KOOPERATİFLERDE VERGİLENDİRME

KOOPERATİFLERDE VERGİLENDİRME
A.MURAT YILDIZ M. AYKUT KELECİOĞLU E. GELİRLER BAŞKONTROLÖRÜ GELİRLER BAŞKONTROLÖRÜ İRFAN VURAL GELİRLER KONTROLÖRÜ SANAYİ VE TİCARET BAKANLIĞI TEŞİLATLANDIRMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 20 EKİM 2006

SUNUM PLANI KOOPERATİFLERİ İLGİLENDİREN TEMEL VERGİ DÜZENLEMELERİ (A. Murat YILDIZ) KOOPERATİFLERİN VERGİSEL ÖDEVLERİ (M. Aykut KELECİOĞLU) KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFİYETİ (İrfan VURAL) KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ KESİNTİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU (A. Murat YILDIZ) KOOPERATİFLERİN KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU (M. Aykut KELECİOĞLU) KOOPERATİFLERİN DİĞER VERGİLER KARŞISINDAKİ DURUMU (İrfan VURAL)

KOOPERATİFLERİ İLGİLENDİREN TEMEL VERGİ DÜZENLEMELERİ
A.MURAT YILDIZ E.GELİRLER BAŞKONTROLÖRÜ

VERGİLENDİRME SÜRECİ Vergi alacağı vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar. Her mükellefi olduğu gibi kooperatifleri de ilgilendiren vergilendirme sürecinin başlayabilmesi için vergiyi doğuran gerçekleşmesi gerekmektedir.

4 T KURALI Verginin tarhı, vergi alacağının kanunlarında gösterilen matrah ve nispetler üzerinden vergi dairesi tarafından hesaplanarak bu alacağı miktar itibariyle tespit eden idari muameledir. Verginin tarh yetkisi vergi idaresine aittir. Kooperatifin kanundaki matrah ve nispete göre vergi borcunu hesaplama görev ve yetkisi yoktur. Bunun istisnası, posta ile gönderilen beyannamelerdeki matrah üzerinden ödenmesi gereken verginin mükellefçe hesaplanmasıdır. Tebliğ, vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesidir. Beyana dayanan tarhta, tahakkuk fişinin düzenlenmesi, tahakkuk için yeterlidir. Bu fişin mükellefe ayrıca tebliğine ihtiyaç yoktur. Diğer hallerde, verginin ilgiliye yazı ile mutlaka tebliğ edilmesi gerekir. Verginin tahakkuku, tarh ve tebliğ edilen bir verginin ödenmesi gereken bir safhaya gelmesidir. Verginin tahsili, kanuna uygun surette ödenmesidir.

TARHİYAT TÜRLERİ 1. BEYANNAMEYE DAYANAN TARH 2. İKMALEN TARH 3. RE’SEN TARH

BEYANNAMEYE DAYANAN TARH Türk vergi sisteminde vergiler kural olarak mükellefin veya vergi sorumlusunun beyanı üzerine tarh edilir. Vergi kanunlarına göre beyan üzerinden alınan vergiler "Tahakkuk fişi" ile tarh ve tahakkuk ettirilir. Bu esasa göre, vergi dairesine kooperatifçe verilen beyannamenin alınması üzerine bir tahakkuk fişi tanzim olunur ve bunun bir nüshası kooperatife veya beyannameyi kooperatif adına vergi dairesine getirene verilir. Bu suretle vergi tahakkuk etmiş olur. Tahakkuk fişinin kooperatife verilen nüshası aynı zamanda beyannamenin makbuzu yerine geçer. Beyannamenin posta ile gönderilmesi halinde de tahakkuk fişi kesilir. Bu takdirde, tahakkuk fişinin kooperatife verilecek nüshası, kapalı bir zarf içinde, kooperatifin beyannamede gösterdiği adrese gönderilir ve fişin dairede kalan nüshasına posta zimmet defterinin tarih ve numarası işaret olunur.

İKMALEN VERGİ TARHI İkmalen vergi tarhı, her ne şekilde olursa olsun bir vergi tarh edildikten sonra bu vergiyle ilgili olarak meydana çıkan ve defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak miktarı tespit olunan bir matrah veya matrah farkı üzerinden alınacak verginin tarh edilmesidir.

RE’SEN VERGİ TARHI Re'sen vergi tarhı, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanunî ölçülere dayanılarak tespitine imkân bulunmayan hallerde takdir komisyonları tarafından takdir edilen veya vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlarca düzenlenmiş vergi inceleme raporlarında belirtilen matrah veya matrah kısmı üzerinden vergi tarh olunmasıdır. İnceleme raporunda bu maddeye göre belirlenen matrah veya matrah farkı re'sen takdir olunmuş sayılır. Kooperatiflerin aşağıdaki hallerden herhangi birine isabet eden durumunun varlığı halinde, vergi matrahının tamamen veya kısmen defter, kayıt ve belgelere veya kanuni ölçülere dayanılarak tespitinin mümkün olmadığı kabul edilir. 1. Vergi beyannamesi kanunî süresi geçtiği halde verilmemişse, 2. Vergi beyannamesi kanuni veya ek süreler içinde verilmekle beraber beyannamede vergi matrahına ilişkin bilgiler gösterilmemiş bulunursa, 3. Bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerin hepsi veya bir kısmı tutulmamış veya tasdik ettirilmemiş olursa veya vergi incelenmesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple ibraz edilmezse, 4. Defter kayıtları ve bunlarla ilgili vesikalar, vergi matrahının doğru ve kesin olarak tespitine imkan vermeyecek derecede noksan, usulsüz ve karışık olması dolayısıyla ihticaca salih bulunmazsa, 5. Tutulması zorunlu olan defterlerin veya verilen beyannamelerin gerçek durumu yansıtmadığına dair delil bulunursa. 6. VUK’un mükerrer 227 nci maddesi uyarınca 3568 sayılı Kanuna göre yetki almış meslek mensuplarına imzalattırma mecburiyeti getirilen beyanname ve ekleri imzalattırılmazsa veya tasdik kapsamına alınan konularda yeminli malî müşavir tasdik raporu zamanında ibraz edilmezse,

İHBARNAME ESASI İkmalen ve re'sen tarh edilen vergiler "ihbarname" ile ilgililere tebliğ olunur. Nev'i ve doğuşu ayrı olan vergiler için ayrı ihbarname kullanılır. TEBLİĞ ESASLARI Tebliğ, vergilendirmeyi ilgilendiren ve hüküm ifade eden hususların yetkili makamlar tarafından mükellefe veya ceza sorumlusuna yazı ile bildirilmesidir (VUK md. 21).

VERGİ HATASI Vergi hatası, vergiye ilişkin hesaplarda veya vergilendirmede yapılan hatalar yüzünden haksız yere fazla veya eksik vergi istenmesi veya alınmasıdır. İki grupta incelenebilir. - HESAP HATALARI - VERGİLENDİRME HATALARI

HESAP HATALARI - Matrah Hatası Vergilendirme ile ilgili beyanname, tahakkuk fişi, ihbarname, tekalif cetveli ve kararlarda matraha ait rakamların veya indirimlerin eksik veya fazla gösterilmiş veya hesaplanmış olmasıdır. Örneğin, kooperatif hakkında yapılan vergi incelemesi sonucunda YTL’lik matrah takdir edilmesine rağmen ihbarnamede hataen YTL’lik matrah gösterilmesi gibi. - Vergi Miktarında Hatalar Vergi nispet ve tarifelerinin yanlış uygulanması, mahsupların yapılmamış veya yanlış yapılmış olması birinci bentte yazılı vesikalarda verginin eksik veya fazla hesaplanmış veya gösterilmiş olmasıdır. Kooperatif tarafından verilen kurumlar vergisi beyannamesinde gösterilen matrah üzerinden % 20 kurumlar vergisi alınması gerekirken, oranın % 30 olarak dikkate alınması bu duruma örnek olarak verilebilir. Verginin Mükerrer Olması Aynı vergi kanununun uygulanmasında belli bir vergilendirme dönemi için aynı matrah üzerinden bir defadan fazla vergi istenmesi veya alınmasıdır.

VERGİLENDİRME HATALARI - Mükellefin Şahsında Hata Bir verginin asıl borçlusu yerine başka bir kişiden istenmesi veya alınmasıdır (Örneğin, A Kooperatifi yerine B Kooperatif Birliğinden vergi istenmesi); - Mükellefiyette Hata Açık olarak vergiye tabi olmayan veya vergiden muaf bulunan kimselerden vergi istenmesi veya alınmasıdır. Kurumlar vergisinden muaf olan kooperatif için kurumlar vergisi tarhiyatı yapılması bu duruma örnek olarak gösterilebilir. - Mevzuda Hata Açık olarak vergi mevzuuna girmeyen veya vergiden müstesna bulunan gelir, servet, madde, kıymet, evrak ve işlemler üzerinden vergi istenmesi veya alınmasıdır. Örneğin, KVK’na göre risturn istisnasından yararlanan kooperatif için istisnaya ait gelir üzerinden vergi istenmesi gibi. - Vergilendirme veya Muafiyet Döneminde Hata Aranan verginin ilgili bulunduğu vergilendirme döneminin yanlış gösterilmiş veya süre itibariyle eksik veya fazla hesaplanmış olmasıdır. Muafiyet şartını 2004 yılının Şubat ayında kaybeden kooperatifin mükellefiyetinin 2005 yılında başlatılması bu duruma örnek olarak verilebilir. Hatırlanacağı üzere muafiyet koşulunu kaybeden kooperatifin kurumlar vergisi mükellefiyeti içinde bulunduğu hesap döneminin başında başlamış sayılacaktır.

GECİKME FAİZİ İkmalen, re'sen veya idarece yapılan tarhiyatlarda: a) Dava konusu yapılmaksızın kesinleşen vergilere, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, son yapılan tarhiyatın tahakkuk tarihine kadar; b) Dava konusu yapılan vergilerin ödeme yapılmamış kısmına, kendi vergi kanunlarında belirtilen ve tarhiyatın ilgili bulunduğu döneme ilişkin normal vade tarihinden itibaren, yargı organı kararının tebliğ tarihine kadar; Geçen süreler için 6183 sayılı Kanuna göre tespit edilen gecikme zammı oranında gecikme faizi uygulanır. Gecikme faizi de aynı süre içinde ödenir. Gecikme faizinin hesaplanmasında ay kesirleri nazara alınmaz. GECİKME ZAMMI Amme alacağının ödeme müddeti içinde ödenmeyen kısmına vadenin bitim tarihinden itibaren her ay için ayrı ayrı % 2,5 oranında gecikme zammı tatbik olunur. Ay kesirlerine isabet eden gecikme zammı günlük olarak hesap edilir.

USULSÜZLÜK CEZALARI Usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir. Usulsüzlük cezaları kendi içinde Genel Usulsüzlük Cezaları ve Özel Usulsüzlük Cezaları olarak ikiye ayrılır. Genel Usulsüzlükler, aşağıda yazılı derecelere ve bu kanuna bağlı cetvele göre cezalandırılır. Usulsüzlük fiili re'sen takdiri gerektirirse, bağlı cetvelde yazılı cezalar iki kat olarak kesilir. Genel Usulsüzlük cezaları I. ve II. derece usulsüzlükler olarak ikiye ayrılmaktadır.

I inci derece usulsüzlüklere aşağıdakiler örnek gösterilebilir. 1. Kooperatiflerce vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması; 2. Kooperatiflerce , bu kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması; 3. Kooperatif defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili vesikaların doğru bir vergi incelemesi yapılmasına imkan vermeyecek derecede noksan, usulsüz veya karışık olması; 4. Kooperatifler tarafından bu kanunun kayıt nizamına ait hükümlerine (Madde ) uyulmamış olması (Her incelemede inceleme tarihine kadar aynı takvim yılı için tespit edilen usulsüzlükler tek fiil sayılır); 5. Kooperatifler tarafından işe başlamanın zamanında bildirilmemesi; 6. Kooperatiflerce tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlayarak 1 ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler tasdik ettirilmemiş sayılır.);

II inci derece usulsüzlüklere aşağıdakiler örnek gösterilebilir. 1. Kooperatiflerce vergi kanunlarında yazılı bildirmelerin zamanında yapılmamış olması (işe başlamayı bildirmek hariç); 2. Kooperatifler tarafından tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması; 3. Kooperatiflerin vergi beyannameleri, bildirimler, evrak ve vesikaların kanunen belli şekil ve muhteviyatı ve ekleri ile bunlarla ilgili olarak yapılan diğer düzenlemelere ilişkin hükümlere uymaması; 4. Kooperatiflerin hesap veya muamelelerin doğruluk veya açıklığını bozmamak şartıyla bazı evrak ve vesikaları bulundurmaması veya ibraz etmemesi.

ÖZEL USULSÜZLÜK CEZALARI Başlıcaları şunlardır: 1. Kooperatifler tarafından verilmesi ve alınması icabeden fatura, gider pusulası, müstahsil makbuzlarının verilmemesi, alınmaması veya düzenlenen bu belgelerde gerçek meblağdan farklı meblağlara yer verilmesi halinde; bu belgeleri düzenlemek ve almak zorunda olanların her birine, her bir belge için 129 ( 2006 yılı için ) YTL’den aşağı olmamak üzere bu belgelere yazılması gereken meblağın veya meblağ farkının % 10'u nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. 2. Kooperatifler tarafından levha asma (ÖKC Levhası vb. ) zorunluluklarına uyulmamış olması hallerinde 129 YTL özel usulsüzlük cezası kesilir. 3. Kooperatiflerin VUK’a göre belirlenen muhasebe standartlarına, tek düzen hesap planına ve mali tablolara ilişkin usul ve esaslar ile muhasebeye yönelik bilgisayar programlarının üretilmesine ve kullanılmasına ilişkin kural ve standartlara uymaması halinde YTL özel usulsüzlük cezası kesilir.

VERGİ ZİYAI CEZASI Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder. (VUK md. 341) Haksız yere vergi iadesine geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir. Vergi ziyaı suçu, mükellef veya sorumlu tarafından 341 inci maddede yazılı hallerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesidir. Vergi ziyaı suçu işleyenlere ziya uğrattıkları verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir. (VUK md. 344) Vergi ziyaına 359 uncu maddede yazılı fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır.

KAÇAKÇILIK SUÇULARI VE CEZALARI Para Cezasına Çevrilebilecek Kaçakçılık Suçları a) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan; 1) Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler, 2) Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler (varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi gizleme demektir.) veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar (Muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge, gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belgedir.), Hakkında altı aydan üç yıla kadar hapis cezası hükmolunur. Para Cezasına Çevrilemeyecek Olan Kaçakçılık Suçları b) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan; 1) Defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar (Sahte belge, gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belgedir.), 2) Belgeleri Maliye Bakanlığı ile anlaşması olmadığı halde basanlar ile sahte olarak basanlar veya bu belgeleri kullananlar, Hakkında on sekiz aydan üç yıla kadar ağır hapis cezası hükmolunur.

KOOPERATİFLERİN MUHATAP OLDUKLARI VERGİ VE CEZALARIN KALKMASI VE BUNLARA KARŞI BAŞVURU YOLLARI 1. YANILMA 2. PİŞMANLIK VE ISLAH 3. MÜCBİR SEBEPLER 4. CEZALARDA İNDİRİM 5. VERGİ HATALARININ DÜZELTİLMESİ 6. UZLAŞMA 7. ÖDEME 8. TERKİN 9. YARGI KARARLARI 10. ZAMANAŞIMI

VERGİ ALACAĞININ GÜVENCE ALTINA ALINMASI 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun (AATUHK) geniş anlamda vergi ilişkisinin tahsil aşamasını kurallara bağlamaktadır. Vergi borcu ya yükümlü tarafından iradi olarak vadesinde ya da vade geçirilmekle birlikte yine iradi olarak, ancak gecikme zammı ile birlikte ödenir. İşte kooperatifin iradi olarak ödemediği vergi borcu için vergi idaresi harekete geçerek zor ile, cebir ile tahsile yönelir sayılı AATUHK, esas itibariyle devletin yaptırım gücü kullanılarak vergi alacağının cebren tahsilini düzenler.

VERGİ ALACAĞININ CEBREN TAHSİLİ MEKANİZMASI Vadesinde borcunu ödemeyen kooperatife vergi dairesince ödeme emri çıkartılır, ödeme emrine rağmen borç ödenmezse cebren tahsil yoluna gidilir. Bu arada alacağın tahsilini güvence altına almak için vergi dairesi haciz, ihtiyati haciz, ihtiyati tahakkuk gibi bir kısım önlemlere başvurur. Tahsil aşamasına özgü olmak üzere, ödeme emrine karşı kooperatifçe dava açılabileceği gibi, uygulanacak güvence önlemleri için belli yargısal yollara gidilebilir. Tüm bu mekanizmalar AATUHK ile İYUK’da düzenlenmektedir.

