabiliriz?
Yaşlılarımızı sosyal ve ekonomik anlamda aktif yaşamın içinde tutmak, tecrübe ve yeteneklerinden yararlanmak amacıyla yeteneklerine uygun alanlardaki hizmet ve üretim alanlarında isteğe bağlı şekilde istihdam edilebilmelerine yönelik stratejiler geliştirilebilir. Yaşlılarımızın ilgi alanlarına ve becerilerine uygun nitelikteki el sanatları gibi yorucu olmayan üretim etkinliklerine belli bir ücret teşviki ile katılımları sağlanabilir. Gönüllü olarak veya cüz’i ücretle hastanelerde, yaşlı bakım ve huzurevlerinde, kamu kurumlarında danışmanlık ve rehberlik hizmeti sunmaları sağlanabilir.

42 Yaşlı turizmi potansiyeli değerlendirilmelidir.
Refahı yüksek ve yaşlı nüfusu fazla olan ülkelerden daha fazla kişinin ülkemize kültür ve sağlık turizmi amacıyla ziyaret edebilmesi için tanıtım ve teşvik stratejileri geliştirilmelidir.

43 Yaşlı turizmi potansiyeli değerlendirilmelidir.
Dünyada ve ülkemizde sağlık turizmi son yıllarda hızla yükselen bir trend olup çok önemli bir alternatif turizm çeşidi olmuştur. Sağlık Turizmi bir ülkeden diğer ülkeye herhangi bir sebeple (bekleme süresinin uzunluğu, tedavinin ekonomikliği veya daha kaliteli sağlık hizmeti v.b.) sadece tedavi için gidilmesi olarak tanımlanmaktadır.

44 Sağlık turizminin temel sebepleri:
1. Sağlık hizmetlerinin kendi ülkelerinde pahalı olması veya ülkesinde yüksek teknolojili sağlık hizmetlerinin ve sağlık profesyonellerinin bulunmayışı, 2. Tedaviyle birlikte tatil yapma arzusu, 3. Çok daha kaliteli sağlık hizmeti almak istenmesi, 4. Mahremiyet düşüncesi, 5. Ülkesinde iklim ve coğrafi olarak tatil için kısıtlı imkan olduğu durumlarda yapılan turizm hareketliliği, termal turizm imkanlarının çok olduğu bir ülkede tatil yapma talebi.

45 Sağlık Turizmi için ülkemizde gerekli teknolojik alt yapı ve modern sağlık işletmeleri mevcuttur.
Sağlık turizmi 3 ana başlıkta değerlendirilmektedir. 1. Tıp Turizmi (Hastanelerde  veya kliniklerde tedavi ve ameliyat vb. işlemler) 2. Termal Turizm (Termal Tesislerde rehabilitasyon ve dinlenme vb. hizmetler) 3. Yaşlı ve Engelli Turizmi (Geriatrik tedavi merkezi veya yaylalar da sosyal aktivitelerle birlikte uzun süreli konaklamalar)

46 Ülkemiz sağlık turizmi için önemli bir alternatif sunmaktadır.
Yaşlıların yaşam içinde daha aktif ve katılımcı olmalarının bir yolu olarak yaşlı turizmi gelişmektedir. Nitekim ülkemize AB ülkelerinden ve giderek artan oranda Ortadoğu ülkelerinden sağlık amaçlı ve kültürel amaçlı turistik ziyaretlerin artış içinde olduğu görülmektedir. Ülkemize yüksek refah seviyesine sahip ülkelerden daha fazla yaşlı nüfusu gerek sağlık gerek kültür turizmi için çekebilmeliyiz..

47 Dinlediğiniz İçin Teşekkürler...