Kimyasal Risk Etmenleri

... konulu sunumlar: "Kimyasal Risk Etmenleri"— Sunum transkripti:

1 Kimyasal Risk Etmenleri

2 Kimyasal Risk Etmenleri
Amaç: İşyerindeki sağlığa zararlı kimyasal risk etmenleri hakkında bilgi vermek Hedefler: İşyerlerinde çalışanların sağlığını olumsuz etkileyen kimyasal etmenler, Kimyasal etmenlerin ortam ve kişiye yönelik ölçüm metotları, Ulusal ve uluslar arası standartlarda müsaade edilen değerler, Dünya’da ve Türkiye’de kimyasal risk etmenlerine maruziyetin yüksek olduğu işkolları, Kimyasal risk etmenlerinin işyerinde kontrolü ve iş güvenliği uzmanına düşen görevler hakkında bilgi sahibi olmak. Content Layouts Konular: Malzeme Güvenlik Bilgi Formları Kimyasalların üretimi, taşınması, depolanması ve kontrolü Kimyasalların üretiminde süreç kontrolü ve algılama donanımları Kimyasalların isimlendirilmesi, etiketlendirilmesi ve sınıflandırılması Kanserojen, mutajen ve toksik maddeler Parlayıcı, Patlayıcı,tehlikeli ve zararlı kimyasal maddeler Patlamadan korunma dokümanı ve patlayıcı ortamlarda kullanılacak makine ve teçhizat Asbest ve diğer liftli kimyasal maddeler İlgili Mevzuat

3 TANIMLAR Tehlikeli kimyasal madde :
a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler, b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler, c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir.

4 TANIMLAR Patlayıcı madde : Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki maddelerdir.

5 EINECS : Kimyasal maddelerin Avrupa Envanteri. CAS : Kimyasal maddelerin servis kayıt numarası. mg/m 3 : 20 0 C sıcaklıkta ve 101,3 Kpa. (760 mm civa basıncı) basınçtaki 1 m 3 havada bulunan maddenin miligram cinsinden miktarı

6 ppm : 1 m 3 havada bulunan maddenin mililitre cinsinden miktarı ( ml/ m 3 ) STEL : Bir çalışma gününün herhangi bir anında aşılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı ortalama maruziyet sınırı. Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4 defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ardı ardına gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60 dakika olmalıdır.

7  MAK değer: Çeşitli kimyasal maddelerin kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada günde sekiz saat çalışacak olanların sağlıklarını bozmayacak olan azami miktarı. TWA : Günde 8, haftada 40 saat çalışma süresince uzun süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde çalışanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonu.

8 Oksitleyici madde : Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir. Toksik madde : Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

9 Zararlı madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir. Alevlenir madde : Parlama noktası 21 0C C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.

10 Tahriş edici madde : Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak sınıflandırılmayan maddelerdir. Aşındırıcı madde : Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen maddelerdir.

11 Çok kolay alevlenir madde :
0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir. LD 50(Öldürücü Doz) Deney hayvanlarına belirli koşullarda ve doğrudan uygulanan toksik maddenin ,bu hayvan popülasyonunun %50’sini öldüren doz olarak tanımlanır.

12 Alerjik madde : Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir. Risk : Kimyasal maddenin zarar verme potansiyelinin çalışma ve/veya maruziyet koşullarında ortaya çıkması olasılığıdır.

13 Üreme için toksik madde :
Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

14 Mutajen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir. LC 50 (Öldürücü Konsantrasyon) Belirli bir süre içinde,çevrede bulunan kimyasal maddeye maruz kalan deney hayvanlarının % 50’sini öldüren madde derişimi olarak tanımlanır.

15 Çevre için tehlikeli madde :
Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir. Tehlike : Bir kimyasal maddenin yapısal özelliği nedeni ile zarar verme potansiyelidir.

16 Mesleki maruziyet sınır değeri :
Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırıdır. İmmunotoksik Etki : Kimyasal bileşiğin bağışıklık sistemi üzerinde oluşturduğu etkidir

17 Solunum bölgesi : Merkezi, kişinin kulaklarını birleştiren çizginin orta noktası olan 30 cm yarıçaplı kürenin, başın ön kısmında kalan yarısıdır. Kanserojen madde : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.