KAMU ALACAĞI İÇİN GÜVENCE ÖNLEMLERİ RÜÇHAN HAKKI:üçüncü kişilerin haciz koydurduğu bir mal paraya çevrilmeden önce kamu alacaklısı da takibe geçtiği takdirde hacze iştirak eder; satış bedeli özel alacaklı ile hazine arasında garameten paylaştırılır. TEMİNAT:Kooperatifçe vergi ziyaı ve kaçakçılık suçlarının işlenmesi halinde re’sen ve ikmalen vergi tarhı işlemlerinde, gerek kayba uğratılan verginin gerek kesilecek cezanın tahsilini güvence altına almak üzere, kooperatiften teminat istenir. İHTİYATÎ HACİZ :AATUHK’da getirilen güvence önlemlerinden biri de belli koşullar gerçekleştiğinde kamu alacaklısının mahallî en büyük memurunun kararıyla ihtiyatî haciz yoluna gitmesidir. Örneğin kooperatifin teminat vermeyi gerektiren durumu varsa, veya kooperatifin mal kaçırma olasılığı varsa, kooperatifçe mal bildiriminde bulunmamışsa ihtiyatî haciz uygulanır. İHTİYATÎ TAHAKKUK :Bu güvence önlemi, diğerlerinden farklı olarak tüm kamu alacakları için değil, yalnız vergiler için uygulanır. İleride tahakkuk edebilecek vergi borcunun tahsilini güvence altına almak üzere uygulanır. HÜKÜMSÜZ SAYILAN İŞLEMLER zamanaşımı süreleri içinde kalmak koşuluyla, kamu borçlusu sıfatıyla kooperatifin yaptığı bağışlar, ivazsız tasarruflar, belli yakınlıktaki kimselere temlik edilip de bağışlama sayılan tasarruflar, kamu alacağının tahsilini olanaksız kılmak için yapılan işlemler iptal ettirilip hükümsüz saydırılabilir

KOOPERATİFLERİN VERGİSEL ÖDEVLERİ
M. AYKUT KELECİOĞLU GELİRLER BAŞKONTROLÖRÜ

Mükelleflerin vergi borcu ödemelerinin dışında ana çerçevesi VUK’da belirlenen kimi ödevleri vardır. BİLDİRİM ÖDEVİ DEFTER TUTMA KAYITLARIN TEVSİKİ MUHAFAZA VE İBRAZ ÖDEVİ DİĞER ÖDEVLER (Belli miktarı aşan ödemelerin tevsik yükümlülüğü, vergi hevhası asma, beyanname imzalatma, mal ve hizmet alımlarına ve satımlarına ilişkin bildirim formları)

BİLDİRİM ÖDEVİ Mükellef ile vergi idaresi arasındaki ilişkinin sürekliliği, mükelleflere ve vergi sorumlularına vergilemeye ilişkin olayları ve değişiklikleri vergi idaresine bildirme yükümlülüğü getirmiştir. Bu yükümlülüğün Vergi Usul Kanunu'nda belirlendiği usulde ve zamanda yerine getirilmesi gerekir. Aksi takdirde ilgililer hakkında çeşitli yaptırımlar söz konusu olabilecektir İŞE BAŞLAMAYI BİLDİRME ADRES DEĞİŞİKLİĞİNİ BİLDİRME İŞ DEĞİŞİKLİĞİNİ BİLDİRME İŞLETME DEĞİŞİKLİĞİNİ BİLDİRME İŞİ BIRAKMAYI BİLDİRME

BİLDİRİM ÖDEVİ / İŞE BAŞLAMAYI BİLDİRME Kooperatifler VUK’un 153. maddesine göre işe başlamayı bildirmek durumundadırlar. Maddenin 2 nci fıkrasında ise; ticaret sicil memurluklarının, kurumlar vergisi mükellefi olup da Türk Ticaret Kanununun 30 uncu maddesi uyarınca tescil için başvuran mükelleflerin başvuru evraklarının bir suretini ilgili vergi dairesine intikal ettireceği, bu suretle mükelleflerin işe başlamayı bildirme yükümlülükleri yerine getirilmiş sayılacağı belirtilmektedir. Buna göre, kooperatifler de tescile tabi kuruluşlar olduğundan, işe başlama bildirimleri ticaret sicil memurluklarınca yerine getirilecektir. Bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirilmemesi halinde işe başlamanın zamanında bildirilmemesine ilişkin usulsüzlük cezası, ilgili ticaret sicili memurluğu hakkında uygulanacaktır.

BİLDİRİM ÖDEVİ / ADRES DEĞİŞİKLİĞİNİN BİLDİRİLMESİ Kooperatifler, VUK’un 101 inci maddesinde tanımı yapılmış olan bilinen adreslerini değiştirmeleri halinde yeni adreslerini bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmeye mecburdurlar.

BİLDİRİM ÖDEVİ / İŞ DEĞİŞİKLİĞİNİN BİLDİRİLMESİ İşe başladıkları bildirilen kooperatifler; a- Yeni bir vergiye tabi olmayı, b- Mükellefiyet şeklindeki değişikliği, c- Mükellefiyetten muaflığa geçmeyi, Gerektirecek şekilde işlerinde değişiklik olması halinde, bu değişiklikleri bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmek zorundadırlar. Örneğin, ortak dışı kişilerle işlem yapılmaya başlanması nedeniyle kurumlar vergisi muafiyet şartlarını ihlal eden bir kooperatif, yapmış olduğu işlem yeni bir vergiye tabi olmasını gerektirdiği için değişikliğe ilişkin bağlı olduğu vergi dairesine bildirimde bulunmak zorundadır. Benzer şekilde kurumlar vergisi mükellefi olan bir kooperatifin, daha sonra muafiyet şartlarını taşıması nedeniyle kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanmaya başlaması halinde de yine bağlı olunan vergi dairesine bildirimde bulunulması gerekir.

BİLDİRİM ÖDEVİ / İŞLETME DEĞİŞİKLİĞİNİN BİLDİRİLMESİ Kooperatifler, işyerlerinin sayısında meydana gelen artış ve azalışları bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmek zorundadırlar. (VUK m. 159) Dolayısıyla kooperatifler işleri ile ilgili olarak yeni bir yazıhane, imalathane, şube, depo gibi yerler açtıklarında veya yeni bir inşaat şantiyesi kurduklarında bağlı oldukları vergi dairesine bildirimde bulunmalıdırlar.

BİLDİRİM ÖDEVİ / İŞİ BIRAKMAYI BİLDİRME VUK’un 160 ıncı maddesinde; 153 üncü maddede yazılı mükelleflerden işi bırakanların, keyfiyeti vergi dairesine bildirmek zorunda oldukları belirtilmiştir. Dolayısıyla kooperatifler VUK hükümlerine göre işi bıraktıklarında durumu bağlı bulundukları vergi dairesine bildirmek zorundadırlar Tasfiye ve iflas hallerinde, mükellefiyet vergi ile ilgili muamelelerin tamamen sona ermesine kadar devam eder. Bu hallerde tasfiye memurları veya iflas dairesi; tasfiye ve iflas kararlarını ve iflasın kapandığını vergi dairesine ayrı ayrı bildirmek zorundadırlar. Diğer taraftan, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun 82 nci maddesinde; iflastan gayri hallerde kooperatifin dağılması, yetkili organlar tarafından Ticaret Siciline tescil ile ilan ettirileceği hükme bağlanmıştır. Bu durumda, tasfiyeye giren kooperatiflerde tasfiye bitim tarihinin, kooperatifin ticaret unvanının ticaret sicilinden terkin edildiği tarihin kabul edilmesi ve tasfiye beyannamesinin bu tarihten itibaren 30 gün içinde verilmesi gerekir.

BİLDİRİM ÖDEVİ Kooperatiflerin, işe başlama bildirimleri işe başlama tarihinden itibaren on gün içinde ilgili ticaret sicil memurluğunca yapılacaktır. İşi bırakma ve değişiklik bildirimleri ise bildirilecek olayın gerçekleşmesi tarihinden itibaren bir ay içinde kooperatif tarafından ilgili vergi dairesine yapılmalıdır. İşe başlama bildiriminde bulunulmamasının yaptırımı birinci derece usulsüzlük cezasıdır. Diğer bildirim ödevlerinin (İşi bırakma ve değişiklik bildirimleri) yerine getirilmemesi ise ikinci derece usulsüzlük cezasını gerektirmektedir. (VUK m.352) Cezanın tutarı 2006 takvim yılı için birinci derece usulsüzlük cezasında 46,00 YTL ikinci derece usulsüzlük cezasında ise 23,00 YTL’dir.

DEFTER TUTMA ÖDEVİ 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na göre kurulan kooperatiflerin, kooperatif birliklerinin ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği' nin muhasebe usulleri ve tutacakları defterler hakkında 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nun gereğince çıkarılan Kooperatifler, Kooperatif Birlikleri, Kooperatif Merkez Birlikleri ve Türkiye Milli Kooperatifler Birliği Muhasebe Yönetmeliği bulunmaktadır. Kooperatifler muhasebe işlemlerini bu yönetmelikte belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde gerçekleştireceklerdir. Anılan yönetmeliğe göre; kooperatifler ve bunların üst kuruluşları aşağıda belirtilen defterleri tutacaklardır. a) Kanuni defterler, b) Diğer kanuni defterler, c) Yardımcı defterler.

DEFTER TUTMA / KANUNİ DEFTERLER Kooperatiflerin tutacakları kanuni defterler, Muhasebe Yönetmeliğinin 2/A maddesine göre VUK’un 182 ve TTK’nın 66. maddeleri gereğince tutulması zorunlu olan defterlerdir. Kooperatifler VUK’un uyarınca birinci sınıf tüccarlardandır. Dolayısıyla, aynı Kanuna göre bilanço esasına göre defter tutacaklardır. Kanuni defterlerin tutulmasında, kooperatifin kurumlar vergisinden muaf olup olmamasının bir önemi bulunmamaktadır. Başka bir deyişle, kurumlar vergisinden muaf kooperatifler de aşağıda açıklanan kanuni defterleri tutmak zorundadırlar. Yevmiye Defteri Defteri Kebir Envanter ve Bilanço Defteri Karar Defteri Ortaklar Defteri Diğer Kanuni Defterler (İmalat ve Çiftçi İşletme Defteri)

DEFTER TUTMA / YARDIMCI DEFTERLER Muhasebe Yönetmeliğinin 2/C maddesine göre kooperatifler ve üst kuruluşlar kanuni defterler dışında aşağıda belirtilen yardımcı defterleri tutmak zorundadırlar. 1- Stok giriş-çıkış defteri veya kartları, 2- Sabit kıymetler ve demirbaş defteri, 3- Kıymetli evrak defteri, 4- Teftiş defteri, 5- Gelen-giden evrak kayıt defteri.

DEFTER TUTMA / TASDİK ZAMANI Yevmiye defteri, defteri kebir ( veya yevmiyeli defteri kebir), envanter ve bilanço defteri, karar defterlerinin kullanılmaya başlanılmadan önce notere tasdik ettirilmesi gerekir VUK’a göre kooperatifler yevmiye defteri, envanter defteri ve varsa imalat defterlerini Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tasdik ettirmek zorundadırlar. - Öteden beri işe devam edilmesi halinde; hesap dönemi takvim yılı olan kooperatifler için Aralık ayında (Özel hesap dönemi söz konusu ise, defterin kullanılacağı hesap döneminden önce gelen son ayda); - İşe yeni başlanılması halinde, işe başlama tarihinden önce; vergi muafiyetinin kalkması halinde, muaflıktan çıkma tarihinden başlayarak 10 gün içinde; - Tasdike tabi defterlerin dolması nedeniyle veya sair nedenlerle yıl içinde yeni defter kullanılmasının gerekmesi halinde, bunlar kullanılmaya başlanmadan önce; tasdik işlemlerinin yaptırılması gerekmektedir. Defterlerini ertesi yılda da kullanmak isteyenler Ocak ayı, hesap dönemleri Maliye Bakanlığınca tespit edilenler bu dönemin ilk ayı içinde tasdiki yeniletmeye mecburdurlar. Kooperatifler için kapanış tasdiki yükümlülüğü sadece TTK’da, yevmiye defteri ve envanter defteri için getirilmiştir. VUK’da defterlerin kapanış tasdiklerine ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır

DEFTER TUTMA Muhasebe Yönetmeliğinin 5 inci maddesinde kooperatiflerin kayıt nizamına ilişkin açıklamalar VUK’un ilgili hükümlerine atıf yapılarak açıklanmıştır. Defter tutma yükümlülüğü ile ilgili olarak, kooperatiflerin kurumlar vergisinden muaf olup olmamasının bir önemi yoktur. Yukarıda da belirtildiği gibi, kooperatifler VUK’un 176 ve 177 nci maddeleri uyarınca birinci sınıf tacir sayıldıklarından bilanço esasına göre defter tutmaktadırlar. Kooperatiflerin defter tutma yükümlülükleri ile ilgili ödevlerini yukarıda açıklanan şekillerde yerine getirilmemesi ile ilgili olarak gerek VUK’da, gerekse TTK’da ceza hükümlerine yer verilmiştir

KAYITLARIN TEVSİKİ ÖDEVİ Vergi Usul Kanunu'nda aksine bir hüküm olmadıkça, bu kanuna göre tutulan ve üçüncü şahıslarla olan münasebet ve muamelelere ait olan kayıtların tevsiki mecburidir . Muhasebe Yönetmeliğine göre, kooperatif kuruluşların işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde aşağıdaki belgeler kullanılır FİŞLER (Tahsil ,Tediye, Mahsup) MAKBUZ, ÇEK FATURA SEVK İRSALİYESİ PAREKENDE SATIŞ VESİKASI GİDER PUSULASI MÜSTAHSİL MAKBUZU ÜCRET BORDROSU

KAYITLARIN TEVSİKİ ÖDEVİ Kayıtların tevsiki ile ilgili ödevlerin yerine getirilmemesinin yaptırımı: Genel Usulsüzlük Cezası Özel Usulsüzlük Cezası Resen Takdir Nedeni Sayılma

MUHAFAZA VE İBRAZ ÖDEVİ Türk Ticaret Kanununa göre, defterin son kayıt tarihinden ve saklanması mecburi olan diğer hesap ve kağıtların tarihlerinden itibaren on yıl geçinceye kadar saklanması mecburidir. (TTK m. 68). Kooperatiflerin, işletmeleriyle ilgili işler dolayısıyla aldıkları mektup, yazı, telgraf, fatura, cetvel, senet gibi vesika ve kağıtlarla ödemelerini gösteren vesikaları ve yazdığı mektup, yazı ve telgrafların kopyalarını ve mukavelenameleri, taahhüt ve kefalet vesair teminat senetleri ve mahkeme ilamları gibi belgeleri muntazam bir tarzda dosya halinde saklamaları mecburidir (TTK m. 66). Vergi Usul Kanunu’nda ise kanuni defterlerin saklanma süresi TTK’dan farklıdır. VUK’a göre, defter tutmak mecburiyetinde olanlar, tuttukları defterlerle, bu defterdeki kayıtların dayanağı olan vesikaları, ilgili bulundukları yılı takip eden takvim yılından başlayarak beş yıl süre ile muhafaza etmeye zorunludurlar. VUK’da muhafaza süresi 5 yıl olarak belirlenmesine karşın, TTK’da 10 yıllık bir süre öngörüldüğünden kooperatiflerin kanuni defter ve belgelerini 10 yıl süre ile muhafaza etmelidirler. Kooperatifler, muhafaza etmek zorunda oldukları her türlü defter, belge ve karneler ile vermek zorunda bulundukları bilgilere ilişkin mikro fiş, mikro film, manyetik teyp, disket ve benzeri ortamlardaki kayıtlarını ve bu kayıtlara erişim veya kayıtları okunabilir hale getirmek için gerekli tüm bilgi ve şifreleri muhafaza süresi içerisinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve inceleme için arz etmek zorundadırlar. (VUK m. 256)

MUHAFAZA VE İBRAZ ÖDEVİ Muhafaza ve ibraz ödevlerinin yerine getirilmemesinin yaptırımı: VUK’a göre, defter ve belgelerin muhafaza ve ibrazı ile ilgili ödevlere uyulmaması özel usulsüzlük cezasının kesilmesini gerektirmektedir. Buna göre; kanuni defter ve belgelerin muhafaza süresi içinde yetkili makam ve memurların talebi üzerine ibraz ve incelemeye arz edilmemesi halinde YTL (2006 yılı için) özel usulsüzlük cezası kesilecektir. Özel usulsüzlük cezası kesilmesine rağmen zorunluluğun yerine getirilmemesi halinde, yeniden verilen süre içerisinde de zorunluluk yerine getirilmez ise yukarıda yazılı özel usulsüzlük cezası bir kat artırılarak uygulanır. (VUK md. 256, mk.md. 355, VUK G.T. 354) Öte yandan, VUK’a göre tutulan defterlerin vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlara herhangi bir sebeple ibraz edilmemesi, VUK’un 30/3 üncü maddesi uyarınca re’sen takdir sebebidir.

