CEVHER İÇEREN AKIŞKANLARIN HAREKETİ

... konulu sunumlar: "CEVHER İÇEREN AKIŞKANLARIN HAREKETİ"— Sunum transkripti:

1 CEVHER İÇEREN AKIŞKANLARIN HAREKETİ
* CEVHER İÇEREN AKIŞKANLAR YER KABUĞUNUN HER SEVİYESİNDE GÖÇ EDEBİLİRLER . BÖYLE BİR AKIŞKAN, MAGMA OLABİLECEĞİ GİBİ, SULU AKIŞKAN VE GAZLARLA BAĞLANTILI DA OLABİLİR * CEVHERLİ AKIŞKANLARIN KATETTİĞİ YOLUN BİLİNMESİ VE CEVHER YERLEŞİM MODELİ, MADEN YATAKLARININ JENEZİNİ ANLAMAK BAKIMINDAN ÖNEMLİDİR. * GÖÇLER, GEÇİRGENLİĞE BAĞLI OLDUĞU KADAR, AKIŞKANIN VİSKOZİTESİNE VE YOĞUNLUĞUNA, BAĞLANTISIZ GÖZENEKLERİN ÇOKLUĞUNA, FAY VE ÇATLAK YÜZEYLERİNE, BASINÇ VE ZAMANA BAĞLIDIR * MAGMANIN NİÇİN HAREKET ETTİĞİ BİLİNMEMEKTEDİR FAKAT MAGMA P VE T NİN DAHA DÜŞÜK OLDUĞU ÜST KISIMLARA DOĞRU GÖÇ ETMEKTEDİR.

2 * ÜST MANTO OLAN ASTENOSFERİN VE LİTOSFERİN ERGİMESİ ŞÖYLE OLUŞABİLİR
1. RADYOAKTİVİTE İLE OLUŞAN ISI SEBEBİYLE 2. KONDUKSİYON- İLETİM İLE AŞAĞILARDAN GELEN ISI SEBEBİYLE YÜKSELEN SICAK SIVILAR VE GAZLAR 3. DÜŞÜK ERGİME NOKTASINA SAHİP MATERYALLERİN GELİŞİ VE BİNDİRME ZONLARINDAKİ YÜKSEK SICAKLIK BÖLGELERİNE GİRMELERİ İLE BAŞLAR KATI FAZDAN SIVI FAZA DOĞRU HACIM ARTMASI OLUR, BU DA İÇ BASINCI ARTTIRIR MAGMANIN YÜKSEKLERDE YERLEŞİMİ TEKTONİK YAPILAR TARAFINDAN BELİRLENİR * MAGMA ASSİMİLASYON İLE KENDİNE YOL YAPABİLİR * MAGMANIN ÜST SEVİYELERİNDEKİ SULU AKIŞKANLAR MEVCUT GÖZENEKLERİ ISLATIP , GENİŞLETEREK MAGMANIN GEÇİŞİNİ KOLAYLAŞTIRICI ROL OYNAR

3 GÖZENEKLİLİK VE GEÇİRGENLİĞİN SEBEPLERİ
KAYAÇLARDAKİ GÖZENEKLİLİK , BAĞLANTILI, BAĞLANTISIZ BÜTÜN GÖZENEKLERİN KAYA VEYA TOPRAK HACMİNE ORANIDIR GEÇİRGENLİK İSE , KAYACIN, SEDİMANIN VEYA TOPRAĞIN BİR SIVIYI GEÇİRME KAPASİTESİNİ TANIMLAMAKTADIR GÖZENEKLİ BİR KAYAÇ GEÇİRGEN OLABİLİR OLMAYABİLİR, FAKAT GEÇİRGEN BİR KAYAÇ GÖZENEKLİ OLMAYA MECBURDUR KAYAÇYAKİ GEÇİRGENLİK BİRİNCİL VE İKİNCİL SEBEPLERLE OLUŞABİLİR GEÇİRGENLİK TABLO 3-1 DE GÖRÜLECEĞİ GİBİ SINIFLANDIRILIR

