Scoring by Numbers Lecture to the Institution of Civil Engineers, in 1883 : "When you can measure what you are speaking about and express it in numbers,

... konulu sunumlar: "Scoring by Numbers Lecture to the Institution of Civil Engineers, in 1883 : "When you can measure what you are speaking about and express it in numbers,"— Sunum transkripti:

1 Scoring by Numbers Lecture to the Institution of Civil Engineers, in 1883 : "When you can measure what you are speaking about and express it in numbers, you know something about it; I f you can`t measure and express it in numbers your knowledge become meager and invalid " 4/3/2015 Prof. Dr. Salih CENGİZ 1 Hakkında konuştuğunuz şeyi ölçüp rakamla ifade edebiliyor iseniz, O şey hakkında birşeyler biliyorsunuz demektir. Eğer rakamla ifade edemiyor iseniz; o şey hakkındaki bilgileriniz ham ve geçersiz demektir.

2 Eşitlikler ve Zehirlenme düzeyi 1- dQ/dt =D.ki.S.(C 1 -C 2 )/e 4/3/20152Prof. Dr. Salih CENGİZ D=Molekülün difüzyon katsayısı k,=Membran ve dış sıvı faz arasında molekülün dağılım katsayısı S=Membran yüzeyi e=Membran kalınlığı C 1 -C 2 = Membranın yüzleri arasındaki derişim farkıdır.

3 Eşitlikler ve Zehirlenme düzeyi 4/3/20153Prof. Dr. Salih CENGİZ 2- pH=pK a –log (X - /HX)

4 Prof.Dr. Salih Cengiz403.04.2015 DELİL _KIL

5 DELİL (Ateşli Silah Atış Artığı)

6 4/3/20156 Delil: patlama mahalliToprağı

7 Dört Temel Tanım 1- Hekim: Fizik, kimya, Biyoloji, matematik ve bazı sosyal bilimleri İnsan vücudu üzerine uygulama yetki ve sorumluluğuna sahip kişidir. Ceset üzerindeki uygulama adli tabip tarafından morg adı verilen laboratuvarlarda yapılır. Adli tabip insan vucudundan usulüne uygun olarak laboratuvar için örnek alan kişidir. 2- Hakim: Hak ve Haklının yerini belirlemede, her türlü geçerli delil üzerinde Fizik, kimya, Biyoloji, matematik sosyal bilimlerin ürettiği sonuçları yorumlama yetki ve sorumluluğuna sahip kişidir. 3- Kolluk: Suç ve Suçlunun ayıklanmasında yararlanılan delillerin Korunması toplanması ve bunların delil niteliklerinin laboratuvara kadar korunması için gerekli yetki ve sorumluluğa sahip kişidir. 4- Bilirkişi: Adaletin veya Gerçeğin aydınlatılmasında üretilmiş her türlü bilgiyi hakimin ve halkın anlayabileceği dilde açıklayabilme yeteneğine sahip kişidir. 4/3/20157Prof. Dr. Salih CENGİZ

8 Adli Bilimlerin (Forensic Sciences) Tanımı Uluslararası Standartlar Kurumu (ISO) 'na ve Akreditasyon Kurumu ILAC-17025 göre adli bilimlerin (Forensic Science) tanımı: “Olay yerlerinin incelenmesi, delillerin alınması, laboratuar incelemeleri, bulguların yorumlanması ve varılan sonuçların GÜVENLİK SİGORTA VEYA YARGIDA kullanılmak üzere sunulması şeklinde yapılmaktadır”. Faaliyet alanı: Her türlü fiziksel delilin olay yerinden alınıp laboratuvarda karşılaştırmalı incelenmesidir. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ8

9 Bilirkişi: Adaletin sağlanması veya Gerçeğin aydınlatılmasında üretilmiş her türlü bilgiyi hakimin ve halkın anlayabileceği dilde açıklayabilme yeteneğine sahip kişidir. FARKINDALIK ÜLKEMİZDE EGM, JANDARMA VE ADLİYE ADLİ BİLİM LABORATUVARLARINI ETKİN BİR BİÇİMDE KULLANMAKTADIR. SİGORTA ŞİRKETLERİ SEYREK BİR BİÇİMDE KULLANMAKTADIR. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ9

