İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ SAĞLIK SİGORTA SİSTEMİ VE ÖDEME MODELLERİ 21 Şubat 2012 Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI.

... konulu sunumlar: "İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ SAĞLIK SİGORTA SİSTEMİ VE ÖDEME MODELLERİ 21 Şubat 2012 Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI."— Sunum transkripti:

1 İSTANBUL ÜNİVERSİTESİ HASTANELERİ YÖNETİM KURULU SAĞLIK YÖNETİMİ EĞİTİMİ SAĞLIK SİGORTA SİSTEMİ VE ÖDEME MODELLERİ 21 Şubat 2012 Yard.Doç. Dr. Haluk ÖZSARI İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Öğretim Üyesi hozsari@istanbul.edu.tr İstanbul Üniversitesi

2 İÇERİK I.Ekonomi/Sağlık ekonomisi ve temel kavramlar, II.Sağlıkta arz/talep/maliyet ve ekonomik değerlendirme, III.Sağlık hizmetlerinde ödeme yöntemleri, IV.Sağlık hizmetlerinin finansmanı, V.Sosyal ve özel sağlık sigortacılığı, VI.Sağlık harcamaları ve “sürdürülebilirlik”, İstanbul Üniversitesi

3 Picasso

4 Diego Velázquez

5 ”Hayatta hiçbir şey ın resmi kadar belirgin ve net değildir. Hayat gerçekleri size Picasso’nun resmindeki gibi şekil değiştirmiş olarak gösterir. ”Hayatta hiçbir şey Velázquez’ ın resmi kadar belirgin ve net değildir. Hayat gerçekleri size Picasso’nun resmindeki gibi şekil değiştirmiş olarak gösterir. Picasso’nun resmine bakıp, resmini görebilenleriniz başarılı olacak, diğerleri kübik şekillere bakıp yanlış anlamlar çıkarmaktan gerçekleri hiç göremeyecekler.” Picasso’nun resmine bakıp, Velázquez’in resmini görebilenleriniz başarılı olacak, diğerleri kübik şekillere bakıp yanlış anlamlar çıkarmaktan gerçekleri hiç göremeyecekler.” Prof. Dr. Muhan SOYSAL ODTÜ İşletme Fakültesi Emekli Öğretim Üyesi ın resmi gibidir…” “Sağlık Sistemi de, Picasso ile Velázquez’ ın resmi gibidir…”

6 İÇERİK-I Ekonomi, Makroekonomi ve Mikroekonomi, Ekonomik Sistemler ve Ekonomiye Müdahale Yolları, Ekonomik Terimler Sağlık Ekonomisi’nde Temel Kavramlar Sağlık Hakkı, Sağlık Hizmeti Özellikleri, İstanbul Üniversitesi

7 EKONOMİ NEDİR? EKONOMİ Sonsuz (sınırsız) olan insan ihtiyaçlarının, varolan kıt kaynaklarla karşılanmasını inceleyen bilim… İnsanların iktisadi davranışlarını inceleyen toplumsal bilim… İhtiyaçlarını karşılamak isteyen İnsan(lar), İhtiyaçları karşılayacak Mal ve Hizmet(ler) Mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılacak Kıt Kaynak(lar) …

8 EKONOMİ’DE TEMEL SORUN 1.Ne miktarlarda üretilmeli? 2.Hangi yöntemlerle üretilmelidir? 3.Kim için (dağıtım) üretilmelidir?

9 EKONOMİ ALT BAŞLIKLARI Ekonomi iktisadi olayları iki alt başlıkta değerlendirir; 1.Makro ekonomi, 2.Mikro ekonomi

10 MAKRO EKONOMİ Makro ekonomi Bir bütün olarak ekonominin işleyişi İstihdam düzeyi, İşsizlik oranı, Enflasyon, Gelir ve üretim düzeyi, Büyüme oranı, Para, Faiz oranı, Fiyat düzeyi vb.

11 MİKRO EKONOMİ Mikro ekonomi Bir bütünü oluşturan ekonomik birimlerin davranışı Tek tüketici talebi, Piyasa talebi, Tek firma arzı, Endüstri arzı, Kaynak dağılımı, Kar maksimizasyonu vb.