4 * İYONLARIN DİFFÜZLENMESİNİN RELATİF ÖNEMİ, HAREKET HALİNDEKİ AKIŞKANIN İÇİNDE BİR KÜTLE OLARAK TAŞINMALARINA ORANLA, AKIŞKANIN AKIŞ HIZI DÜŞERSE, ARTABİLİR ÇÖZELTİLERİN TAŞINMASI, BİRBİRİNDEN BAĞIMSIZ İKİ VEKTÖRÜN TOPLAMIDIR 1- ÇÖZÜCÜNÜN İLERİ HAREKETİ 2- ÇÖZELTİNİN İÇİNDE DİFFÜZLENEN İYONLARIN KİMYASAL DEĞİŞİMLE AŞAĞI DOĞRU HAREKETİDİR

5 Hidrotermal Akışkanların Derinlerdeki Göçü
* KABUĞUN DERİN KISIMLARINDA LİTOSTATİK BASINÇ SEBEBİYLE GÖZENEKLER KAPANIR VE GEÇİRGENLİKTE AZALMA OLUR * YER ALTI SUYUNUN ÇEVRİM YAPACAĞI DERİNLİK, KAYAÇ CİNSİNE BAĞIMLI OLARAK BİRKAÇ METRE İLE BİRKAÇ YÜZ METRE ARASINDA DEĞİŞİR BU SINIRIN ALTINDAKİ BİR ÇOK MADENDE SU DOLAŞMAZ VE BORULARLA SU İLETİLİR HİÇBİR KAYAÇ TAM GEÇİRİMSİZ DEĞİLDİR, GEÇİRİMLİLİKLERİ FARKLİDIR. TABLO 3-2, 3-3, VE ŞEKİL 3-2 * EĞER EN SIKI KAYAÇLARDA MİLİDARSİYE KADAR ULAŞAN GEÇİRGENLİK KAYDEDİLMEMİŞ OLSAYDI KÜTLE TRANSFERİN VARLIĞI DÜŞÜNÜLEMEYEBİLİRDİ

6 * DERİNLERDEKİ AKIŞKANLARIN AKIŞI, İKİNCİL GEÇİRGENLİKTEN ZİYADE BİRİNCİL GEÇİRGENLİK İÇİN BİR FONKSİYONDUR. ZİRA KILCAL VE SÜPERKILCAL AÇIKLIKLAR DERİNLERDE AÇIK OLARAK KALMAZ, PLASTİK HAREKETLENME SEBEBİYLE KAPANIR * DİFFÜZYON, MEKANİK OLARAK AKIŞIN SINIRLADIĞI BÖLGELERDE, KÜTLE TRASFERİNİN EN MUHTEMEL MEKANİZMASIDIR VE MOLEKÜLER VEYA İYONİK OLARAK KATI, SIVI VEYA GAZ FAZDA GERÇEKLEŞİR * SUYUN KAYAÇ İÇİNDE DOLAŞIMI DİFFÜZYON DEĞİLDİR, ANCAK BAKIR İYONUNUN SU İÇİNDE DAĞILIMI DİFFÜZYONDUR * DİFFÜZYON İYONLARININ İKİ YÖNLÜ HAREKETİNE İZİN VERMEKTEDİR VE DİFFÜZLENME, İYON KONSANTRASYONU DÜŞÜK OLAN İSTİKAMETTE, HOMOJENLİK SAĞLANINCAYA KADAR DEVAM EDER

7 * KAYAÇLARDA VE KRİSTALLERDE DEVAM EDEN KURU DİFFÜZYON, SIVILARDA OLAN DİFFÜZYONA ORANLA ÇOK DAHA AZ ETKİLİ VE ÇOK YAVAŞ DEVAM EDEN BİR OLAYDIR VE KRİSTAL YAPISININ BOZUKLUĞU SEBEBİYLE ORTAYA ÇIKMAKTADIR * MÜKEMMEL KRİSTALLER İYON TRANSFERİNE İZİN VERMEZLER , ANCAK ÇOK İSTİSNAİ HALLERDE ÇOK KÜÇÜK İYONLARIN TRANSFERİ GERÇEKLEŞİR * DİFFÜZYONUN DERECESİ, 1- KRİSTAL İÇİNDE HAREKET EDEN PARTİKÜLÜN ÇAPINA 2- ELEKTROSTATİK DENGESİNE 3- BU PARTİKÜLÜN TERMAL UYARILMASINA BAĞLIDIR KRİSTALLERİN ERGİME DERECELERİNİN C OLDUĞU DURUMLARDA DİFFÜZYON ÇOK BÜYÜK ORANDA ARTAR DİFFÜZYON DERECESİ, GENELLİKLE KONSANTRASYON DEĞİŞKENİYLE ORANTILIDIR VE DİFFÜZYONA SEBEP OLAN İYONLARA VE DİFFÜZYONUN OLDUĞU ORTAMA BAĞLIDIR