18 Biyolojik sınır değeri :
Kimyasal maddenin, metabolitinin veya etkilenmeyi belirleyecek bir maddenin uygun biyolojik ortamdaki konsantrasyonunun üst sınırıdır. Sağlık gözetimi : Çalışanların belirli bir kimyasal maddeye maruziyetleri ile ilgili olarak sağlık durumlarının belirlenmesi amacıyla yapılan değerlendirmelerdir.

19 Çok toksik madde : Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.

20 Kimyasal Madde; Doğal halde bulunan,üretilen,herhangi bir işlem sırasında veya atık olarak ortaya çıkan, kazara oluşan, ürünün kalitesini artırmak için katkı maddesi olarak eklenen, işlem sırasında ortaya çıkan her türlü safsızlıkları içeren her türlü element, bileşik veya karışımlardır. Müstahzar: En az iki veya daha çok maddeden oluşan karışım veya çözeltilerini,

21 Kolay alevlenir madde :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak alevlenen, b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki, c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki, d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.

22 Kimyasalların İsimlendirilmesi
Örneğin; Benzen benzol, Benzin gazolin, Etil alkol etanol Hidrojen bromür bromik asit, Hidrojen klorür hidroklorik asit, tuz ruhu Nitrik asit kezzap, Kerosen gazyağı,

23 Kimyasalların İsimlendirilmesi
Nitrojen Azot Doğalgaz Metan Sodyum hidroksit Kostik soda, Vinyl klorür Klorethen,klor etilen, Aseton Dimetil keton Fosgen Karbonil di klorür Asetilen Eten

24 Kimyasalların Sınıflandırılması
Tehlikeli kimyasallar; Sağlığa, güvenliğe ve çevreye akut veya kronik zarar veya hasar verebilen kimyasallar olarak tanımlanabilir Bu zararlar da üç ana başlık altında toplanabilir:

25 Kimyasalların Sınıflandırılması
A) Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olan; B) Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyan; C) Çevreye zarar veren;

26 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
AVRUPA BİRLİĞİ KOMİSYON KARARLARINA GÖRE TEHLİKELİ MADDELERİN VE MÜSTAHZARLARIN SINIFLANDIRILMASI, ETİKETLENMESİ VE AMBALAJLANMASI HAKKINDA YÖNETMELİK

27 Patlayıcı Aşındırıcı Oksitleyici Tahriş edici Çok kolay alevlenir
Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması Patlayıcı Oksitleyici Çok kolay alevlenir Kolay alevlenir Alevlenir Çok toksik Toksik Zararlı Aşındırıcı Tahriş edici Hassaslaştırıcı Kanserojen Mutajen Üremeye toksik Çevre için tehlikeli Tehlikeli maddeler ve müstahzarlar, yapılarından kaynaklanan özelliklerine dayalı olarak, 5 inci maddede belirtilen kategorilere göre sınıflandırılırlar. 15 tane tehlike kategorisi bulunmaktadır. Bunlar: ….

28 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
Avrupa Birliği sınıflandırmasında: Sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri bu sınıflandırmadan ayrı sınıflandırmalar içinde yer almaktadır. Ayrıca bu sınıflandırmaya tıbbi ve hayvansal ilaç, kozmetik, patlayıcı (mühimmat) pestisit, kimyasal atık, insan ve hayvan gıdası da dahil değildir. Bu ürünlerin ayrı sınıflandırılma ve etiketleme kuralları bulunmaktadır.

29 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 1990 yılında kabul ettiği “Kimyasalların Kullanımında Güvenlik Hakkında 170 no’lu Sözleşme” ve “177 no’lu Tavsiye Kararı” ile kimyasalların üretimi, kullanımı, depolanması, taşınması kimyasal atıkların yok edilmesi ve işlenmesi, içerisinde kimyasal bulunan kapların bakım ve onarımında alınacak önlemleri sıralamıştır.

30 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
170 no’lu Sözleşme kimyasalların sınıflandırılmasında, kimyasalların özelliklerinin ve sebep olabilecekleri fiziksel ve sağlık zararlarının esas alınmasını, taşıma esnasında da Birleşmiş Milletler Teşkilatının Tehlikeli Maddelerin Taşınması ile ilgili Tavsiye Kararına (UNRTDG) uyulmasını öngörmektedir.