DİĞER ÖDEVLER 8.000 YTL’Yİ AŞAN TAHSİLAT VE ÖDEMELERİN TEVSİK YÜKÜMLÜLÜĞÜ (VERGİ LEVHASI ASMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ) (BEYANNAME İMZALATMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ) MAL VE HİZMET ALIMLARINA VE SATIMLARINA İLİŞKİN FORM BA VE FORM BS VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFİYETİ
İRFAN VURAL GELİRLER KONTROLÖRÜ

YASAL DAYANAK 5520 SAYILI KVK - md. 1 Verginin konusu (1) Aşağıda sayılan kurumların kazançları, kurumlar vergisine tâbidir: a) Sermaye şirketleri. b) Kooperatifler. c) İktisadî kamu kuruluşları. ç) Dernek veya vakıflara ait iktisadî işletmeler. d) İş ortaklıkları.

5520 SAYILI KVK MD. 2 (MÜKELLEFLER) (2) Kooperatifler: 24/4/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa veya özel kanunlarına göre kurulan kooperatifler ile benzer nitelikteki yabancı kooperatifleri ifade eder.

Kooperatifler belirli şartlar altında 5422 sayılı KVK’nın 7 nci maddesinin 16 numaralı bent hükmü ile de kurumlar vergisinden muaf tutulmuştur. Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetine ilişkin olarak tarih ve sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu ile tarihinden itibaren geçerli olmak üzere önemli değişiklikler yapılmıştır. Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetine ilişkin hükme, 5520 sayılı Kanun’un “Muafiyetler” başlıklı 4 üncü maddesinin (k) bendinde yer verilmiştir.

5422 SAYILI KVK’YA GÖRE KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ ( TARİHİNE KADAR GEÇERLİ OLAN UYGULAMA) 5422 sayılı KVK’nın 7/16 ncı maddesine göre; Esas mukavelelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, idare meclisi başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi, ihtiyat akçelerinin ortaklara dağıtılmaması ve münhasıran ortaklarla iş görülmesine dair hükümler bulunması şartıyla kooperatifler, (Esas mukavelelerinde yukarıdaki şartlar mevcut olmakla beraber fiilen bu kayıt ve şartlara uymayan kooperatifler ile faaliyete geçen üst kuruluşlara girmeyen kooperatifler muafiyetten faydalanamaz) kurumlar vergisinden muaf tutulmuşlardır.

5422 SAYILI KVK’YA GÖRE KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİNDEN MUAF OLMA ŞARTLARI 5422 sayılı KVK’ya göre; kooperatiflerin, kurumlar vergisinden muaf sayılabilmeleri için, ana sözleşmelerinde ; 1- Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, 2- İdare meclisi başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi, 3- İhtiyaç akçelerinin ortaklara dağıtılmaması, 4- Münhasıran ortaklarıyla iş görülmesi, Şartlarının yazılı olması VE,

5422 SAYILI KVK’YA GÖRE KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİNDEN MUAF OLMA ŞARTLARI 5- Fiilen de bu kayıt ve şartlar dahilinde faaliyet göstermeleri gerekir. 6- Ayrıca muafiyetten yararlanılabilmesi için, kooperatiflerin faaliyet konuları ile ilgili olarak kurulmuş bulunan üst kuruluşlara da ortak olmaları gerekmektedir.

5520 SAYILI KVK’YA GÖRE KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİ ( ’DAN İTİBAREN GEÇERLİ OLAN UYGULAMA) Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyeti ile ilgili olarak 5520 sayılı KVK ile tarihinden itibaren geçerli olmak üzere önemli değişiklikler yapılmıştır. 5520 sayılı KVK ile muafiyet kapsamına giren kooperatiflerin kapsamı daraltılmış ve muafiyet şarlarında da özellikle yapı kooperatifleri yönünden önemli değişikliklere gidilmiştir.

5520 Sayılı K.V.K. (Md. 4-1/k) “Tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç olmak üzere, ana sözleşmelerinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması ve sadece ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir iş yeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz.) ilişkin hükümler bulunup, bu hükümlere fiilen uyan kooperatifler ile bu kayıt ve şartlara ek olarak kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında, söz konusu inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine veya Kanunun 13 üncü maddesine göre bunlarla ilişkili olduğu kabul edilen kişilere veya yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermeyen ve yapı ruhsatı ile arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olan yapı kooperatifleri.”

KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNİN KAPSAMI 5422 sayılı KVK’nın 7 nci maddesinin 16 numaralı bendinde yer alan şartları taşıyan tüm kooperatifler faaliyet konularına ve ortaklık yapılarına bakılmaksızın kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmekte iken; 5520 sayılı KVK ile yapılan değişiklik sonrasında, tarihinden itibaren geçerli olmak üzere tüketim ve taşımacılık kooperatifleri maddede yer alan tüm şartları taşısalar dahi kurumlar vergisi muafiyetinden yaralanamayacaklardır.

KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNDEN YARARLANABİLMELERİNİN GENEL ŞARTLARI 5520 sayılı KVK’ya göre, muafiyet kapsamına giren kooperatiflerin muafiyetten faydalanabilmeleri için , ana sözleşmelerinde; 1- Sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması, 2- Yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesi, 3- Yedek akçelerin ortaklara dağıtılmaması, 4- Sadece ortaklarla iş görülmesine (Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmaz), ilişkin hüküm bulunması ve ayrıca ana sözleşmede yer alan bu hükümlere fiilen uyulması gerekmektedir.

KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNDEN YARARLANABİLMELERİNİN GENEL ŞARTLARI Daha önce muafiyetten yararlanabilmek için 5422 sayılı KVK’da yer alan üst kuruluşa girme şartına, 5520 sayılı KVK’da yer verilmemiştir. Dolayısıyla maddede sayılan diğer şartları taşıyan kapsama dahil kooperatifler üst kuruluşlara üye olmasalar dahi yeni düzenlemeye göre muafiyetten yararlanabileceklerdir.

MUAFİYET ŞARTLARI / SERMAYE ÜZERİNDEN KAZANÇ DAĞITILMAMASI Kooperatif ana sözleşmesinde sermaye üzerinden kazanç dağıtılamayacağına dair bir hüküm yoksa, kooperatif fiilen sermaye üzerinden kazanç dağıtmasa dahi kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanamaz. Benzer şekilde, ana sözleşmede sermaye üzerinden kazanç dağıtılmayacağına dair hüküm bulunmakla beraber, kooperatif fiilen bu hükme uymazsa yine muafiyetten yararlanılması mümkün değildir.

MUAFİYET ŞARTLARI / SERMAYE ÜZERİNDEN KAZANÇ DAĞITILMAMASI Kooperatiflerde asıl olan gelir-gider farklarının ortaklara dağıtılmayıp kooperatiflerin yedek akçelerine eklenmesidir. Eğer gelir gider farkının dağıtılması kooperatif ana sözleşmesinde öngörülmüş ise, bunun ortakların işlemleri oranında yapılması gerekir. Risturn denilen bu yönteme göre dağıtım, her ortağın kooperatifle yapmış olduğu işlem (alışveriş) tutarının, ortaklarla yapılan toplam işlem hacmi içindeki oranına göre yapılır. Sermaye üzerinden kazanç dağıtımı, gelir gider farkının en az % 50’si ortaklara (risturn şeklinde) dağıtıldıktan sonra genel kurul kararı ile Devlet Tahvillerine verilen en yüksek faiz haddini geçmemek üzere faiz ödemesi şeklinde yapılabilir.

MUAFİYET ŞARTLARI / SERMAYE ÜZERİNDEN KAZANÇ DAĞITILMAMASI Risturn esasına göre dağıtım, sermaye üzerinden bir dağıtım değildir. Bu nedenle muafiyet şartlarını bozmaz. Faiz ödemesi şeklindeki dağıtım ise 20 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde kooperatif muafiyetini ihlal edecek şekilde “sermaye üzerinden kazanç dağıtımı” olarak görülmemiş ve dolayısıyla muafiyet şartlarına aykırılık olmadığı belirtilmiştir.

MUAFİYET ŞARTLARI / SERMAYE ÜZERİNDEN KAZANÇ DAĞITILMAMASI Kooperatifler Kanunu’nun 38 inci maddesinde kazanç dağıtımı ile ilgili olarak düzenlenmiş bulunan bir diğer husus, ortak dışı işlemlerden elde edilen hasılanın ortaklara sermaye payları oranında dağıtılabilecek olmasıdır. Bu tür bir dağıtımın kooperatif ana sözleşmesinde yer alması, hem “sermaye üzerinden kazanç dağıtılmaması” hem de münhasıran ortaklarla iş görülmesi şartlarını ihlal ettiğinden, kooperatif açısından muafiyet şartları ihlal edilmiş sayılır.

MUAFİYET ŞARTLARI / YÖNETİM KURULU BAŞKAN VE ÜYELERİNE KAZANÇ ÜZERİNDEN HİSSE VERİLMEMESİ Kooperatifler Kanunu’nun 56 ncı maddesinin son fıkrasında, “Yönetim kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiçbir ad altında başkaca ödeme yapılamaz.” hükmüne yer verilmiştir.

MUAFİYET ŞARTLARI / YÖNETİM KURULU BAŞKAN VE ÜYELERİNE KAZANÇ ÜZERİNDEN HİSSE VERİLMEMESİ Kooperatif ana sözleşmelerinde; genellikle, yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile murahhas üyelere bu sıfatla yapacakları hizmet için aylık ücret veya katılacakları her toplantı için bir huzur hakkı ve yapacakları görev seyahatleri için yolluk ödeneceği, ödemenin miktar ve şekli genel kurulca kararlaştırılacağı belirtilmektedir. Yönetim kurulu başkan ve üyelerine bu ödemeler dışında hiçbir ödeme yapılamayacağının kooperatif ana sözleşmesinde yazılı olması, yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi ifadesinin ana sözleşmede yazılı olduğu anlamına da gelebilir.

MUAFİYET ŞARTLARI / YEDEK AKÇELERİN ORTAKLARA DAĞITILMAMASI Yedek akçelerin bir kısmı kanuni zorunluluğa dayanarak, bir kısmı da isteğe bağlı olarak ayrılır. Ayrılan yedek akçeler ister kanuni yedek akçe, isterse ihtiyari yedek akçe olsunlar vergi matrahından indirilemez. Yani yedek akçe vergilendirilecek kurum kazancına dahildirler.

MUAFİYET ŞARTLARI / SADECE ORTAKLARLA İŞ GÖRÜLMESİ Kooperatiflerin kurumlar vergisinden muaf olabilmeleri için sadece ortakları ile iş yapmaları gerekmektedir.

ORTAK İÇİ İŞLEM KAVRAMI Kooperatif ana sözleşmesinde belirtilen faaliyet konusuna dahil olan ve kooperatifin ortaklarıyla yapmış olduğu faaliyetleri ifade etmektedir.

BİR İŞLEMİN ORTAK İÇİ İŞLEM SAYILABİLMESİ İÇİN; Kooperatifin yaptığı işlem ana sözleşmede belirtilen faaliyet konusu ile ilgili olmalıdır. Bu işlem kooperatif ortağı ile yapılmalı ya da kooperatif ortağı ile yapılan bir işlemle ilgili bulunmalıdır. Yukarıda yer alan şartlardan birinin gerçekleşmemesi halinde yapılan işlemin ortak dışı işlem olduğunun kabul edilmesi gerekir.

ORTAK İÇİ İŞLEMLER / ÖRNEK Kooperatif, kendi faaliyet konusuna girmeyen bir işlemi kendi ortağına yapmış olsa dahi bu işlemin ortak içi işlem olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. ( Konut yapı kooperatifinin ortağı olan bir kişiye daire kiralaması. )

ORTAK İÇİ İŞLEMLER 5520 sayılı KVK’nın kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetine ilişkin 4-1/k maddesinin parantez içi hükmünde; yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmelerinin ortak dışı işlem sayılmayacağı belirtilmiştir. Ancak her bir ortaklık hissesi için birden fazla konut veya işyeri elde edilmesi halinde ise işlem ortak dışı işlem sayılacak ve dolayısıyla muafiyet koşulları ihlal edilmiş olacaktır.

YAPI KOOPERATİFLERİNDE MUAFİYET UYGULAMASI 5520 sayılı KVK’da kooperatiflerinin kurumlar vergisi muafiyeti uygulamasında, yapı kooperatifler için sınırlayıcı yeni hükümlere yer verilmiştir. Yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisi muafiyetinden faydalanabilmesi için öncelikle buraya kadar açıkladığımız genel şartlara uymaları gerekir. Bunun yanı sıra yapı kooperatiflerinin muafiyetten yararlanabilmeleri için bir takım özel şartlara da uymaları gerekir.

MUAFİYETTEN YARARLANILABİLMESİ İÇİN YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER Yapı kooperatiflerinin muafiyetten faydalanabilmesi için kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında Kanunda sayılan kişilere yer verilmemesi gerekir.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER 1- İnşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişiler veya tüzel kişi temsilcileri, 2- Kanunun 13. maddesine göre yukarıda sayılan kişilerle ilişkili olduğu kabul edilen kişiler, 3- Yukarıda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlar.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER / 1- İNŞAAT İŞLERİNİ KISMEN VEYA TAMAMEN ÜSTLENEN GERÇEK KİŞİLER VEYA TÜZEL KİŞİ TEMSİLCİLERİ Yapı kooperatiflerinin kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar, yönetim ve denetim kurullarında yapı kooperatiflerine ait inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen bir gerçek kişi ya da tüzel kişi temsilcisine yer verilmişse muafiyetten yararlanma söz konusu olamayacaktır.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER / 1- İNŞAAT İŞLERİNİ KISMEN VEYA TAMAMEN ÜSTLENEN GERÇEK KİŞİLER VEYA TÜZEL KİŞİ TEMSİLCİLERİ ÖRNEK : X Yapı Kooperatifinin inşaat işini Bay B üstlenmiş ise ve Bay B aynı zamanda yönetim kurulunda da bulunuyor ise muafiyet şartları ihlal edilmiştir. Y Yapı kooperatifinin inşaat işini C Ltd. Şti. üstlenmiş ve C Ltd. Şti.’nin müdürü Bay D aynı zamanda denetim kurulunda da yer alıyor ise muafiyet şartları ihlal edilmiştir.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER / 2- İNŞAAT İŞLERİNİ ÜSTLENEN KİŞİLERLE İLİŞKİLİ OLDUĞU KABUL EDİLEN KİŞİLER Yapı kooperatiflerinin kuruluşundan inşaatın bitim tarihine kadar yönetim ve denetim kurullarında kooperatife ait inşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen bir gerçek kişi ya da tüzel kişi ile ilişkili olan kişilere yer verilmişse muafiyetten yararlanılması mümkün değildir.

İLİŞKİLİ KİŞİ ; (5520 SAYILI KVK MD. 13) Kurumların kendi ortakları, Ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişiler, İdaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nufuzu altında bulundurduğu gerçek ve tüzel kişiler.

İLİŞKİLİ KİŞİ Ortakların eşleri, Ortakların veya eşlerinin üstsoy ve altsoyu, Üçüncü derece dahil yansoy hısımları ve kayın hısımları, da ilgili kişi sayılır.

YAPI KOOPERATİFLERİNE AİT İNŞAAT İŞLERİNİ KISMEN VEYA TAMAMEN ÜSTLENEN GERÇEK KİŞİLERİN; Eşleri, Usul ve furuu ile üçüncü derece dahil kan ve sıhri hısımları, Eşlerinin usul ve furuu ile üçüncü derece dahil kan ve sıhri hısımları, (Amca, dayı, hala, teyze üçüncü derece hısımlardır.) eğer yapı kooperatiflerinin kuruluşundan inşaatın tamamlandığı tarihe kadar yönetim ve denetim kurularında görev almış iseler, söz konusu yapı kooperatifleri kurumlar vergisi muafiyetinden faydalanamayacaklardır.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER / 2- İLİŞKİLİ KİŞİLER ÖRNEK : X Yapı Kooperatifinin inşaat işini Bay B üstlenmiştir. Bay B’nin kayınbiraderi Bay C kooperatifin yönetim kurulu üyesidir. Bu durumda muafiyet şartları ihlal edilmiştir.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER / 3- İNŞAAT İŞLERİNİ ÜSTLENEN KİŞİLERLE VEYA İLİŞKİLİ KİŞİLERLE İŞÇİ VE İŞVEREN İLİŞKİSİ İÇİNDE BULUNANLAR Eğer yapı kooperatiflerinin kuruluşundan inşaatın tamamlandığı tarihe kadar yönetim ve denetim kurularında; İnşaat işlerini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişiler veya tüzel kişi temsilcileri, Kanunun 13. maddesine göre bu kişilerle ilişkili olduğu kabul edilen kişiler, ile işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunan kişiler varsa muafiyetten faydalanılamaz.