8 * KALKOPİRİT İÇİNDE ÇİNKOBLEND, ÇİNKOBLEND İÇİNDEKAOLKOPİRİT BLEBLERİ BAKIR DEMİR VE ÇİNKO NUN LOKAL DİFFÜZYONU İLE OLUŞUR * CEVHER MİNERALLERİNDE KATI FAZDAKİ DİFFÜZYON, EXSOLUSYON- ÇÖZELLTİ KUSULMASI VEYA KARIŞMAMA ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKMAKTADIR ( ZNS CUFES2 ) * DİFFÜZYON TEORİSİNE GÖRE YAN KAYAÇLARDAKİ METAL İÇERİĞİ CEVHERE DOĞRU LOGARİTMİK OLARAK ARTMALIDIR * DAMARLARIN ETRAFINDA DİFFÜZYONUN OLDUĞUNU GÖSTEREN HALELER, DİFFÜZYONUN SAHA DELİLLERİDİR * RANPLASMAN ( YER DEĞİŞTİRME ) İKİ YÖNLÜ KONSANTRASYON DEĞİŞİM REAKSİYONU İLE SAĞLANIR RANPLASMAN ( YER DEĞİŞTİRME ) İKİ YÖNLÜ KONSANTRASYON DEĞİŞİM REAKSİYONU İLE SAĞLANIR DAMARLARIN ETRAFINDA, DİFFÜZYONUN OLDUĞUNU GÖSTEREN HALELER, DİFFÜZYONUN SAHA DELİLLERİDİR * DİFFÜZYON TEORİSİNE GÖRE , YAN KAYAÇLARDAKİ METAL İÇERİĞİ CEVHERE DOĞRU LOGARİTMİK OLARAK ARTMALIDIR CEVHER MİNERALLERİNDE KATI FAZDAKİ DİFFÜZYON, EXSOLUSYON- ÇÖZELTİ KUSULMASI VEYA KARIŞMAMA ŞEKLİNDE ORTAYA ÇIKMAKTADIR ( ZnS , CuFeS2 )

9 * KALKOPİRİT İÇİNDE ÇİNKOBLEND, ÇİNKOBLEND İÇİNDE KALKOPİRİT BLEBLERİ, BAKIR, DEMİR, VE ÇİNKO NUN LOKAL DİFFÜZYONU İLE OLUŞUR, NUMUNE TEKRAR 400 C ÜZERİNE ÇIKARILDIĞINDA İSE TEKRAR HOMOJEN HALE GELİR. * BU HOMOJENLEŞMENİN SEBEBİ, YÜKSEK T ‘ DE ZNS BAĞLARININ ZAYIFLAMASI VE BENZERİ İYONLARIN ( CuFe2 ) GİRİŞİNE İZİN VERMESİDİR. * KAYAÇ STRESS ALTINDA İSE GÖÇ KOLAYLAŞIR * ÇATLAKLAR, DİLİNİM YÜZEYLERİ VE KRİSTAL SINIRLARI DA AKIŞKANIN GEÇİŞİ İÇİN KANAL GÖREVİ GÖRÜRLER

10 Sığ Derinliklerde Hidrotermal Akışkanın Göçü
* SONRADAN KAZANILAN GEÇİRGENLİK, KAYAÇLAR VE FORMASYONLARIN KIRILMASI İLE GERÇEKLEŞİR. BU AÇILMALAR DIŞ KAYNAKLI OLABİLECEĞİ GİBİ, BİZZAT İNTRÜZYON TARAFINDAN DA OLUŞTURULMUŞ OLABİLİR * CEVHER YERLEŞİMİ BAKIMINDAN İKİNCİL YAPILAR BİRİNCİL YAPILARDAN DAHA ÖNEMLİDİR * KRAUSKOPF, 1957; TAYLOR 1967, ; VE NORTON ,1982 VE DİĞERLERİ, AKIŞKANLARIN SÜPERKRİTİK SICAKLIKTA VE BASINÇTA METALİK İYONLARIN TAŞIYABİLECEKLERİNİ VE SON DERECE KÜÇÜK AÇIKLIKLARDAN GEÇİREBİLECEKLERİNİ GÖSTERMİŞLERDİR * BU ŞARTLAR ALTINDA GAZLARIN VE SIVILARIN FİZİKSEL DURUMLARI AYNIDIR, ANCAK YAPILAN BAZI DENEMELERDE GAZLARIN AKIŞ HIZININ SIVILARA ORANLA DAHA FAZLA OLDUĞU BELİRTİLMEKTEDİR.

