DUYUŞSAL TAKSONOMİLER

... konulu sunumlar: "DUYUŞSAL TAKSONOMİLER"— Sunum transkripti:

1 DUYUŞSAL TAKSONOMİLER
NECLA ÇAKICI

2 DUYUŞSAL ALAN Duyuşsal alan insanın duygularını içeren davranışları ifade eder. Daha geniş bir deyişle; insana kazandırılmak istenen duygular, tercihler, değerler, ahlaki kurallar, istek ve arzular, güdüler, yönelimler duyuşsal alanın kapsamına girer. Kişi belli nesne ya da olgulara karşı sürekli ilgi gösterebilir. Onlara karşı kararlı bir tutumu vardır ve değerler sistemi geliştirir

3 DUYUŞSAL ALANIN SINIFLANDIRMASI
Duyuşsal alan da bilişsel alan gibi kendi arasında aşamalı olarak sınıflanmıştır. Ancak bilişsel alanın bilgi basamağında sayılabilecek bazı öğeler olmadan duyuşsal alandaki davranışlar gerçekleşmeyebilir Çünkü bilmediğimiz bir olguya karşı herhangi bir sevgi, nefret, korku vb. gibi duyuşsal bir tepki geliştiremeyiz.

4 Duyuşsal alan aşamalı olarak beş ana basamağa ve alt basamaklara ayrılmıştır

5 1.)ALMA (KATILMA) Kişi, nesne ve olguların farkında olmazsa, ona karşı hiç bir davranış geliştiremez. Kişi önce nesnenin olgunun farkına varır ondan sonra uyarıcıya açık olabilir Alma basamağında tepki yoktur. İşlemler zihinde gelişir. Bu basamaktaki davranışlar, bilişsel alanın bilgi basamağındaki hatırlama davranışına karşılıktır.

6 1. ALMA 1. 1 Farkında Olma 1. 2 Almaya Açıklık 1
1. ALMA 1.1 Farkında Olma 1.2 Almaya Açıklık 1.3 Kontrollü-Seçici Dikkat

7 1.1 Farkında Olma Bu basamakta, nesne ve olgudan gelen uyarıcıyı fark etme vardır Bu basamakta hedef yazarken cümlelerin sonuna “farkındalık, oluş” sözcüklerinden biri getirilebilir. Hedefler davranışa çevrilirken cümlelerin sonunda “yazma, söyleme, seçip işaretleme, eşleştirme” gibi ifadeler bulunabilir. Yıllık Düzeyde Hedef Laboratuardaki araç-gereçlerin farkında oluş. Davranışlar: 1. Laboratuardaki araç-gereçlerden en az dördünün adını yazma/söyleme Verilen bir dizi araç-gereç arasından laboratuarda bulunanları seçip işaretleme.

8 1.2 Almaya Açıklık Bu basamakta kişi uyarıcıyı reddetmez, ondan kaçmaz, tersine ona doğru bir yönelim izler. Yıllık düzeyde Hedef: Farklı inanç ve düşüncede olan kişileri dinlemeye dönüklük. Davranışlar: Konuşanın sözünü kesmeden dinleme; hangi konuda konuştuğunu yazma, söyleme vb gibi...

9 1.3 Kontrollü-Seçici Dikkat
Bu basamakta öğrenci birden fazla uyarıcı arasından birini ya da birkaçını seçebilir. Dikkatini ilgisini ona doğru yöneltebilir. Yıllık ünite düzeyinde hedef; Toplumsal sorunlarla ilgili yayınları seçmede dikkatli oluş. Davranışlar: Televizyonda toplumsal sorunlarla ilgili yayınlardan en az üçünün adını yazma, söyleme; bu yayınların hangi devirlerde ve ne zaman yapıldığını yazma söyleme

10 2.TEPKİDE BULUNMA Bu basamakta genellikle ilgiler söz konusudur.
Kişi uyarıcılara bilinçli tepkide bulunur ve onlarla ilgilenir, uyarıcıları arar, onlarla bir arada bulunmaya isteklidir ve üstelik bu işten zevk alır. Kişi uyarıcıya karşı uysallık, isteklilik gösterebilir. Son basamakta ise tepkide doyum sağlayabilir.