31 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
177 Sayılı Tavsiye Kararı: Bu tavsiye kararında kimyasalların; Vücudun herhangi bir kısmında meydana getirecekleri akut ve kronik sağlık sorununa neden olabilecek toksik özellikleri Parlama, patlama, oksitleme, tehlikeli reaksiyon verme gibi özelliklerin de içerecek şekilde fiziksel ve kimyasal karakteristikleri,

32 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
177 Sayılı Tavsiye Kararı: Aşındırıcı ve tahriş edici özellikleri, Alerjik ve hassasiyet oluşturma özellikleri Kansorejen etkileri, Teratojenik ve mutajenik etkileri Üreme sistemine etkileri gibi özellikleri göz önünde bulundurularak sınıflandırılması önerilmektedir

33 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO)’nun sınıflandırmasında; Parlayıcı Patlayıcı Oksitleyici Reaktif Zehirli Tahriş edici Aşındırıcı Hassasiyet oluşturucu

34 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
Kanserojen olan Üremeyi etkileyen Mutajenik etkileri olan kimyasallar yer almaktadır. Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve diğerleri için bir düzenleme yoktur.

35 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
Taşıma ile ilgili sınıflandırma da yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu sınıflandırmada zararlı yüklerin taşınması, ambalajı ve etiketlenmesi ile ilgili düzenlemeler yer almaktadır. Bununla ilgili olarak BM tavsiye kararı, IMO tarafından geliştirilen zararlı kimyasalların gemilerde nakli ile ilgili sınıflandırması bulunmaktadır.

36 Tehlikeli Kimyasalların Sınıflandırılması
Ulusal düzenlemelerin pek çoğu da söz konusu uluslararası düzenlemelerle uyumlu olarak yapılmaktadırlar BM tarafından hazırlanan tavsiye kararı; UNRTDG (The United Nations Committee for The Transport of Dangerous Goods) kimyasalları 9 sınıfa ayırmaktadır.

37 1. Patlayıcı Maddeler 2.1 Parlayıcı Gazlar 2.2 Zehirli Gazlar 2.3 Yanıcı olmayan Gazlar 3. Parlayıcı Sıvı Maddeler

38 4.1 Parlayıcı Katı Maddeler
4.2 Kendiliğinden parlayıcı maddeler 4.3 Su ile temas ettiğinde parlayıcı gazlar oluşturan maddeler

39 5. Oksitleyici maddeler ve
organik peroksitler 6.1 Zehirli Maddeler 6.2 Bulaşıcı maddeler

40 7. Radyoaktif maddeler 8. Aşındırıcı maddeler 9. Farklı tehlikeleri olan maddeler

41 ETİKETLEME Maddenin ismi ve miktarı EC No R cümlecikleri R 23/24/25
Difenilamin 100 kg ABC Kimya Sanayi A.Ş., söğütözü cad...Tel: Toksik T EC No: - Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir - Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven kullanın Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi gösterin) N Çevre için tehlikeli Etikette olması gereken bilgiler nelerdir? -madde/müstahzarın ismi ve miktarı (müstahzarların isimlendirilmesinin ayrıntıları yönetmelikte verilmektedir) -EC numarası -tehlike sembolleri -R cümlecikleri -S cümlecikleri -firmanın adı ve iletişim bilgileri. Tehlike sembolleri S cümlecikleri (1/2) 36/37-45 Firmanın adı, adresi, tel,.....

42 CLP Tüzüğü gereğince, piyasaya arz edilen tehlikeli kimyasalların
Sınıflandırılması, ambalajlanması ve etiketlenmesi gerekmektedir.

43 MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI

44 Tehlikeli Madde / Müstahzar
Fiziko-kimyasal özellikler ; Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, İnsan Sağlığı üzerine etkiler; Çok toksik, toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojen, mutajen, üreme için toksik , Çevre için tehlikeli özellikler; Su ortamında tehlikeli - Karasal ortamda tehlikeli En az birine sahip madde / müstahzar.

45 Güvenlik Bilgi Formu ( GBF )
Tehlikeli madde / müstahzarların ( Tehlikeli kimyasallar ); Risklerini Güvenli taşınım ve kullanımını Kaza halinde alınması gerekli önlemleri içeren belge.

46 Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz 1993 )
Yasal Düzenleme İlk düzenleme ; Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği ( 11 Temmuz 1993 ) Güvenlik Bilgi Formlarının Düzenlenmesine ilişkin Usül ve Esaslar Tebliği ( 11 Mart 2002 ) GBF larının hazırlanması ve dağıtılması için usül esaslar 11 Mart 2003 yılından itibaren uygulanmaktadır.