10 BİLİM Bilimi basitçe anlatmak kolay değildir. Ancak halkın ve hakimin bilimden anladığı ve istediği “eğer bir sonuç bilimsel ise; bu kesinlikle doğru olmalıdır.” Esasen bu beklenti tam olarak yerinde değildir. Zira bilimin temel amacı gerçeği açığa çıkarmak olmasına rağmen, kullanılan bilimsel yöntem her zaman birtakım belirsizlikler içerir ve gerçeği açığa çıkarmaya yetmeyebilir. Örneğin ayni anda bir cismin hem hızını hem de yerini kesin olarak belirleyemezsiniz. Bir seçim yapmalısınız!. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ10

11 BİLİMSEL METOD Bilimsel metot basitçe; gözlem, ölçüm ve deneme eylemleriyle doğal olgularla ilgili gerçekleri ortaya çıkarma çabalarıdır. Günümüzde adli alanda kullanılan bilimsel metod uygulamaları standartlara bağlanmıştır. Bu standartların en önde gelenleri ISO ve ILAC gibi kurumların tanımladığı standartlardır. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ11

12 BİLİM VE HUKUK Adli bilimler kapsam olarak temel bilimlerin Hukuk`un öngördüğü veya delil saydığı maddelere uygulanmasıdır. Diğer bir deyişle Fizik, Kimya, matematik ve Biyolojinin hukuksal anlam taşıyan maddelere yani delillere uygulanmasıdır. Bu mantıkla İlk uygulayıcı Mattieu Joseph Bonaventura Orfila (1787-1853) dır. Orfila Paris Üniversitesinde bir kürsünün sahibiydi. Orfila nın en önemli katkısı HUKUK ile KİMYANIN işbirliği ile çözülecek sorunlara dikkatleri çekmesi ve bu yöndeki deneysel uygulamalarıdır. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ12

13 DOSE REMEDY POISON PARACELSUS’A SAYGI 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ13

14 Sihir Ve Felsefeden Bilim Ve Felsefeye 1720 Sonrası (Theofrastus Bombastus Won Hohenheim Paracelsus) Paracelsus kişisel ve profesyonel olarak ortaya çıkmış ve çağı boyunca somut değişimlere neden olmuştur. Paracelsus devri, maddeyle uğraşın sihir ve felsefe çizgisinden bilim ve felsefe çizgisine dönüştüğü devirdir.Bu dönüşümde kendisinin çok büyük katkıları vardır. Paraselsus un toksikoloji biliminde devrim sayılabilecek ilkeleri Tüm maddeler zehirdir; zehirlemeyen madde yoktur. Zehiri ilaçtan ayıran temel öge DOZ dur (TOXICON) ana fikrini yerleştirerek ve buradan yola çıkarak aşağıdaki gibi sıralanmıştır. Bu öngörüler doğrultusunda Paracelsus un yaklaşımı, bakış açısı, uzmanlık alanına çeşitli benzerliklerin tamamına bu gün toksikoloji diyoruz:

15 1) Kimyasal maddelere yanıtların, mutlak deneyler sonucunda belirlenmesi esastır. 2) Kimyasal maddeler için tedavi edici miktar (ilaç) ve zehirleyici (toksik) niceliklerini belirleyecek bir sınıra ihtiyaç vardır. Sırf bu öngörme nedeniyle Paracelsus toksikolojinin babası sayılmalıdır. Anası (Lady medichi) 3) Bu özellikler her zaman olmamakla beraber, dozları yardımı ile yapılan belirlemeler dışında, bazan ayırt edilemezler. 4) Kimyasal maddeler için özgünlük derecesi ile tedavi edici (ilaç) ve zehirleyici (toksik) özelliklerinin belirlenmesine ihtiyaç vardır. Paracelsus un öngörüleri

16 Hakim Sorusu Bir yargı ç olası bir aşırı doz intiharını incelerken, toksikologa, belli bir ilacın hangi toplam dozunun ölüm sonrası kaç mg/litrelik kan derişimine neden olabileceğini sorabilir. Buradaki problemler ve bilinmesi gerekenler şu şekildedir: (a) Bu ilaç alımıyla ölüm arasındaki zaman ne uzunluktadır? (b) Bu ilacın emilim hızı nedir? (c) Detoksifikasyon hızı nedir? (d) Derişim düştükçe bu hız sabit midir? (e) Bu ilaç beslenme kanalından tamamen emiliyor mu? (f) ilaç bütün vücut dokularından eşdeğerde mi, yoksa sulu, yağlı ve diğer doku bölgelerine farklılıklar göstererek mi diffüzleniyor?