11 * GAZLARIN KAYAÇLAR İÇİNDEKİ AKIŞ HIZI, SIVILARDA OLDUĞU GİBİ VİSKOZİTE İLE TERS ORANTILI DEĞİLDİR
* GAZ YOĞUNLUĞU NE KADAR AZ İSE, KAYMA O KADAR FAZLADIR. GAZ ÜZERİNDE BASINÇ ARTTIRILIRSA VE GAZ SIVILAŞMAYA BAŞLARSA, DAVRANIŞI SIVIYA YAKLAŞIR. YER KABUĞUNUN DAHA DERİN KISIMLARINDA GAZLAR , MUHTEMELEN SIVILAR GİBİ DAVRANMAKTADIRLAR. * OHLEE- TENESSEE’ DEKİ ZN MADENİNDEKİ KAYAÇLARI GEÇİRGENLİKLERİNE GÖRE 3 KISMA AYIRMIŞTIR A- DOLOMİT DÜŞÜK DEĞERDE B- KİREÇTAŞI ORTA DEĞERDE C- YENİDEN KRİSTALLEŞEN MERMERLER VEYA DOLOMİTİK MERMERLER VE YENİDEN MİNERALLEŞMİŞ KÜTLELERE YAKIN, KİREÇTAŞLARININ ALTERE ÜRÜNLERİ * YENİDEN KRİSTALLEŞMELERİN VE DOLOMİTLEŞMELERİN GEÇİRGENLİKLERİ ARTIRDIĞINA DİKKAT EDİLMELİDİR.

12 * AKIŞKANLARIN YÜZEYE YAKIN BÖLGELERDEKİ HAREKETİ HAKKINDAKİ BİLGİLER YETERSİZDİR.
* AKIŞKANIN KARAKTERİ ; YOĞUNLUĞA, VİSKOZİTE VE HİDROLİK YÜKE, SIVI BASINCINA, AKIŞKANIN HAREKETİNE , SICAKLIK VE SICAKLIK DEĞİŞİMİNE, GAZLARIN MEVCUDİYETİ VE YÜZDESİNE, KAYAÇLARIN KARAKTERİ VE HETEROJENLİĞE, JEOLOJİK YAPILARA VE BASINCA BAĞLIDIR. * YERALTINDAKİ AKIŞKANLARIN HAREKETİNİ ANLATAN EN TEMEL VE BASİT KANUN DARCY KANUNUDUR. * DARCY KANUNU GELİŞEN BİLGİSAYAR TEKNİKLERİ İLE ÇOK MODİFİKASYONA UĞRAMIŞTIR, ANCAK ANA İSKELETİ DEĞİŞMEMİŞTİR.

13 YER HAZIRLANMASI CEVHER YERLEŞİMİ ÖNCESİ, CEVHERİN YERLEŞECEĞİ KAYAÇLARDA BAZI DEĞİŞİKLİKLERİN OLDUĞU VE BU DEĞİŞİKLİKLERİN , KAYACI DA KABUL EDİCİ VE DAHA REAKTİF HALE GETİRDİĞİ BİLİNMEKTEDİR. BU OLAYLARA ‘‘ YER HAZIRLANMASI ’’ DENİLİR. GÖZENEKLİLİĞİ YÜKSELTEN HERHANGİ BİR OLAY KİMYASAL BİR DEĞİŞİME SEBEP OLUR. KAYAÇTAKİ İKİNCİL YAPILAR CEVHER İÇEREN ÇÖZELTİLERDEN CEVHERİN ÇÖKMESİNİ LOKALLEŞTİREBİLİR

