SU ve BESİNLERLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR

... konulu sunumlar: "SU ve BESİNLERLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR"— Sunum transkripti:

1 SU ve BESİNLERLERLE BULAŞAN HASTALIKLAR
DR. VEDAT BUYURGAN SAĞLIK BAKANLIĞI TEMEL SAĞLIK HİZMETLERİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ BULAŞICI HASTALIKLAR DAİRE BAŞKANLIĞI

2 Su, hayatın varlığı ve devamlılığı için vazgeçilmez bir kaynaktır.
İnsanların en önemli haklarından biri de sağlıklı içme ve kullanma suyuna sahip olmaları hakkıdır. Yeryüzündeki tüm hastalıkların yarısı su ile bulaşmaktadır. Su ile bulaşan hastalıklar hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde halk sağlığı problemidir.

3 Suyla Bulaşan Enfeksiyonların sıklığı;
Suyun dezenfeksiyonu ve arıtılması, Atık hijyenin sağlanması, Alt yapı hizmetlerinin gelişmesi ve iyileştirilmesi, Özellikle ilkokuldan itibaren kişilere verilecek sağlık eğitimi ile ilişkilidir.

4 Dünyada her yıl; Dünya nüfusunun ~%20’si güvenilir olmayan içme suyu kullanmakta, 200 milyon insan kirli sulardan kaynaklanan hastalıklara yakalanmakta, 2 milyon insan bu nedenle ölmekte , Ve her 8 saniyede 1 bebek hayatını kaybetmektedir.

5 Dünyada her yıl; Gelişmekte olan ülkelerde;
Atık suların ancak %5’inin arıtılabilmesi, Endüstriyel ve evsel atıkların çevreye, akarsulara ve yer altı sularına denetimsiz bir şekilde verilmesi de ayrı bir sorundur.

6 Dünyada her yıl; Sularla bulaşan enfeksiyöz ishaller, dünyadaki tüm ölüm nedenleri içinde 2. sırada yer almaktadır. Sadece ABD’deki ishalli hastaların yıllık tıbbi bakım ve iş gücü kayıplarının maliyeti milyar $’ı bulmaktadır.

7 Dünyada tahmin edilen yıllık mortalite
Toplam 2.85 milyon ölüm/yıl

8 Su ile bulaşan hastalıkların başında
Tifo, Basilli dizanteri(şigellozis), Amipli dizanteri (Entemoeba histoliytica), Akut sulu ve kanlı ishaller, Kolera Hepatit A gibi hastalıklar gelmektedir.

9

10 Su ile bulaşan hastalıklar, bulaşma yolları dikkate alınarak dört ana grupta değerlendirilebilir:
Suyun biyolojik yönden niteliğinin kötü olmasına bağlı hastalıklar Su yetersizliğinden veya su bulunmayışından kaynaklanan hastalıklar Suyun kimyasal yönden niteliğinin kötü olmasına bağlı durumla Su ile bağlantılı vektörlerle bulaşan hastalıklar

11 1. Suyun biyolojik yönden niteliğinin kötü olmasına bağlı hastalıklar
Özellikle ılıman ve sıcak iklimlerde insan ve hayvan dışkısı ile kirlenen suda mikroorganizmalar rahatlıkla taşınır. Aynı su şebekesinden çok kişinin yararlanması ve bakteriyi alması nedeniyle patlama tarzında salgınlar çıkar. Korunma yöntemi suyun niteliğinin iyileştirilmesidir.

12 1. Suyun biyolojik yönden niteliğinin kötü olmasına bağlı hastalıklar
Fekal kirlenme ile ortaya çıkan hastalıklar: Kolera, Tifo, Diğer ishalli hastalıklar, Hepatit A, Hepatit E, Şistosomiazis Bazı memelilerin idrarları ile ortaya çıkan hastalıklar Leptospirosis

13 2. Su yetersizliği ve kötü kişisel hijyene bağlı hastalıklar
Suyu yetersiz olan yerlerde kişisel hijyenin sürdürülmesi güçleşir. Vücudun, yiyeceklerin, mutfak kaplarının ve giysilerin yıkanamaması nedeniyle hastalıkların bulaşma ihtimali artar.

