etkili anne-baba eğitim programları

... konulu sunumlar: "etkili anne-baba eğitim programları"— Sunum transkripti:

1 etkili anne-baba eğitim programları
Yrd. Doç. Dr. Alev Girli

2 Aile yapıları insanlık tarihi boyunca değişmiştir
Aile yapıları insanlık tarihi boyunca değişmiştir. Ancak ailenin bireyin gelişimindeki ilk çevre olduğuna yönelik bakış açısında kayda değer bir farklılık olmamıştır (Peseschkian 1999). Anne-babalar çocukların bedensel, zihinsel, duygusal, sosyal yönden gelişimlerini etkileyen en önemli kişilerdir.

3 Çocukların her yönden sağlıklı olarak yetiştirilmesi anne-babaların çocuk gelişimi, eğitimi, bakımı vb. konularda bilgi beceri sahibi olmalarına bağlıdır. Bireyler doğuştan ana-babalık becerilerine sahip değildir, yakın çevreleri, anne-babalarından öğrendikleri yada yaşam deneyimlerini kullanarak çocuklarını yetiştirirler.

4 Hızla gelişen bilim ve teknoloji, yaşamı hızla değiştirir ve bu geçmişte geçerli olan değerleri, yöntemleri de hızla değiştirir. Bu nedenle Günümüzde yakın çevreden öğrendiklerimiz veya yaşantılarımızdan elde edilen bilgiler yeterli olamayabilir Aileler gittikçe daha çok oranda yardıma, bilgiye, tavsiyeye gereksinim duymaktadır (Jacobson &Engelbrech, 2000).

5 Anne-babaların bilgi kaynakları
Akraba ve aile üyeleri Yakın arkadaşlar Çocuk bakım ve eğitimi kitap ve dergileri Televizyon ve radyo programları Doktor, hemşire gibi sağlık personeli Öğretmenler Bu kaynaklar her zaman yeterli ve doğru olmayabilir. Bu nedenlerle modern toplumlarda anne-babalara gereksinim duydukları bilgi ve becerileri kazandırmak amacıyla eğitim programları uygulanır.

6 Araştırmalar göre Sağlık ve eğitim alanında çalışan anne-babaların ve diğer meslek gruplarından Orta yaş üzeri anne babalar genç ve ilk kez çocuk sahibi olanlardan ((Dinçer, 1999) Eğitim düzeyi yüksek olanlar düşük olanlardan daha fazla bilgi ve beceriye sahipler ( Huan, Q’Brien, Genevro ve Miller, 2004)

7 anne-baba eğitim programları amaç
anne babaların özgüvenini geliştirmek ve küçük çocukların fiziksel, zihinsel, sosyal ve duygusal gelişimini teşvik için kendi yeteneklerini geliştirecek şekilde onları gerekli bilgi ve becerilerle donatmak olarak tanımlanabilir (Myers, 1996).

8 Amaç-devam Çocuğun yakın çevresindeki kişilerin eğitilmesi, çocuğun çevresini değiştirmeden mevcut çevreyi zenginleştirmektir; böylelikle aile ortamının çocuk için daha uygun eğitsel bir ortama dönüşmesine katkı sağlanması amaçlanmaktadır (Çağdaş ve Seçer, 2006). gençlerin daha etkili davranan yetişkinler haline gelmelerini sağlamak amacı olan programlar. Bu nedenle bu tip çalışmalara olumlu gençlik gelişimi çalışmaları adını veren araştırmacılar da vardır (Catalano, Berglund, Ryan, ve ark., 2002 )

9 Amaç-devam çocuk-ebeveyn ilişkisinde, etkili iletişim becerilerini kazandırmak Anne-babaların çocuklarının gelişimine etkin katılımını sağlamak Anne-babaları çocuklarına beceri öğretimi konusunda eğitmek bireyin psiko -sosyal gelişimini desteklemek sağlıklı aile işlevleri kazandırmak

10 Önleme amaçlı programlar
Yaşam becerileri adı da verilen beceriler iletişim becerileri problem çözme, karar verme ve çatışma çözme becerileri kendilik değerini (self-esteem) artırma.