14 * YAN KAYACIN HAZIRLANMASI ;
A- YAN KAYACIN KARAKTERİNE B- ISI KAYNAĞINA VE AKIŞKANLARA C- TEKTONİZMAYA VEYA HER ÜÇÜNÜN KOMBİNASYONUNA BAĞLIDIR. * SİLİSLEŞME, DOLOMİTLEŞME VE REKRİSTALİZASYON BİLİNEN YER HAZIRLAMA ÖRNEKLERİNDENDİR. * EPİJENETİK YATAKLAR HER ZAMAN OLMAMAKLA BERABER, GENELLİKLE TEKTONİK OLAYLARDAN SONRA GELİŞMİŞLERDİR. * BİRÇOK ‘‘ YER HAZIRLAMA’’ KİMYASALDIR. * EN BİLİNEN REAKSİYON , SİLİKANIN YENİDEN DÜZENLENEREK YA SİO2 VEYA SİLİKAT OLUŞTURMASIDIR.

15 * YER ALTI AKIŞKANLARI PERMEABİLİTE TARAFINDAN KONTROL EDİLMEKTEDİR, BU DA KAYACIN ORİJİNAL KARAKTERİ İLE SONRADAN OLUŞAN YAPILARIN BİRLİKTE OLUŞTURDUĞU BİR FONKSİYONDUR. * YAPISAL KONTROLLERE GÖRE CEVHERLERİ SINIFLAMAK MÜMKÜN OLAMAMIŞTIR. * EN ÖNEMLİ SEBEP, BİR MADEN YATAĞININ BİRDEN FAZLA YAPISAL TİPTE YERLEŞMİŞ OLMASIDIR . ANCAK DİKKATİ ÇEKEN HUSUS, BİRÇOK MADEN YATAĞININ BİR TİPİN HAKİM OLDUĞU ORTAMDA OLUŞMASIDIR.

16 BİRİNCİL VEYA TABİİ OLARAK OLUŞAN GEÇİRGENLİK
* KAYAÇLARIN BİRİNCİL YAPILARI VE DOKULARI, AKIŞKANLARI VE DOLAYISIYLA YERLEŞEN CEVHERLEŞMEYİ KONTROL EDEBİLİR. BİRİNCİL KONTROLLARIN ÇEŞİDİ SINIRSIZDIR. ANCAK EN BELİRGİNLERİ ŞUNLARDIR : 1- GEÇİRGEN OLMAYAN BİR KAYAÇLA KAPATILMIŞ, KLASTİK VEYA BREŞLEŞMİŞ KÇT VEYA DOLOMİT 2- RESİF YAPILARI 3- İYİ SINIFLANMIŞ BİR KONGLOMERA (SİRKÜLASYONU İYİ SAĞLAR ) 4- LAV AKINTILARININ KIRILMIŞ VE BOL GÖZENEKLİ ÜST KISMI 5- KANAL KUMLARI VEYA PLAJ KUMLARI GİBİ GEÇİRGEN KUMTAŞLARI ( TABLO 3-1)

17 * İRİ - GEÇİRGEN BİRİNCİL ZONLAR, KAYAÇLARIN EN BELİRGİN DOKUSAL- YAPISAL ÖZELLİKLERİNİN SONUCUDUR
* GEÇİRGENLİĞİ ARTTIRAN BİRİNCİL ETKİLER, TANELER ARASI SINIRLARA VE KLİVAJ DÜZLEMLERİNE KADAR İNEBİLEN YARI- KILCALLIK SEVİYESİNE İNEBİLMEKTEDİR .

18 İKİNCİL GEÇİRGENLİK * EPİJENETİK MADEN YATAKLARININ BİRÇOĞUNDA, CEVHERLİ ÇÖZELTİLERİN GEÇTİĞİ YOLLAR, KAYAÇTA SONRADAN GELİŞEN İKİNCİL YAPILARDAN ÖNEMLİ ÖLÇÜDE ETKİLENMİŞLERDİR * EN ÇOK BİLİNEN İKİNCİL YAPILAR, FAYLAR VE KIVRIMLARDIR. AYRICA BREŞLEŞMİŞ ZONLAR, BORU ŞEKİLLİ YAPILAR VE DİĞER YAPISAL UNSURLAR LOKAL OLARAK ÖNEM KAZANABİLİR (ŞEKİL 3-8 VE 3-9 ) * CEVHER İÇEREN AKIŞKANLARIN , AÇIK FAYLARI, DAR VE FAY MELHEMLİ FAYLARA ORANLA DAHA ÇOK TERCİH ETTİĞİ, GENEL BİR KURALDIR ( AKSİ DE GÖRÜLMEKTEDİR) * EĞER, DAMAR, BİR TEK FAY ÇATLAĞININ MİNERALLERLE DOLMASIYLA OLUŞMUŞ İSE BU TİP DAMARA ‘ ‘ BASİT ‘’’ DAMAR DENİR. ( ŞEKİL 3-10 )