14 2. Su yetersizliği ve kötü kişisel hijyene bağlı hastalıklar
Deri enfeksiyonları: Skabies, impetigo Oftalmik enfeksiyonlar: Konjunktivit, trahom Bit kökenli hastalıklar: Tifüs

15 3. Suyun kimyasal yönden niteliğinin kötü olmasına bağlı durumlar
Zehirlenme

16 4.Su ile bağlantılı vektörlerle bulaşan hastalıklar
Durgun su birikintilerinin ortadan kaldırılması ve suyun borularla taşınması ile önlenebilir.

17 4. Su ile bağlantılı vektörlerle yayılan hastalıklar
Sıtma Dengue humması Onchocerciasis Sarı humma Japon ensefaliti

18 Bu hastalıklara ait ortak özellikler
Bulaşma genellikle fekal-oral yolla olmaktadır. Yaygın epidemilere neden olurlar. Özellikle su ile yayılma olursa patlama şeklinde salgınlar görülebilir. Belirli iklim koşullarını ve özellikle de kötü hijyen koşullarını severler. Yaz aylarında daha sık görülürler. Ekonomik ve sosyal şartların kötü olduğu yerlerde daha çok görülürler.

19 İçme sularının dezenfekte edilmesi
Fiziksel usullerle dezenfeksiyon (kaynatmak), Kimyasal maddeler yardımıyla dezenfeksiyon(klorlama), Diğer usullerle dezenfeksiyon (çok düşük ve çok yüksek pH ortamı meydana getirmek gibi uygulamalar).

20 Sonuç olarak; Koruyucu hekimliğe önem verilmesi
Güvenli içme suyu sağlanması, İnsan atıklarının güvenle ortadan kaldırılması, Gıda güvenliği, Ellerin sabunla yıkanması, Emzirme.

21 Sağlık Bakanlığının Yetki ve Sorumlulukları 1
Yerleşim yerlerinde, toplumun ihtiyacının karşılanması amacıyla tüketime ve kullanıma verilen suların yeterli ve sağlıklı olmasının toplum sağlığının korunmasındaki önemi büyüktür. İçme ve kullanma sularının yetersiz ve sağlıksız olmasıyla, başta su ve gıda ile bulaşan bulaşıcı hastalıklar olmak üzere, çeşitli hastalıklarda artış görülür.

22 Sağlık Bakanlığının Yetki ve Sorumlulukları 2
Koruyucu sağlık hizmetleri içerisinde, toplumun tüketimine verilen suyun her safhada ve her türlü kirlenmelere karşı korunması, dolayısıyla tüm yerleşim yerlerinde su sanitasyonuna gerekli önemin verilmesinin zorunlu olduğu bilinen bir gerçektir.

23 Sağlık Bakanlığının Yetki ve Sorumlulukları 3
Bu suların kaynağında kirlenmelere karşı korunması, Temin edilen suyun arıtımı, dezenfeksiyonu, isalesinde ve dağıtımında kirlenmenin önlenmesi ve sağlıklı malzeme kullanılması, Su şebekelerinin bakım ve onarımının zamanında ve tekniğine uygun olarak yapılması gibi suyun sağlıklı olarak tüketimine verilmesine yönelik hizmetlerde çeşitli kurum ve kuruluşların görev, yetki ve sorumlulukları bulunmaktadır.

24 Sağlık Bakanlığının Yetki ve Sorumlulukları 4
İçme ve kullanma sularının sağlık açısından takibi (kimyasal ve mikrobiyolojik analizler), İlgili mevzuatına uygunluğu ile Ambalâjlı suların (kaynak suyu, içme suyu, doğal mineralli sular) istihsali, ambalâjlanması, satışı ve denetlenmesi; hem Umumi Hıfzıssıhha Kanunu ve Sular Hakkında Kanun hem de 181 sayılı Sağlık Bakanlığının Kuruluşu ile ilgili Kanun Hükmünde Kararnamenin verdiği yetki ve sorumluluklar çerçevesinde Sağlık Bakanlığına verilmiştir.

