31 MAYIS DÜNYA SİGARAYI BIRAKMA GÜNÜ. TÜTÜN GERÇEĞİ Toraks Derneği Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu 2005.

... konulu sunumlar: "31 MAYIS DÜNYA SİGARAYI BIRAKMA GÜNÜ. TÜTÜN GERÇEĞİ Toraks Derneği Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu 2005."— Sunum transkripti:

1 31 MAYIS DÜNYA SİGARAYI BIRAKMA GÜNÜ

2 TÜTÜN GERÇEĞİ Toraks Derneği Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu 2005

3 Sigara Salgını Günümüzde dünyada 1.3 milyar kişinin sigara içtiği tahmin edilmektedir Önlenemezse 2025’te bu sayı 1.7 milyarı aşacaktır Bu içicilerin %84’ü gelişmekte olan ülkelerde yaşamaktadır (Economics of Tobacco Control Paper No.6 February 2003)

4 Dünyada Sigara İçim Oranları Bölge Tüketim Kuzey Amerika% 4.7 Latin Amerika% 8.9 Batı Avrupa% 9.3 Orta ve Doğu Avrupa % 10.8 Afrika ve Orta Doğu% 11.8 Asya% 54.5

5 SORUN: SİGARA SALGINI

6 Sigara Salgını SALGIN HASTALIK SALGIN HASTALIK ÖLÜM

7 Sigaraya Bağlı Ölümler Dünyada 1.1 milyar sigara içen 4.9 milyon ölüm / yıl ---- 10 milyon (2025) (günde 12 bin ölüm) Türkiye’de 17 milyon sigara içen 70-100 bin ölüm / yıl (günde 200-250 ölüm)

8 Önümüzdeki 30 yıl içinde sigara, AIDS, Tüberküloz, Trafik kazaları, Anne ölümleri, İntihar, Cinayetlerin toplamından daha fazla insan öldürecektir

9

10 Bugünkü sigara içme oranları aynı şekilde devam ettiği takdirde halen yaşayan 250 milyon çocuk sigara nedeniyle ölecektir

11 Ülkeler Düzeyinde İse Sosyoekonomik düzey Eğitim düzeyi düştükçe SİGARA TÜKETİMİ ARTMAKTADIR

12 31 Mayıs Sigarasız Bir Dünya Günü Her yıl 31 Mayıs “Sigarasız Bir Dünya Günü” olarak kutlanır Dünya Sağlık Örgütüne üye devletler 1987 yılında bu günü sigara salgını ile oluşan önlenebilir hastalık ve ölümlere dikkat çekebilmek için etkinlik günü olarak belirlemişlerdir

13 Sigara Gerçeği Her dozu zararlıdır Vücudun her kısmına zarar veren binlerce kimyasal içerir Yüksek bağımlılık yapıcı etkiye sahiptir Dünyanın en güçlü endüstrisi tarafından saldırgan reklam ve promosyon taktikleri ile satılır Sadece kullanana değil, maruz kalana da zarar verir Üreticinin önerdiği gibi kullanıldığında kullanıcıyı öldürür

14 Sigara içimi /bağımlılığı bir hastalıktır (International Classification of Diseases,10th Revision;F.17)

15 Türkiye Tütün Üreticisi Ülkedir ÜlkeÜretim (1000 ton)Toplamın yüzdesi Çin339042.1 ABD7469.3 Hindistan6247.8 Brezilya5777.2 Türkiye296 3.7 Zimbabwe1922.4 Endonezya1842.3 Diğerleri203927.3 Dünya toplamı8048100.0

16 Ülkemizde Tütün Kullanımı Yaygındır Toplum genelinde Farklı meslek gruplarında Çocuklar arasında Gençlerde Kadınlarda Sigara içimi yaygındır Türkiye’de 17 milyon kişi sigara içmektedir

17 Türkiye’de Yetişkinlerin Sigara İçme Sıklığı Yüksektir (Bilir N., Güçiz B., Yıldız N.) GrupSayıYılSıklık (%) Doktor1128199943.1 Öğretmen1044199948.6 Gazeteci109199663.9 Şöför338199974.3 Polis718199964.7 İmam-müezzin279199925.1 Artist130199646.2 Sporcu149199634.9