YÖNETİM VE DENETİM KURULLARINDA BULUNMAMASI GEREKEN KİŞİLER / 3- İNŞAAT İŞLERİNİ ÜSTLENEN KİŞİLERLE VEYA İLİŞKİLİ KİŞİLERLE İŞÇİ VE İŞVEREN İLİŞKİSİ İÇİNDE BULUNANLAR ÖRNEK : X Yapı Kooperatifinin inşaat işini S A.Ş. üstlenmiştir. S A.Ş.’nin muhasebe müdürü kooperatifin denetim kurulunda da yer almaktadır. Bu durumda muafiyet şartları ihlal edilmiştir.

YAPI KOOPERATİFLERİNDE MUAFİYET UYGULAMASI YAPI RUHSATI İLE ARSA TAPUSUNUN KOOPERATİF TÜZEL KİŞİLİĞİ ADINA TESCİL EDİLMİŞ OLMASI Yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için, yukarıda belirtilen şartlara ilaveten, yapı ruhsatı ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına tescil edilmiş olması gerekmektedir. Eğer, arsa tapusu veya yapı ruhsatı kooperatif tüzel kişiliğine ait değilse, diğer şartlar sağlanmış olsa dahi kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanılması mümkün değildir.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN MUAFİYETLERİNİN DEVAM ETMESİ İÇİN YUKARIDA SAYILAN ŞARTLARI 2006 YILININ SONUNA KADAR SAĞLAMALARI GEREKİR Yapı kooperatiflerinin 2006 yılının sonuna kadar yukarıda yazılı genel ve özel şartları sağlayamaması durumunda muafiyetleri tarihi itibariyle sona erecek ve bu tarihten itibaren kurumlar vergisi mükellefi sayılacaklardır ( 5520 sayılı KVK geçici md. 1/8) Dolayısıyla kurumlar vergisinden muaf olan yapı kooperatiflerinin mevcut durumlarını devam ettirebilmeleri için tarihine kadar Kanunda sayılı şartların tamamını sağlamaları gerekir.

YAPI KOOPERATİFLERİNDE ORTAK İÇİ İŞLEMLER Konut yapımı için arsa veya arazi alınması, Alınan arsanın parsellenmesi, Konut yapımı için inşaat malzemelerinin alınması, Konut yapımı için makine, araç ve gereç alınması, Konut yapımı, Borçlanmak,

YAPI KOOPERATİFLERİNDE ORTAK İÇİ İŞLEMLER Yapı kooperatiflerinin satış mağazası, sinema, berber, oyun salonu gibi sosyal tesisler kurup işletmesi. Burada vergi muafiyeti yönünden koşul, yönetimin yönetim kurulunca yapılmasıdır. Eğer kurulan veya işletilen sosyal tesisler ortak olmayanların yararına sunulursa ve ortaklara veya ortak olmayanlara kiralanırsa muafiyetten yararlanamaz. Yapı kooperatiflerinin sahibi olduğu arsayı parselleyerek ortaklarına hisseleri oranında dağıtması, Kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmeleri.

5520 SAYILI KVK’NIN 4-1/K MADDESİNİN PARANTEZ İÇİ HÜKMÜNE GÖRE; Yapı kooperatiflerinin kendilerine ait arsalarını kat karşılığı vererek her bir hisse için bir işyeri veya konut elde etmeleri ortak dışı işlem sayılmayacaktır. Dolayısıyla, tarihinden itibaren yapılan işlemlerde geçerli olmak üzere, arsanın kat karşılığı verilmesi işlemi ortak içi işlem kapsamında değerlendirilecektir. Ancak bunun için, her bir hisse için bir işyeri veya konut elde edilmesi gerekir.

YAPI KOOPERATİFLERİNDE ORTAK DIŞI İŞLEMLER Satın alınan araç ve makinelerin kiralanması, Kooperatif işinde kullanılmak için satın alınan malzemelerin satılması, Arsa veya arazinin kat karşılığı müteahhitlere verilerek her bir hisse için birden fazla konut ve/veya işyeri elde edilmesi, Yapılan konutların ortak olmayanlara satılması veya kiraya verilmesi veya ortak olmayanların emrine tahsis edilmesi, Kooperatifin tasfiye edilmesi aşamasında sahip olduğu taşınmazların satışı, Kaynakların menkul değerlere yatırılması, gibi.

5520 SAYILI KVK SONRASINDA TÜKETİM VE TAŞIMACILIK KOOPERATİFLERİNİN MUAFİYET KARŞISINDAKİ DURUMU 5520 sayılı KVK’nın 4-1/k maddesinde düzenlenen kooperatif muafiyetinden tüketim ve taşımacılık kooperatifleri hariç tutulmuştur. Dolayısıyla, tüketim ve taşımacılık kooperatiflerinin, maddede yer alan tüm şartları sağlasalar bile kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanmaları mümkün değildir.

KOOPERATİFLERCE YAPILAN BAZI İŞLEMLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNE ETKİSİ / YAPI KOOPERATİFLERİNİN İNŞA ETTİĞİ KONUTLARI KİRAYA VERMESİ Yapılan konutların kiraya verilmesi ortak dışı işlem sayılır. Dolayısıyla, kooperatifin konutları ortaklara veya ortak olmayanlara kiralaması vergi muafiyetinin tamamen kalkmasını gerektirir. Ancak, 5520 sayılı KVK’nın 14/5 inci maddesine göre, kooperatiflerin gelirlerinin vergi kesintisine tâbi tutulan taşınmaz kira gelirlerinden ibaret olması halinde, bu gelirler için beyanname verilmesine gerek yoktur.

KOOPERATİFLERCE YAPILAN BAZI İŞLEMLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNE ETKİSİ / YAPI KOOPERATİFLERİN SAHİP OLDUKLARI GAYRİMENKULLERİ ORTAK OLMAYANLARA SATMALARI Yapı kooperatiflerinin sahip oldukları gayrimenkulleri veya inşa ettikleri konutları ortak olmayan kişilere satmaları ortak dışı işlemdir. Muafiyetin kaybı için arsa veya arazinin ortaklar dışındaki kişilere tamamının satılması şart değildir. Bir bölümünün satılması da kooperatifin vergiye tabi olmasını gerektirir.

KOOPERATİFLERCE YAPILAN BAZI İŞLEMLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNE ETKİSİ / KOOPERATİFLERİNİN MEVDUAT FAİZİ ELDE ETMESİNİN MUAFİYETE ETKİSİ Kooperatiflerin mevduat faizi gelirlerinin vergilendirilmesi hususunda Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 1989/3 numaralı Kurumlar Vergisi İç Genelgesinde açıklamalar yer almaktadır. Kurumlar vergisinden muaf bulunan kooperatiflerin bankalarda bulunan paralarından elde ettikleri faizleri ortaklara dağıtmayıp sadece kooperatif amaçlarına harcamaları halinde, kooperatifin muafiyeti devam edecektir. Benzer şekilde, atıl fonların değerlendirilerek hazine bonosu ve devlet tahvilinden faiz geliri elde edilmesi veya bunların satışından kazanç elde edilmesi halinde de elde edilen kazancın ortaklara dağıtılmayıp kooperatif amaçları doğrultusunda kullanılması halinde kooperatifin muafiyeti devam edecektir.

ANA SÖZLEŞMESİNDE KULÜP, SATIŞ MAĞAZASI, BERBER, OYUN SALONU, SİNEMA GİBİ SOSYAL TESİSLER KURULACAĞINA DAİR HÜKÜMLER BULUNAN YAPI KOOPERATİFİNİN MUAFİYETTEN YARARLANIP YARARLANAMAYACAĞI Ana sözleşmelerinde bu tür hükümlere yer veren yapı kooperatiflerinin vergi muafiyeti kaybolmaz. Ancak, muafiyetten yararlanabilmeleri için kooperatif üyelerinin sosyal gereksinmelerinin karşılanmasına yönelik bu tür tesislerin kooperatif yönetimi tarafından bizzat işletilmeleri zorunludur.

ANA SÖZLEŞMELERİNDE ORTAK DIŞI İŞLEMLERDEN DOĞAN GELİR - GİDER FARKINI ÖZEL BİR FON HESABINDA TOPLANMASINA DAİR HÜKÜM BULUNAN KOOPERATİFLERİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNDEN YARARLANIP YARARLANAMAYACAKLARI Ana sözleşmelerinde, ortak dışı işlemlerden doğan gelir - gider farkını özel bir fon hesabında toplanmasına dair hüküm bulunan kooperatiflerin muafiyet şartını ihlal edip etmediği konusunda belirginlik bulunmamaktadır. Konu ile ilgili olarak Maliye Bakanlığı’nın görüşü, fiilen ortak dışı işlem yapılmadığı müddetçe ana sözleşmede böyle bir hüküm bulunsa dahi muafiyet şartının ihlal edilmiş sayılmayacağı yönündedir.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN GAYRİMENKULLERİNİ İPOTEK ETTİREREK BORÇLANMASININ MUAFİYETE ETKİSİ Yapı kooperatiflerinin amaçlarını gerçekleştirmek için sahibi oldukları gayrimenkulleri ipotek ettirerek borç almaları, ortak dışı işlem niteliğinde sayılmayacağından kurumlar vergisi muafiyetine etkisi yoktur.

MUAFİYET ŞARTLARININ DÖNEM İÇİNDE KAYBEDİLMESİ HALİNDE VERGİLENDİRME Kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanılabilmesi için muafiyet şartlarının tamamının gerçekleşmesi gerekir. Bu şartlardan herhangi birinin kaybedilmesi kurumlar vergisine tabi olunmasını gerektirir. Muafiyet koşulunu kaybeden kooperatifin kurumlar vergisi mükellefiyeti içinde bulunduğu hesap döneminin başından itibaren başlamış sayılacaktır. Hesap dönemi, normal olarak takvim yılıdır. Takvim yılı içinde muafiyet koşullarından birini kaybeden kooperatif, o yılın başından itibaren kurumlar vergisi mükellefi sayılır. Kooperatiflerin muafiyet şartlarından birini kaybetmeleri halinde durumu bağlı oldukları vergi dairelerine 1 ay içinde bildirmeleri gerekmektedir. Çünkü, muafiyet şartlarından birinin kaybedilmesi, yeni bir vergiye tabi olmayı gerektirmektedir ki bu da VUK’a göre bildirilmek zorunda olan bir değişikliktir. (VUK md. 158/a)

SERMAYE ÜZERİNDEN KAZANÇ DAĞITILMAMASI VEYA YÖNETİM KURULU BAŞKAN VE ÜYELERİNE KAZANÇTAN PAY VERİLMEMESİ ŞARTINI İHLAL EDEN KOOPERATİFLERİN DURUMU Sermaye üzerinden kazanç dağılması veya yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazançtan pay verilmesi nedeniyle muafiyet şartlarının ihlal edilmesi halinde, kooperatifin hangi dönemden itibaren kurumlar vergisi mükellefi sayılacağı hususu özellik arz etmektedir. Bu durumda muafiyet, sermaye üzerinden kazancın dağıtıldığı veya yönetim kurulu başkan ve üyelerine pay verildiği yılda değil, ilgili kazancın doğduğu takvim yılından itibaren kalkar.

BİRİKMİŞ YEDEK AKÇE VE FONLARI ORTAKLARINA DAĞITAN KOOPERATİFLERİN DURUMU Kooperatif bünyesinde bulunan yedek akçe ve fonların ortaklara dağıtılması nedeniyle muafiyet şartlarının ihlal edilmesi halinde, muafiyet koşulunu kaybeden kooperatifin, yedek akçenin dağıtıldığı takvim yılının başından itibaren kurumlar vergisi mükellefi sayılması gerekir.

5520 SAYILI KVK İLE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER SONUCUNDA MUAFİYETLERİNİ KAYBEDEN KOOPERATİFLERİN DURUMU Yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisi muafiyeti ile ilgili olarak, 5520 sayılı KVK ile getirilen ilave şartlara ne zamana kadar intibak etmeleri gerektiği konusunda, Kanunun geçici maddesi ile belirleme yapılmıştır. Buna göre, yapı kooperatiflerinin 2006 yılının sonuna kadar 5520 sayılı KVK’nın 4-1/k maddesinde yer alan genel ve özel şartları sağlayamaması durumunda muafiyetleri tarihi itibariyle sona erecek ve bu tarihten itibaren kurumlar vergisi mükellefi sayılacaklardır ( 5520 sayılı KVK geçici md. 1/8) Dolayısıyla kurumlar vergisinden muaf olan yapı kooperatiflerinin mevcut durumlarını devam ettirebilmeleri için tarihine kadar Kanunda sayılı şartların tamamını sağlamaları gerekir.

MUAFİYET ŞARTLARININ DÖNEM İÇİNDE SAĞLANMASI HALİNDE KURUMLAR VERGİSİ MÜKELLEFİYETİNDEN, MUAFİYETE GEÇİŞ Muafiyet koşullarından herhangi birini, belli bir hesap döneminde kaybettiği için, mükellefiyete giren bir kooperatifin sonraki dönemlerde ilgili koşulları yeniden yerine getirmek suretiyle, muafiyetten tekrar yararlanıp yararlanamayacağı konusunda; Maliye Bakanlığı’nın görüşü; “vergiye tabi kooperatif, yıl içinde ana sözleşmesinde değişiklik yaparak muafiyetten yararlanacak hale dönüşebilir. Bu durumda: muafiyetin, değişikliği izleyen takvim yılından itibaren başlaması gerekir” şeklindedir.

KOOPERATİFLERİN YARARLANABİLECEĞİ KURUMLAR VERGİSİ İSTİSNALARI Kurumlar vergisinden muaf olan bir kooperatifin kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilmeyecek, bu kooperatifler kurumlar vergisi beyannamesi vermeyeceklerdir. Dolayısıyla kurumlar vergisinden muaf olan kooperatifler için, kurumlar vergisinden istisna olan kazançların bir önemi bulunmamaktadır. Ancak, Kanunda yazılı şartları sağlayamamaları nedeni ile kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanamayan kooperatifler için istisna kazançlar önem kazanmaktadır. KVK’da gerek sadece kooperatiflerin yararlanabileceği özel nitelikli istisnalar (risturn istisnası), gerekse diğer kurumlar vergisi mükelleflerinin de yararlanabileceği genel nitelikli istisnalara yer verilmiştir.

RİSTURN İSTİSNASI / AMACI 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na göre; ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadığı takdirde ortaklarla yapılan muamelelerden bir yıllık faaliyetin sonunda elde edilen hasılatın tamamı gelir - gider farkı olarak kooperatifin yedek akçelerine eklenir. (KK md.38/1) Görüleceği üzere, Kooperatifler Kanunu’na göre, kooperatifte oluşan olumlu gelir-gider farkının ortaklara dağıtılması için ana sözleşmede hüküm bulunması gerekmektedir. Böyle bir hüküm bulunmaması durumunda ise, ortakların yaptığı işlemlerden doğan gelir - gider farkı ortaklara dağıtılmayarak, yedek akçeye eklenmektedir.

RİSTURN İSTİSNASI / AMACI Risturnun vergiden istisna edilmesi 5520 sayılı KVK’nın 5 inci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (i) bendinde düzenlenmiştir. Söz konusu madde ile, risturn istisnasından yararlanacak kooperatifler ve bu kooperatiflerce hesaplanacak risturn istisnasının ve ödemenin istisnaları belirlenmiştir. Risturn istisnası, teknik bir nedene, vergi mükerrerliğini önleme esasına dayanmakta olup, kooperatifleşmeyi teşvik için konulmuştur. Kooperatiflerde ortakların yaptığı işlemlerden doğan gelir artığı kazanç niteliği taşımamaktadır. Bu nedenle, ortaklardan fiyat içinde ortağın yaptığı işlem sırasında alınan bedelin tekrar ortağa iade edilmesi kâr dağıtımı olarak kabul edilemez.

RİSTURN İSTİSNASI / KAPSAMI Kooperatiflerde kazanç ortak içi ve ortak dışı işlemler sonucunda oluşur. Ortak içi işlemler, kooperatifin ana sözleşmesinde belirtilen faaliyet konularıyla ilgili olarak kooperatif ortaklarıyla yapılan işlemler ile bu işlemlerin gereği olarak gerçekleştirilen işlemlerdir. Yalnızca ortakları ile iş yapan kooperatifler 5520 sayılı KVK’nın 4-1/k diğer koşulları da taşıdıkları takdirde kurumlar vergisinden muaf olmaktadırlar. Ancak, hem ortakları hem de ortak dışı kişilerle iş yapan kooperatiflerin bu muafiyetten yararlanması mümkün olmayıp, ortakları ile yaptıkları işlemlerden doğan olumlu gelir-gider farkı, risturn istisnasına konu olmaktadır. Ortak dışı işlemlerden doğan olumlu gelir gider farkı ise kurumlar vergisine tabi olmaktadır.