11 2.TEPKİDE BULUNMA 2.1 Uysallık 2.2 İsteklilik 2.3 Doyum

12 2.1 Tepkide Uysallık Bu basamakta tepkinin uyarına gitme söz konusudur. Uyarıcıya karşı direnme göstermez; fakat açık bir isteklilik de yoktur. Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef Arkadaşlarıyla çalışırken birlikte alınan kurallara uymaya razı oluş. Davranışlar: 1. Çalışmalara belirtilen zamanda gelme. 2. Verilen görevi itiraz etmeden gereği gibi yapma. 3. Görevi zamanında bitirme. 4. Demokratik olarak alınan kararlara uyma.

13 2.2 Tepkide isteklilik Kişinin uyarıcıya karşı gönüllüce tepkide bulunması bu basamak için söz konusudur. Tepki kişi tarafından seçilmiştir. Burada zorlama, baskı söz konusu değildir. Öğrenci görevli olduğundan değil; istediği için gerekli davranışı gösterir. Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef Sosyal yardım kollarında çalışmaya gönüllü oluş. Davranışlar: 1. Bir sosyal yardım kolunda görev almak için aday olduğunu yazma, söyleme. 2. Sosyal yardım kolunun toplantılarına isteyerek katılma. 3. Görevini isteyerek yerine getirme.

14 2.3 Tepkide Doyum Uyarıcıya karşı kişinin severek, zevkle, doyuma ulaşacak davranışlar göstermesidir. Uyarıcıya karşı istendik davranışı göstermeyince üzülür, sıkılır, pişmanlık duyabilir. Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef Grupça ve demokratik olarak kendisine verilen bir işi yapmaktan zevk alış. Davranışlar: 1. Kendisine verilen görevi yapmak için zaman ayırma. 2. Verilen işi zorlama olmadan zamanında ve istenilen nitelikte özenle yapıp bitirme. 3. Boş zamanlarında grup çalışmalarına isteyerek katılma

15 3. DEĞER VERME Bu basamakta hedefler; tutum, inanç ve değerlerle ilgili olabilir. Kişinin uyarıcılara karşı nasıl bir tepkide bulunacağı bu basamakta kestirilebilir. Değerler, tutumlar ve inançlar tümüyle kişi tarafından oluşturulmamıştır. Bu basamakta kişinin duyuşsal tepkileri, sınırlı bir kararlılıktan açık bir kararlılığa ve tutarlılığa doğru derecelenebilir. Kişinin değerlerinin de zamanla değişebileceği unutulmamalıdır. Tutum, inanç ve değerler bu basamağın kapsamı içindedir.

16 3. DEĞER VERME 3.1 Değeri Kabullenme 3.2 Değeri Yeğleme 3.3 Değere Adanmışlık

17 3.1 Bir Değeri Kabullenmişlik
Kişi toplumsal olgulara karşı değer biçer ve ona belli bir dereceye kadar önem verir. Uyarıcıya karşı sürekli aynı duyuşsal tepkiyi gösterebilir. Davranış, bir inanç gibi ortaya çıkabilir; fakat zamanla bu değerleri değişebilir. Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef : “Yurtta barış, dünyada barış” ilkesinin önemini takdir ediş Davranışlar: 1.Yeri ve zamanı gelince çekinmeden “yurtta barış; dünyada barış” ilkesini savunan konuşmalar yapma. 2. Duvar gazetesine bu ilkeyle ilgili yazılar yazma (resimler yapma). 3. Bu ilkeyi savunan yazıları sürekli okuma.