18 Ülkelerde Sigara İçme Sıklığı (yetişkinler) Erkek (%)Kadın (%) Çin (1984)617 Japonya (1994)59 (1966; 84)15 (1966; 15) Kanada (1994)29 (1966; 50)31 (1966; 50) ABD (1993)28 (1970; 44)23 (1970; 32) Rusya Fed. (1993)67 (1985; 53)30 (1985; 10) Singapore (1995)32 (1970; 42)3 (1970; 5) Yunanistan (1994)46 (1987; 61)28 (1987; 25) İngiltere (1994)28 (1980; 42)26 (1980; 37) Türkiye (1993)58 (1988; 62)13 (1988; 24) DÜNYA4712

19 Türkiye’de sigaraya başlama yaşı düşüktür

20 Öğrencilerde Sigara İçme Sıklığı Yüksektir (Bilir N., Güçiz B., Yıldız N.) GrupSayıYılSigara içen (%) 7. Sınıf (12-13 yaş) 512 1453 1720 1996 1998 1999 3.5 2.0 0.8 10. Sınıf (15-16 yaş) 552 1317 1497 1996 1998 1999 28.3 16.3 14.8

21 Gençlerin Sigara İçimi Sigara başlama yaşı 11.9’a düşmüştür Sigara başlama nedenleri: –Akran etkisi –Sigaranın kolay ulaşılabilirliği –Rol modellerin sigara içici oluşu –Görsel basın, film, klip –Gizli reklam ve promosyonlardır Sigarayı bir kez deneyen 4 kişinin 3 tanesi sigara bağımlısı olur

22 Ergenler Sigaraya Ulaşabilmektedir Oysa ülkemizde 18 yaş altına tütün ürünlerinin satışı yasaktır Satın alabilmek için kanuni olarak belirlenmiş yaş sınırının üstünde olduklarını kanıtlamaları gereklidir Ülkemizde Sigara ucuz Tane ile satış !!! Aile ortamından edinebilme mümkün Arkadaş ortamından edinebilme olası

23 Çocuklar ve Sigara Ülkemizde çocuklar pasif içicidir –Şimdiki hastalık riskleri artmıştır –Gelecekteki hastalık riskleri artmaktadır Gizli reklam ve promosyonlara hedeftirler

24 Kadınlarda Sigara İçimi Global olarak kadınların sigara içim oranı %12 yaklaşık, 236 milyon kadın olarak tahmin edilmektedir Ancak sigara salgını kadınlarda özellikle genç kadınlarda hızla artmaktadır

25 Kadınlarda Sigara İçimi Kadınların daha fazla eğitim olanağına ve ekonomik güce kavuşması ile sigaraya ulaşma olanakları artmıştır Bu durum kadınlar arasında sigara alışkanlığının yaygınlaşmasında rol oynamaktadır

26 Sigara firmalarının özellikle kadınlara yönelik üretim ve pazarlama yaklaşımları da kadınlar arasında sigara kullanımının artışında önemli rol oynamıştır Kadınlar açısından sigara içme davranışı –Kendini ve ekonomik gücünü kanıtlama –Bağımsızlık –Kendine güvenin göstergesi olarak görülmüştür Kadınlarda Sigara İçimi

27 Ülkemizde Kadınlarda Sigara İçimi Türkiye’de sigara içme alışkanlığı kadınlarda erkeklere göre biraz daha düşüktür Kırsal alandaki kadınlar arasında sigara içimi çok azdır ancak kentlerde kadınların sigara içim oranı yüksektir

28 Ülkemizde Kadınlarda Sigara İçimi Ülkemizde kadınlar arasındaki sigara alışkanlığı eğitim düzeyi ile doğru ilişkilidir Eğitim düzeyi arttıkça sigara alışkanlığı da artmaktadır

29 MeslekSigara içen (%) Doktor33,9 Öğretmen53,8 Anne (ev kadını)30,2 Hemşire-ebe50.2 Sporcu27,9 Sanatçı40,0 Türkiye geneli24,2 Türkiye’de Kadınlar Arasında Sigara İçme Alışkanlığı (1996)