25 SU VE BESİNLE BULAŞAN HASTALIKLAR Yayınlanan Genelgeler 1
tarih ve sayılı yazı : İçme ve kullanma sularının dezenfeksiyonuna ait yönetmelik, tarih ve 5950 sayılı genelge : Hastalıkların tanımı ve yapılması gerekenler tarih ve 6062 sayılı genelge : Su sanitasyonu, takibi ve il, ilçelerde heyetlerin oluşturulması tarih ve 6071sayılı genelge : Su ve besinle bulaşan hastalıkların ihbarına dair hatırlatma tarih ve sayılı yazı : Su ve gıda kontrolüne yönelik hatırlatma tarih ve 6101 sayılı genelge : Su ve besinle bulaşan hastalık salgınlarında yapılması gerekenler ve önlemler

26 SU VE BESİNLE BULAŞAN HASTALIKLAR Yayınlanan Genelgeler 2
tarih ve 6386 sayılı genelge : Gıda denetimlerinin sık yapılması ve dikkat edilmesi tarih ve sayılı yazı : Doğal mineralli sular hakkında yönetmelik, tarih ve sayılı yazı : Su kirliliği kontrol yönetmeliği, tarih ve sayılı yazı : İnsani tüketim amaçlı sular hakkında yönetmelik, tarih ve sayılı yazı : İçme-kullanma suları izleme ve klorlama hakkında hatırlatma. tarih ve 23 sayılı genelge :Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Genelgesi

27

28 TİFO VAKALARININ AYLARA GÖRE DAĞILIMI TÜRKİYE 2005
Vaka sayısı

29 TİFO VAKALARI TÜRKİYE 2001-2005

30 BÖLGELER TİFO İNSİDANSI 2005
1/

31 BÖLGELER TİFO HASTALIK ORANLARI 2005

32 AKUT KANLI İSHAL VAKALARININ AYLARA GÖRE DAĞILIMI TÜRKİYE 2005
Vaka sayısı

33 BÖLGELER AKUT KANLI İSHAL İNSİDANSI 2005

34 BÖLGELER AKUT KANLI İSHAL HASTALIK ORANLARI 2005

35 HEPATİT A VAKALARININ AYLARA GÖRE DAĞILIMI TÜRKİYE 2005
Vaka sayısı

36 HEPATİT A VAKALARI TÜRKİYE 2002-2005

37 BÖLGELER HEPATİT A İNSİDANSI 2005

38 BÖLGELER HEPATİT A HASTALIK ORANLARI 2005

39 HEPATİT A VİRÜSÜNÜN DÜNYADAKİ DAĞILIMI

40 Hepatit E Virüsünün Dünyadaki Dağılımı

41

42 Bulaşıcı Hastalıklarla Mücadele Genelgesi
Tarih: Sayı:23

43 SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 1
İL MERKEZ İZLEME VE DENETİM EKİBİNİN OLUŞTURULMASI Salgınlar için erken uyarı sisteminin kurulması Muhtemel salgınlar için hareket planlarının hazırlanması Mevcut kaynakların (personel, malzeme, araç)kayıtlarının tutulması Salgın kontrolü konusunda personelin eğitiminin sağlanması Bulaşıcı hastalıkların görülmesi durumunda ve salgınlarda koordinasyonun sağlanması.