19 * EĞER AYNI ÇATLAĞA PARALEL OLARAK OLUŞAN LAMİNA, TABAKALANMA VEYA AÇILMALARIN İÇİ MİNERALLERLE DOLDURULMUŞ İSE VEYA AYNI AÇIKLIK BİRKAÇ KEZ DOLDURULMUŞ İSE BU TİP DAMARA ‘‘ KOMPLEKS- KARIŞIK ’’ DAMAR DENİLİR ( ŞEKİL 3-11) * EĞER DAMAR DEĞİŞİK KALINLIKLARA SAHİP OLARAK OLUŞMUŞ İSE ‘‘ DÜZENSİZ ’’ DAMAR DENİLİR. * EĞER ÇATLAKLAR BİRBİRİNE KATILACAK ŞEKİLDE VE SIKSA “ DALLANMIŞ- ANASTOMASİNG ’’ TİP DAMAR OLUŞUR ( ŞEKİL ) * İKİ DAMAR SİSTEMİNİN BİRBİRİNE DİK OLARAK BİRLEŞMESİYLE OLUŞAN DAMAR SİSTEMİNE ‘‘ BİRLEŞEN- CONJUGATE ’’ DAMAR SİSTEMİ DENİLİR (ŞEKİL 3-13 )

20 * KÜÇÜK DAMARCIKLARIN BİR DÜZLEM BOYUNCA DAĞILDIĞI DURUMLARDA OLUŞAN YATAKLARA, ‘‘ LEAD ’’, ‘‘ LODE ’’ VEYA ÇATLAK ZONU DENİLİR. * ÖNEMLİ BİR YAPISAL OLUŞUM DA ‘‘STOCKWORK ’’ TİPİDİR. KAYAÇ ÜÇ BOYUTTA DÜZENSİZ OLARAK ŞİDDETLİ BİR ŞEKİLDE PARÇALANMIŞ VE BU ÇATLAKLAR SONRA CEVHERLE DOLDURULMUŞTUR ( ŞEKİL 3-16 ) ( ŞEKİL ZON) * KIVRILMIŞ, FAY YÜZEYLERİNDEKİ HAFİF BİR HAREKET, ŞİŞME VE KABARMAYA SEBEP OLUR. * DAMAR İÇİNDEKİ ZENGİN KISMA ‘‘ BORU VEYA SHOOT- SUT ’’ DENİLİR.

21 * CEVHER İÇEREN AKIŞKANLAR, DAHA ÇOK AÇIK ÇATLAKLAR BOYUNCA İLERLERLER VE ‘‘ KABARTILAR - SWELL’’ OLUŞTURURLAR. ETRAFTA BULUNAN İKİ FAY BLOKUNUN SIKIŞTIRMASI VE BİR TARAFA DÖNMESİYLE ‘‘ İNCELMELER-PİNCH ’’ LER OLUŞUR. (ŞEKİL 3-9 ) ( ŞEKİL 3-15 ) * EĞİK BORU YATAKLARA ‘‘ ROD- KALEM ’’ ŞEKİLLİ DE DENİLMEKTEDİR. * YATAY BORU ŞEKİLLİ YATAKLAR İÇİN ‘‘ MANTO ’’ DENİLDİĞİ GİBİ, ‘‘ MANTO ’’ ŞEKİLLİ YATAK TABİRİ, YASSI, TABAKA ŞEKİLLİ YATAKLAR İÇİN DE KULLANILMAKTADIR ( ŞEKİL 3-14 ) * TEKTONİK BREŞ TABİRİ, BÜYÜK ÖLÇEKLİ TEKTONİK GÜÇLER SONUCU PARÇALANAN KAYAÇLARIN, FAY ZONLARI BOYUNCA OLUŞTURDUĞU BREŞLEŞMİŞ MATERYALE DENİLİR. AYRICA BİNDİRME ZONLARINDA, LAV AKINTILARI VE EKLEMLERİN KESİŞME YERLERİNDE OLUŞURLAR