RİSTURN İSTİSNASI / KAPSAMI Kooperatif ortaklarına dağıtılan risturnlar belli şartlar altında kurumlar vergisinden müstesna tutulmuştur. Risturn istisnası 5520 sayılı yeni KVK çıkarılmadan önce, 5422 sayılı KVK’nın 8/2 nci maddesinde düzenlenmekteydi. 5520 sayılı KVK’da ise istisna kazançların düzenlendiği 5 inci maddenin (1) numaralı fıkrasının (i) bendinde risturn istisnasına yer verilmiştir. Yeni hüküm eskisine nazaran bir değişiklik içermemekte olup, konu daha anlaşılır ve net bir şekilde düzenlenmiştir sayılı KVK’nın risturn istisnasını düzenleyen söz konusu maddesi aşağıdaki gibidir: (5520 sayılı KVK md. 5-1/i)

KANUNİ DÜZENLEME “Kooperatif ortaklarının yönetim gideri karşılığı olarak ödedikleri paralardan harcanmayarak iade edilen kısımlar ile aşağıda belirtilen kooperatiflerin ortakları için; 1) Tüketim kooperatiflerinde, ortakların kişisel ve ailevî gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılamak için satın aldıkları malların değerine, 2) Üretim kooperatiflerinde, ortakların üreterek kooperatife sattıkları veya kooperatiften üretim faaliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları malların değerine, 3) Kredi kooperatiflerinde, ortakların kullandıkları kredilere, göre hesapladıkları risturnlar. Bu risturnların ortaklara dağıtımı, kâr dağıtımı sayılmaz. Risturnun nakden veya aynı değerde mal ile ödenmesi istisnanın uygulanmasına engel değildir. Ortaklardan başka kimselerle yapılan işlemlerden doğan kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan işlemlerden doğan kazançlar hakkında risturnlara ilişkin istisna hükmü uygulanmaz. Bunların genel kazançtan ayrılmasında, ortaklarla yapılan iş hacminin genel iş hacmine olan oranı esas alınır.”

RİSTURN İSTİSNASINDAN YARARLANABİLECEK KOOPERATİFLER Risturn istisnasından; a- Tüketim Kooperatifleri, b- Üretim Kooperatifleri, c- Kredi Kooperatifleri, yararlanabilecektir. (5520 sayılı KVK md. 5-1/i) Ancak, yönetim gideri karşılığı ortaklardan alınan ancak harcanmayarak iade edilen kısımlara ilişkin risturn istisnası uygulamasından ise faaliyet konusuna bakılmaksızın bütün kooperatifler yararlanabilecektir.

RİSTURN İSTİSNASINDAN YARARLANABİLMENİN ŞARTLARI Bir kooperatifin risturn istisnasından yararlanabilmesi için aşağıdaki şartların tamamının sağlanması gerekir. Kooperatifin; üretim, tüketim veya kredi kooperatifi mahiyetinde olması, Gelir-gider farkının risturn şeklinde dağıtılacağına ilişkin hükmün kooperatif ana sözleşmesinde yer alması, Risturnların ortak içi işlemlerden oluşan gelir-gider farkından dağıtılacak olması, Dağıtımın, faaliyet dönemini izleyen yıl içinde yapılması, Kanuni yedek akçe ve fonlar ayrılmadan risturnların dağıtılamayacak olması, Dağıtımın ortakların kooperatifle yapmış oldukları muameleler nispetinde yapılması.

RİSTURN İSTİSNASI / DAĞITIMIN ORTAKLARIN KOOPERATİFLE YAPMIŞ OLDUKLARI MUAMELELER NİSPETİNDE YAPILMASI Kooperatiflerin ortak içi işlemlerden elde ederek ortaklarına dağıttıkları olumlu gelir-gider farklarının kurumlar vergisinden istisna olabilmesi için söz konusu gelir-gider farkının, ortakların kooperatifle yapmış oldukları muameleler nispetinde dağıtılması gerekmektedir. Kooperatiflerin ortak içi işlemlerden elde etmiş oldukları gelir-gider farkını ortakların kooperatifle yapmış oldukları muameleler nispetinde değil de sermaye payları oranında veya başka bir ölçüt çerçevesinde dağıtması durumunda risturn istisnasından yararlanmaları mümkün değildir. Bu nedenle, hem ortak içi hem de ortak dışı işlemlerde bulunan kooperatifler, dağıtacakları risturnları genel kazançlarından ayırmak zorundadırlar.

RİSTURN İSTİSNASI / 5520 SAYILI KVK’NIN 5-1/İ MADDESİNDE; Risturnların nakden veya ayni kıymette mal ile ödenmesinin risturn istisnası uygulaması açısından önemli olmadığı, Ortaklardan başka kimselerle yapılan muamelelerden doğan kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan muamelelerden doğan kazançlar hakkında risturn istisnasının uygulanamayacağı, Bunların genel kazançtan ayrımında, ortaklarla yapılan iş hacminin genel iş hacmine olan oranının esas alınacağı, hüküm altına alınmış bulunmaktadır.

RİSTURN İSTİSNASI / ORTAKLARLA ORTAKLIK STATÜSÜ İÇERİSİNDE YAPILAN MUAMELELERDEN DOĞAN KAZANCIN, DİĞER MUAMELELERDEN DOĞAN KAZANÇTAN AYRILMASI Örnek : S.S. (X) Tüketim kooperatifinin 2005 hesap döneminde; Olumlu gelir-gider farkı, toplam YTL, Toplam satış hasılatı YTL Ortaklarla ortaklık statüsü içinde yapılan iş hacmi (satış hasılatı) TL, Diğer iş hacmi (Ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan iş hacmi ile ortak dışı iş hacminin toplamı) YTL.’dir.

BUNA GÖRE RİSTURN İSTİSNASI OLARAK KURUMLAR VERGİSİ MATRAHINDAN DÜŞÜLECEK TUTARIN HESAPLANMASI ŞU ŞEKİLDE OLACAKTIR: Dönem Karı (olumlu gelir-gider farkı) ( x ) Ortaklarla Ortaklık Statüsünde Yapılan İşlerden Elde Edilen Hasılat ( / ) Toplam Satış Hasılatı x ( / ) = YTL

RİSTURNLARIN AYNİ OLARAK ÖDENMESİ Kanun hükmü uyarınca risturnların nakden veya aynı kıymette mal ile ödenmesi istisnanın uygulanması yönünden önem teşkil etmemektedir. Böyle bir durumda ayın olarak ödenen risturn tutarının belirlenmesinde ayın olarak verilen kıymetin emsal satış bedeli esas alınacaktır. Risturn ödemesinin ayni olarak yapılması halinde, nakdi ödemenin aksine, katma değer vergisi de doğmuş olacaktır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ KESİNTİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU
A. MURAT YILDIZ E. GELİRLER BAŞKONTROLÖRÜ

VERGİ KESİNTİSİNİN YASAL DAYANAĞI GVK md. 94 ( tarihine kadar) 5520 sayılı KVK md. 15 Yeni KVK ile yapılan en önemli değişikliklerden biri, kurumlar vergisi mükelleflerini ilgilendirdiği halde GVK’nın 94 üncü maddesinde düzenlenmiş olan vergi kesintisi hükümlerinin kurumlar ile ilgili olanlarının bu Kanun’dan çıkarılarak KVK’ya aktarılmasıdır. Bu kapsamda, kurumlar vergisi mükellefi olan kooperatiflere yapılan ödemelerden yapılacak olan vergi kesintisi de 5520 sayılı Kanun ile hüküm altına alınmış olmaktadır. Kooperatiflere yapılan ödemeler 5520 sayılı KVK’ya göre vergi kesintisine tabi tutulacağından bu ödemeler için ayrıca GVK’ya göre vergi kesintisi yapılmasına gerek yoktur.

VERGİ KESİNTİSİNİN YASAL DAYANAĞI 5520 sayılı KVK’nın 15 inci maddesinde vergi kesintisi düzenlenmiştir. Kooperatiflerin bu madde uyarınca vergi kesintisine tabi gelirlerini, kira gelirleri ile bazı menkul kıymet gelirleri olmak üzere iki ana başlık altında toplamak mümkündür. Ancak, söz konusu gelirlerin tevkifata tabi olması için bu ödemeleri kooperatife yapan kişilerin tevkifat yapmak zorunda olan kişiler arasında sayılmış olmaları gerekir.

YAPTIKLARI ÖDEMELERDEN KESİNTİ YAPMAK ZORUNDA OLANLAR (KVK MD. 15) Kamu idare ve kuruluşları, İktisadi kamu kuruluşları, Sair kurumlar, Ticaret şirketleri, İş ortaklıkları, Dernekler ve vakıflar, Dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, Kooperatifler, Yatırım fonu yönetenler, Gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabı, Zirai kazancını bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler.

VERGİ KESİNTİSİNİN YASAL DAYANAĞI 5520 sayılı KVK’nın 15 inci maddesi dışında, kooperatif gelirlerinden yapılacak vergi kesintisine ilişkin bir diğer düzenleme de GVK’nın Geçici 67 nci maddesinde yer almaktadır. Söz konusu maddede, elde edilen bazı menkul sermaye iratları ve menkul kıymet alım-satım kazançları yönünden tevkifat hükümlerine yer verilmiştir. KVK’nın Geçici 1 inci maddesine göre; GVK’nın Geçici 67 nci maddesi uyarınca vergi kesintisine tâbi tutulmuş kazanç ve iratlar üzerinden, KVK uyarınca ayrıca kesinti yapılmayacaktır.

KOOPERATİF GELİRLERİNDEN GVK’NIN GEÇİCİ 67. MADDESİNE GÖRE YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ Maddenin 5 numaralı bendinde, tevkifatın gerçekleştirilmesinde, gelir sahibinin gerçek veya tüzel kişi ya da dar veya tam mükellef olmasının, vergi mükellefiyeti bulunup bulunmamasının, vergiden muaf olup olmamasının veya elde edilen gelirlerin vergiden istisna olup olmamasının tevkifat uygulamasında bir önemi bulunmadığı belirtilmiştir. Dolayısıyla kurumlar vergisinden muaf olsun veya olmasın tüm kooperatifler bu maddede yer alan kazançları elde etmeleri halinde, tevkifat uygulamasına tabi olacaklardır.

GEÇİCİ 67. MADDEYE GÖRE TEVKİFATA TABİ GELİRLER Bu maddeye göre kooperatiflerin tevkifata tabi olacak kazançları şunlardır. 1- Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması ve elde tutulması sürecinde elde edilen gelirler, 2- Gelir Vergisi Kanununun 75 inci maddesinin (5) numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratları, 3- Mevduat faizleri ve repo gelirleri,

MENKUL KIYMETLER VE DİĞER SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ ELDEN ÇIKARILMASI VE ELDE TUTULMASI SÜRECİNDE ELDE EDİLEN GELİRLER Geçici 67 nci maddenin 1 numaralı fıkrasında, bankalar ve aracı kurumların, a) Alım satımına aracılık ettikleri menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarının alış ve satış bedeli arasındaki fark, b) Alımına aracılık ettikleri menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası araçlarının alış bedeli ile itfa bedeli arasındaki fark, c) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının tahsiline aracılık ettikleri dönemsel getirileri (herhangi bir menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası aracına bağlı olmayan), üzerinden %10 oranında vergi tevkifatı yapmaları öngörülmüştür.

MENKUL KIYMETLER VE DİĞER SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ ELDEN ÇIKARILMASI VE ELDE TUTULMASI SÜRECİNDE ELDE EDİLEN GELİRLER (2) Buna göre, Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının alım satımı sonucunda oluşan getiriler, Menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının itfası dolayısıyla oluşan getiriler, Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının dönemsel getirileri (herhangi bir menkul kıymet veya diğer sermaye piyasası aracına bağlı olmayan), bankalar ve aracı kurumlar tarafından tevkifata tabi tutulacaktır.

MENKUL KIYMETLER VE DİĞER SERMAYE PİYASASI ARAÇLARININ ELDEN ÇIKARILMASI VE ELDE TUTULMASI SÜRECİNDE ELDE EDİLEN GELİRLER (3) Bankalar ve aracı kurumlar, takvim yılının üçer aylık dönemleri itibarıyla tevkifat yapacaklardır. Söz konusu üçer aylık tevkifat dönemleri şöyledir Birinci dönem; Ocak-Şubat-Mart İkinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran Üçüncü dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık

GVK’NIN 75. MADDESİNİN (5) NUMARALI BENDİNDE YAZILI MENKUL SERMAYE İRATLARI ÜZERİNDEN YAPILACAK TEVKİFAT Bu kapsamda GVK’nın 75 inci maddesinin (5) numaralı bendinde yazılı menkul sermaye iratlarından ödemeyi yapanlarca, % 10 oranında vergi tevkifatı yapılacaktır. Tevkifata tabi iratlar şunlardır: Tahvil ve Hazine Bonosu Faizleri TOKİ, KOİ ve Özelleştirme İdaresince Çıkarılan Menkul Kıymet Getirileri

MEVDUAT FAİZLERİ VE REPO GELİRLERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK TEVKİFAT Geçici 67 nci maddenin (4) numaralı fıkrasında, mevduat faizleri ve repo gelirleri üzerinden yapılacak vergi kesintisi düzenlenmiştir. Tevkifatın gerçekleştirilmesinde, gelir sahibinin gerçek veya tüzel kişi ya da dar veya tam mükellef olmasının, vergi mükellefiyeti bulunup bulunmamasının, vergiden muaf olup olmamasının veya elde edilen gelirlerin vergiden istisna olup olmamasının da tevkifat uygulamasında bir önemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla kurumlar vergisinden muaf kooperatiflerin elde etmiş oldukları mevduat faizi ve repo gelirleri de bu kapsamda GVK’nın Geçici 67 nci maddesine göre tevkifata tabidir.

KOOPERATİFLERİN KİRA GELİRLERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ Kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinden, vergi kesintisi yapılması gerekir. ( 5520 sayılı KVK md. 15-1/b )

GELİRİ GAYRİMENKUL KİRA GELİRİNDEN İBARET BULUNAN KOOPERATİFLERİN VERGİLENDİRİLMESİ 5520 sayılı yeni KVK’nın beyan esasının düzenlendiği 14 üncü maddesinin 5 numaralı bendinde de “Kooperatiflerin gelirlerinin vergi kesintisine tabi tutulan taşınmaz kira gelirlerinden ibaret olması halinde, bu gelirler için beyanname verilmez.” hükmüne yer verilmiştir. Dolayısıyla, geliri kesintiye tabi tutulmuş taşınmaz kira gelirlerinden ibaret olan kooperatiflerce beyanname verilmesine gerek yoktur. Diğer taraftan kooperatife kira ödemesinde bulunan kişilerin tevkifat yapma mecburiyetinin bulunmaması halinde, kooperatiflerin, tevkifata tabi tutulmamış bu gelirlerini, kurumlar vergisi beyannamesi ile beyan edeceklerdir.

TEVİFATA TABİ GAYRİMENKUL KİRA GELİRLERİ DIŞINDAKİ GELİRLER İÇİN BEYANNAME VEREN KOOPERATİFLERİN KİRA GELİRLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ Gayrimenkul kira gelirleri dışındaki gelirleri için kurumlar vergisi beyannamesi vermek zorunda olan kooperatifler, gayrimenkul kira gelirlerini de bu beyannameye dahil edeceklerdir. Ancak, gayrimenkul kira gelirleri üzerinden tevkif yoluyla ödenen vergi, 5520 sayılı KVK’nın 34 üncü maddesi gereğince beyanname üzerinden hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edilecektir.

KURUMLAR VERGİSİNDEN MUAF OLAN KOOPERATİFLERİN ELDE ETTİKLERİ KİRA GELİRLERİ VERGİ TEVKİFATINA TABİ MİDİR? Kira gelirleri üzerinden yapılacak tevkifatta kooperatifin kurumlar vergisinden muaf olup olmamasının bir önemi yoktur. Çünkü, ilgili Kanun maddesinde kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanması karşılığında bunlara yapılan kira ödemelerinden tevkifat yapılacağı açık şekilde belirtilmiştir. Dolayısıyla kurumlar vergisinden muaf olsun veya olmasın tüm kooperatifler için bu tevkifat hükmü geçerlidir. Kaldı ki, kooperatife ait gayrimenkulün kiralanması işlemi kurumlar vergisi muafiyet şartlarının da ihlali anlamına geleceğinden, bu işlemle birlikte kooperatifin kurumlar vergisi mükellefiyeti de doğacaktır. Ancak daha önce de belirtildiği gibi; kooperatif gelirlerinin, tevkifata tabi tutulan gayrimenkul kira gelirlerinden ibaret bulunması halinde bu kira gelirleri için beyanname verilmeyecektir (5520 sayılı KVK md. 14/5).