30 Ülkemizde Tütün Mamülleri Ucuzdur Ucuz fiyatlar alım gücü az olan grupların sigaraya ulaşabilirliğini kolaylaştırmaktadır Çocuk Genç Kadın

31 Türkiye 1990-1999 Yılları Arasında Sigara Tüketiminde Artışın En Fazla Olan Ülkelerdendir Ülkeler Yurt İçi Tüketim 1990 (milyon ton) Yurt İçi Tüketim 1999 (milyon ton) Yüzde Değişim Pakistan31,93454,50070.66% Bulgaristan12,20019,00055.74% Türkiye73,270111,50052.18% Endonezya140,936207,68547.36% Hollanda23,25130,12429.56% Toplam4,538,8904,351,770-4.12% Dünya Bankası Raporu

32 Türkiye’deki Sigara Tüketimi 1960-2000

33 Dünya Bankası Sınıflamasına Göre Ülkelerdeki Ortalama Sigara Fiyatları ve Vergiler ÜlkelerFiyat (ABD$) Vergi (ABD$) Vergi Oranı Yüksek Gelirli Ülkeler3,232,26% 68.6 Orta Yüksek Gelirli Ülkeler0,810,43% 51.9 Orta Düşük Gelirli Ülkeler0,340,17% 49.9 Düşük Gelirli Ülkeler0,340,15% 45.6 Türkiye0,510,22% 42 Türkiye, 1960-20000,350,18% 49.2 Kaynak: Jha ve Chaloupka (2000).

34 Türkiye Ortalama Sigara Paketi Fiyatı ile Avrupa’nın En Ucuzu

35 Sigara fiyatları ve vergileri artırıldığında, halkın sigara içme oranı düşmektedir

36 Sigara fiyatları ve vergileri artırıldığında, halkın sigara bırakma oranı yükselmektedir

37 Ülkemizde Tütün Mamüllerinin İçerikleri ile İlgili Sorunlar Vardır Nikotin miktarı? Katran miktarı?

38 “ Sigara üreticileri gelişmiş ülkelerde yasaklardan dolayı satamadıkları yüksek katranlı ve yüksek nikotinli sigaraları gelişmemiş ülkelerin pazarına sürmektedir” Dünya Sağlık Örgütü

39 Ölçüm Laboratuvarı Yetersizdir http://www.labstat.com/services.htm#mainstream

40 Tütün Mamüllerinin İçerikleri ile İlgili Sorunlar ve Aldatmacalar Vardır

41 Light, Düşük Nikotin ve Düşük Katran Yanıltıcı "light", "mild“ vs. kelimeler veya yanıltıcı marka isimleri kullanılabilmektedir Bunların esas amacı düşük katran ve nikotin ölçümlerine dayandırırak riskin daha azaldığını vurgulanmaktadır Böylece reklam ve promosyon aracı olarak kullanmaktır

42 Zarar Azaltılabiliyor mu? Düşük katranlı ve ‘light’ sigaraların sağlıkla ilgili riskleri daha azalttığı gösterilememiştir Bağımlılığın oluşumu için yeterli nikotini içerirler Bu sigaraların sigarayı bırakmaya yardımcı oldukları da gösterilmemiştir

43 Ülkemizde Çevresel Sigara Dumanı Maruziyeti Yüksektir Çevresel Sigara Dumanı (ÇSD) direkt olarak sigarayı içme dışında ortaya çıkan başka kişinin inhale ettiği duman: –İçici tarafından exhale edilen duman –Sigaranın ucundan yanmakla oluşan duman – Yanan bir sigaranın kağıdı ve filtresinden sızan duman

44 Ülkemizde Pasif İçicilik Yaygındır Ev İş yeri Okul Kamu alanları Hastaneler Açık alanlar (konser, gösteri, spor) Kahvehane, lokanta, gece klubü

45 Çevresel Sigara Dumanı Ana dumana göre daha fazla nikotin içerir Karsinojenler daha yüksek konsantrasyondadır Özellikle ev içi çevresel sigara dumanına maruziyet büyük boyutlardadır İş olarak kahvehane, gazino çalışanları, restoran ve bar çalışanları vs. maruz kalmaktadır 1992 yılında çevresel tütün dumanı Grup A karsinojen olarak tanımlanmıştır

