HOLİSTİK (BÜTÜNCÜL) BAKIM

... konulu sunumlar: "HOLİSTİK (BÜTÜNCÜL) BAKIM"— Sunum transkripti:

1 HOLİSTİK (BÜTÜNCÜL) BAKIM
Öğr. Gör. Dr. Nazike DURUK Pamukkale Üniversitesi Denizli Sağlık Yüksekokulu Hemşirelik Esasları

2 Bakımda bütüncül yaklaşım, kültürel, dini, etik değerlerdir.
Günümüzde bütüncül sağlık görüşü; bireyin fiziksel, mental, ruhsal, sosyo-kültürel bir varlık olduğunu ve her bireyin diğerlerinden ayrı nitelik taşıdığını kabul etmektir.

3 Geleneksel hastalık kavramlarında ise insanın bir bütün olarak ele alınmadığı, sadece hasta olan organına ve hastalığına yoğunlaşabildiği idi. İlk defa Hipokrat akıl ile bedenin birbirini etkilediğini savunmustur. Daha sonra 1926 yılında Kuzey Afrikalı J.Chiristian Smits "holistik" kavramını ortaya atmıştır. Holistik görüş felsefi bir anlam taşır ve "bütüncül görüş" anlamına gelir.

4 Hemsirelik, kuram ve modellerini geliştiren kuramcı hemşirelerden Martha E. Rogers’a (1914) göre hemşirelik; "bireylere bütüncül yaklaşımı savunan, insanın gelişim ve doğasını inceleyen humanist bir bilimdir."

5 Rogers bu bağlamda insan için beş kavrarsal çerçeve geliştirmiştir
1. Bir bütün olarak insan: insanı, hemşirelik bakımı alan psikolojik, fizyolojik ve sosyal sistemlere sahip birey olarak, diğer bir değişle sistemlere sahip bir makine gibi görmek hatadır.

6 Solunum sistemi, dolaşım sistemi, sinir vb
Solunum sistemi, dolaşım sistemi, sinir vb. sistemler yaşayan sistemler olarak tanımlanamaz. İnsan bütün parçalarının toplamından daha öte bir bütündür. Bu bütünlükten dolayı bireyin yaşamı; yaratıcı, değerlendirici ve dinamiktir.

7 2. Açık sistem olarak insan: Birey ve çevre, sürekli olarak birbirleriyle enerji ve madde alışverişi içindedir. Çevre, bireyin dışındaki her şeyin bir bütünlüğü olarak tanımlanır. Çevre ve insan arasındaki enerji ve madde alışverişi her ikisinin de “açık sistem" özelliğinde olduğunu gösterir. İnsan, bu enerji ve madde alışverişi ile çevresine uyum sağlar. Bu da Roy'un "uyum kuramı" ile paralellik göstermektedir.

8 3. Hayatın tek yönlü ve geri dönüşsüz olması: Bu varsayıma göre birey, hiçbir zaman daha önceki durumuna ve yaşantısına dönemez.

9 4. Bireyin özgün bütünselliği: Bireyleri tanımlayan ve bütünselliği yansıtan onların kendi özellikleri, nitelikleri, yaşam biçimleri ve yaşam düzenleridir. Bireyin yaşam biçimi, onu tanımlar ve özgün bütünselliğini yansıtır.

10 5. İnsan, soyutlama, hayal kurma, konuşma düşünme ve duygusallık yeteneğine sahiptir: Dünyadaki canlı varlıklardan sadece insan, evrenin genişliğini kavrayabilen, düşünen ve hissedebilen tek varlıktır.

11 Bu kavramsal modeldeki birbirleriyle ilişkili elementler, birey ve çevresidir.
İnsan, bu beş varsayımı temel olarak kullanarak, yaşam biçimini, bütünselliğini, devamlılığını, dinamikliğini ve yaratıcılığını uyumlu hale getirir. İnsan, kendi bireyselliğini sürdürür ve çevresinden ayrı soyutlanamaz. Birey, hemşirelik hizmetinin bir alıcısı olduğundan, onun yaşam süreci ve biçimi, hemşirelik uygulamalarının odak noktasını oluşturur.