12 EKONOMİ BİLİMİ YÖNTEM VE ANLATIM TEKNİĞİ Ekonominin Yöntemleri 1.İstatistiksel Yöntem Verilerden sonuç çıkarıp yorum yapma. 2.Mantıksal Değerleme Ekonominin temel yöntemi, Akıl Yürütme. Ekonominin Anlatım Teknikleri 1.Sözlü Anlatım Tekniği Arz, diğer koşullar sabitken fiyatın fonksiyonu gibi, 2.Cebirsel Anlatım Tekniği Aa = f(Fa) gibi,

13 EKONOMİK SİSTEMLER Piyasa Ekonomisi Ekonomide kararları; biribirinden bağımsız hareket eden, tüketici, üretici, devlet ve diğer organizasyonlar verir. Güdümlü Ekonomiler (Kumanda Ekonomileri) Ekonomide kararları; Merkezi otorite (DEVLET) verir. Karma Ekonomi Kamu/özel mülkiyet, piyasaya Devlet müdahalesinin, farklı boyutlarda gerçekleştiği ekonomik sistem.

14 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI DEVLET’İN EKONOMİYE (FİYATLARA) MÜDAHALE YOLLARI; 1.FİYAT KONTROLÜ 2.MİKTAR KONTROLÜ 3.VERGİ UYGULAMASI

15 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI FİYAT KONTROLÜ Devletin yasal düzenlemelerle mal/hizmet fiyatını belirlemesi/sınırlama getirmesi. FİYAT KONTROL YÖNTEMLERİ TABAN FİYAT Mal/hizmet arzını korumak için piyasadaki asgari fiyatı belirlemesi; asgari ücret. Örnek: TTB Asgari Ücret Tarifesi TAVAN FİYAT Mal/hizmet tüketicisini korumak için piyasadaki en yüksek fiyatı belirlemesi. Örnek: SGK Fark Uygulaması

16 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI MİKTAR KONTROLLERİ Devlet’in piyasa fiyat/miktarını değiştirmek için kullandığı yöntem = kota Kota Ticaret/üretimde miktar sınırlaması Üretim kotası Arz edilen mal/hizmet miktarının sınırlanması, Amaç; Fiyatı üretici lehine arttırmak İthalat kotası Belli dönemde ithal edilecek ürünlere tavan konulması Amaç; Ulusal endüstriyi korumak, ödemeler dengesi açıklarını azaltmak

17 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI Vergi Uygulamaları Özel vergiler Belirli bir sınır üzerinden alınan vergiler. Örnek: Motorlu taşıtlar vergisi. Ad valorem vergiler Belirli bir parasal değerin yüzdesi şeklinde alınan vergiler. Örnek: Gelir vergisi.

18 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI Para Politikası Maliye Politikası Dış Ekonomi Politikası Gelir Politikası

19 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI Para Politikası Araçlar; Emisyon, açık piyasa işlemleri, reeskont oranı, mevduat karşılık oranları, bankacılık sistemi üzerinde doğrudan kontrol, faiz oranları Yürüten; Merkez Bankası Maliye Politikası: Araçlar; Vergiler, kamu harcamaları, borçlanma vb. Yürüten; Parlamento denetiminde Hükümet

20 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI Dış Ekonomi Politikası Araçlar; Gümrük tarifesi, kota, ihracat teşviği, yabancı sermaye ve döviz politikaları Yürüten; Parlamento denetiminde Hükümet Gelir Politikası Ücretler ve fiyatlar üzerindeki doğrudan kontrol, enflasyonla mücadelede en uç müdahale

21 EKONOMİYE MÜDAHALE YOLLARI Amaca yönelik Ekonomi politikası İstikrar politikaları Ekonomik dalgalanmaların etkisini azaltmaya yönelik, kısa dönemli politikalar. Genellikle, para ve maliye politikalarının bileşimi Büyüme politikaları Üretim kapasitesini arttırmaya yönelik, uzun dönemli politikalar.

22 EKONOMİK TERİMLER Tüketici (Hane halkı) İhtiyaçlarını karşılamak için çeşitli mal ve hizmetleri alıp kullanan ekonomik birim, Temel amaç; Fayda Maksimizasyonu. Üretici Üretim faktörlerini kullanarak insanların ihtiyaçlarını karşılayabilecek mal ve hizmetleri üretme çabasında olan ekonomik birim, Temel amaç; Kar Maksimizasyonu.

23 EKONOMİK TERİMLER Faktör sahipleri = Üretim Faktörleri Tüketici tarafından tüketilen mal ve hizmetlerin üretiminde kullanılan, Kaynakların mülkiyetini elinde bulunduran Üretim faktörleri Emek (işgücü) Mal ve hizmet üretmek için gerekli fiziksel ve zihinsel çalışma Sermaye, Diğer malları üretmek için kullanılan makine,araç, fabrika… Toprak, Tüm doğal kaynaklar Girişimcilik.