44 Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 2
SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 2 Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 2 2. MEVCUT DURUM Sağlık kurumlarından gelen verilerin düzenli bir şekilde değerlendirilmesi İl içi personel durumu ve personelin bilgi düzeyinin belirlenmesi Malzeme ve araç miktarının takip edilmesi Sağlık kurumlarından gelen veriler doğrultusunda il içindeki riskli bölgeler ve risk faktörlerinin belirlenmesi

45 Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 3
SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 3 Hastalık çıkmadan önce alınacak önlemler 3 3. PERSONELİN NİTELİK OLARAK YETERLİ HALE GETİRİLMESİ 4. MALZEME VE ARAÇ DESTEĞİ 5. MEVSİME ÖZEL ÇALIŞMA ESASLARININ BELİRLENMESİ 6. HALK EĞİTİMİ 7. SEKTÖRLERARASI İŞBİRLİĞİ

46 Salgının tanımının yapılması ve özelliklerinin belirlenmesi
SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıktıktan sonra veya salgın sırasında alınacak önlemler 1 Salgının tanımının yapılması ve özelliklerinin belirlenmesi Risk altındaki nüfusun belirlenmesi Hastalık kaynağı, bulaşma yolunun belirlenmesi Koruma ve kontrol önlemlerinin belirlenmesi Lojistik destek sağlanması Sektörlerarası işbirliği Sağlık eğitimi (halka ve personele yönelik) çalışmaları Rapor hazırlanması ve dağıtımı

47 SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıktıktan sonra veya salgın sırasında alınacak önlemler 2
SALGIN MÜDAHALE EKİBİ OLUŞTURMA 1. İl Sağlık Müdür Yardımcısı(sal.kont.ekib) - Bulaşıcı hast. Şb. - Gıda çevre şb. - Halk sağ. Lab. 2. Gezici Sağlık Ekibi - 1 hekim - 2 çst - 1 hemşire - 1 lab. Teknisyeni - 1 tıbbi teknolog

48 GEZİCİ EKİPLERİN SU İLE İLGİLİ GÖREVLERİ
SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıktıktan sonra veya salgın sırasında alınacak önlemler 3 GEZİCİ EKİPLERİN SU İLE İLGİLİ GÖREVLERİ Su numune alınan nokta tespiti ve buralardan günlük numune alımı Sabah Akşam Klor ölçümü yapmak. Uç noktadan 0.5ppm İçme suyu kaynaklarından kimyasal ve bakteriyolojik analiz. Su tankerlerinden Klor ölçümü Ferdi dezenfeksiyon için Klor tabletleri dağıtımı Su şebeke kontrolü

49 SAĞLIK MÜDÜRLÜKLERİ Tarafından Hastalık çıktıktan sonra veya salgın sırasında alınacak önlemler 4
GEZİCİ EKİPLERİN GIDA İLE İLGİLİ GÖREVLERİ Gıdaların, depolanma ve saklanmasını sağlıklı yapma. Gıda numuneleri alarak lab. Gönderme. Lab. Sonucu bozuk gıdaları usulüne uygun imha etme Gıda işyerlerinde çalışanların portör muayeneleri Yiyeceklerin bol su ile yıkanması uyarısı Yardım için gelen gıdaların kontrollerinin yapılması

50 Rapor içeriği 1 GİRİŞ İlin genel özellikleri (sosyal, iklim vs), etkilenen alana ulaşılabilirlik ARAŞTIRMA Amaçlar Saha ziyaretleri ve bunların kimler tarafından gerçekleştirildiği Görüşülen kişi ve kurumlar

51 Rapor içeriği 2 SONUÇLAR İlk vakanın ortaya çıkış tarihi Vaka sayısı
Vakaların yaş ve cinsiyete dağılımı Ölen sayısı ve vaka fatalite hızı Vakaların coğrafik dağılımı Vakaların günlere veya haftalara dağılımı Laboratuar ve antibiyogram sonuçları Alınan çevresel numune sayısı ve analiz sonuçları İl-ilçe hıfzısıhha kurullarında alınan kararlar Sorumlu kuruluşlarla yapılan yazışmalar Akademik çevrelerden alınan bilimsel görüşler