12 Imogine King, hemşireliğin kavramsal çerçevesinde insana yönelik olarak beş kavram üzerinde durmuştur.

13 1. Insan: King insan için üç özellik tanımlar;
insan tepki veren bir varlıktır. Sosyal bir varlıktır. Zaman uyumu vardır.

14 King ayrıca insanın bu özelliklerinden başka,
Algılama Düşünme Duyumsama Seçme Amaç oluşturma Amaca ulaşmak için araç seçebilme Karar verme gibi yeteneklerinden de söz eder.

15 King'e gore insan, kendi yaşamını ve sağlığını etkileyen kendi algılarına göre, kişiler arası ilişkiler yoluyla sosyal sistem içinde işlev görür.

16 2. Sosyal sistem: Sosyal sistemi bireyler oluşturur
2. Sosyal sistem: Sosyal sistemi bireyler oluşturur. Bu sistem içinde davranış örüntüleri, otorite ve farklı yaş grupları vardır. Sosyal sistem içinde yasayan insanların davranış biçimlerini o sistemin standartları ve gelenekleri belirler.

17 Örneğin; Eskimo ve bazı Kızılderili kavimlerinde, yaşlıların yalnız ölmesi için yerleşim alanı dışına çıkarıp yalnız bırakılması gibi.

18 3. Kisilerarası ilişkiler: Kişiler arası ilişki en az iki insan ya da grup arasında belli bir amaç için etkileşimdir. Hemşirelikte kişiler arası ilişki; algılama, karar verme, girişim, tepki, etkileşim ve işin yapılmasına dayanır.

19 4. Saglık: Sağlık, yaşam boyu organizmanın dinamik durumudur
4. Saglık: Sağlık, yaşam boyu organizmanın dinamik durumudur. Bu durum, günlük yaşamda bireyin iç ve diş streslere karşı, tüm kaynaklarını başarılı bir biçimde kullanarak devamlı uyum sağlaması ile gerçekleşir.

20 5. Algılama: Her bireyin görüş biçimidir
5. Algılama: Her bireyin görüş biçimidir. Görmek istenilen şey, bildiklerimizden ve neyi görmek istediğimizden etkilenir.

21 Insan ve çevre etkileşimi: Roy'a göre çevre "tüm koşullar, durumlar, çevredeki etkiler, gelişmeler, bireylerin ya da grupların davranışlarıdır". Roy, insanın çevresiyle sürekli etkileşim halinde olduğuna inanır. Insan, hem çevresinden etkilenir, hem de çevresini etkiler, çevresinden bilgi ve enerji alır verir, yasayan bir sistemdir.

22 Bireyin çevresiyle olan sürekli etkileşimi içten ve dıştan gelen değişikliklere karakterizedir.
Bu değişiklikler önemli ya da önemsiz olumlu ya da olumsuz olabilir. insan değişen dünya içerisinde bütünlüğünü sürdürmeli ve değişikliklere uyum yapmalıdır. Birey, içten ve dıştan gelen özelliklerini denge halinde tutmalıdır. Birey, ancak bu şekilde uyum yapilabilir

23 Birey içinde bulunduğu ortama psikolojik, fizyolojik, sosyal yönden uyum yapmaya çalışır.
Bunlardan biri tam olmazsa, denge bozulur. Bireyin doğuştan getirdiği bazı uyum mekanizmaları vardır. Örneğin, lokositlerin vucudu bakterilere karşı koruması gibi.

24 Bazı uyum mekanizmaları da edinseldir
Örneğin, bir yarayı temizlemek için antisepitklerin kullanılması. Bireyin iç ve diş çevredeki değişikliklere uyum sağlama yeteneği vardır. Ancak bireyin bu uyum sağlama yeteneğinde sınırlılıkların bulunduğunu belirtmektedir Bu sınırlılıkları getiren faktörler arasında, bireyin geçmiş deneyimleri, olayın algılanışı, olaya bakış açısı gibi özellikler yer almaktadır. Uyum süreci bireyin iç ve diş uyaranlara yanıt verdiği süreçtir.