46 Ülkemizde Halka Açık Tüm Alanlarda Maruziyet Devam Etmektedir Eğitim kurumlarında kapalı ve açık alanlarda sigara içilebilmektedir Sosyal organizasyonlarda sigara içilebilmektedir Cafe, restoran ve barlarda sigara içilebilmektedir İşyerlerinde sigara içilebilmektedir Halkı bilgilendirme kampanyaları yeterli olmamaktadır

47 Tütün Endüstrisi Sigara Satmak İçin Yeni Pazarlama Taktikleri Geliştirmektedir Bu taktikler: Sağlık verilerinin inkarı ve yalan bilim üretimi Promosyon ve reklam Hükümetleri kaçakçılık tehlikelerine karşı ikna etmek Fiyatlandırma kontrolü Tekellerle ortaklık kurmak ve özelleştirmektir

48 Dünyada Sigara Reklamları Reklamlar televizyon, radyo ve yazılı basını kapsayabilmektedir Reklamlar ürün imajını tanıtırken alıcıyı haberdar etmektedir Reklamlarda tüketicinin sigaranın sağlığa kötü etkileri ile ilgili görüşlerini de ortadan kaldırmaya yönelik temalar ve imajlar kullanılmaktadır Düşük katran Düşük nikotin içeriği gibi

49 Sponsorluklar Tütün endüstrisinin pazarlama stratejilerinde sponsorluklar hızla artmaktadır Eğlence sektörü Spor Sanat Amaç Prestij ve kredi kazanmak Endüstriye karşı olan eleştiriyi azaltmak Sigara içimini sosyal olarak kabul edilebilir hale getirmek Destek alan organizasyonları yanına almak Tütün endüstrisine karşıt olan duyguları nötralize edebilmektir

50

51

52 Popüler Kültüre Ulaşmak Tütün endüstrisi sigarayı popüler kültürün bir parçası haline getirmek için Filmleri Televizyonu Müziği ve İnterneti kullanmaktadır

53 Çocuklara Yönelik Filmlerde Dahi Gizli Reklamlar Yer Almaktadır

54 Sigara ve Gençlik Özellikle gençlere sigara satışını özendirecek en etkili araç sigara reklamlarıdır Gençlere yönelik sigara reklamları sigaranın sağlık, zenginlik ve güç gibi öğelerle bağdaştırılmasını amaçlar Dünya Bankası raporuna göre 101 ülkede yapılan araştırma sonucunda sigara reklamları yasak olan ülkelerde sigara tüketiminin daha hızlı düştüğü saptanmıştır

55 ULUSAL TÜTÜN KONTROLÜ

56 KANUNLAR

57 Tütün Mamullerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun (1996) No. 4207 Çocuklara sigara satışını yasaklar –18 yaşından küçüklere Reklamı yasaklar –Basın, TV, bilboard, sponsorluk,... Sigara paketi üzerine uyarı yazısı – “Sağlığa zararlıdır” konmasını zorunlu kılar Toplu yerlerde sigara içmeyi yasaklar –Sağlık, eğitim, kültür, spor, toplu taşıma, 5+ kişi Sigara karşıtı eğitimi zorunlu kılar –TV eğitim yayınları – ayda 90 dak.

58 Kanun ile Kazanımlarımız: - reklam yasağı “her türlü” - şehirlerarası otobüs yolculukları - trenler “sigarasız” - iç ve dış hat uçak yolculukları “sigarasız” Güçlüklerimiz: –reklam yasağını delme girişimleri –4207 uygulaması yeterli değil Türkiye’de sigara reklamlarını yasaklayan 26.11.1996 tarihli ve 4207 sayılı kanun korunmalıdır

59 Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi Türkiye Dünya Sağlık Örgütüne üye diğer ülkelerle birlikte Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesini imzalamıştır Bu sözleşme gereği Ulusal Tütün Kontrol Programı oluşturulmuştur

60 Tütün çerçeve sözleşmesi ile halkın tütün mamülleri konusunda yanıltması son bulacaktır Bu anlaşma ile sigara paketleri üzerine tütünün sağlık üzerine etkilerini yazan uyarıcı yazılar yazılması zorunlu hale gelmektedir Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi

61 Sigara paketleri üzerinde uyarı yazıları bulunacaktır Uyarı yazılarının resimlerle birlikte olması bırakma ve başlamayı önleme açısından 60 kat daha etkili bulunmuştur Uyarı yazılarının paket yüzeyinin %60’ını kaplaması marka tanıma süresini uzatmakta ve marka imajını sarsmaktadır Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi

62 Paketler üzerine konulacak olan yazı ve resimlerin etkisinin azalmaması için dönüşümlü olarak kullanılması ve yenilenmesi sağlanması önerilmektedir Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi

63

64 Halkı Bilinçlendirme Kampanyaları Yazılı ve görsel basın ile sürekli konuyu gündemde tutmayı sağlamaktadır Geçtiğimiz yıllarda bırak kazan kampanyaları yapılmıştır Sigarasız bir dünya günü etkinlikleri ile 31 Mayıs’larda değişen temalar vurgulanmaktadır Temiz oyna Tütün yoksullaştırır Sigarayı bırakıyoruz

65

66

67

68

69 Sigara dumanında kanserojen, irritan özelliklere sahip 4000’den fazla kimyasal madde vardır Bu maddelerden NİKOTİN bağımlılık yapıcı özelliğe sahiptir Sigara içiminin devamlılığında bağımlılık rol oynamaktadır Sigara Bağımlılık Yapmaktadır

70 Sigaranın Bırakılması Sigaranın bırakılmasıyla bırakan kişinin sağlayacağı sağlık yararı çok önemlidir Bırakma ne kadar erken gerçekleşirse, bu yarar o ölçüde artmaktadır Bu yarar ömür süresiyle ve yaşam kalitesiyle ile ilgilidir

71 Sigaranın Bırakılması Konusunda Sağlık Hizmeti Açığı Vardır Sigarayı bırakma çabası, güçlü bir bağımlılık söz konusu olduğu için gerekli desteklerin yokluğunda genellikle başarısızlıkla sonlanmaktadır Bu konuda yetişmiş insan gücünün, ilaç ve hekim desteğinin devreye girmesi halinde ise başarı şansı önemli ölçüde artmaktadır

72 Sigara Bırakma Tedavisi Sigara bırakma tedavisi için kullanılan ilaçların sosyal güvenlik kapsamında olmaması ilaç kullanımını çok önemli düzeyde engellemektedir Bırakmada kullanılan ilaçları bulma ve satın alma zorluğu vardır Bırakma hizmetlerinin örgütlülük durumu yetersizdir

73 Sigara Bırakma Tedavisi Sigara bağımlılığı bir hastalıktır ve her hastalık gibi tedavisi hekimler tarafından yapılmalıdır Ülkemizde sigara bırakma hizmetinin kötü kullanımı vardır Bilimsel kanıta dayalı olmayan (etkisi olmayan veya etkisi kanıtlanmamış) bırakma hizmeti sunulması yoluyla bireyler yanıltılmaktadır

74 HER HEKİM SİGARA HASTALIĞINI TEDAVİ ETMELİDİR Sigara bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü tarafından tanımlanmış bir hastalıktır Her kronik hastalık gibi hekimler kişinin sigara içim durumunu sorgulamalı ve tedavi edebilmelidir Hekiminden bir kez bile olsa “Sigarayı Bırakın” mesajını duyan içicilerin %5‘i sigarayı bırakmaktadır Hekimler sigara bırakmak için yardım isteyen hastalarını tedavi etmelidir

75 ULUSAL TÜTÜN KONTROL PROGRAMLARINI DESTEKLEMEK VE SİGARASIZ SAĞLIKLI BİR TÜRKİYE İÇİN ÇALIŞMAK GÖREVİMİZDİR SAĞLIKLI YARINLAR DİLEĞİ İLE

76 KAYNAKLAR Prof. Dr. Nazmi Bilir Prof. Dr. Elif Dağlı Doç. Dr. Savaş Alper Dr. Zeynep Önder Dr. Ayda Yürekli Dr. Tahir Soydal Dr. Toker Ergüder Uz. Dr. Mesut Kosku Kamil Yavuz www.toraks.org.tr Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu Teşekkürlerimizle……