24 Milli Gelir Doğal kaynaklar, emek, sermaye ve girişim, üretim faktörlerine dağıtılan rant, ücret, faiz ve kar gelirlerinin toplamı, Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) Bir yılda üretilen mal ve hizmetler toplamı, Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) Bir yılda yurtiçinde üretilen mal ve hizmetler toplamı, GSMH değerinden amortismanlar ve dolaylı vergiler düşürüldükten sonra bulunan değer Mili Gelir’dir. Gelir Dağılımı Adaletsizliği Üretim faktörlerinden bir veya birkaçının milli gelirden hak ettiğinden daha fazla pay alması. EKONOMİK TERİMLER

25 SAĞLIK EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLAR Ekonomi Sonsuz (sınırsız) olan insan ihtiyaçlarının, varolan kıt kaynaklarla karşılanmasını inceleyen bilim… Sağlık Ekonomisi hem hastaları hem kaynakları ekonomi bilimi’nin gerekleri ile inceler...

26 SAĞLIK EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLAR GENEL ANLAMDA KAYNAK 5M+T MoneySermaye/Para Manpowerİnsangücü MaterialAraç-gereç MachineMakine ManagementYönetim + TimeZaman

27 SAĞLIK EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLAR EKONOMİ’DE KAYNAK = ÜRETİM FAKTÖRÜ Emek (İşgücü) Sermaye Toprak Girişim (Teşebbüs)

28 SAĞLIK EKONOMİSİ TEMEL KAVRAMLAR SAĞLIK EKONOMİSİ’NDE KAYNAK = ÜRETİM FAKTÖRÜ Sağlık İşgücü Hekim/Diş Hekimi/Eczacı/Hemşire gibi sağlık insangücü Sağlıkta Sermaye Tıbbi Cihaz/İlaç/Sarf Malzemesi/Hasta Yatağı Sağlıkta Toprak Bina ve Sabit Yatırım Sağlıkta Girişim (Teşebbüs) Yatırımcı

29 “SAĞLIK HAKKI” DAYANAK? 1948, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, 25.Madde; “Herkesin, gerek kendisi gerekse ailesi için, yiyecek, giyim, konut, tıbbi bakım, gerekli toplumsal hizmetler dahil olmak üzere sağlık ve refahını güvence altına alacak uygun bir yaşam düzeyine ve işsizlik, hastalık, sakatlık, dulluk, yaşlılık veya geçim olanaklarından iradesi dışında yoksun bırakacak öteki durumlarda güvenlik hakkı vardır”

30 “SAĞLIK HAKKI” DAYANAK? 1961, Avrupa Konseyi Avrupa Sosyal Şartı, 13.Madde; “Sağlık ve sosyal yardım hakkının etkin biçimde kullanılmasını sağlamak için sözleşmeci taraflar; yeterli olanağı bulunmayan ve kendi çabasıyla ya da başka kaynaklardan, özellikle bir toplumsal güvenlik sisteminden yararlanarak böyle bir olanak sağlayamayan herkese yeterli yardımı sağlamayı ve hastalıkta bu durumun gerektirdiği bakımı sunmayı üstlenir”

31 “SAĞLIK HAKKI” DAYANAK? 1982, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2./56./60. Maddeleri; “Sosyal Devlet”, “Sağlıklı yaşama hakkı”, “Sosyal güvenlik hakkı”

32 “SAĞLIK HAKKI” NEDEN? SAĞLIK HİZMETLERİNİN ÖZELLİKLERİ Arzı pahalı, Talebini tüketici belirlemez, Toplumsal, sadece kar amaçlı olamaz, Talebi rastlantısal, İkamesi yok, Dışsallığı (Externality) var, Talep esnekliği katı,

33 ”SAĞLIK HİZMETİ” ARZ SAĞLIKLI KALMAK = SAĞLIK HAKKI Kapsayıcılık, Ulaşılabilirlik, Harcanana Değer Olma, Maliyet Etkililik, Verimlilik HAKKANİYET + KALİTE + SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK TALEP

34 ”SAĞLIK HİZMETİ” TARAFLAR?

35 ”SAĞLIK HİZMETİ” AKTÖRLER? POLİTİKA BELİRLEYİCİLER TBMM, DPT, SAĞLIK BAKANLIĞI, ÜNİVERSİTELER, STK. HİZMET SUNUCULAR KAMU; SAĞLIK BAKANLIĞI, ÜNİVERSİTELER, MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI, BELEDİYELER, DİĞER BAKANLIKLAR ÖZEL; ÖZEL SAĞLIK KURULUŞLARI, ÖZEL HEKİMLER, ECZANELER FİNANSÖRLER KAMU(VERGİ+PRİM); HAZİNE,MALİYE/SAĞLIK/ÇSG/MİLLİ SAVUNMA BAKANLIĞI, YÖK,DİĞER KAMU, ÖZEL (PRİM) ; ÖZEL SİGORTALAR, CEPTEN ÖDEME ; HİZMET KULLANICILAR

36 ”SAĞLIK HİZMETİ” NASIL?