25 Birey ve sağlık: Roy'a göre sağlık, bireyin değişikliklere sürekli olarak uyum, fiziksel, psikolojik ve sosyal bütünlüğünü devam ettirme surecidir. Sağlık ve hastalık, bireyin tüm yaşamı boyunca kaçınılmaz bir durumdur ve bu durum hemşireliği ilgilendirmektedir. Başa çıkma mekanizmaları yetersiz olursa, sonuç hastalıktır. Birey sürekli olarak uyum yapıyorsa sonuç sağlıktır. Birey bir uyarana uyum yaptıkça, bir başka uyarana karşı daima cevap vermeye hazırdır.

26 Uyum: Birey bulunduğu ortama fiziksel, sosyal ve psikolojik olarak uyum yapar, bunlardan biri tam olmazsa denge bozulur.

27 Roy, bireyin iç ya da dış dünyada oluşan değişikliklere uyum yapabilmesinde, iki faktörün önemli olduğunu tanımlamıştır. Cevresel değişikliklerin derecesi Bireyin baş edebilme durumu

28 Çevresel değişiklikler, ısının değişimi, çevrenin kirlenmesi gibi durumlardır.
Çevresel değişimler, bireyin uyum yeteneklerini harekete geçirir. Bireyin baş edebilme durumu, onun uyum yeteneklerini harekete geçirir. Bireyin baş edebilme durumu, onun uyum düzeyini gösterir. Her karşılanan uyaran için, bireyin uyum boyutları farklıdır.

29 Roy'un uyum modelinin sekiz temel ilkesi
1. Birey biyolojik, psikolojik, sosyal yönleri ile bir bütündür ve bu bütünlüğü korumaya çalışır. 2. Birey açık sistemdir. Değişen çevre ile sürekli etkileşim halindedir. Bu etkileşme, iç ve dış uyaranların değişimlerine uyumu gerektirir. 3. Birey uyum için doğuştan ya da edinsel uyum mekanizmaları kullanır. 4. Sağlık ve hastalık, bireyin yaşamının kaçınılmaz bölümleridir.

30 5. Birey çevre değişimlerine, olumlu tepki verecek bir şekilde uyum sağlamalıdır.
6. Bireyin uyumunu etkileyen faktörler; bireyi baş edebilme durumu ve çevresel değişiklikierin (bir virusun varligi, isi degisimleri vb.) derecesidir. 7. Bireyi olumlu cevaba götürecek bir uyaranın, bireyin uyum alanı içine düşüp düşmemesi, uyum davranışlarını etkiler. 8.Birey dört uyum türüne sahiptir; fizyolojik gereksinimler, benlik (kendilik) kavramı, rol işlevi, karşılıklı dayanışma. Bu dört alanda bütünlüğünün tehdit altında olması, bireyin uyum çabasını gerektirir. Bu dört özellik, birbirine bağlıdır. Hepsinin bütünleştirilmiş şekli, bireyin bağımlılık bağımsızlık dengesini oluşturur.

31 Hemşirenin, her bir uyum türünde değişiklikle başetme, ortaya konulan davranışları anlaması için, doğru bilgilere sahip olması gerekir. Hemşire bilimsel bilgisine dayanarak, hastanın uyum ya da uyumsuzluğu hakkında karar verir. Bu kararı hasta ile birlikte verir.

32 Roy, hastanın olayla başetmede başarısız olduğunu fark edecek ilk kişinin hemşire olduğunu belirtir.
Uyumlu ve uyumsuz davranışların hemşire tarafından anlaşılması ve uygun biçimde desteklenmesi gerekir.

33 Hastayı etkileyen uyaranları anlamak hemşire için çok önemlidir.
Çünkü hemşirelik aktiviteleri direkt olarak bu uyaranları değiştirmeye yöneliktir. ikinci düzeydeki değerlendirme hemşirenin, uyum sorunlarının tanımlanmasına yardım eder. Hemşirelik sürecinin bu aşamasına, sıklıkla hemşirelik tanısı denir.

34 HASTA KABUK VE TABURCULUK SÜRECİ

35 HASTANIN HASTANEYE KABUL EDİLMESİ
Hastaneye kabul, akut bir hastalığın teşhis ve tedavisi için olduğu gibi kronik bir hastalığın tedavisi ya da doğum için de olabilir. Hastaneye yatış hasta ve hasta ailelerinin anksiyete ya da kriz yaşamalarına neden olabilir. Hastane ortamında olma, hastalıkla ilgili korku ve endişe, kendisine ne yapılacağını, iyileşip iyileşmediğini bilmeme hasta ve ailesi için anksiyete nedeni olmaktadır.