47 Yasal Düzenleme İkinci düzenleme ; Tehlikeli Maddeler Ve Müstahzarlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanması Ve Dağıtılması Hakkında Yönetmelik ( 26 Aralık 2008 ; RG , 5. mükerrer ) 26 Aralık 2009 itibari ile yürürlüğe girdi. TKY ve GBF Tebliği yürürlükten kalktı.

48 GBF hazırlanacak kimyasallar
Tehlikeli olarak sınıflandırılmış , ‘’Tehlikeli Maddelerin ve Müstahzarların Sınıflandırılması, Ambalajlanması ve Etiketlenmesi Hakkında Yönetmelik ‘’ ( 26 Aralık 2008 ; RG , 5. mükerrer ) piyasaya arz edilmesi hedeflenen / arz edilen madde / müstahzarlar ; - sanayi kimyasalı - bitki koruma ürünü - biyosidal

49 Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ;
GBF hazırlanması Hazırlanmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici ( kendi ürünleri ) - İthalatçı ( ithal ettiği ürünler ) Hazırlayacaklar ; Güvenlik bilgi formlarının hazırlanmasına ilişkin personel belgelendirmesi konusunda akredite olmuş kuruluş tarafından belgelendirilmiş kişiler. Güncellenmesi ; Teknik gelişmelere bağlı olarak

50 GBF hazırlanması GBF de yer alacak bilgiler ; İki bölüm halinde ,
örnek formatı yönetmeliğin Ek-1’inde GBF ,1.Bölüm ; - hangi mevzuata göre hazırlandığı, - madde/müstahzarın adı, - hazırlanma tarihi, - güncellenmişse tarihi ve kaçıncı düzenleme olduğu, - sayfa ve form numarası

51 GBF hazırlanması GBF , 2.Bölüm ( 16 Başlık halinde , Rehberi Yönetmelik Ek-2 ) ; 1 ) Madde / Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı, 2 ) Bileşimi / İçindekiler Hakkında Bilgi, 3 ) Tehlikelerin Tanıtımı, 4 ) İlk Yardım Önlemleri, 5 ) Yangınla Mücadele Önlemleri, 6 ) Kaza Sonucu Yayılma Önlemleri, 7 ) Elleçleme ve Depolama,

52 8 ) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma
GBF hazırlanması 8 ) Maruziyet Kontrolleri / Kişisel Korunma 9 ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler, 10 ) Kararlılık ve Tepkime, 11 ) Toksikoloji Bilgisi, 12 ) Ekoloji Bilgisi, 13 ) Bertaraf Etme Bilgileri, 14 ) Taşımacılık Bilgisi, 15 ) Mevzuat Bilgisi, 16 ) Diğer Bilgiler. GBF ‘nin dili ; Türkçe

53 - Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı Dağıtım şekli ;
GBF Dağıtılması Dağıtılmasından sorumlular ( piyasaya arz edenler ) ; - Üretici , İthalatçı , Dağıtıcı Dağıtım şekli ; - Elektronik ortamda / Yazılı metin olarak, - Ücretsiz. Dağıtım zamanı ; - İlk teslimatta ( en geç ), - Güncellemede ; güncelleme tarihi dikkate alınarak , 12 ay öncesine kadar tehlikeli kimyasalın verildiği kullanıcıya , en geç 3 ay içinde.

54 Kullanıcı tarafından GBF istenecek kimyasallar
Kimyasalın etiket bilgilerinde ; - Tehlikeli özellik belirtilmişse ( işaret ve sembol ), - Risk cümlecikleri, güvenlik tavsiyeleri varsa

55 KİMYASAL RİSKLER

56 Kimyasal Riskler Akciğerlerde alerjik reaksiyonlar bakteri ve mantara solunum yolu ile temasla da oluşabilir. Örneğin çiftçi akciğeri denilen hastalık, kuru saman veya şeker kamışına temastan dolayı gelişen bir olaydır. Ayrıca pek çok kimyasalın solunabilir parçacıkları, solunduğu zaman akciğerlerde birikir ve pnömokonyoz denilen hastalıklara sebep olur.

57 Kimyasal Riskler Merkezi Sinir Sistemi: Merkezi sinir sistemi organik çözücülerin tehlikeli etkilerine duyarlıdır. Bu çözücülerin pek çoğu birçok etkisinin yanında narkotik etkiye sebep olur, örneğin toluen, triklor etilen bağımlılık yapabilir, hekzan merkezi sinir sistemi felçlerine neden olabilir. Ayrıca kurşun, civa, mangan gibi ağır metallerde sinir sistemine etki eder.