11 Başa çıkma becerileri stres ile baş etme, kaygı ile baş etme,
korku ile baş etme, hayal kırıklığı öfke ile baş etme

12 İletişim Becerileri ve Sosyal Beceriler
duygu yönetimi, etkili dinleme, işbirliği yapma bireysel farklılıkları fark etme ve kabul etme Problem çözme/karar verme becerileri problem çözme çatışma çözme karar verme

13 Kendilik değerini artırma
kendini sevme, ödüllendirme takdir etme değerli olduklarını güçlü yönlerini fark etmeleri

14 Sorun temelli programlar
Madde bağımlılığı olan bireylerin, boşanmış anne-babalara, tek ebeveyn, evlat edinmiş anne-babalar, İstismar edilmiş, Travma geçirmiş anne-babalar Engelli çocuğu olanlar vb.

15 Anne-baba eğitim programları yaklaşımlar
İlişkisel yaklaşım, psikodinamik, hümanistik ve aile sistem teorisine temellendirilmiş programların amacı; çocukların problemli davranışlarının altında yatan duygu ve düşünceleri anlamak, onların düşünce tarzlarını öğrenmek ve anne-babaların çocuğa olan yanıtını değerlendirmektir. Programların içeriğinde iletişim becerileri (aktif dinleme, ben dili, geribildirim, çatışma çözümü) ve anne-babalara çocukları ile nasıl iletişim kuracaklarına dair yaklaşımlara yer vermektedir.

16 Anne-baba eğitim programları yaklaşımlar
Davranışçı yaklaşıma dayalı anne-baba programları çocuğun davranışını şekillendirme ve bu davranışları kontrol etme becerilerini öğretmeye çalışır (Goodyear &Rubovits, 1982) Ya da bu programlar sosyal bilişsel teoriye göre temellendirilmişlerdir. Bu programlarda anne-babaların öz-yeterlilik algıları güçlendirilir ve öz-düzenleme becerileri geliştirilir. Buna bağlı olarak da çocuklarda değiştirilmek istenen davranışlar azaltılır, olması istenen davranışlar kazandırılır. Programın odağını anne-baba oluşturmaktadır.

17 Hedef gruplar erken çocukluk dönemindeki çocukların,
ergenlik dönemindeki gençlerin yetersizlikten etkilenmiş çocukların belli bir soruna sahip çocukların (ör.madde bağımlısı, suç işleyen, ihmal ve istismar edilmiş çocuklar vb. ) anne-babalarına veya onların bakımından sorumlu kişilere (bakıcı, anneanne, vb) uygulanabilir. yalnızca annelerden veya babalardan oluşturulmuş gruplar, karma gruplar olabilir.

18 Aile eğitim programları içeriğini belirleme
ailelerin ve çocukların özelliklerine ve gereksinimlerine uygun bir içerik taşımalı, anne-babaların becerilerini, yeteneklerini, bilgilerini ve güvenlerini arttırmaya yönelik olmalı, geleneksel ve kültürel öğelerle çatışmamalıdır.

19 Hedeflerin belirlenmesi
katılımcıların grup sürecinden beklentileri ile danışmanın hedefleri arasında tutarlık olması eğitimin başarısı açısından önemlidir. Bu amaçla katılımcıları belirlerken, 1-ilgi alanları listesi, konu başlıkları anne-babaya sorulabilir, eğitimcinin hazırladığı liste işaretlenebilir.