36 Hasta kabulünde, sağlık çalışanlarının ilk karşılaşmada sergilediği tavır ve iletişim kurma biçimi bu endişe ve korkuyu yatıştırmada önemli bir rol oynar.

37 Hasta Kabulündeki Amaçlar Şunlardır.
Hastanın endişesini gidermek ve hastayı iyi karşılamak Hastanın kimlik bilgileri ve şikayetleri ile ilgili ön bilgileri almak Hastanın kurum oryantasyonunu sağlamak Hastanın tanı ve tedavisinin en kısa zamanda başlamasını sağlamak Hastanın özel eşyalarının güvence altına alınması için uygun önlemleri almak

38 HASTA KABUL ÇEŞİTLERİ Planlı Hasta Kabulü
Bireyin yaşamını ve hayati fonksiyonlarını etkileyen ciddi bir tehlike olmadığı zaman yapılan kabul işlemidir. Hastaneye kabul tarihine hasta ve hekim birlikte karar verir. Hastaya yapılacak işlemler için hastanın kendisinden veya yasal vasisinden yazılı onay alınır.

39 Acil Hasta Kabulü Yaşamı tehdit eden, acil müdahale gerektiren durumlarda yapılan hasta kabulüdür. Acil kabullerde ilgili formlar hastanın durumu iyi ise hasta tarafından ya da aile üyeleri/ yakınları tarafından doldurulur. Uygulanacak işlem için yazılı onay alınır.

40

41 HASTA KABUL İŞLEMLERİ Hastaneye kabul işlemi, hastanede tedaviye
gerek duyan hekimin, üzerinde hasta adı, soyadı, tanısı, kabul edileceği servisin yazılı olduğu bir belgeyi imzalaması ile başlar. Kabul Ofisi’nde çalışan tıbbi sekreter hastanın hastaneye kabul işlemlerini yapar. Bu süreç, servise hemşire tarafından hastanın kabulü ve odasına yerleşmesi ile son bulur.

42 Hastanın kabulü sırasında tıbbi ekibin sorumlulukları birbirinden farklı ve birbirini tamamlar niteliktedir. Bu sorumluluklar şu şekilde sıralanabilir.

43 Hasta Kabulünde Hekimin Sorumlulukları
Hekim, tıbbi tedavinin başlatılmasından doğrudan sorumludur. Ayrıca hekim; Anamnez alma, Fiziksel muayene yapma, Tedavi, Tanı testlerini yazılı olarak belirleme gibi tedaviye yön verecek girişimleri planlama sorumluluğuna sahiptir.

44

45

46

47 Hastanın servise kabulü ile tıbbi tedavisi başlar
Hastanın servise kabulü ile tıbbi tedavisi başlar. Her hastanın tıbbi tedavisi kendine özgüdür. Bu nedenle tedavi planı hekim tarafından gerçekleştirilerek gerekli istemler hasta dosyasına kayıt edilir.

48

49 Hasta Kabulünde Tıbbi Sekreterin Sorumlulukları
Tıbbi sekreter hastaların hastaneye kabul ve dosya işlemlerini yapma ile tıbbi, idari ve istatistiksel dökümanları hazırlama bilgi ve becerisine sahip kişidir. Tıbbi sekreterin sorumlulukları şunlardır; Hasta randevularını düzenlemek, Hastaya yatış ile ilgili ön bilgi vermek, Hasta dosyasını açmak, Hastaya kurum içinde kullanacağı tanıtım kartı hazırlamak,

50

51 Hasta dosyasının hasta kabulden servise transferini sağlamak,
Hasta kayıtlarını tutmak, Taburculuk sırasında hasta çıkış evraklarını hazırlama, Hastanın taburculuk işlemlerinin ardından hasta dosyasının uygun şekilde arşivlenmesi ve güvenli şekilde saklanmasını sağlamaktır.

52 Hasta Kabulünde Hemşirenin Sorumlulukları
Sağlık kuruluşunda, hasta bireyin ilk karşılaştığı kişilerden birisi hemşiredir. Hemşire, hastanın kabulünden başlayarak bakımı ve taburculuğa hazırlanmasında anahtar rol oynar.