58 Kimyasal Riskler Kan Dolaşım Sistemi: Çözücülerin zıt etkilerine hedeftir. Bilindiği gibi kan hücreleri kemik iliğinde oluşur. Benzen kemik iliğine etki ederek lenfosit hücrelerde mutasyona neden olur.

59 Kimyasal Riskler Kurşun (Pb) ve bileşikleri de kan problemlerine neden olan kimyasallara klasik bir örnektir. Kurşun (Pb) eğer kana geçerse, eritrositlerde bulunan enzim aktivitelerini inhibe ederek kronik kurşun Pb zehirlenmesine neden olur.

60 Kimyasal Riskler Karaciğer: Karaciğer kandaki istenmeyen maddeleri parçalayan ve arıtma görevi gören bir organdır. Karaciğer bozukluklarının belirtileri ancak çok ciddi hastalıklarda ortaya çıkar. Aflatoxin gibi doğal kaynaklı kimyasallar ile karbontetraklorür (CCl4), kloroform, vinilklorür vb. çözücüler, karbon sülfür, poliklorlubifeniller karaciğer için çok büyük tehlike oluşturan belli başlı kimyasallardır.

61 Kimyasal Riskler Böbrek: Karbontetraklorür (CCl4) böbreklerin fonksiyonunu bozan ve tahriş eden en zararlı kimyasallardan biridir. Ayrıca böbreğe zarar veren maddelerin başında Civa (Hg), kadmiyum (Cd), Krom (Cr), Demir (Fe), Altın (Au) gibi ağır metaller gelmektedir.

62 Kimyasal Riskler Bir kimyasalın zehir etkisi gösterebilmesi kendisinin veya metabolitinin “yeterli miktarda” etki yerine ulaşması ve belirli süre burada bulunmasına bağlıdır. Ayrıca toksik etki şiddeti yani toksisitesi bu etki yerindeki miktarı ve kalma süresi; absorbsiyon, dağılım, biyotransformasyon ve atılım hızlarına bağlıdır.

63 Kimyasal Riskler D-KİMYASAL ETKİLEŞİMLERİ Aynı anda organizmaya giren iki kimyasal birbirinin fizyolojik etkisini 3 şekilde etkileyebilir. Bağımsız etki Sinerjik etki Antagonizma

64 Kimyasal Riskler Bağımsız etki Her iki madde birbirinden tamamen ayrı bağımsız fizyolojik etkide bulunabilir. Sinerjik etki Aynı organda aynı yönde ve aynı şekilde etki ediyorlarsa “Sinerjik etki” ortaya çıkar. Sinerjik etki Additif etki veya potansiyalizasyon şeklinde görülür.

65 Kimyasal Riskler Additif etki: Organizmaya giren ve aynı yönde etki gösteren 2 kimyasalın toplam etkisi bunların bir birlerinden ayrı iken gösterdikleri toksikolojik etkinin toplamına eşittir. (1+1=2). Örnek: Organafosforlu insektisitler dialipos, naled ve paration gibi maddeler temas edildiğinde görülen toplam etki her bir kimyasala tek tek maruz kalındığında görülen etkinin toplamıdır.

66 Kimyasal Riskler Potansiyalizasyon: Bir kimyasal, diğerinin etkisini arttırır. Böylece birinci madde potansiyatör olarak etki eder ve toplam etkide her iki kimyasalın kendi etkilerinin toplamından fazladır (1+1=4). Asbeste maruziyetle birlikte sigara içiminde görülen akciğer kanseri asbeste maruziyet sonrası içenlerde içmeyenlere göre 40 defa fazladır.

67 Kimyasal Riskler Antagonizma Bir kimyasalın etkisi başka bir kimyasal tarafından ortadan kaldırılabilir (1+1=0). Yani iki maddeden biri diğerine zıt etki edebilir. Bu etkiden zehirlenmelerde antidotunu bulmak için yararlanılır. Potansiyalizasyon Bir kimyasalın diğerinin etkisini artırması

68 PATLAYICI ORTAMLARIN TEHLİKELERİNDEN ÇALIŞANLARIN KORUNMASI
HAKKINDA YÖNETMELİK

69 PATLAYICI ORTAM Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik koşullar altında hava ile oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışımdır.