22 * LOCKE ( 1926 ) ‘‘ MİNERALLEŞME TIKAMASINI- MİNERALİZATİON STOPPİNG ’’ CEVHERLİ BORULARI OLUŞTURABİLECEĞİNİ İFADE ETMEKTEDİR. * YÜKSELEN MAGMANIN , ANİDEN, SUYA DOYAN, GÖZENEKLİ SEDİMANTER KAYAÇLARLA KARŞILAŞMASI SONUCU, HUNİ ŞEKİLLİ BREŞİK BORULAR OLUŞUR. BUNLARA ‘‘ DİATREM ’’ DENİLİR. BUNLARIN ÜST KISIMLARI 1 KM ‘ YE ULAŞIRKEN, TABAN KISIMLARI 200 METRE CİVARINDADIR. * SENKLİNALLERİN TEPE KISIMLARINDAKİ AŞIRI KIVRIMLANMA SEBEBİYLE OLUŞAN KIRIKLI BÖLGEYE ‘‘ CREST ’’ DENİLİR VE ÇOK GEÇİRGEN BİR BÖLGEDİR. * BU BÖLGELER MİNERALLİ AKIŞKANLAR TARAFINDAN DOLDURULURLAR İSE ‘‘ SEMER- SADDLE ’’ ŞEKİLLİ YATAKLAR OLUŞUR. * MAGMATİK DAYK VE SİLLER SOĞURKEN BÜZÜLÜRLER VE DÜZLEM YÖNÜNDE ÇATLAKLAR OLUŞUR. BU ÇATLAKLAR BİLAHARE CEVHERLİ AKIŞKANLAR TARAFINDAN DOLDURULURSA ‘‘ BASAMAK VEYA MERDİVEN ’’ ŞEKİLLİ YATAKLAR OLUŞUR. ( 3-23)

23 HİDROTERMAL AKIŞ MEKANİZMALARI
* HİDROTERMAL AKIŞKANLARI KENDİ KANALLARINA SEVKEDEN GÜÇLER GERÇEKTE NELERDİR? BU SORU 6 BÖLÜM HALİNDE İNCELENECEKTİR. 1- MAGMA SOĞURKEN MAGMADAN AYRILAN DAHA AZ YOĞUN AKIŞKANLAR YUKARI DOĞRU HAREKET EDEREK BU AKMAYI OLUŞTURABİLİRLER. 2- LOKAL İNTRÜZYONLAR, YER ALTI SULARINDA YOĞUNLUK FARKI OLUŞTURURLARSA, YER ALTI SULARININ KONVEKSİYONU BAŞLAYABİLİR. 3- LİTOSTATİK BASINÇ SEBEBİYLE SIKIŞTIRILAN SEDİMANTER KAYAÇLARDA GÖZENEKLİLİK AZALIR VE HÜCRE ARASI SULAR DIŞARI ÇIKAR VE GÖÇ EDER.

24 4- ŞEYL GİBİ YARI GEÇİRGEN MALZEMELERİN AYIRDIĞI DEĞİŞİK
TUZLULUĞA SAHİP İKİ ÇÖZELTİ ARASINDA OZMOTİK POMPALAMA OLUŞUR. DEĞİŞİK YOĞUNLUKLU TUZLU AKIŞKANLARIN YER DEĞİŞTİRMESİ ESNASINDA AKIŞ MEYDANA GELEBİLİR. 5- EĞER AKÜFERİN ÇIKIŞI İLE KAYNAK ARASINDA HİDROSTATİK BASIÇ FARKI VARSA AKIŞ MEYDANA GELİR 6- EĞER SULU MİNERALLER , GENEL OLMAYAN BİR ŞEKİLDE, JEOTERMAL GRADYANIN ANİ DEĞİŞİMİ İLE ISITILIRLARSA, AKIŞ, SULU FAZLARIN METAMORFİK REKRİSTALİZASYONU SONUCU OLUŞTURULABİLİR.