53 Hasta kabulünde hemşirenin sorumlulukları beş başlık altında toplanabilir.

54 a. Hasta Kimliğinin Saptanması
Hasta kimliğinin doğru bilinmesi karışıklıkları ve yanlışlıkları önlemeye yardımcı olur. Dosyada olan ve ayrı ayrı amaçlar için kullanılacak tüm kayıt formlarında hastanın kimlik bilgileri açık olarak yazılmalıdır. Hastanın adı, soyadı, ev ve iş adresi, ev-iş-mobil telefonu ve hastanın herhangi bir yakınının telefon numarası ve ev adresi kaydedilmelidir.

55

56 Hasta acil olarak gelmişse ve kimliği
saptanamıyorsa; Hastane yönetimi tarafından polise haber verilerek, hastayı getiren kişilerden bilgi almaya çalışılır. Hastanın üzerinde taşıdığı kimlik, cep telefonu vb. araçların yardımıyla yakınlarına ve kimlik bilgilerine ulaşmaya çalışılır.

57 b. Fizik Muayene Yardım Fizik muayene, hastanın baştan ayağa tüm sistemlerinin muayene eden kişinin duyuları ile ya da çeşitli araçlar yardımı ile muayene edilmesidir. Hemşire hasta kabulü sırasında hekim fizik muayeneyi gerçekleştirirken, hasta ve hekime yardım etmekten sorumludur.

58 Hemşire fizik muayene sırasında şunlardan sorumludur:
1. Ortamın hazırlığını yapmak; Gerekli araç ve gereci kullanıma hazır hale getirir. Oda sıcaklığı, paravan, ışık gibi fiziksel çevre koşullarını ayarlar.

59 2. Hastanın hazırlığını yapmak;
Hastanın özel muayene giysisini giymesine yardım eder. Hastaya muayenenin özelliğine uygun pozisyon verir, mahremiyeti sağlar. Endişe ve gerilimi azaltmak ve iş birliğini sağlamak için gerekli bilgileri verir.

60 c. Tanışma ve Oryantasyon
Hasta ve ailesi kliniğe geldiğinde çoğu zaman hastalık ve hastane hakkında pek fazla bilgiye sahip değildirler. Bu nedenle kendilerini huzursuz hissederler ve korku duyarlar. Hemşire, hasta ve ailesinin temel gereksinimlerinden birinin kendini rahat hissetmek ve kabul edilmek olduğunu bilmeli ve gereksinim doğrultusunda hasta ve ailesini karşılamalıdır.

61

62 Tanışma aşaması karşılıklı iletişimin başladığı ilk aşamadır
Tanışma aşaması karşılıklı iletişimin başladığı ilk aşamadır. Olumlu diyaloğun başlatılması ve sürdürülmesi hasta ve ailesinin ortama ve tedaviye uyumunu hızlandırır. Hemşire kendini tanıtarak oryantasyon aşamasını başlatmalıdır. Bu arada hastaların kendilerine isimleri ile hitap edilmesinden hoşlandıkları, kendilerini isimleri kullanılınca daha değerli hissettikleri unutulmamalıdır.

63 Hemşire hastaya hastane düzeni, yatacağı birimdeki sınırlamalar ve haklarından söz etmeli, hastane yaşamına ilişkin diğer sorumluluklar ve kendisinden beklenenleri de anlatmalıdır. Anlatımlar yapılırken hastanın günlük kullandığı dildeki kelimelerin kullanılmasına dikkat edilmelidir.

64 Benzer hastalığı olan hastalarla yeni gelen hastanın tanıştırılması, hastaya hem yalnız olmadığı duygusunu verir hem de hastaneye olan uyumu kolaylaştırır. Hastanın hastaneye uyumunu kolaylaştırmak için hastaya aşağıdaki bilgiler verilmelidir.