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU Tevkifat Sorumluluğunun Dayanağı: Gelir vergisi tevkifatı GVK’nın 94. maddesinde düzenlenmiştir. Kurumlar vergisi mükelleflerinden yapılacak tevkifat 5520 sayılı KVK’nın 15. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeler ile bazı kurum ve kişilere, gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine yapmış oldukları ödemelerden, bu kişilerin gelir veya kurumlar vergilerine mahsup edilmek üzere belli oranlarda kesinti yapmaları öngörülmüştür. Söz konusu maddelere göre vergi kesintisi yapmak zorunda olanlar arasında kooperatifler de sayılmışlardır. Bu nedenle kooperatifler, bu maddelerde geçen ödemeleri yapmaları halinde istihkak sahiplerinin gelir veya kurumlar vergisine mahsuben vergi kesintisi yapmak ve kesmiş oldukları vergiyi beyan ederek ödemek zorundadırlar. Tevkifat sorumluluğu uygulamasında kooperatifin kurumlar vergisinden muaf olup olmamasının bir önemi yoktur. Kurumlar vergisinden muaf olan kooperatifler de dahil olmak üzere tüm kooperatifler aşağıda açıklanan ödemelerden tevkifat yapmak zorundadırlar.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU TEVKİFATA TABİ ÖDEMELER Vergisi tevkifatına tabi olan ödemelerin ne olduğu ve hangi ödemeden ne kadar vergi kesileceği GVK’nın 94 üncü maddesinde ve 5520 sayılı KVK’nın 15 inci maddesinde bentler halinde açıklanmıştır. Bu maddelere göre kooperatiflerin tevkifata tabi ödemeleri başlıklar itibariyle şunlardır : 1- Ücret ödemeleri. (GVK md. 94/1) 2- Serbest meslek erbaplarına yapılan ödemeler. (GVK md. 94/2) 3- Yıllara sari inşaat ve onarım işleri yapanlara yapılan ödemeler. (GVK md. 94/3, 5520 sayılı KVK md. 15/1-a) 4- GVK’nın 70 inci maddesinde yer alan mal ve hakların kiralanması karşılığında yapılan ödemeler. (GVK md. 94/5, 5520 sayılı KVK md. 15/1-b) 5- Dağıtılan olumlu gelir-gider farkları. (GVK md. 94/6) 6- Çiftçilerden satın alınan zirai mahsuller ve hizmetler için yapılan ödemeler. (GVK md. 94/11) 7- Esnaf muaflığından yararlananlara yapılan ödemeler. (GVK md. 94/13)

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU ÜCRET ÖDEMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ GVK’nın 94/1 inci maddesinde, hizmet erbabına ödenen ücretler üzerinden vergi tevkifatı yapılacağı belirtilmektedir. Dolayısıyla kooperatiflerin, çalıştırmış oldukları kişilere yapmış oldukları ücret mahiyetindeki ödemeler için vergi kesintisi yapmaları gerekir. Ücret üzerinden yapılacak vergi tevkifatında Kanunun 103 üncü maddelerinde yer alan nispetlerin uygulanması gerekir yılı için geçerli tevkifat oranları şöyledir : YTL'ye kadar % 15 YTL'nin YTL'si için 1.050 YTL, fazlası % 20 YTL'nin YTL'si için YTL, fazlası % 27 YTL'den fazlasının YTL'si için YTL, fazlası % 35

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU SERBEST MESLEK İŞLERİ NEDENİYLE YAPILAN ÖDEMELERDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ GVK’nın 94/2 nci maddesine göre, serbest meslek işleri icra edenlere yapılan ödemelerden gelir vergisi kesintisi yapılması gerekir. Dolayısıyla kooperatiflerin bu kişilere yaptırmış oldukları serbest meslek faaliyeti kapsamına giren işler nedeniyle ödeyecekleri meblağlardan Kanunda belirtilen oranlarda kesinti yapmaları germektedir. Tevkifat oranları 18 inci madde kapsamına giren işlerde % 17, diğer serbest meslek ödemelerinde ise % 22 olarak belirlenmiştir.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞLERİ YAPANLARA ÖDENEN İSTİHKAK (HAKEDİŞ) BEDELLERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ GVK’nın 94/3 üncü maddesinde, yıllara sari inşaat ve onarım işleri yapanlara ödenen istihkak bedelleri üzerinden %5 oranında vergi kesintisi yapılacağı belirtilmiştir. Yıllara sari işi yapanın kurumlar vergisi mükellefi olması halinde ise, tevkifat 5520 sayılı yeni KVK’nın 15 inci maddesinin (1-a) bendine göre yapılacaktır.

BİR İŞİN YILLARA SARİ İNŞAAT VE ONARIM İŞİ OLARAK DEĞERLENDİRİLEBİLMESİ İÇİN AŞAĞIDAKİ ŞARTLARIN TAMAMININ GERÇEKLEŞMESİ GEREKİR. Yapılan işin inşaat veya onarım işi niteliğinde olması. (Dekapaj işleri de inşaat işi sayılır.) İnşaat ve onarım işinin bir taahhüde bağlı olarak yapılması, İnşaat ve onarım işinin yıllara yaygın olması. Özel vergileme sistemi için bu üç koşul birlikte aranır. Üç koşuldan birinin bulunmaması durumunda, yapılan iş yıllara yaygın inşaat ve onarım işleriyle ilgili özel vergileme sisteminden yararlandırılmaz. Sözleşmesi uyarınca başladığı yılda bitmesi gereken fakat çeşitli nedenlerle inşaatın başladığı yılda bitmemesi durumunda, işin yıllara yaygın inşaat ve onarım işi olarak kabulü ve vergilemenin de buna göre yapılması gerekir. Doğal olarak inşaatın yıllara sirayet ettiği tarihten itibaren ödenen istihkaklar üzerinden GVK’nın 94/3 üncü maddesi veya 5520 sayılı KVK’nın 15-1/a maddesi uyarınca vergi tevkifatı yapılacaktır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU KİRA ÖDEMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ Kooperatifler, GVK’nın 70 inci maddesinde yer alan mal ve hakların kiralanması karşılığında yaptıkları ödemelerden % 22 oranında vergi kesintisi yapacaklardır. (GVK md. 94/5)

KİRA ÖDEMELERİ ÜZERİNDEN YAPILACAKVERGİ KESİNTİSİ / TEVKİFATA TABİ ÖDEMELER GVK’nın 70 inci maddesinde yer alan mal ve haklar aşağıdaki gibidir. Kooperatiflerin bu mal ve hakların kiralamaları halinde ödeyecekleri kira bedeli üzerinden % 22 oranında gelir vergisi kesintisi yapmaları gerekir. 1. Arazi, bina 2. Voli mahalleri ve dalyanlar; 3.Gayrimenkullerin ayrı olarak kiraya verilen mütemmim cüzileri ve teferruatı ile bilimum tesisatı demirbaş eşyası ve döşemeleri; 4. Gayrimenkul olarak tescil edilen haklar, 5. Arama, işletme ve imtiyaz hakları ve ruhsatları, ihtira beratı, alameti farika, marka, ticaret unvanı, her türlü teknik resim, desen, model, plan ile sinema ve televizyon filimleri, ses ve görüntü bantları, sanayi ve ticaret ve bilim alanlarında elde edilmiş bir tecrübeye ait bilgilerle gizli bir formül veya bir imalat usulü üzerindeki kullanma hakkı veya kullanma imtiyazı gibi haklar; 6. Telif hakları, 7. Gemi ve gemi payları (Motorlu olup olmadıklarına veya tonilatolarına bakılmaz) ile bilimum motorlu tahmil ve tahliye vasıtaları 8. Motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentileri.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU GERÇEK KİŞİLERE AİT GAYRİMENKULLERİN KİRALANMASI HALİNDE TEVKİFAT UYGULAMASI GVK’nın 94 üncü maddesindeki vergi kesintisi uygulaması, istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben yapılmaktadır. Gelir vergisinin mükellefleri de Kanunda sayılan kazanç ve iratları elde eden gerçek kişilerdir. Gayrimenkullerin kiralanması karşılığında elde edilen gelirler de gayrimenkul sermaye iradı olarak gelir vergisine tabidir. Dolayısıyla kooperatiflerce, gerçek kişilerden yapılan gayrimenkul kiralamalarında, bu kişilerin gelir vergilerine mahsuben Kanunda belirtilen oranda tevkifat yapılması gerekir.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU ŞİRKETLERE AİT GAYRİMENKULLER İÇİN ÖDENEN KİRA BEDELLERİNDEN TEVKİFAT YAPILACAK MIDIR? Gelir vergisi tevkifatı istihkak sahiplerinin gelir vergisine mahsuben yapılmaktadır. Dolayısıyla Kanunda aksine bir belirleme olmadığı sürece, gelir vergisi mükellefi olmayanlara yapılan ödemeler için tevkifat yapılmayacaktır. Konu ile ilgili olarak 128 seri numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliğinde açıklama yapılmıştır. Söz konusu genel tebliğe göre, tevkifat gerçek kişilerin gayrimenkul sermaye iratlarına ilişkin gelir vergilerine mahsuben yapılacağından, bu hükmün kurumlar vergisine tabi mükelleflerle bir ilgisi bulunmamaktadır. Kurumların gayrimenkul kiralanması karşılığı elde ettiği iratlardan ödeme yapanlar tarafından tevkifat yapılmayacaktır. Herhangi bir işletmenin aktifinde kayıtlı gayrimenkul veya hakların kiraya verilmesi karşılığında elde edilen gelir, Gelir Vergisi Kanunu yönünden ticari kazanç olarak kabul edildiğinden, gayrimenkul sermaye iradı niteliğinde olmayan bu tür ödemelerden de söz konusu tevkifat yapılmayacaktır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU BAŞKA KOOPERATİFLERE AİT GAYRİMENKULLER İÇİN ÖDENEN KİRA BEDELLERİNDEN TEVKİFAT YAPILACAK MIDIR? Kurumlardan kiralanan gayrimenkuller için kesinti yapılmayacak olmasına karşın, başka kooperatiflere ait gayrimenkullerin kiralanmasında durum farklıdır. Çünkü, 5520 sayılı KVK’nın 15-1/b maddesinde, sadece kooperatiflere ait taşınmazların kiralanması karşılığında bunlara yapılan ödemelerden kesinti yapılacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla, kooperatifler tarafından bir başka kooperatife veya birliğe ait taşınmazların kiralanması halinde yapılan kira ödemeleri üzerinden vergi kesintisi yapılması gerekir. Kesinti oranı, 5520 sayılı Kanun’dan önce bu ödemeler için geçerli olan oran (%22), bu Kanunla belirlenen yasal sınırı (%20) aştığından, 15. maddedeki genel oran olan % 15’tir.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU DAĞITILAN OLUMLU GELİR-GİDER FARKLARI ÜZERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ Tam mükellef kurumlar kâr payı dağıtmaları halinde dağıtmış oldukları bu kâr payları üzerinden %10 oranında vergi kesintisi yapacaklardır. (GVK md. 94/6-b-i,ii). Dolayısıyla kurumlar vergisi mükellefi olan kooperatiflerin bu madde uyarınca tevkifat yapma yükümlülükleri vardır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU DAĞITILAN OLUMLU GELİR-GİDER FARKLARI ÜZERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ Bu maddeye göre tevkifat yapma yükümlülüğü sadece tam mükellef kurumlar için getirilmiştir. Haliyle, kurumlar vergisi muafiyet şartlarını taşıyan kooperatiflerin bu bende göre tevkifat yapma yükümlülükleri yok gibi görülmektedir. Ancak tevkifat kapsamına girecek şekilde kâr dağıtan bir kooperatif yapmış olduğu bu işlem ile kurumlar vergisi muafiyet şartlarını ihlal edecek, dolayısıyla yapmış olduğu bu işlem üzerine kurumlar vergisi mükellefi sayılacaktır. Buna göre de kooperatifin kâr payı ödemelerinden tevkifat yapma zorunluluğu ortaya çıkacaktır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU DAĞITILAN OLUMLU GELİR-GİDER FARKLARI ÜZERİNDEN YAPILACAK VERGİ KESİNTİSİ Kooperatiflerin esas amaçları kâr elde edip dağıtmak olmadığından, uygulamada, kooperatiflerin tevkifat kapsamına girecek nitelikte kâr dağıtmaları işlemine pek rastlanılmamaktadır. Ancak özellikle tasfiye haline giren kooperatiflerde, tasfiye işlemleri sonucunda oluşan ve olumlu gelir-gider farkı mahiyetinde olan artık değerlerin ortaklara dağıtılması halinde tevkifat yükümlülüğü doğabilmektedir. Kâr payı dağıtımına bağlı olarak kooperatiflerle ilgili özel düzenlemeler yer almaktadır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU KOOPERATİFLERCE KİMLERE YAPILAN ÖDEMELER TEVKİFATA TABİDİR? Kâr payına bağlı tevkifatın düzenlendiği maddeye göre tam mükellef kurumlar tarafından aşağıdaki kişilere yapılan kâr payı ödemeleri tevkifat kapsamındadır. Tam mükellef gerçek kişilere, Gelir ve kurumlar vergisi mükellefi olmayanlara ve bu vergilerden muaf olanlara, Dar mükellef gerçek kişilere, Dar mükellef kurumlara (Türkiye'de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde edenler hariç)

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU KOOPERATİFLERİN KÂR PAYI TEVKİFATINA TABİ ÖDEMELERİ NELERDİR? Tevkifata tabi kâr payı ödemeleri şunlardır. (GVK md.94/6-b) 1- Her nevi hisse senetlerinin kâr payları, 2- İştirak hisselerinden doğan kazançlar, (Kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu gruba dahildir. Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan karların ortaklara, kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz.) 3- Kurumların idare meclisi başkan ve üyelerine verilen kâr payları, Yukarıdaki açıklamalardan görüleceği gibi, kooperatiflerin ortaklarına dağıttığı kazançlar ve yönetim kurulu başkan ve üyelerine kazançtan verdikleri hisseler vergi kesintisine tabidir.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU ORTAKLARA ORTAKLIK İŞLEMLERİ DIŞINDA DAĞITILAN KAZANÇLAR Kanunda, kooperatiflerin dağıttıkları kazançların tevkifata tabi olduğu belirtilmekle beraber; kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan karların ortaklara, kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevziinin kazanç dağıtımı sayılmayacağı belirtilerek kooperatifler için özel bir düzenlemeye gidilmiştir. Buna göre bir kooperatifin ortaklarına dağıtmış olduğu kazançların tevkifata tabi olmaması için şu şartların gerçekleşmiş olması gerekir. Kazanç kooperatifin ortak içi işlemlerden doğmuş olmalı, Kazanç ortaklara kooperatifle yapmış oldukları işlem tutarlarına göre dağıtılmalıdır. Bu iki şartı taşıyan risturn ödemeleri üzerinden kesinti yapılmayacak, bu şartları taşımayan kazanç dağıtımlarında ise vergi kesintisi yapılacaktır.

KOOPERATİFLERİN GELİR VERGİSİ TEVKİFAT SORUMLULUĞU YÖNETİM KURULU BAŞKAN VE ÜYELERİNE KAZANÇTAN VERİLEN HİSSELER Yönetim Kurulu üyelerine genel kurulca belirlenen aylık ücret, huzur hakkı, risturn ve yolluk dışında hiç bir ad altında başkaca ödeme yapılamaz. (KK md. 56) Ancak buna karşın, yönetim kurulu başkan ve üyelerine, kazanç üzerinden hisse verilmesi halinde yapılan bu ödemeler tevkifata tabi olacaktır. Yönetim kurulu başkan ve üyelerine verilen hissenin, ortak içi işlemlerden oluşup oluşmamasının tevkifat uygulamasında önemi yoktur. Başka bir deyişle, yönetim kurulu başkan ve üyelerine ortak içi işlemlerden doğan kazanç üzerinden verilen hisseler de tevkifata tabidir. Yönetim kurulu başkan ve üyelerine, aylık ücret, huzur hakkı ve yolluk olarak yapılan ödemeler ise ücret olarak değerlendirilecek ve bu ödemeler üzerinden GVK’nın 94 üncü maddesinin 1 inci bendine göre tevkifat yapılacaktır.

KOOPERATİFLERİN KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU
M. AYKUT KELECİOĞLU GELİRLER BAŞKONTROLÖRÜ

KOOPERATİFLERİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU
Katma değer vergisi, mal ve hizmet satışlarında üretimin her bir aşamasında oluşan katma değer üzerinden alınan genel nitelikli bir tüketim vergisidir. Türk katma değer vergisi sistemi de mal ve hizmetlerin üretiminden tüketimlerine kadar tüm safhalarda uygulanan ve her safhada oluşan katma değerleri vergilendirmeye yönelik bir yapıya sahiptir.

KOOPERATİFLERCE YAPILAN TESLİM VE HİZMETLERİN KDV’NİN KONUSUNA GİRİP GİRMEDİĞİ Türkiye’de yapılan ticari, sınai ve zirai faaliyet çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler KDV’nin konusuna girmektedir. Dolayısıyla kooperatiflerin bu mahiyetteki teslim ve hizmetleri ile her türlü mal ve hizmet ithali KDV’ye tabi olacaktır. Ancak, aşağıdaki bölümlerde açıklanacağı üzere, kooperatifler KDVK’da yer alan bazı genel nitelikteki istisnalar ve sadece kooperatiflere özgü bir takım istisnalardan yararlanabilmektedirler.