20 Hedeflerin belirlenmesi
2-Aday katılımcılarla ön görüşme yapmak, hangi alanda sorun yaşıyor? genel sorular ile. 3-Hedef grubu yönelik anket/uygun ölçeklerle gereksinimleri danışmanın amaçları ile uyumlu olan katılımcıları belirleme, 4-anne-baba-çocuk etkileşimi gözlemleme 5-bireysel görüşme (Compell ve Pall, 2004)

21 Hedefler Anne-baba eğitim programları 3 alanda değişim gerçekleştirebilir 1-bilgi: belirli bir alanda bilgi ve anlayış geliştirmeye yarar. Çocukların davranışlarını anlama,uygun tepkiler verme, gerçekçi beklentiler geliştirme vb. 2- beceri: iletişim, çatışma ve problem çözme gibi etkili anne-babalık becerilerini geliştirme.

22 3-tutum: Güçlü duygusal öğeleri de içeren tutumlar, anne-babaların anne babalıkla ilgili inanç, düşünce, görüşlerini ifade eder. Anne-babaların gerçekçi olmayan beklentileri, aile içi ilişkileri ve uyumu bozan, çatışmaları arttıran düşünceleri, inançları farketmelerini sağlamak, değiştirmelerine yardım etmek. Anne baba eğitim programlarında bu 3 alan da yer almalıdır.

23 Başarılı anne-baba eğitim programlarının ilkeleri
Programın planlanması ve içeriğinin oluşmasına aileler dahil edilmeli Bu amaçla görüşme, anketler vb. yöntemlerle ailelerin gereksinimleri belirlenmeli Program uzun süreli yapılmalı Ailenin ekolojik yapısı dikkate alınmalı Eğitimcinin kişiler arası becerileri iyi olmalı ve anne-babaların gereksinimlerine duyarlı olmalıdır (Riley, 1997).

24 Gruplarla anne-baba eğitimi
Grup dinamiğinden yararlanılarak, üyeler arasında tartışma, ve etkileşim teşvik edilir, rol oynama, model olma gibi tekniklerle hedeflenen bilgi ve beceriler kazandırılabilir. Belli bir süre katılımcılar sabit (kapalı grup) veya Açık gruplar anne-baba ihtiyaç duyduğu konularda eğitime katılır, katılımcılar sabit olmaz

25 Eğitimde kullanılan yöntem ve materyaller
bilgi aktarımı, tartışıma, sorulara cevap verme bu yöntem tek başına yeterli olmadığı için, konu ile ilgili model olma, rol yapma, prova etme, anne babaların uygulama yapmalarını sağlama ve bu çalışma ile ilgili geribildirim verme teknikleri Yazılı materyaller: programın parçası olarak geliştirilen el kitapları, broşür, dergi vb. en yaygın kullanılan yazılı materyallerdir Ev ödevleri GÖRSEL, İŞİTSEL YAŞANTISAL TEKNİKLERİN BİR ARADA KULLANILMASI ÖĞRENMENİN DAHA KOLAY VE KALICI OLMASINI SAĞLAMAKTADIR

26 Eğitim yöntemi seçilirken
Liderin uzmanlık alanına uygun, Anne-babanın eğitim düzeyine uygun, Eğitim düzeyi düşük ailelere bilgiler basit ve kendi yaşantılarından örneklerle yapılmalı, ev ödevleri de buna uygun seçilmeli Didaktik yöntemlerden çok yaşantısal (model olma, rol oynama) tercih edilmeli

27 Grup lideri Bir kişi ve yardımcı olabilir, programın içeriğine, yönteme göre karar verilir. Lider Bilgiyi sunma, beceriyi geliştirici fırsatlar sunma, bilgiyi kullanmada yönlendirici olma, Grup üyeleri arasında iletişim ve etkileşimi sağlama Demokratik bir liderlikle, empati, güven, ilgiye dayalı bir ortam oluşturabilme Anne-babalara model olma, zaman zaman, deneyim, duygu, düşüncelerini paylaşma, uygun davranışı öğretmede model olma vb.