18 3.2 Bir Değeri Yeğleyiş Toplumca oluşturulan değer yargılarından birini diğerlerine tercih etme, onlardan daha üstün tutma söz konusudur. Bu basamakta, kişi bu değerlerin peşine düşer, onu arar, ona zaman ayırır. Kişinin bu basamaktaki davranışları sürekli ve kararlıdır. Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef İlköğretim Her türlü eleştiriye açık oluş. Davranışlar 1. Arkadaşlarından kendisini eleştirmelerini isteme. 2. Yapılan eleştirileri karşı çıkmadan dinleme. 3. Kendini eleştiren kişilere teşekkür etme. 4. Kendini eleştiren kişilere küsmeme, kırılmama, saldırmama.

19 3.3 Bir Değere Adanmışlık Kişi bu basamakta bir değer için maddi ve manevi gücünü harcayabilir. Başkalarını da bu değerin peşinde sürüklemek için çaba harcayabilir. Burada kişi değerle “özdeşleşmiştir” denebilir. Bir düşünceye, partiye, davaya, takıma vb. özveride bulunarak bağlanmak ve onu savunmak bu basamağın kapsamı içindedir. Eğitimde hedef davranışlar istendik olmak zorundadır. Bu nedenle kişiye, her türlü bağnazca, kişinin, insanlığın, toplumun, doğanın geleceği için sakıncalı olan davranışlar kazandırılamaz. Böyle bir tutum, çok büyük sakıncalar doğurabilir. Yıllık ve Ünite Düzeyinde Hedef Özgürlükçü demokratik yaşamın sürekliliği için yapılan etkinliklere kendini veriş. Davranışlar: 1. Özgürlükçü, demokratik ortamı savunan konuşmalar yapma Bu tür toplantılarda kendiliğinden görev alma Aldığı görevi eksiksiz yerine getirme Okuldaki demokratik yaşamda kendiliğinden görev alma Çıkar beklemeden, demokratik kuruluşları savunma.

20 4.ÖRGÜTLEME Bu basamakta kişi, yeni değerler, duyuşsal alanla ilgili yeni örüntüler oluşturur. Bu basamağa deyin hep başkalarınca ya da toplumca oluşturulan değerleri benimsemiş, savunmuştu. Oysa bu düzeyde, hem başkalarınca ve toplumca oluşturulan değerleri, hem de kendisince benimsenip savunulanları irdeler. Aralarındaki ilişkilere bakar ve bir sonuca varır. Sonunda kendi içinde çelişmeyen yeni bir değerler sistemi oluşturur.

21 4.1 Değeri Kavramsallaştırma
4. ÖRGÜTLEME 4.1 Değeri Kavramsallaştırma 4.2 Değeri Örgütleme

22 4.1 Bir Değerin Kavramsallaştırılması
Kişi, bu basamağa dek kazandığı ve etkileşim altında olduğu tüm duyuşsal değerleri ayrıştırıp inceleyebilir. Sonra benimsediği değere, yeni bır anlam verir. Bu,eskisinden tümüyle farklı değildir; fakat değer hem geliştirilmiş, hem de zenginleştirilmiştir. Yani değer kavramsallaştırılmıştır. Kişinin okumaya, çalışmaya, demokrasiye yeni bir anlam vererek bunları ya da birini bir değer olarak kavramlaştırmasında olduğu gibi. Kişi bundan sonra o kavrama göre tutarlı yaşamalı ve kararlı olmalıdır; çünkü bu değer kendine mal olmuştur. Hedef Davranışlarının tutarlılığı konusunda kendini yargılamada kararlı oluş. Davranışlar: 1. Her durumda davranışlarını eleştirmek için başkalarına başvurma. 2. Bu eleştirileri kızmadan sonuna kadar dinleme. 3. Kendi davranışlarının nedenlerini gerekçe göstererek yazma/söyleme. 4. Yapılan eleştirilere göre, gerekiyorsa davranışlarını değiştirme.