65 Odasını ve yatağının yeri
Banyo ve tuvaletin yeri Çağrı zilinin yeri ve hangi durumlarda kullanılması gerektiği Hemşire deskinin/odasının yeri, nöbetçi doktor odasının yeri Hekimin vizit saatleri Kahvaltı ve yemek saatleri, varsa yemek salonunun yeri

66 Ziyaret gün ve saatleri
Aile ve arkadaşları ile nasıl haberleşebileceği Gazete ve dergileri nasıl temin edeceği Dinlenme salonunu nasıl kullanacağı Yanında bulundurması gereken kişisel eşyalar (diş fırçası-macunu, su-çay bardağı, kaşık vb.) Eşyalarını üniteye nasıl yerleştireceği

67 Hasta ve ailesine tüm bu bilgileri içeren bir broşürün verilmesi oryantasyon açısından yardımcı olur. Nöbet değişimlerinde nöbeti devralan hemşire ile hastanın tanıştırılması önemlidir.

68 d. Hasta Ünitesinin Düzenlenmesi
Hastanın hasta ünitesinde kullanacağı yer kısıtlıdır. Bu nedenle fazla eşyalar hasta ailesine teslim edilmelidir. Özellikle değerli eşyalar (mücevher, saat,para) hasta ailesine imza karşılığı teslim edilmeli ya da güvenli bir yere (kasa) konulmalıdır. Hasta yakınlarının kıymetli eşyaları teslim almadığı durumlarda hastane yönetimi eşyaları tutanakla tespit ederek, güvenli bir şekilde emanete almak durumundadır. Emanetler hasta taburcu olurken yine teslim tutanağı ile hastaya iade edilir.

69 e. Hasta Bakımının Planlanması
Hastayı değerlendirebilmek için bilgi toplamak gerekir. Bu bilgiler gözlem ve görüşme yoluyla toplanır. Bilgi toplama aracı olarak ‘Hasta Tanılama Formu’ kullanılır. Bu form hasta servise alındıktan sonra 24 saat içinde doldurulmuş olmalıdır. Kurumlara göre değişiklik gösteren formlar hastanın özgeçmişi, soy geçmişi, alışkanlıkları, alerjileri, aktivite düzeyi, şuur durumu gibi bilgileri içerecek şekilde olmalıdır. Elde edilen bilgiler doğrultusunda hasta bakım planı planlanır ve uygulamaya başlanır. Hasta servise kabul edildiği andan itibaren taburculuk planının da başlatılması gerekir.

70 HASTANIN TABURCU EDİLMESİ
Hastanede kalış süresi hastalığa ve hastaya göre değişmekle birlikte genellikle hastalar kendi bakımlarını evde sürdürebilecekleri duruma geldiklerinde yani nekahat (iyileşme) evresinde taburcu edilir. Hastanın hastaneden ayrılabilmesi ve bakımını evde devam ettirebilmesi için sistemli bir yaklaşımla hastanın hazırlanmasına ‘Taburculuk Planlaması’ denir.

71 Amerikan Hemşireler Birliği (American Nurses Association) ise taburculuk planlamasını;
‘Hastayı kendi kendine, aile üyeleri ya da organize bir sağlık bakım sağlayıcısı tarafından bakılmak üzere bir sonraki bakım aşaması için hazırlamak ve bu aşama için gerekli düzenlemelerin yapılmasına yardımcı olmak için tasarlanmış bir süreç’ olarak tanımlamıştır.

72 Taburculuk planlaması hasta bakımının önemli bir öğesidir
Taburculuk planlaması hasta bakımının önemli bir öğesidir. ‘Bakımın devamlılığı’ olarak adlandırılan bu planlamada hastanın mümkün olduğu kadar bağımsız olmasını sağlayacak hizmetler sunulur.

73 Taburculuk planlamasının amacı
Hasta ve ailesine evde devam edilecek bakım ve işlemleri öğretmek Hastanın evde bakımı sırasında yaşayacağı korku ve endişeleri gidermek Evde hasta ve ailesi tarafından devam ettirilecek bakım ve tedavinin eksiksiz sürdürülmesini sağlamak ve hastanın hastalığı üzerindeki denetimini arttırmaktır.

74 Taburculuk planlaması birçok
disiplinin içinde yer aldığı bir süreçtir Taburculuk planlaması, yatış kararı verildiği andan itibaren başlatılmalıdır Taburculuk planlamasında hemşirenin görevi, verilecek hizmetleri hasta için en yararlı olacak şekilde koordine etmektir.

75 TEŞEKKÜRLER