28 Grup lideri Grup üyelerini konudan ayrılmadan tutabilme,
Grubu belli bir amaca yönlendirme, Grup sürecini izleme, değerlendirme, sözel olmayan davranışları gözlemleme, uygun tepkiler verme, Anne babaların anlayış ve tepkilerini değerlendirmek, çıkan problemleri çözmek ANNE-BABALARI DUYGU, DÜŞÜNCELERİ VE DAVRANIŞLARINDAN DOLAYI, LİDER YARGILAYICI, ELEŞTİREL BİR TUTUM ALMAMALI

29 Grup üyeleri/Katılımcı özellikleri
Eğitim programı için belirlenmiş ön koşullara gereksinim olup olmadığını belirleme (ör:okuma yazma bilmek, psikiyatrik bir hastalığı olmamak, vb.) Grup kurallarına uymayı kabul edenleri (devam, ev ödevlerini yapma vb.) gruba dahil etme. Homojen gruplar: benzer sorunları yaşayan anne-babalar birbirini daha kolay anlayabilir, yaşantılarını daha kolay paylaşabilir Heterojen gruplar: tecrübeleri paylaşma, birbirlerine rol modeli olma bazı durumlarda daha etkili olabilir Birçok programda Anne-babanın birlikte katılması tercih edilir

30 Oturum süresi,sayısı, zamanlama
Anne babaların kolay katılabilecekleri zamanlar seçilmeli Çalışan A-B için akşamüzeri veya hafta sonu, Küçük çocuklarına bakım sorunu olanlar anneler için bakıcını vb olduğu saatler Oturum sayısı ve süresi programın içeriği hedeflerine uygun, ancak A-B ların devamını sağlamak için çok uzun süreli olmamalı Ör. 2 şer saatlik 6-8 oturumluk programlar olabilir. Grup üyesi sayısı fazla ise, herkesin kendini ifade edebileceği bir süre olmalıdır

31 uygulama Lider gruba kendini tanıtır, eğitimi ve daha önceki deneyimleri hakkında kısaca bilgi verir. Grup üyelerinin tanışmasını sağlar, yaka kartı da isimle hitap için önemlidir. Anne-babanı kaygıları, soruları varsa paylaşmaları ilk oturumda sağlanmalı ve soruları yanıtlanmalı Lider programın içeriği, süreç, üyelerden beklenenler, kurallar vb. hakkında bilgi vermeli, mümkünse yazılı olarak sunulmalı. Anne-babaların gerçekçi olmayan beklentileri varsa bunlar düzeltilmelidir.

32 Uygulama (devam) Görüntü veya ses kaydı yapılacaksa anne-babalardan izin alınmalıdır. Her oturum sonunda katılımcılarla kısa bir değerlendirme yapılmalıdır, yazılı değerlendirme de yapılabilir Bir sonraki oturumda bir önceki oturumla bağ kurmalıdır. Ev ödevleri değerlendirilip geribildirim verilmelidir Bazı oturumların sonunda bir sonraki oturuma ilişkin bilgi verilebilip, bazı hazırlıkla gelmeleri amaca uygunsa kullanılabilir Grup tartışmasının birkaç kişinin tekelinde olmamasına çalışmalı, tüm üyelerin katılımını sağlamalı, tartışılan konular arasında bağ kurmalı

33 Programın sonuçlarını değerlendirme
Programın amacını ulaşıp ulaşamadığını, öğretim yönteminin etkililiğini değerlendirme Her oturum sonunda yapılan değerlendirme tek başına yeterli değildir. Hedeflenen bilgi, beceri davranış değişikliği standart ölçme araçlarıyla ölçülebilir (Kaplan, 1980) Son oturumda genel değerlendirme yapılabilir, her üye başlangıçtaki hedeflerinin, beklentilerinin ne kadar gerçekleştiğini düşünüyor, ifade edebilir Kazanımların korunup korunmadığı izleme çalışmaları ile değerlendirilmeli Programda değerlendirme sonuçlarına göre değişikler yapılamalıdır

34 Aile-eğitim programları uygulama yeri
evde, eğitim merkezlerinde, eğitim kurumuyla bağlantılı, Üniversite, toplum merkezi vb. kurumlarda, Konferans, seminer,(tek konu veya seri konferanslar) uzaktan eğitim yoluyla (e eğitim, tv, radyo, mektup) uygulanabilir