25 MADEN YATAĞI BİLEŞENLERİNİN KAYNAKLARI
* BAZI KAYNAKLAR ÇOK BELİRGİNDİR. ( TUZLARIN EVAPORİTİK SEDİMANTASYONLA OLUŞMASI, MAGMATİK KAYAÇLARIN İNTRÜZYONU VEYA EKSTRÜZYONU İLE GELEN KÜTLELERİN TRANSFERİ GİBİ ) CEVHER OLUŞTURAN OLAYLAR NE KADAR KOMPLEKS İSE , METALLERİ VE METAL OLMAYAN BİLEŞENLERİN ORİJİNİ İLE İLGİLİ ALTERNATİFLER O KADAR FAZLADIR * BİR CEVHER DAMARI , ‘YAN KAYAÇLARIN LİÇİNGİ’ İLE OLUŞMUŞ OLABİLİR. * DERİNLERDE DİFFÜZYONA UĞRAYAN BİR MAGMADAN KISMEN AYRILAN BİR HİDROTERMAL ÇÖZELTİ ARACILIĞI İLE DE YERLEŞTİRİLMİŞ OLABİLİR.

26 * DERİN ZONLARDAKİ ERGİYİKLER İÇİNDE SULU FAZLARIN YUKARI ÇIKIŞI İLE VEYA ERGİYİK İÇİNDE OLMAKSIZIN YÜKSELEN AKIŞKANLAR ŞEKLİNDE YERLEŞMİŞ OLABİLİR. İLK HALE ‘ ‘ COGNATE- AYNI KAYNAKLI’’’, İKİNCİ HALE ‘‘ COLLİNEAR ’’ DENİR. HER İKİ DURUMDA DA CEVHER BİLEŞENLERİ ÇÖZELTİYE ‘‘ KITASAL KABUKTAN ’’ VEYA ÜST MANTO MATERYALİNDEN KAYNAKLANARAK GELMİŞLERDİR. * BİRÇOK PLUTONUN ETRAFINDA CEVHER YATAĞI BULUNABİLİR, ANCAK BU, CEVHERİN, O PLÜTONDAN KAYNAKLANDIĞINI GÖSTERMEK İÇİN YETERLİ DEĞİLDİR. * BİRÇOK JEOKİMYASAL DETERMİNASYONA EK OLARAK PB, S VE SR, RB İZOTOP ANALİZLERİ YAPILMALIDIR. * BELLİ ŞARTLARDA SUYUN KAYNAĞI OKSİJEN VE HİDROJEN İZOTOPLARI ARACILIĞI İLE DEĞERLENDİRİLİR. * BOYUTLAR VE JEOLOJİK KARMAŞIKLIK ARTTIKÇA, SÖZÜ EDİLEN KAYACA NE KADAR MALZEMENİN EKLENDİĞİ, NE KADAR MALZEMENİN AKTIĞINI HESAPLAMAK GÜÇLEŞMEKTEDİR.

27 * BİLGİSAYAR MODELLEMELERİ YARDIMIYLA CEVHER OLUŞUM
OLAYLARI HAKKINDA BİRÇOK BİLGİ EDİNİLMİŞTİR. * DURAYLI VE RADİOJENİK İZOTOPLAR BAZI PROBLEMLERİN ÇÖZÜMÜNDE EN GÜÇLÜ ÇÖZÜMLERİ SUNABİLİRLER * ÖRNEĞİN BİR MADEN YATAĞINDA RADIOJENİK OLAN VE OLMAYAN KURŞUN İZOTOPLARININ ORANI GENELLİKLE TEK BASAMAKLI BÜYÜME EĞRİSİNE UYMAKTADIR ( ŞEKİL 7-21 ) BU DA KURŞUN YATAĞININ KABUK İÇİNE HOMOJEN BİR KAYNAKTAN, MUHTEMELEN ÜST MANTODAN, ZAMAN ZAMAN PARÇALAR HALİNDE KATILDIĞINI GÖSTERİR. CLARK, ELEMENTLERİN YERKÜREDEKİ ORTALAMA YÜZDELERİNİ GÖZÖNÜNE ALARAK ‘‘ CLARK SAYISI ’’ TABİRİNİ KULLANMIŞTIR. ( TABLO 3-4 ) * BİLİNEN CEVHER METALLERİNİN MAGMATİK KAYAÇLARDAKİ MİKTARLARI ( PPM VEYA GR / TON ) CİNSİNDEN ( TABLO 3-5 ) DE SUNULMUŞTUR