17 Adli laboratuarda kabul gören iki analiz kategorisinden birincisi tarama (screening) diğeri ise adli analiz (forensic analysis)dir. Birinci kategorideki taramada esas olan hız ve derişimin büyüklüğüdür. Eğer tarama testlerinden pozitif sonuca ulaşılmış ise, yani aranan maddenin olabileceği kanısına varılırsa, pozitif tüm örnekler adli örnek yani olarak ele alınır. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ17 Fiziksel delil nasıl incelenir

18 İkinci kategoriyi oluşturan adli analiz, örnek geçerliliği ve güvenilirliliğinin var olduğu delil örneklerinde nitel ve nicel bilginin de gerekli olduğu adli olgulara ve örneklere uygulanır. Adli olgularda örnek geçerliliği ve güvenilirliğini korumak için olay başlangıcından itibaren delilin devamlılığı kurallarına tam olarak uyulur. Bu kurallar ISO/IEC 17020 standardında tarif edilmişlerdir. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ18

19 Adli Laboratuara Analiz için gönderilen örnekler Genellikle fiziksel delillerdir. BUNLAR: 1- Kan, semen ve tükürük veya bunların bulunan deliller üzerindeki kalıntıları. 2- Her türlü Belgeler. 3- Her türlü ilaç ve maddeler. 4- Patlayıcı veya bunların kalıntısını içeren kaplar. 5- Doğal veya sentetik her türlü lifler. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ19

20 6- Her türlü parmak izi. 7- Ateşli silahlar ve her türlü mühimmat. 8- Cam kırıkları. 9- Saç. 10- Damga ve kalıplı izler, baskılar. 11- Organ ve vücut sıvıları. 12- Katı veya sıvı boyalar. 13- Yağ ve benzeri petrol ürünleri. 14- Barut vb toz kalıntıları. 15- Seri numaraları 16- Toprak ve mineraller. 17- Delici çizici her türlü takım aleti. 18- Odun, tahta vb doğal materyal. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ20

21 Fiziksel delil, görebilmek için mikroskop gerektiren cisim kadar küçük olabileceği gibi Bir kamyon veya büyüklüğünde bir cisim olabilir. Veya bir yangın yerinde sıkışmış bir gaz olabileceği gibi bir cinayet mahallinde bir kan lekesi veya bir atış artığı küreciği olabilir. 1- Fiziksel özelliklerin belirlenmesi (ağırlık, yoğunluk, ışık geçirgenliği, refraktif indeks, renk ve tonu bilgisi vs). 2-Kimyasal Analiz 2-a İnorganik analiz. Ön denemeler ve 2-b Organik analiz. Aletli analizler 3- Biyolojik İnceleme 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ21

22 Adli Laboratuarda Adli Bilim uzmanının işlevleri: Hangi delile Hangi türden bir yöntemi seçip uygulayarak hangi sonucun alınacağı TESPİTİ ve bunun anlaşılır rapor haline getirilmesidir. ÖZETLE 1- Analiz Eder 2-Karşılaştırır 3- Tanımlar Sonuç olarak fiziksel delil analizini yapıp, açıklayıp, anlaşılır şekilde yorumlar. 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ22

23 1- YÜKSEK TEKNOLOJİ ANALİTİK SİSTEMLER

24 2- YETİŞMİŞ İNSAN GÜCÜ

25 ADLİ LABORATUVARIN HİZMET ALANI TÜRK STANDARDIVE TS EN ISO/IEC 17025/Aralık 2005 ve ILAC 2002 ye göre Adli Bilimler (FORENSIC SCIENCES) laboratuvarı hangi bölümlerde hangi delilleri hangi uzmanlık alanında inceler? 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ25

26 Denetim altındaki ilaçlar, doping maddeleri ve yasadışı maddeler. Bitkisel kaynaklı maddeler. Bunlarla ilgili sentezlerde kullanılan madde ve bileşimler 1- Denetim Altındaki maddeler 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ26