35 çocuğun gelişimine odaklanan eğitim uygulamaları; 1-Evde anne-baba eğitimi
Çocuğun eğitimi ve gelişiminde evi ve aileyi temel alır, doğrudan çocuğa sunulan bir eğitim değildir Anne-baba-çocuk etkileşimine yoğunlaşır Eğitimci haftada 1-2 kez eve gelir, programda yer alan becerileri “model olma” yoluyla öğretir. Ortamı düzenleme, materyal sağlama (kitap, oyuncak, vb) yardımcı olur. Her ziyarette bir öncekiler kontrol edilir.

36 Evde eğitim (devam) Ekonomiktir, Çocuğun doğal ortamındadır
Aile çocuğun eğitimine etkin katılımı sağlar, Çocuğun gelişimine katkı sağlamak, anne/babanın kendi kişisel gelişimine de katkı sağlar, özgüveni artar Kısa sürede ailede pek çok kişiye ulaşılmasını sağlar

37 2-Eğitim merkezinde anne-baba eğitimi
İki tür uygulama vardır Anne-baba gruplarına eğitim; aileler eğiticinin verdiği bilgiler ve diğer ailelerle etkileşim içinde yeni bilgi ve beceriler kazanırlar veya Anne-baba eğitim merkezinde belirlenen günlerde çocuklarının eğitimine katılarak evde uygulayacaklarını öğrenirler

38 3-Eğitim kurumuyla bağlantılı anne-baba eğitim programları
Bir kuruma devam eden çocukların anne-babalarına hem kurumda hem evlerinde eğitim verilmesidir. Çocuk kurumda eğitilir, haftada bir kez kurumda anne-babaların katıldığı toplantılarda bilgi verilir, eğitici filmler gösterili vb. Eğitici haftada bir gün ev ziyareti yapar,ev ortamını düzenler ve anne/babayı eğitir

39 etkisiyle ilgili tartışmalı bazı noktalar vardır.
Çocuklarda sağlanan gelişmeler açısından erken eğitim programlarının başarısına etki eden değişkenler Aile ile ilişkili değişkenler; sosyo-ekonomik düzey, aile dışı destek kaynakları, anne babanın motivasyonu, evlilik uyumları programla ilgili değişkenler, programın özellikleri, programın yoğunluğu çocuğun engelinin türü ve derecesi, programa katıldığı yaş, cinsiyeti gibi çocukla ilgili değişkenlerin etkisiyle ilgili tartışmalı bazı noktalar vardır.

40 Bu tartışmalara rağmen, genel olarak,
risk grubunda yer alan ya da engelli olan bebeklere ve küçük çocuklara, yaşamlarının ilk yıllarında uygulanan nitelikli erken eğitim programlarının, hem çocuğun gelişiminde hem de ailenin gereksinimlerinde farklılığa yol açtığı ve elde edilen yararların uzun süre sonunda gözlendiği kabul edilmektedir .

41 Türkiye‘ de okulöncesi çocukluk dönemine yönelik anne-baba eğitim programları
Ana-Baba Okulu Anne Çocuk Eğitim Programı /Erken Destek Projesi Anne-Çocuk Eğitim Vakfı (AÇEV) Projesi Programları Anne-Çocuk Eğitim Programı (AÇEP), Baba Destek Programı (BADEP), İşlevsel Yetişkin Okur-Yazarlığı Programı (İYOP) Anne Eğitim Programı : Anne Eğitim Programı (AEP) ve Gelişimsel Eğitim Programı (GEP)