ORTAK İÇİ İŞLEMLERİN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU Vergi İdaresinin uygulamaları kooperatifler tarafından kooperatife ortak olan kişilere yapılan mal teslimi ve hizmet ifalarının da, kooperatifin diğer kişilere yaptığı işlemler gibi KDV’ye tabi olduğu yönündedir. Dolayısıyla, kooperatiflerin ortaklarına yapmış oldukları kuruluş amaçlarına uygun teslim ve hizmetleri de KDV’ye tabi tutulmaktadır.

KOOPERATİFLERİN YARARLANDIKLARI KDV İSTİSNALARI KDVK’da gerek tüm KDV mükelleflerinin yararlanabileceği genel nitelikli istisnalara, gerekse sadece belirli türlerdeki kooperatiflerin yararlanabilecekleri istisnalara yer verilmiştir. KDVK’da yer alan genel nitelikli istisnalar, ana başlıkları itibari ile şunlardır: - İhracat istisnası (KDVK m. 11), - Araçlar, Petrol Aramaları ve Teşvik Belgeli Yatırımlarda İstisna (KDVK m. 13), - Taşımacılık İstisnası (KDVK m. 14), - Diplomatik İstisna (KDVK m. 15), - İthalat istisnası (KDVK m. 16), - En az iki tam yıl süreyle aktifte tutulan iştirak hisseleri ve gayrimenkul teslimleri istisnası (KDVK m. 17-4/r)

KOOPERATİFLERİN YARARLANDIKLARI KDV İSTİSNALARI Sadece belirli türdeki kooperatiflerin yararlanabilecekleri KDV istisnaları ise ana başlıkları itibariyle aşağıdaki gibidir: - Tarımsal amaçlı kooperatiflerin tarımı yaymak, ıslah ve teşvik etmek amacıyla yaptıkları teslim ve hizmetler (KDVK md. 17/1-a), - Tarımsal amaçlı kooperatiflere bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimleri ve hizmet ifaları (KDVK md. 17/2-b), - Tarımsal amaçlı kooperatiflerin arazi ıslahına ait hizmetleri (KDVK md. 17/4-h), - Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan kooperatiflerin arsa ve işyeri teslimleri (KDVK md. 17/4-k), - Konut yapı kooperatiflerinin üyelerine konut teslimleri (KDVK md. 17/4-k).

TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİNİN, TARIMI YAYMAK ISLAH VE TEŞVİK ETMEK AMACIYLA YAPTIKLARI TESLİM VE HİZMETLER Tarımsal amaçlı kooperatiflerin, tarımı yaymak ıslah ve teşvik amacıyla yaptıkları teslim ve hizmetler KDV’den müstesnadır. (KDVK md. 17/1-a) Dolayısıyla, tarım satış kooperatifleri, tarım kredi kooperatifleri, köy kalkınma kooperatifleri gibi tarımsal amaçlı kooperatifler; tarımı yaymak, ıslah ve teşvik etmek maksadıyla yapmış oldukları mal teslimleri ve hizmet ifaları için KDV hesaplamayacak ve tahsil etmeyeceklerdir. İstisnanın uygulanmasında, teslim edilen mal veya ifa edilen hizmetin, tarımı yaymak, ıslah ve teşvik etmeye yönelik olup olmadığının belirlenmesi gerekmektedir. Yapılan bir teslim veya hizmet bu kapsamda değerlendirilecek nitelikte değilse bu istisnanın uygulanması mümkün değildir. Söz konusu istisna, sadece kooperatif ortaklarına değil ortak olmayan kişilere yapılan mal teslimleri ve hizmet ifaları için de geçerlidir. Çünkü, Kanun maddesinde, sadece ortaklara yapılan teslim ve hizmetlerin istisna olacağına dair bir belirleme yoktur. Dolayısıyla, kooperatif ortağı olmayan kişilere yapılan bu tür mal teslimi ve hizmet ifaları da KDV’den müstesnadır. Tarımsal amaçlı kooperatiflere bedelsiz olarak yapılan her türlü mal teslimi ve hizmet ifaları için de KDV hesaplanmayacaktır. (KDVK md. 17/2-b)

TARIMSAL AMAÇLI KOOPERATİFLERİN ARAZİ ISLAHINA AİT HİZMETLERİNE İLİŞKİN İSTİSNA Tarımsal amaçlı kooperatiflerin arazi ıslahına ait hizmetleri KDVK’nın 17/4-h maddesi ile KDV’den müstesna tutulmuştur. Bu maddeye göre yapılacak istisnanın uygulamasında, hizmetin sunulduğu kişinin ortak olup olmamasının önemi yoktur. Ayrıca, istisna kapsamına sadece arazi ıslahına ilişkin hizmet ifaları girmektedir. Dolayısıyla, arazi ıslahına ait olsa dahi yapılan mal vb. teslimleri genel hükümler çerçevesinde vergiye tabi olacaktır.

ORGANİZE SANAYİ BÖLGELERİ İLE KÜÇÜK SANAYİ SİTELERİNİN KURULMASI AMACIYLA OLUŞTURULAN KOOPERATİFLERİN ARSA VE İŞYERİ TESLİMLERİNE İLİŞKİN İSTİSNA Organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan iktisadi işletmelerin arsa ve işyeri teslimleri katma değer vergisinden müstesna tutulmuştur. (KDVK md. 17/4-k) Dolayısıyla, bu amaçları gerçekleştirmek maksadıyla kurulan kooperatiflerin arsa veya işyeri teslimleri katma değer vergisine tabi olamayacaktır. Organize sanayi bölgesi veya küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla kurulan kooperatiflerin sadece arsa teslimleri ile işyeri teslimleri istisna kapsamına alınmıştır. Organize sanayi bölgesi veya küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla kurulan kooperatiflerin arsa ve işyeri teslimlerinin KDV’den istisna olabilmesi için teslime konu arsanın veya işyerinin, organize sanayi bölgesi veya küçük sanayi sitesi sınırları içerisinde olması gerekir. Söz konusu teslimler kooperatif ortağı olmayan üçüncü şahıslara yapılmış da olsa, teslim bedeli üzerinden KDV hesaplanmayacaktır.

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNİN ÜYELERİNE KONUT TESLİMLERİNE İLİKİN İSTİSNA Konut yapı kooperatiflerinin üyelerine yapacakları konut teslimleri KDV’den müstesna tutulmuştur. (KDVK md. 17/4-k) İstisnanın uygulanması bakımından kooperatifler tarafından teslim edilen konutların net alanına ilişkin bir sınırlama söz konusu değildir. Teslim edilen konutun net alanı ne olursa olsun (150 metre kareden fazla veya az) istisna kapsamına girecektir Konut yapı kooperatiflerine özgü olan bu istisna sadece konut yapı kooperatiflerinin üyelerine (ortaklarına) yapacağı konut teslimlerinde geçerlidir. KDVK’nın 1 inci maddesi kapsamına giren diğer konut teslimleri genel hükümlere göre KDV’ye tabi tutulacak olup; teslim bedeli üzerinden, net alanı 150 metrekareden küçük olan konutlar için % 1, büyük olanlar için % 18 oranında KDV uygulanacaktır.Ayrıca, konut yapı kooperatiflerinin işyeri satışları, satış kooperatif üyesine yapılsa dahi genel hükümler çerçevesinde %18 oranında KDV’ye tabidir. Konut yapı kooperatifleri KDV’ye tabi işlem (işyeri teslimi, üye olmayanlara konut teslimi vb.) yapmadıkları sürece KDV mükellefiyetlerini tesis ettirmeyecekler ve dolayısıyla KDV Beyannamesi vermeyeceklerdir.

KOOPERATİFLERCE YAPILAN MAL VE HİZMET ALIMLARININ KDV’YE TABİ OLUP OLMADIĞI Yukarıda açıklanan KDV istisnaları, normalde KDV mükellefi olan kooperatiflerin yapmış olduğu teslim ve hizmetler için getirilmiş istisnalardır. Başka bir deyişle, bu istisnalar kooperatiflerin mal ve hizmet alımları için düzenlenmiş istisnalar olmayıp, kooperatiflerce yapılan teslim ve hizmetler için düzenlenmiş istisnalardır. Öte yandan, KDVK’nın geçici 15 inci maddesinde, bu Kanunun yayımlandığı tarihinden önce inşaat ruhsatı alınmış inşaatlara ilişkin olarak konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işlerinin katma değer vergisinden istisna olduğu hükme bağlanmıştır. Dolayısıyla kooperatiflerin, geçici 15 inci madde hükümleri dışında, KDV mükelleflerinden almış oldukları mal ve hizmetler de genel hükümlere göre KDV’ye tabidir ve KDV’nin kooperatiflerce mal veya hizmet bedeli ile birlikte ödenmesi gerekir.

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNE YAPILAN İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERİNDE KDV UYGULAMASI KDV Kanunu’nun 4369 sayılı Kanun’la eklenen Geçici 15. maddesine göre; tarihinden önce inşaat ruhsatı alınmış inşaatlara ilişkin olarak konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri katma değer vergisinden müstesnadır. Öte yandan, 2002/4480 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri için katma değer vergisi oranı %1 olarak tespit edilmiştir. Dolayısıyla, gerekli şartların sağlanması halinde, konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahhüt işleri, inşaat ruhsatının tarihinden önce alınması halinde KDV’den müstesna tutulacak; inşaat ruhsatının bu tarihten sonra alınmış olması halinde ise % 1’lik indirimli orana tabi olacaktır.

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNE YAPILAN İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERİNDE KDV UYGULAMASI İstisnadan yararlanabilmesi için; Kooperatifin konut yapı kooperatifi statüsünde olması, İşin konut yapı kooperatifine yapılması, Yapılan işin inşaat işi olması ve taahhüde dayanması gerekmektedir. gerekmektedir. Ayrıca inşaat yapı ruhsatının münhasıran konut yapı kooperatifi adına düzenlenmemiş olması halinde yapılan inşaat taahhüt işlerinin istisnadan veya indirimli oranda katma değer vergisinden yararlanmasının mümkün olmadığı belirtilmektedir

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNE YAPILAN İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERİNDE KDV UYGULAMASI Alt yapı işleri (yol, su, kanalizasyon, kuyu açma gibi) duvar örülmesi, sıva, boya, badana yapılması, cam takılması, bilumum doğrama işleri ( demir doğrama işleri dahil), parke döşemesi, mutfak dolap ve tezgahlarının yapılması, çevre düzeni işleri, elektrik tesisatı, sıhhi tesisat, kalorifer, karo ve fayans işleri, kooperatife ait arazi dahilinde kalan ara yolların betonlanması, saha tanzim faaliyetleri, pis su arıtma tesisi, televizyon anteni, merkezi kollektif uydu anten sistemi, güneş enerjili ısıtma sistemi, su basmanı, temel kazma düzeltme, yol açıp çakıl serme, asansör imalat ve montaj işi, malzeme hariç işçilik, spor eğlence tesisleri, otopark, tüm sahanın yeşillendirilmesi, doğalgaz sayaç kabini, enerji nakil hattı, derin kuyu su sondajı, dalgıç kuyu pompası, hidrofor montajı, jeneratör montajı gibi işler inşaat taahhüt işi kapsamındadır. Ayrıca kooperatiflerin piyasadan yapacağı her türlü mal ve hizmet satın alımları KDVK’nın 28 inci maddesinin Bakanlar Kuruluna verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan kararnameye ekli listelerde belirtilen KDV oranına tabi bulunmaktadır. Bu işlerin hepsinin veya birkaçının veya ayrı ayrı her birinin müteahhitler veya taşeronlarca konut yapı kooperatiflerine yapılması, istisna uygulamasına engel değildir. Müteahhitlerin konut yapı kooperatiflerine karşı üstlendikleri inşaat taahhüt işlerinin bir kısmını taşeronlara yaptırmaları halinde, taşeronun müteahhide verdiği hizmet genel oranda KDV’ye tabi olacak; müteahhidin kooperatife yaptığı inşaat taahhüt işi ise inşaat ruhsatının tarihine bağlı olarak vergiden müstesna olacak veya %1’lik indirimli orana tabi olacaktır.

KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNE YAPILAN İNŞAAT TAAHHÜT İŞLERİNDE KDV UYGULAMASI Konut yapı kooperatiflerine yapılan ve inşaat işi niteliğinde olmayan veya taahhüde dayanmayan hizmet ifaları ile her türlü mal teslimleri, istisnadan ya da % 1’lik KDV oranından yararlanamayacaktır. Dolayısıyla bu teslim ve hizmetler genel hükümlere göre katma değer vergisine tabi olacaktır. Buna göre, tek başına hafriyat işi, muhasebecilik, plan-proje çizimi, anayoldaki refüjlerin ağaçlandırılması ve buralarda toprak üstünün bitki ile kapatılması, kooperatife ait arazinin çevresini kafes ve dikenli tel ile kapatma işi, parselasyon, aplikasyon (araziye uygulama) ve benzeri hizmetlerde istisna ya da % 1’lik KDV oranı uygulanmayacaktır. Öte yandan, kooperatiflere yapılan teslimler tamamıyla genel hükümler çerçevesinde katma değer vergisine tabi bulunmaktadır. Buna göre kooperatiflere yapılan demir, çimento, kereste, cam, kırtasiye malzemesi ve benzeri teslimlerde genel hükümler çerçevesinde KDV uygulanacaktır. Kooperatiflerin arsa alımlarında da genel hükümler geçerlidir. Konut yapı kooperatiflerinin emanet usulüyle inşaat işi yaptırmaları halinde, taşeron ve müteahhitler tarafından konut yapı kooperatiflerine yapılan malzeme hariç işçilik hizmetleri istisnadan ya da % 1’lik KDV oranından faydalanacak, bunun dışında inşatta kullanılmak üzere piyasadan satın alınan mal ve hizmetler yukarıda da belirtildiği gibi vergiye tabi tutulacaktır.

KOOPERATİFİLERİN GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ İŞGÜCÜ ALIMLARINDA TEVKİFAT UYGULAMASI Vergi alacağının güvenliğini sağlamak amacıyla, KDV’de vergi sorumluluğu müessesesi ihdas edilmiştir. Kanunda sayılan hallerde, verginin, tahsil dairesine ödenmesinden, mükellefler değil mükelleflere, teslim veya hizmet dolayısıyla vergiyi ödeyen kişi veya kurumlar sorumlu tutulmuşlardır . KDV mükellefi bazı işletmeler mal veya hizmet üretimlerine ilişkin olarak ihtiyaç duydukları işgücünü kendilerine hizmet akdi ile bağlı ücretli statüsünde hizmet erbabı çalıştırarak temin etmek yerine; alt işverenlerden veya bu alanda faaliyette bulunan diğer kurum, kuruluş veya organizasyonlardan satın almaktadırlar. tarihinden geçerli olmak üzere KDV mükelleflerinin alt işverenlerden veya bu konuda faaliyette bulunan diğer işletmelerden temin ettikleri işgücü hizmetine ait katma değer vergisinin % 90’ı tevkifata tabi tutulacak ve bunlar tarafından sorumlu sıfatıyla beyan edilecektir. Sözü edilen düzenleme, eleman temini şeklindeki hizmetleri kapsamaktadır. Eleman temin hizmeti dışındaki hizmet ifaları, tevkifat uygulaması kapsamında değerlendirilmeyecektir. Örneğin S.S. Alkent Konut Yapı Kooperatifi, bünyesinde inşaat işlerinde çalışacak işçi istihdam etmediğinden üyelerine tahsis edilmek üzere yapımına başladığı inşaat işini gerçekleştirebilmek için Teknik İnşaat Limited Şirketinden işgücü temini yoluna gitmiştir. Teknik İnş. Ltd. Şti.’den alınan işgücü temini YTL tutarındadır. Alkent Konut Yapı Kooperatifi , Teknik İnşaat Ltd.Şti.’den temin ettiği işgücü hizmetine ait YTL tutarındaki katma değer vergisini %90 oranında tevkifata tabi tutarak YTL’yi sorumlu sıfatıyla beyan edecektir.

RİSTURNLARIN KDV KARŞISINDAKİ DURUMU KDV’nin konusunu mal teslimleri ve hizmet ifaları oluşturduğu için, gelir-gider farkının bir bölümünün risturn adı altında ortaklara nakit olarak verilmesi durumunda KDV söz konusu olmayacaktır. KDVK’na göre ticari faaliyet çerçevesinde yapılan teslimler KDV’nin konusuna girmektedir. KDVK’nın 2 nci maddesine göre, teslim bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya onun adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesidir. Yani teslimde önemli olan mülkiyet hakkının devridir. Bu nedenle kooperatifler tarafından ortaklarına dağıtılan risturnların ayın olarak gerçekleştirilmesi halinde, işlem KDV’ye tabi olacaktır.