52 Rapor içeriği 3 TARTIŞMA
Araştırma sonucu elde edilen bulgular ve saha araştırmasının kısıtlılıkları Salgının tekrarlama riski Salgının muhtemel sonuçları ÖNERİLER Alınan kontrol önlemlerine ilişkin basit ve pratik öneriler Salgını kontrol etmeye yardımcı olacak ek kaynaklar (insan, materyal, finans) için öneriler

53 Rapor hazırlandıktan sonra
Sağlık Bakanlığı TSHGM Bulaşıcı ve Salgın Hastalıklar Kontrolü Daire Başkanlığı’na İl Hıfzısıhha Kurulu üyelerine Sağlık Ocaklarına İldeki diğer Sağlık Kuruluşlarına Komşu illerin Sağlık Müdürlüklerine İl ve İlçe Belediyelere

54 2005 yılı ishal salgınları ANKARA Yatağan-MUĞLA Çine-AYDIN
Doğubeyazıt-AĞRI MALATYA

55 Ankara ishal salgını

56 Ankara ishal salgını Toplam Vaka Sayısı: 1549

57 Vakaların yerleşim yerlerine göre dağılımı (Merkez ilçeler)

58 Vakaların yerleşim yerlerine göre dağılımı (Perifer ilçeler)

59 Su numuneleri ( ) 8693 bakteriyolojik su numunesi alınmıştır tanesi uygun çıkmamıştır. 1458 kimyasal su numunesi alınmıştır. 89 tanesi uygun çıkmamıştır. 52381 noktada bakiye klor ölçümü yapılmıştır noktada bakiye klor düşük çıkmıştır.

60 Gıda numuneleri ( ) 736 adet bakteriyolojik gıda numunesi alınmıştır. 107 adedi uygun çıkmamıştır. 599 adet gıda işyeri denetlenmiştir. 59 adedi uygun bulunmamıştır.

61 Muğla-Yatağan ishal salgını

62 Muğla-Yatağan ishal salgını
Toplam Vaka Sayısı: 967

63 Vakaların mahallelere dağılımı

64 04-13 TEMMUZ 2005 1 kişi 3 kişi 5 kişi 10 kişi

65 14-20 TEMMUZ 2005 1 kişi 3 kişi 5 kişi 10 kişi

66 Tanılar Miks enfeksiyon Shigella sonnei E-coli Entamoeba histolytica

67 Yatağan İlçe Merkezine Su Veren Kaynaklar

68 DİPSİZ SU KAYNAĞI

69 DİPSİZ SU KAYNAĞI

70 DİPSİZ SU KAYNAĞINDAN YEŞİLBAĞCILAR,TURGUT,TAŞKESİK,HACIVELİLER,HACIBAYRAMLAR, KIRIKKÖY VE HİSARARDI KÖYLERİNE GİDEN SU KAPTAJI

71 DİPSİZ KAYNAK SU POMPASI

72 YATAĞAN BELEDİYESİ ASAR SU TESİSLERİ

73 ASAR SU POMPASI

74 DEPOLAR TESPİTLER Yatağan Belediyesi su şebekesine ait her iki su kaynağının birer adet terfi deposu ile bu terfi depolarından gelen suları şebekeye dağıtan 1000 ,600,400 tonluk olmak üzere üç adet su deposu bulunmaktadır.Depoların genel olarak bakımsız,boyasız ve güvenli olmadığı,1000 ve 600 tonluk depoların damlalık sistemiyle klorlandığı,400’lük depoya ise 600 tonluk depodan klorlu suyun verildiği, ishal vakalarında ki artıştan sonra depo çıkışı ve şebekede yeterince klorun bulunduğu tesbit edilmiştir.

75 Çine- Aydın ishal salgını

76 Çine ishal salgını Toplam Vaka Sayısı: 620 Tanı: Viral Enfeksiyon

77 Doğubeyazıt-Ağrı ishal salgını

78 Doğubeyazıt ishal salgını
Toplam Vaka Sayısı: 2468

79 Malatya ishal salgını

80 Malatya ishal salgını Toplam Vaka Sayısı: 9563 Tanı: Rota Virüs