42 0-6 yaş grubu engelli veya risk grubundaki çocuklara yönelik erken eğitim öğretimi programlarına örnek “Portage” projesi (White ve Comeron), “Parent Action in Childhood Education Projesi (PACE)”, “Precise Early Education for Children with Handicaps projesi (PEECH)” (Shea ve Bauer ,1985; Schulz,1987), “Küçük Adımlar Dizisi (Pieterse ve Treloar ,1989)”, TEACCH (Treament and Education of Autistic and Related Communication Handicapped) programı “otistik ve diğer iletişim bozukluğu olan çocuklar için eğitim ve sağaltım programı” LEAP (Learning Experiences: An Alternative Program for Preschoolers) “Okul öncesi çocuklar ve ebeveynleri için alternatif program/ Öğrenme Deneyimleri”

43 Yaygın anne-baba eğitimi uygulamaları; uzaktan eğitim
Mektupla eğitim, basılı materyal posta yoluyla iletilir ör.“AÇEV aile mektupları” uygulaması Radyo, tv ile eğitim, eğitim düzeyi düşük aileler için etkili, geniş kitlelere ulaşmayı sağlar Web, e-eğitim bilişim sistemleri, görsel öğeler içerir, geniş kitlelere ulaşır ör. Doğan Cüceloğlu, Üstün Dökmen tv programları

44 Anne-babaları eğitici olarak yetiştirmeyi amaçlayan aile eğitim programları
Anne-babaların çocuklarının ilk ve daimi öğretmenleridir çocuklarını en iyi tanıyan kişilerdir, Beceriler, doğal pekiştireçler olan anne-babalar tarafından öğretildiğinde genellenmesi ve kalıcılığının sağlanması kolaylaşır anlayışına dayanır Amaç anne babalara edimsel öğrenme ve davranış değiştirme tekniklerini öğretmeyi hedefler, genel olarak erken müdahale, davranış yönetimi, iletişim becerileri ve bağımsız yaşam becerilerinin öğretimi alanlarında yaygın kullanılır.

45 Psiko-eğitsel yaklaşım kullanılarak yapılan Anne-baba eğitim programları
Hem bilgilendirici/eğitimsel, hem de terapötik (duygusal/sosyal destek) boyutu içeren bilgi verici danışmanlık (informational counseling) çalışmaları bu doğası nedeniyle, psikolojik danışmanlık ve anne-baba eğitiminin bir bileşkesi olarak düşünülebilir

46 Yarı yapılandırılmış olan bu tür grup çalışmaları, anne babaların benzer duygu ve düşüncelere sahip diğer anne babalarla etkileşimde bulunarak, duygusal/sosyal destek elde etmelerine ve bu güçlüklerle başetmede yeni yolları öğrenmelerine katkıda bulunabilmeyi hedefler bireysel ya da grup çalışması şeklinde uygulanabilir.

47 Oturumlar-örnek Amaç İçerik
Bilgilendirme, çalışmanın içerdiği aktiviteler, egzersiz, konuya ilişkin pratik yaptırma, grup tartışması Materyaller, yazılı metin, uygulama formları, video Uygulama Değerlendirme/düşünceler (oturumla ilgili)

48 Bilgilendirici Psikolojik Danışmanlık Programının Uygulama Oturumları
I. HAFTA 1- Oturum: Bilgilendirme Amaç: Grup çalışmasını yürütecek liderin ve yardımcısının kendilerini tanıtmaları Grup çalışmasına katılan anne babaların kendilerini tanıtmaları, bu çalışmadan beklentilerini ve kendi amaçlarını gözden geçirmeleri Grup çalışmasının amacı, içeriği, işleyişi, neleri içerdiği konusunda grup üyelerinin bilgilendirilmeleri İçerik: -Grup üyelerinin birbirlerini tanımaları, birbirlerine alışabilmeleri ve kendilerini daha rahat hissedebilmelerini sağlayarak bir grup ortamının oluşmasına ilk adım olarak anne babaların isim, yaş, meslek, evlilikleri ve çocukları ile ilgili bilgiler boyutunda kendilerini tanıtmaları. Çalışmanın tanıtımı :