23 4.2Bir Değer Sistemi Örgütleme
Bu basamakta kişi, benimsediği ya da çevresinde oluşan birçok değeri irdeler, araştırır, inceler ve bir senteze varır. Sentez sonucu oluşan değer, kendi içinde tutarlı ve uyumlu olmalıdır. Bu basamaktaki tutarlılık, başka değerler sistemiyle etkileşime girebilir. Bu etkileşim sonunda kişi yeniden bir sentez yapabilir. Bu iş yaşam boyu sürüp gidebilir; çünkü bu basamakta kişinin tutarlı bir yaşam felsefesi oluşturması amaçlanmıştır. Hedef Mesleki sorunlarını giderici yeni değerler oluşturmada kararlılık Davranışlar: 1. Mesleki sorunları giderici yeni değerler oluşturana dek sürekli çalışma 2. Sunulmak üzere, mesleki sorunların çözümüyle ilgili orijinal bir bildiri hazırlayıp yazma Toplantılarda bildiriyi sunma Başka bildirileri eleştirme Oluşturulan değerleri gerekli makamlara sunma Gerekli kişilere yeni değerleri kabul ettirme Bu değerlerin uygulanmasını sağlama Uygulamaları sürekli denetleme 9. Uygulama sonuçlarına göre meslektaşlarına sürekli bilgi verme.

24 5  NİTELENMİŞLİK Kişinin bu basamaktaki davranışları onun karakterini yansıtır. Bir bakıma dünya görüşünü, yaşam anlaşını ortaya koyar. Kişinin tüm yaşamı boyunca oluşturduğu duyuşsal özelikleri, bu basamakta hem tutarlı olmuş hem de kapsam bakımından genişlemiş ve zenginleşmiştir. Artık kişinin davranışları büyük bir olasılıkla kestirilebilir.

25 5. BİR DEĞER YA DA DEĞERLER BÜTÜNÜYLE NİTELENMİŞLİK
5.1 Genellenmiş Orüntü 5.2 Niteleme  

26 5.1 Genelleşmiş Örüntü Kişi, belli nesne, olgu ya da olaylara karşı birbirine çok yakın tepkilerde bulunabilir. Çevresini tutumlarına, değerlerine, inançlarına göre algılayıp yorumlayabilir. Kendine özgü değerlere göre davranabilir. Hedef: Yasalara saygılı olmayı bir alışkanlık haline getiriş Davranışlar 1. Haksızlığa uğradığı zaman her durumda yasal yollara baş vurma Yasaların gerektiğini her zaman yapma.

27 5.2 Nitelenme En üst basamaktır. Kişinin karakteri, benliği söz konusudur. Değerlerle kişi özdeşleşmiştir. Kapsam açısından değerler genişlemiş ve zenginleşmiştir. Kişi hakkında ileri sürülen “namuslu, doğru, haksızlığa dayanamaz, ya da hilebaz, yalancı, ona güvenilmez” gibi yargılar bu basamağın kapsamı içindedir. Hedef Tüm canlıları seven bir kişiliğe sahip oluş. Davranışlar: 1. İnsanlar arasında hiçbir zaman ayırım yapmama İnsan haklarını çiğneyenlere her zaman karşı çıkma İnsanlığın sorunlarını çözmek için sürekli uğraşma Doğayı tahrip edenlere her zaman karşı çıkma Bu tür kuruluşlara sürekli maddi ve manevi destek sağlama İnsanların sevinçlerine, acılarına vb. her zaman ortak olma İnsanları hiçbir zaman kandırmama İnsanlarla hiçbir zaman alay etmeme Zor durumda olanların yardımına karşılık beklemeden her zaman koşma Hastahane, hapishane, çocuk yuvası, düşkünler evi gibi kurumları sürekli ziyaret etme Bu gibi kuruluşlarda olanların dertlerini bıkmadan dinleme Bu gibi kuruluşlarda bulunanlara her zaman maddi ve manevi yardım sağlama.

28 KAYNAKÇA egitim.aku.edu.tr/mergun.htm - 19k