27 Her türlü İlaç ve ecza Alkol Tüm zehirler Tüm zehirler 2- Toksikoloji (Zehir Bilimi) 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ27Seroloji DNA profilleme KİMLİK VE BABALIK TAYİNLERİ 3-Saç, Kan, Vücut sıvıları ve Dokular

28 4- İz deliller 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ28 Yangın kalıntıları Hidrokarbon yakıtlar Piroteknik düzenekler Patlayıcılar ve patlama kalıntıları Camlar Işık flamanları boyalar Oto Araç parçaları Metal ve alaşımlar Ateşli silah atış artıkları Lif ve saçlar Elbise ve giysiler Yapışkanlar Boya ve pigmentler Yağ ve gresler kozmetikler kimyasallartoprak Gübreler Korrozif maddeler asitler Alkali (baz) lar Besinler Kayganlaştırıcı ve spermisitler Besleme ürünleri ve ilgili maddeler Elekrikli aletler ve parçaları Teknik ve ev aletleri ve bunların parçaları Üretici markaları ve seri numaraları Denetimli madde dışındaki bitkisel mdler.

29 5- Ateşli Silahlar ve Balistik 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ29 6-El yazısı ve Doküman İnceleme 6-El yazısı ve Doküman İnceleme Ateşli silahlar Mermi ve kovanlar Elyazıları (Hastalık iddiası durumunda hekime sorulur) Mürekkepler ve yazı materyalleri Kağıt Kopyalayıcılar ve kopyalanmış materyal Lastik damga Paragraflama (boşluk vb) Güvenlik işaretleri Daktilolar ve daktilo ile yazılmış belgeler Yazıcılar ve yazıcı materyalleri

30 7- Parmak İzleri 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ30 8-Damga ve Baskılar 8-Damga ve Baskılar Alet izleri Tekerlek izleri Ayakkabı izleri Kumaş izleri Eldiven izleri Sürtünmesiz vücut izleri Alet izleri ve damgaları Parmak izleri Avuç izleri Ayak izleri

31 9- Ses görüntü ve bilgisayar analizi 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ31 Ses bandı kayıtları Konuşma örnekleri Dil örnekleri Bilgisayar donanım ve yazılımı Görüntü değişimleri videogrammetri Yüz haritalaması Bilgilerin geri kazanılması

32 11- Olay yeri inceleme 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ32 10-Trafik kazası İnceleme 10-Trafik kazası İnceleme Takograf kartları Elektrik arızaları Hız hesaplama Tehlikeli yükleme Parça arızaları İz deliller Araç immobilizer sistemleri KAK VE UYUŞTURUCU Yer incelemesi Delil toplama Bilgisayar simulasyonu fotograflama Yangın İnceleme Kan sıçrama düzeni incelemesi 12- Adli Tıp Adli Patoloji Adli odontoloji Adli entomoloji insan vucudu üzerinde diğer incelemeler

33 PROBLEM ALKOL ALIM MİKTARINA GÖRE “kak” HESABI  Bu hesap için Dağılım Hacmi(Vd)formülünden yararlanılır.  Dağılım hacmini (Vd) bulmak için = mg/kg cinsinden emilime uğrayan miktar mg/L cinsinden plazma konsantrasyonuna bölünürse L/kg cinsinden dağılım hacmi (Vd) bulunur.  Etanol için Vd ortalama 0.6 dır.  Örnek: % 5 lik 500 ml bira içen 70 kilo ağırlığındaki kişinin KAK nedir?  1- % 5 lik 500 ml birada 25 ml alkol vardır.  2- Alkolün yoğunluğu 0.789 olduğundan 19725 mg a tekabül eder.  3-şahsın kilosu başına 281,78 mg alkol düşer.  Çıkan rakam alkolun dağılım katsayısına bölünürse 281,78:0,6=469,63 mg bulunur. Bu değer 1 L kandaki değerdir.  Bu sayı 10 a bölünerek100 ml kandaki değer hesaplanır.  % 46.9 veya 47 mg/dl olarak değerlendirilir. 03.04.2015Prof. Dr.Salih Cengiz33

34 SORULAR..YANITLAR ……..Teşekkürler 4/3/2015Prof. Dr. Salih CENGİZ34