70 Kapsam Madde 2 — Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren ve patlayıcı ortam oluşması ihtimali bulunan işyerlerini kapsar. Ayrıca. Patlayıcı ortam oluşabilecek yerlerde kullanılacak her türlü taşıma aracı bu Yönetmelik kapsamındadır.

71 Kapsam Dışı a) Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması, b) Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması, c) Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi, d) Sondaj yöntemiyle maden çıkarma işleri ile yeraltı ve yerüstü maden çıkarma işleri, e) Uluslararası antlaşmaların kapsamında bulunan kara, hava ve su yolu taşıma araçlarının kullanılması, bu Yönetmelik kapsamı dışındadır.

72 PATLAMA LİMİTLERİ z

73 PATLAMA LİMİTLERİ MADDE PATLAMA LİMİTİ METAN % 4 - 15 SİKLOHEKZAN
BELGE SİKLOHEKZAN % 1,3 – 9,4 PROPAN %2,4 - 9,5 ASETİLEN % 2,5 - 80 % 1,7 – 7,5 KSİLEN

74 Patlayıcı gaz, buhar alevlenme sıcaklıkları?
ALEVLENME SICAKLIKLARINA GÖRE SINIFLANDIRMA (T) ( Auto Ignition Temperatur) Patlayıcı gaz, buhar alevlenme sıcaklıkları? SICAKLIK SINIFI oC EN BÜYÜK YÜZEY SICAKLIĞI oC ÖRNEK TUTUŞMA SICAKLIĞI T1 450 Metan Benzen Hidrojen 595 560 T2 300 Bütan Etilbenzen Büta-1.3 365 431 430 T3 200 Hekzan Heptan 233 215 T4 135 Etileter 170 T5 100 T6 85

75 BÖLGE 0 Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın sürekli olarak veya uzun süre ya da sık sık oluştuğu yerler BÖLGE 1 Gaz,buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışımından oluşan patlayıcı ortamın normal çalışma şartlarında ara sıra meydana gelme ihtimali olan yerler BÖLGE 2 Gaz, buhar ve sis halindeki parlayıcı maddelerin hava ile karışarak normal çalışma koşullarında patlayıcı ortam oluşturma ihtimali olmayan yerler ya da böyle bir ihtimal olsa bile patlayıcı ortamın kısa bir süre için kalıcı olduğu yerler

76 BÖLGE 2O Havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların, sürekli olarak veya uzun süreli ya da sık sık patlayıcı ortam oluşabilecek yerler BÖLGE 21 Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların ara sıra patlayıcı ortam oluşturabileceği yerler BÖLGE 22 Normal çalışma koşullarında, havada bulut halinde bulunan yanıcı tozların patlayıcı ortam oluşturma ihtimali bulunmayan ancak böyle bir ihtimal olsa bile bunun yalnızca çok kısa bir süre için geçerli olduğu yerler

77 PATLAYICI ORTAM OLUŞABİLECEK YERLERİN SINIFLANDIRILMASI
BÖLGE PATLAYICI ORTAMIN ORTAYA ÇIKMA İHTİMALİ PATLAYICI ORTAMIN DEVAMLILIĞI BÖLGE 0/20 BÖLGE 1/21 BÖLGE 2/22 Uzun Süreli, Sık Sık Sürekli Normal Çalışma Şartları Ara Sıra İhtimal Dışı Çok Kısa Süre

78 TEHLİKELİ BÖLGELERDE KULLANILACAK EKİPMANLARI SEÇİMİ
1999/92/EC ATEX 137 BÖLGE 0 BÖLGE 20 BÖLGE 1 BÖLGE 21 BÖLGE 2 BÖLGE 22 KATEGORİ 1 KATEGORİ 2 KATEGORİ 3 1994/9/EC ATEX 100 a TEHLİKELİ BÖLGELERDE KULLANILACAK EKİPMANLARI SEÇİMİ

79 BASİT BOĞUCU GAZLAR Basit boğucu gazlar solunan atmosferde Oksijenin yerini alarak neden oldukları hipoksi ile zehirlenmeye yol açarlar.

80 BASİT BOĞUCU GAZLAR Asetilen LPG Argon Metan Butan Neon Karbondioksit
Helyum LPG Metan Neon Nitrojen Propan Propilen Hidrojen

81 Teşekkürler