KOOPERATİFLERE SATILMAK ÜZERE TESLİM EDİLEN ÜRÜNLER Bazı durumlarda kooperatifler, ortaklarına ait ürünleri teslim alarak toplu halde pazarlarlar. Burada amaç ürünlerin daha uygun şartlarla satılmasını sağlamaktır. Bu işlemi gerçekleştiren kooperatif, ürünleri sattıktan sonra satış bedellerini ürün sahiplerine aktarır. Kooperatif ortakları tarafından üretilen malların kooperatif tarafından pazarlanması bir çeşit konsinye satıştır. Dolayısıyla KDV, ortaklar tarafından üretilen malların kooperatife teslim anında doğmaz. KDV söz konusu malların kooperatif tarafından satışı sırasında doğar.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN ORTAKLARINA İŞYERİ TESLİMİNDE KDV Daha önce ifade edildiği üzere, konut yapı kooperatiflerinin üyelerine sadece konut teslimleri istisna kapsamında olduğundan, söz konusu kooperatiflerin üyelerine işyeri teslimleri KDV’ye tabi olacaktır. Yapı kooperatiflerinin üyelerine tahsis ettiği ve üyelerce kullanılmaya başlanan işyerinde KDV yönünden vergiyi doğuran olay, tahsis tarihinde meydana gelmektedir. Yapı kooperatiflerinin, inşa ettikleri işyerleri nedeniyle üyelerinden aldıkları aidatlar bir teslim veya hizmetin karşılığını oluşturmadığından ve avans niteliğinde olduğundan KDV’ye tabi olmayacaktır.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN ARSA ALIMLARININ KDV’YE TABİ OLUP OLMADIĞI Konut yapı kooperatiflerine yapılan inşaat taahüt işleri istisna olduğundan , bu kooperatiflerin bunun dışında kalan mal ve hizmet alımları ise KDV'ye tabidir. Yapı kooperatiflerinin arsa alımlarının KDV’ne tabi olup olmaması, arsa sahibinin gerçek usulde KDV mükellefi olup olmamasına göre belirlenecektir. YAPI KOOPERATİFLERİNİN İHTİYAÇ FAZLASI ARSALARI ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE SATMALARI Daha önce de belirtildiği gibi, genel olarak kooperatiflerin yapmış oldukları teslim ve hizmetler, KDVK’nın 1 inci maddesi uyarınca KDV’ye tabidir. Dolayısıyla yapı kooperatiflerinin arsa satışlarının KDV’ye tabi tutulması gerekir. Ancak, organize sanayi bölgeleri ile küçük sanayi sitelerinin kurulması amacıyla oluşturulan kooperatiflerin arsa teslimleri KDV’den müstesnadır. (KDVK md. 17/4-k) YAPI KOOPERATİFLERİNİN SAHİBİ BULUNDUĞU GAYRIMENKULLERİ KİRALAMASI HALİNDE VERGİLEME Yapı kooperatiflerinin aktife kayıtlı gayrımenkullerinin kiralanması işlemi KDVK’nın 1/1 inci maddesine göre KDV’ye tabi bulunmaktadır. Bu nedenle kira bedeli üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN ARSALARINI KAT KARŞILIĞI MÜTEAHHİDE VERMESİ HALİNDE VERGİLEME Yapı kooperatifleri ortakları için yapmakta oldukları konut ya da işyerlerinin inşaatını, ihtiyaç fazlası arsalarını müteahhide devretmek veya kat karşılığı vermek suretiyle bedelsiz yahut daha düşük bir bedelle gerçekleştirebilmektedirler. KDVK’nın 4’üncü maddesinde bir hizmetin karşılığının bir mal teslimi veya diğer bir hizmet olması halinde bunların her birinin ayrı işlem olduğu ve bunların hizmet veya teslim hükümlerine göre ayrı vergilendirileceği hükmüne bağlandığından, kooperatifçe arsanın müteahhite teslimi ve müteaahit tarafından kooperatife yapılan inşaat taahhüt işi KDV’ne tabidir. (Geç m. 15 hariç)

KDV’NİN MATRAHI Kooperatiflerin yapmış oldukları teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, KDV Kanunu’nun 20. maddesine göre, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedeldir. Bedel deyimi, anılan maddede, malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamı, şeklinde tarif edilmiştir.

KDV’NİN ORANI Daha önce de belirtildiği gibi, konut yapı kooperatiflerinin üyelerine konut teslimleri KDV’den istisnadır. (KDVK md. 17/4-k) Ancak bu kooperatiflerin üyeleri olmayan kişilere konut satmaları halinde yapılan işlem KDV’ye tabidir. Net alanı 150 m2’ye kadar olan konutların teslimleri, yukarıda belirtilen Bakanlar Kurulu Kararının (1) sayılı listesinde yer almaktadır. Dolayısıyla, konut yapı kooperatiflerinin üyeleri dışındaki kişilere 150 m2’ye kadar olan konutların tesliminde %1, 150 m2’yi aşan konutların tesliminde ise %18 KDV uygulamaları gerekmektedir. Konut teslimlerinde % 1 KDV oranı uygulanmasında ana şart, satışı yapılan gayrimenkulün konut niteliğinde olmasıdır. Bir gayrimenkulün konut olup olmadığının belirlenebilmesi için, fiili kullanım şekline bakılacaktır. Konut niteliğinde olmayan yerlere 150 metrekarenin altında olsa dahi % 1 değil, % 18 oranı uygulanacaktır.

VERGİNİN TARHI VE ÖDENMESİ Kooperatiflerin, KDV beyannameleri, işyerlerinin bulunduğu yer vergi dairesine vergilendirme dönemini takip eden ayın 20 nci günü akşamına kadar verilecek, vergileri de bu vergi daireleri tarafından tarh edilecektir. (KDVK md. 41) Ancak kooperatiflerin ayrı vergi daireleri faaliyet bölgelerinde, birden fazla şubelerinin bulunması halinde, kurumlar vergisi bakımından bağlı oldukları vergi dairesine, KDV beyannameleri de verilecek ve tarhiyatlar, bu vergi dairelerince yapılacaktır. Kooperatif teşekküller, KDV Kanunu’nun, 44 üncü maddesine göre tarhiyatın muhatabıdırlar. Tarhiyat, KDV beyannamesinin verildiği günde, beyanname postayla gönderilmişse, vergi dairesine ulaştığı tarihi takip eden 7 gün içinde yapılır. Beyan edilen KDV’nin son ödeme günü ise ayın 26 ncı günüdür.

KOOPERATİFLERİN DİĞER VERGİLER KARŞISINDAKİ DURUMU
İRFAN VURAL GELİRLER KONTROLÖRÜ

DAMGA VERGİSİ Damga vergisi, kişi ve kurumların kendi aralarında ya da Devletle yaptıkları hukuki işlemlerde düzenledikleri belgeler ya da kağıtlar üzerinden ödedikleri mali yükümlülüklerdir. Verginin konusunu Kanuna ekli (1) sayılı tabloda yazılı kağıtların oluşturduğu belirtilmiştir. (Örneğin, taahütnamaler, sözleşmeler, temliknamaler, fesihnameler v.s) Kooperatifleri ilgilendiren kağıtlar, temsile yetkili kılınmış kişilerce imzalanmakta ve kooperatif hükmi şahsiyeti damga vergisi mükellefi olmaktadır. Kooperatifler faaliyetleri ile ilgili olarak, kanuna ekli listede yer alan kağıtları düzenlemeleri ve yetkili organlarınca imza etmeleri halinde damga vergisi mükellefiyetleri söz konusu olacaktır.

KOOPERATİFLERE ÖZGÜ DAMGA VERGİSİ İSTİSNALARI 1- Türkiye Cumhuriyeti Ziraat Bankasınca çiftçiye, Tarım Kredi ve Satış Kooperatifleri ile birliklerine açılacak kredilerle bunlara ait gayrimenkul ipotek ve menkul rehin muameleleri ve muhtaç çiftçiye yapılacak dağıtmalarla ilgili her türlü kağıtlar. 2- Tarım Satış Kooperatifleri ve Birlikleri ve Tarım Kredi Kooperatiflerinin her türlü muamelelerinde düzenlenen ve damga vergisi bunlar tarafından ödenmesi gereken kağıtlar.

KOOPERATİFLER KANUNU’NDA YER ALAN DAMGA VERGİSİ İSTİSNASI Kooperatifler, kuruluş işlemlerine girişilmesiyle birlikte damga vergisi mevzuatıyla da karşı karşıya gelmektedirler. Kooperatiflerin damga vergisi mükellefiyeti ile ilgili olarak, Damga Vergisi Kanunu’nda yer alan istisnaların yanı sıra, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda da bazı istisna ve muafiyet hükümlerine yer verilmiştir. Buna göre; Kooperatifler ve üst kuruluşlar, her nevi defterlerinin ve ana sözleşmelerinin tasdiki ile açılış tasdiklerinde sahifelerinin mühürlenmesinden dolayı damga vergisinden muaftırlar. (KK md. 93/1-b).

DAMGA VERGİSİNDE VERGİLENDİRME ÖLÇÜSÜ VE ORAN Damga vergisinde iki türlü vergileme ölçüsü mevcuttur. ( Maktu Vergileme- Nispi Vergileme) Nisbi vergilemede, vergiye tabi kağıdın üzerinde yazılı, belli para dikkate alınarak, Damga Vergisi Kanunu’na ekli (1) Sayılı Tablo’da, bu kağıdın hizasındaki oran uygulanmak suretiyle , damga vergisi hesaplanır. Maktu vergilemede , kağıdın mahiyetine bakılır ve söz konusu (1) Sayılı Tablo’da, bu kağıdın hizasında yer alan rakam, damga vergisi olarak dikkate alınır. DAMGA VERGİSİNİN ÖDENMESİ Damga vergisinin ödeme şekilleri, DVK’nın 15 inci maddesinde düzenlenmiştir. Anılan maddede; Makbuz karşılığı ödeme, İstihkakdan kesinti suretiyle ödeme, Basılı damga konularak ödeme, şekilleri yer almıştır.

BİNA VERGİSİ VE KOOPERATİFLER 1319 sayılı EVK'ya göre, Türkiye sınırları içinde bulunan binalar bu Kanun hükümlerine göre bina vergisine tabidir Kooperatifler de, yukarıda belirtildiği şekilde Türkiye’de bulunan bir binanın maliki veya intifa hakkı sahibi olmaları halinde emlak vergisinin mükellefi olacaklardır. YARARLANILAN MUAFİYET VE İSTİSNALAR Emlak vergisi mükelleflerinin yararlandıkları muaflıklar, EVK’da, daimi muaflıklar ve geçici muaflıklar başlıklarıyla tasnifli bir şekilde yer almaktadır. Öte yandan, gerek Kooperatifler Kanunu’nda gerekse TSKBHK'da yer alan istisna ve muafiyet hükümlerinin emlak vergisi yönünden uygulanması mümkün değildir. Zira, EVK’nın 41/4 üncü maddesinde, özel kanunların bina ve arazi vergilerine ilişkin muaflık ve istisna hükümlerinin tarihinden itibaren yürürlükten kaldırıldığı belirtilmiş, aynı maddenin 22 nci maddesinde de bina ve arazi vergileriyle ilgili muaflık ve istisna hükümlerinin bu Kanuna eklenmek veya bu Kanunda değişiklik yapılmak suretiyle düzenleneceği, hükme bağlanmıştır.

BİNA VERGİSİ / DAİMİ MUAFLIKLAR Tarım kredi, tarım satış kooperatifleri, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’na uygun olarak teşekkül eden kooperatifler, bu kooperatiflerin kurdukları kooperatif birlikleri, kooperatif merkez birlikleri, Türkiye Milli Kooperatifler Birliği ve Türk Kooperatifçilik Kurumu sahip oldukları kendi hizmet binaları ile ilgili olarak emlak vergisinden muaftırlar. (EVK md. 4/p)

BİNA VERGİSİNİN MATRAHI VE NİSPETİ Bina vergisinin matrahı binanın, bu Kanun hükümlerine göre tespit edilecek vergi değeridir. Sabit üretim tesisatına ait değerler vergi matrahına dahil değildir. (EVK md. 7) Bina vergisinin oranı, meskenlerde binde bir, diğer binalarda ise binde ikidir. Bu oranlar 5216 sayılı Kanunun uygulandığı büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde % 100 artırımlı uygulanır. (EVK md. 8)

ARAZİ VERGİSİ VE KOOPERATİFLER Arazi vergisi ile ilgili düzenlemeler EVK'nın ikinci kısmında yer almaktadır. Kanunun 12 nci maddesine göre; Türkiye sınırları içinde bulunan arazi ve arsalar bu Kanun hükümlerine göre arazi vergisine tabidir. Kooperatifler de, yukarıda belirtildiği şekilde Türkiye’de bulunan bir arazi veya arsanın maliki veya intifa hakkı sahibi olmaları halinde arazi vergisinin mükellefi olacaklardır.

ARAZİ VERGİSİNDE KOOPERATİFLERİN YARARLANDIĞI MUAFLIKLAR EVK'nın 14 ve 15 inci maddelerinde, arazi vergisi ile ilgili olarak daimi ve geçici muaflıklara yer verilmiştir. Kanunda, arazi vergisi mükellefiyeti ile ilgili olarak kooperatiflere özgü daimi muafiyet bulunmamaktadır. Belediye ve mücavir olan dışında bulunan araziler arazi vergisinden muaftır. (EVK md. 14/g) Bu muafiyet daimi muafiyet niteliğinde olup, bunun dışında kooperatiflerin yararlanabilecekleri daimi muafiyet hükmü yoktur. Ancak, 15 inci maddede yer alan geçici muaflıklardan diğer arazi vergisi mükellefleri gibi kooperatifler de yararlanabilmektedir.

ARAZİ VERGİSİNDE MATRAH VE NİSPET Arazi vergisinin matrahı; arazinin EVK’ya göre tespit olunan vergi değeridir (EVK md.17). Arazi vergisinin oranı binde bir, arsalarda ise binde üçtür. Bu oranlar, 5216 sayılı Kanunun uygulandığı büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde % 100 artırımlı uygulanır. (EVK md. 18)

KOOPERATİFLERİN HARÇLARLA İLGİLİ MÜKELLEFİYETİ Kooperatifler de, faaliyetlerini ifa sırasında çeşitli kamu hizmetlerinden yararlanmakta, dolayısıyla çeşitli harçların mükellefi olabilmektedirler. 492 sayılı HK’da her bir harç türü itibariyle ayrı ayrı belirlenmiş olan genel nitelikli muafiyet ve istisnalardan diğer kişi ve kurumlar olduğu gibi kooperatifler de yararlanabilmektedirler. Bunun yanı sıra Kooperatifler Kanunu, TSKBHK ve TKKBK’da kooperatiflere özgü bazı muafiyet ve istisna hükümlerine yer verilmiştir.

KOOPERATİFLER KANUNU’NDA YER ALAN HARÇ MUAFLIĞI Kooperatifler Kanunu’na göre; kooperatifler aşağıda belirtilen işlemler nedeniyle her nevi harçtan muaftırlar. Her nevi defterlerin ve ana sözleşmelerin tasdiki ve açılış tasdiklerinde sayfalarının mühürlenmesi, (KK md. 93/1-b) Kooperatiflerin bu muaflıktan yararlanabilmeleri için üst kuruluşla üye olmaları şartı yoktur. (KK md. 93/4) Ortakların temlik edecekleri gayrimenkuller her türlü vergi ve harcından, (KK md. 93/1-d) Muaflıktan yararlanılabilmesi için üst kuruluşa üye olunması zorunluluğu vardır. Kooperatif ortaklarının, Kanun’un 13 üncü maddesine göre, ortaklıktan çıkmak için noter aracılığı ile verecekleri bildiri Damga Vergisine, diğer harç ve resimlere tabi değildir. (KK md. 93/1-e) Muaflıktan yararlanılabilmesi için üst kuruluşa üye olunması zorunluluğu vardır.

YAPI KOOPERATİFLERİNİN ORTAKLARINA DAĞITACAĞI GAYRİMENKULLERE İLİŞKİN İNDİRİMİLİ TAPU HARCI ORANI Yapı kooperatiflerinin ortaklarına dağıtacağı gayrimenkullerin ortaklar adına tescilinde kayıtlı değer üzerinden alınacak tapu harcının oranı, Harçlar Kanunu’na ekli (4) sayılı tarifenin 15 inci sırasına göre Binde 1,8 dir. Bu oranın geçerli olabilmesi için, kooperatifin yapı kooperatifi olması ve teslimin kooperatif ortaklarına yapılmış olması gerekir. Ortak olmayan kişilere gayrimenkul devrinde ise tapu harcının oranı, aynı tarifenin 20 nci sırasına göre, devreden ve devralan için ayrı ayrı olmak üzere binde 15 tir

TEŞEKKÜR EDERİZ

KOOPERATİFLERDE VERGİLENDİRME

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "KOOPERATİFLERDE VERGİLENDİRME"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim

Giriş

Sosyal ağ üzerinden giriş yapmak:

KOOPERATİFLERDE VERGİLENDİRME

Benzer bir sunumlar

... konulu sunumlar: "KOOPERATİFLERDE VERGİLENDİRME"— Sunum transkripti:

Benzer bir sunumlar

Proje hakkında

Geri bildirim