49 1. Oturum devam Çalışmanın, ailelerin hangi gereksinimlerinden yola çıkılarak hazırlandığı aktarılmış ve anne babaların bilgilenme, problemlerini, duygu ve düşüncelerini paylaşma, sorularına yanıt bulmaları için yardımcı olma amacını taşıdığı belirtilmiştir. Çalışmanın içerdiği aktiviteler : Bilgilendirme, konunun teorik düzeyde bilgilenme ve gereksinimlerini belirlemeye yönelik anketlere verdikleri cevapların açıklanması. Egzersiz, konuya ilişkin pratik yaptırma. Grup tartışması, ile teorik bilgiler ve yapılan uygulamalar hakkında anne babaların duygu, düşünce ve önerilerinin paylaşılacağı açıklandı. Çalışmada kullanılan materyaller: Video kasetler Yazılı materyaller Uygulama formları

50 1. Oturum devam Uygulama:
Grup lideri ve yardımcısı, isim, unvan, eğitim, uzmanlık alanları ve otistik çocuklarla yaptıkları çalışmalar hakkında bilgi vererek kendilerini tanıttılar. Her üyenin kendisini tanıtmasını ve bu çalışmadan beklentisini ifade etmeleri ister. Her üye tek tek söz alarak kendini tanıtmış ve bu grup çalışmasından beklentisini ifade ederek, süreçle ilgili sorusu varsa yöneltmiştir. Bazı anne babalar çocuğunun gezerek yemek yeme davranışına nasıl son vereceği, evde nasıl eğiteceği gibi, programın amacı dışındaki beklentilerini de dile getirmişlerdir. Teorik bilgilerin verilmesinden sonra anne babaların uygulama formlarıyla yapacakları çalışmalar tanıtılmış, çalışma ile ilgili sorularının olup olmadığı tekrar sorulmuştur. Sorulan sorulara cevap verilmiş, bu programa katılım kararlarında değişiklik olup olmadığı tekrar sorulmuş ve oturuma 15 dk. ara verilmiştir.

51 Uygulama formları- örnek
OTURUM: DUYGULARI TANIMA UYGULAMASI (DUYGULAR SÜRECİNDE NEREDEYİZ?) İNKAR KIZGINLIK / SUÇLAMA HAYAL KIRIKLIĞI / YAS SUÇLULUK AŞIRI KORUMA YAPICI DAVRANIŞ

52 Sağlıklı / fonksiyonel Aileler-örnek
Dengeli Uyumlu baba anne çocuk

53 Programın etkililiğini/sonuçlarını değerlendirme
Deneysel desen; standart ölçeklerle ön test son test kontrol gruplu değerlendirme Ailelerde, çocuklarda veya her ikisinde beklenen davranış değişikliklerini gerçekleştirme düzeyi belirlenir. Sosyal geçerlik, katılımcıların eğitim sürecini değerlendirmeleri, memnuniyet belirleme anketleri, eğitim sürecini değerlendiren fokus grup çalışması vb. yöntemlerle yapılabilir.

54 Eğitim Programı Değerlendirme Formu (örnek)
UYGULAMALI ÇALIŞMAYA KATILMIŞ OLMAKTAN MEMNUN MUSUNUZ? HAYIR EVET, ÇOK AZ EVET, OLDUKÇA EVET, ÇOK UYGULAMALI ÇALIŞMAYI YARARLI BULDUNUZ MU? UYGULAMALI ÇALIŞMANIN EN YARARLI BULDUĞUNUZ KISMI NEDİR? UYGULAMALI ÇALIŞMANIN EN AZ YARARLI BULDUĞUNUZ KISMI NEDİR? UYGULAMALI ÇALIŞMA, BELİRTİLEN KONULARI VE AMAÇLARI İÇERDİ Mİ? UYGULAMALI ÇALIŞMA YÜRÜTÜCÜLERİNİ YETERLİ BULDUNUZ MU? (KONULARINA HAKİM- ANLAŞILIR- SİZE DUYARLI) UYGULAMALI ÇALIŞMA KOŞULLARINDAN MEMNUN KALDINIZ MI? EVET HAYIR ÖNERİLERİNİZ: