Hipotez: Olası sonuçlara dair tahmin/öngörü (denence, varsayım)

... konulu sunumlar: "Hipotez: Olası sonuçlara dair tahmin/öngörü (denence, varsayım)"— Sunum transkripti:

1 Hipotez: Olası sonuçlara dair tahmin/öngörü (denence, varsayım)
Amaç: Hedefleri ortaya koyan genel ifade Alt amaçlar: Soru cümleleri Önem: Kime, neye, ne kadar katkısı var? Sayıltı: Doğruluğunu ispatlama şart değil, genel kabuller Sınırlılıklar: Daraltılmış kapsam Tanımlar: Anahtar kelimeler, kısaltmalar vs. Evren/Örneklem: Gerçekçi seçim/genellenebilir sınırlı parça Gerekli Kavramlar

2 Giriş Değişken nedir? Değişkenler; bir durumdan diğerine farklılık gösteren özelliklerdir. Örn: Öğrenme stillerinin öğrencinin bilgisayar dersindeki başarısına etkisi nedir? ? Kırmızı renkli kavramlardan hangilerini değişken olarak adlandıra biliriz? Neden? Problem Tanımlanması Değişkenler

3 Öğrenme stilleri ; öğrenciden öğrenciye değiştiği için değişkendir.
Giriş CEVAP Öğrenme stilleri ; öğrenciden öğrenciye değiştiği için değişkendir. Bilgisayar dersi; bütün öğrenciler için aynı olduğu için değişken değildir. Başarıları ise; öğrenciden öğrenciye değiştiği için değişken olarak tanımlaya biliriz. Problem Tanımlanması Değişkenler

4 Değişkenler Yapı/Özellik Değer Neden-Sonuç Nicel Nitel Sürekli Süreksiz Bağımlı Bağımsız Değiştirilebilen Seçilmiş Düzenleyici Dışsal

5 Nicel Değişken: Değişkenin özelliği sayı ve miktar olarak açıklanabiliyorsa nicel değişkendir. Örn; uzunluk,ağırlık ücret,çocuk sayısı gibi Sayı ya da ölçü ile ifade edilemeyen, Sadece çeşitli kategoriler sunan değişkenler Süreksiz, geçişsiz, kategorik değişkenler Cinsiyet, meslek, desteklenen takım, okul, dil, şehir, ülke Göz rengi “Birbirinden kesin sınırlarla ayrılabilen kategorik veriler Sınıflama ya da sıralama ölçeğinde Değişkenler yapı ve özelliklerine göre nitel ve nicel olmak üzere sınıflandırılı

6 Nitel Değişken: Değişkene ait özellikler sınıflandırılıyorsa nitel özelliklerdir.
Örn;medeni durum, cinsiyet gibi Sayısal değer taşıyan değişkenler Sürekli ve geçişli değişkenler Yaş, boy, para, ağırlık, zeka düzeyi Gerektiğinde amaca göre nitel değişken haline dönüştürülebilir Yaş değişkeni genç-orta yaşlı-yaşlı… Sayısal olarak ifade edilebilen değişkenler Aralık ya da oran ölçeğinde Müşteri memnuniyeti, iş tatmini

7 Giriş Değerlere göre değişkenler Süreksiz (kategorik) Ölçülmesi düşünülen özellik sadece tam sayı değeri alıyorsa Bozuk sandalye sayısı, sahip olunan çocuk sayısı Sürekli değişken Ölçülmesi düşünülen özellik gerçek sayılar kümesinden herhangi bir değer alıyorsa Ödenen vergi, m2’ye düşen yağış miktarı Kontrol şekillerine göre değişkenler Bağımlı (açıklanan) Bağımsız (açıklayan-ara) Kontrol Evrene ait- Zeka, yaş, cinsiyet vb. Sürece ait- Ölçme, zaman, işlem. Dış kaynaklara ait- Ortam, ısı, ışık. Problem Tanımlanması Değişkenler

8 Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken (Neden) (sonuç)
Değişkenler neden sonuç ilişkisi içinde bulunuyorsa bağımlı ve bağımsız olarak sınıflandırılır. Bağımsız Değişken (Neden): Araştırmada olası nedeni ifade eder. Bağımlı Değişken (Sonuç): Üzerinde bağımsız değişkenin etkisi incelenen değişkendir. Bağımsız Değişken Bağımlı Değişken (Neden) (sonuç)

9 Örn : Bilgisayar destekli öğretim ve geleneksel öğretim verilen öğrencilerin başarıları arasında fark var mıdır? Burada bağımlı ve bağımsız değişkenleri nelerdir? Burada araştırılmak istenen öğrencilerin başarılarıdır. Bağımlı değişkendir . Öğretim yöntemi ise üzerinde değişiklik yapılan bağımsız değişkendir. Öğretim yöntemi Başarı Burada başarı öğretim yöntemine bağımlıdır.

10 Değişkenler Bir önceki örneği ; Öğrencilerin başarıları, uygulanan öğretim yöntemine ve cinsiyete göre farklılık göstermekte midir? şeklinde soralım. Burada; Başarı; bağımlı değişken Öğretim yöntemi; değiştirilebilen bağımsız değişken Cinsiyet ise ; seçilen bağımsız değişkendir

11 Dışsal değişkenler ise; bağımlı değişkenle ilişkili olan ancak etkisi test edilemeyen değişkenlerdir. Örn: Ortamdaki; gürültü, ses, ışık gibi faktörler örnek gösterile bilir.

12 HİPOTEZ Bir araştırma sonucuna ilişkin yapılan tahminlerdir. Bilimsel bir önermedir. Araştırma sürecine ilişkin yol gösterir. Ne tür verilere ihtiyaç olduğu ve bunların kimlerden toplanacağı hipotezlerden çıkarılır. Ho = Null (Sıfır) hipotezi (Örn. ….. yoktur) H1, Ha= Alternatif (Araştırma) Hipotezi Olumsuz yönleri ?? - önyargılar oluşabilir. - önemli diğer noktaları görmeyi engelleyebilir. Hipotez nedir?

13 Alt amaçlar soru cümlesi olarak 3 şekilde yazılır:
Betimsel, Korelasyon (ilişkisel), Karşılaştırmalı Betimsel: Bir durumun ne olduğunu betimlemek amacıyla yazılır. Örn; öğretmenlerin bilgisayar okuryazarlık düzeyleri nedir? Korelasyon: Değişkenler arasındaki ilişkinin miktarına, yapısına ve yönüne odaklıdır. Örn; öğrencilerin matematik dersindeki başarılarıyla, motivasyonları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Karşılaştırmalı: Gruplar arası veya gruplar içi karşılaştırmalara odaklanır.

14 GENEL ÖRNEK Örnek: Araştırma Problemi: “Bilgisayar destekli öğretimin, öğrencilerin problem çözme becerilerine etkisi nedir?” Araştırmanın Genel Amacı: Bilgisayar destekli öğretimin, öğrencilerin problem çözme becerilerine etkisini incelemektir. Araştırmanın Alt Amacı: Bilgisayar destekli öğretimin öğrencilerin problem çözme becerileri üzerinde anlamlı bir etkisi var mıdır? (ya da) … cinsiyet açısından anlamlı bir etkisi var mıdır?

15 Teorik Düzey Olgusal Düzey Araştırma Konusunun Belirlenmesi
Araştırmanın Amacı ve Problemleri —hipotezler ve varsayımlar— Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları Araştırmanın Evreni ve Örneklemi Araştırmanın Verilerinin Toplanması Araştırma Tekniklerinin Belirlenmesi Araştırmanın Verilerinin Analizi ve Rapor Yazma Literatür Taraması

16 Araştırma Türleri I Temel araştırmalar Uygulamalı araştırmalar
Kuram geliştirmeye yönelik bilgi üretmek Varolan bilgiye yenilerini katmak Açıklama -> Ayrıntı saptama -> Neden-sonuç ilişkisi saptama -> Kuram geliştirme Uygulamalı araştırmalar Üretilen bilgilerin değerlendirilmesiyle sorunların fiili çözümü (aksiyon araştırmaları, AR-GE araştırmaları) Türleri: Değerlendirme, aksiyon, toplumsal etki ölçümü

17 Araştırma Türleri II Niceliksel Araştırmalar Niteliksel Araştırmalar
Maddi olguların ölçümü Değişkenler üzerine odaklanır Güvenilirlik önemli Değerden arındırılmış Bağlamdan bağımsız Denek sayısı çok Araştırmacı olayın dışında Niteliksel Araştırmalar Sosyal gerçekliğin, kültürel anlamın yapısı Etkileşimli süreçlere, olaylara odaklanır Gerçeğe uygunluk önemli Değerler var ve açık Durumla sınırlı Denek sayısı az Tematik analiz Araştırmacı olayın içinde Kaynak: Neuman, 2003, s. 16

18 Nicel Araştırma Sürecinin Aşamaları
1 Konu seç 7 Başkalarını bilgilendir 2 Soruya odaklan Kuram 6 Verileri yorumla 3 Araştırmayı tasarla 5 Verileri analiz et 4 Veri topla Kaynak: Neuman, 2006, s. 15

19 Nitel Araştırma Sürecinin Aşamaları
1 Toplumsal benliği kabul et 7 Başkalarını bilgilendir 2 Bakış açısı benimse Kuram 6 Verileri yorumla 3 Araştırmayı tasarla 5 Verileri analiz et 4 Veri topla Kaynak: Neuman, 2006, s. 15

20 Araştırma Türleri III Keşfedici Temel maddi verilerle aşinalık sağla
Koşulların genel bir zihni resmini yarat Gelecekte yapılacak araştırmaların sorularını formüle et Yeni fikirler, hipotezler geliştir Araştırma yapılıp yapılamayacağını kararlaştır Yeni veri bulma ve ölçme teknikleri geliştir Tanımlayıcı Detaylı, doğru bir resim oluştur Eski verilerle çelişen yeni veri bul Yeni bir dizi kategori yarat ya da türleri sınıfla Nedensel bir süreci ya da mekanizmayı belgele Bir durumun arka planını ya da bağlamını rapor et Açıklayıcı Bir kuramın kestirimlerini ya da ilkelerini sına Bir kuramın açıklamasını detaylandır ya da zenginleştir Bir kuramı yeni sorunlara ya da konulara uygula Bir kestirim ya da açıklamayı destekle ya da çürüt Sorun ya da konuları genel bir ilkeyle ilişkilendir Hangi açıklamaların en iyisi olduğunu kararlaştır Kaynak: Neuman, 2006, s. 14

21 Nicel Araştırma Yöntemleri ve Veri Analizi

22 Eğitim araştırmalarının odağı?
Eğitimin analizi Politikalar, Programlar Yönetsel süreçler MEB merkez- taşra Okul Öğretimin analizi Sınıf içi uygulamalar Özelde Genelde Anlamak ve Açıklamak

23 Eğitim araştırmalarında analiz birimi
Kurumlar Okul MEB (Merkez-Taşra) STK Belediye İl İnsanlar Öğrenci Öğretmen Yönetici Veli Müfettiş Nesneler Programlar Kitaplar (Tonta, 2004)

24 Araştırmaların sınıflandırılması
Bakış Nicel Nitel Karma Veri toplama teknikleri Görgül Belgesel–doküman Kullanılan verinin özelliği Birincil İkincil/tepkisiz Amaç Temel Uygulamalı Zaman Anlık Boylamsal Düzey Betimsel İlişkisel Müdahale Ölçme/deneme koşulu Gruplararası Gruplariçi Karışık/split-plot Faktör sayısı Tek faktörlü Çok faktörlü (Fraenkel ve Wallen,2006; Karasar, 2002; Kirk, 1982; Neuman, 2008; Patton, 1990; Rudner ve Schafer, 1999; Wadswarth, 1997)

25 Nicel araştırma desenleri
Tarama Anlık Boylamsal, kesitsel Korelasyonel Keşfedici Yordayıcı Nedensel Karşılaştırmalı Gruplar arasında varolan farkların performansa etkisi Deneysel Gruplar arasında oluşturulan farkların performansa etkisi Korelasyonel araştırmalarda içgeçerliliği tehditler *dışsal değişkenlerin, değişkenler arasındaki ilişkiye yol açan 3.değişkenin kontrolü NEDENSEL KARŞILAŞTIRMALI -Ex post facto (after the fact) araştırma Nedenlerin belirlenmesi Araştırma durumu: Bazı ortaöğretim öğrencileri çetelere katılmaktadırlar. Örnek Araştırma hipotezi: Çetelerdeki öğrencilerin, diğerlerine göre daha fazla saldırgan tutumları vardır. internet kullanma sıklığı arttıkça utangaçlık düzeyi artar. anaokula giden çocukarın akademik ve sosyal uyumları daha yüksektir. Etkilerin belirlenmesi Araştırma durumu: Kız öğrenciler İngilizce dersinde daha başarılı olmaktadırlar. Örnek Araştırma hipotezi: Kızların dil becerisi erkeklere göre daha gelişmiştir. Sonuçların belirlenmesi Araştırma durumu: Kanun dışı örgütlerin kışkırtmaları üzerine araştırma yöntemi ile ders alan öğrenciler bu kışkırtmalara karşı nasıl tepki göstermektedirler? Örnek araştırma hipotezi: araştırmaya dayalı öğrenme yöntemine göre tasarımlanmış dersleri gören öğrenciler düz anlatım yöntemine göre anlatılan dersleri gören öğrencilere göre kışkırtmalardan daha uzak durmaktadırlar. (Fraenkel ve Wallen, 2006, Büyüköztürk ve ark., 2012)

26 Hangi İstatistik? Araştırma Sorusu Araştırma Deseni Değişken...
Örneklem Büyüklüğü (Büyüköztürk, Çokluk ve Köklü, 2010; Helberg, 1996; Osborne ve Waters, 2002; Rudner ve Schafer, 1999; Streiner, 2007),

27 Nedensel- Karşılaştırma Nicel Araştırmalarda Odak
Korelasyon var mı? Tarama Deseni Korelasyonel Desen Deneysel Desen Nedensel- Karşılaştırma Nicel Araştırmalarda Odak Nedir? Fark var mı? Oluşturulan Farkların Etkisi Varolan Keşfedici Yordayıcı

28 Hipotez Testi: Değişkenlerin Tanımlanması
Bağımlı Bağımsız Seçilen Manipüle edilen Nicel Nitel Y=bX+a - Korelasyonel - Karşılaştırmalı Deneysel

29 Hipotez Testi: Desen – Analiz İlişkisi
Odak: Fark (bd=1) Tek Faktörlü Desenler Çok Faktörlü Gruplar Arası Gruplar İçi Karışık

30 Hipotez Testi: Desen – Analiz İlişkisi
Odak: Korelasyon Keşfedici Korelasyonel Desenler Yordayıcı Doğrudan Etkiler İkili Çoklu Doğrudan ve Dolaylı Etkiler Kısmi

31 Tarama Çalışmaları Verilerin Analizi ve Bulgular Anket Uygulama
Öğretmenler yeni program hakkında ne düşünüyorlar? Anket Uygulama Verilerin Analizi ve Bulgular

32 Keşfedici Korelasyonel
Öz yeterlik Başarı Tutum

33 Yordayıcı Korelasyonel
Doğrudan ve Dolaylı Etkiler Doğrudan Etkiler 1 2 Öz Yeterlik Tutum Başarı 1 Tutum Başarı Öz Yeterlik 3 2

34 Nedensel Karşılaştırmalı
Test1 Performans Öğren- ciler Grup1 Ana Okuluna Gidenler Grup2 Ana Okuluna Gitmeyenler Fark? Var olan farkların etkisi

35 Oluşturulan farkların etkisi
Deneysel Fark? Öğren- ciler Grup1 A Yöntemi Grup2 B Yöntemi Test1 Performans Test1 Performans Oluşturulan farkların etkisi

36 Niceliksel Araştırma Desenleri
Tarama Modelleri Deneme Modelleri

37 Tarama Modelleri Tarama modelleri, geçmişte ya da günümüzde mevcut olan bir durumu olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımlarıdır. Tarama modellerinde araştırma konusu olan olay, kişi veya nesne içinde bulunduğu koşul içerisinde olduğu gibi tanımlanır.

38 Tarama Modelleri Tarama modellerinde amaçların ifade edilişi genellikle, soru cümleleri ile olur. Bunlar: “Ne idi?”, “Ne ile ilgilidir?”, ve “Nelerden oluşmaktadır?” gibi sorulardır. Bir kamuoyu yoklamasında, “halkın siyasal eğilimleri nedir?” den, bir maddenin “hangi bileşenleri vardır”a kadar pek çok soru, tarama modelinde bir araştırma ile cevaplandırılabilir. Burada önemli olan, var olanı değiştirmeye kalkamadan gözleyebilmektir.

39 Tarama Modelleri Tarama araştırmacısı, tarama işleminde doğrudan kendisi gözlemleyeceği gibi daha önceden tutulmuş kayıtları ve dağınık bilgileri kendi gözlemleriyle bütünleştirerek yorumlamak durumundadır. Tarama modeli ile yapılan araştırmaların iki temel sınırlılığı vardır; 1.Veri bulma güçlüğü, 2.Kontrol Güçlüğü’dür.

40 Tarama Modelleri Geçmişe dönük tarama araştırmalarında birincil verilere ulaşmak mümkün olmayabilir. Bu nedenle tarama araştırmalarında nesnel veri elde etme güçlüğü en üst düzeydedir. Ayrıca geçmişe dönük araştırmalardaki nesnel veri elde etme güçlüğü sebebiyle bazı araştırmacılar tarama araştırmasının bilimselliğinden kuşku duymakta ve tarama araştırmalarını bilimsel araştırma türü olarak saymamaktadır.

41 Tarama Modelleri Tarama modelleri tekil bulgulardır. Bu nedenle kuram geliştirme güçlükleri en üst düzeydedir. Tarama modelleri çeşitli açılardan sınıflandırılabilir. Ancak, iki temel yaklaşım vardır: Genel tarama modelleri ile örnek olay taramalarıdır. Genel Tarama Modelleri Genel tarama modelleri, çok sayıda elemandan oluşan bir evrende, evren hakkında genel bir yargıya varmak amacı ile, evrenin tümü ya da ondan alınacak bir grup, örnek ya da örneklem üzerinde yapılan tarama düzenlemeleridir.

42 Tarama Modelleri Genel tarama modelleri ile, tekil ya da ilişkisel taramalar yapılabilir. Çoğu araştırmalarda hem tekil hem de ilişkisel taramalara olanak verecek düzenlemelere gidilir. Değişkenlerin tek tek, tür ya da miktar olarak oluşumlarının belirlenmesi amacı ile yapılan araştırma modellerine, tekil araştırma modelleri denir. Bu tür bir yaklaşımda, ilgilenilen olay, madde, birey, grup, kurum, konu vb. birim veya duruma ait değişkenler, ayrı ayrı betimlenmeye çalışılır. Bu betimleme, geçmiş ya da şimdi ki zamanla sınırlı olabileceği gibi, zamanın bir fonksiyonu olarak, gelişimsel de olabilir.

43 Tarama Modelleri Tekil arama modelleri ile, anlık durum saptamaları yanında, zamansal gelişimler ve değişimler de belirlenebilmektedir. Zamansal gelişim ve değişmeleri belirlemeyi amaçlayan tarama modelleri ile yapılan araştırmalara, gelişim araştırmaları denilmektedir. Zamansal gelişim ve değişimlerin taranmasında dinamiklik vardır. Zamansal taramalar, iki temel yaklaşımdan biri ile gerçekleştirilebilmektedir. Bunlar: İzleme ile Kesit alma yaklaşımlarıdır.

44 Tarama Modelleri İzleme Araştırması
Zamansal gelişim ya da değişimi belirlenmek istenen değişken, aynı eleman ya da birimler üzerinde, belli bir başlangıç noktasından alınarak, sürekli olarak ya da belli aralıklarla gözlenir. Bu yaklaşımda, izlenen eleman ya da ünite genellikle az sayıdadır. Derinliğine ve genişliğine kapsamlı gözlemlerin yapılmak istendiği durumlarda, özellikle uygun bir yaklaşımdır. Örneğin, dil gelişiminin belirlenmesinde, az sayıda (5-10) çocuğun, doğuştan başlayarak yedi yaşına kadar, belli aralıklarla gözlenmesi izleme yaklaşımının somut uygulamalarındandır. Öğrencilerin mezuniyetten sonraki meslek yaklaşımlarının incelenmesi vb. konular da izleme yaklaşımı ile ele alınabilir.

45 Tarama Modelleri İzleme yaklaşımını içeren tarama modelleri ile yapılan araştırmaların en ayırıcı özelliği, bu tür araştırmaların, daha uzun zaman diliminde bitirilebilmesidir. Bu özelliği nedeniyle, böyle bir yaklaşımla başlatılan bir araştırmanın bitirilmesine, tek bir araştırmacının ömrünün yetmediği uygulamalara sıkça rastlanabilmektedir. İzleme yaklaşımı ile elde edilen bulguların geçerlik olasılığı yüksektir. Ancak, az sayıda eleman üzerinde çalışılabildiğinden, gözlenenler dışında genellenebilirliği sınırlıdır.

46 Tarama Modelleri İzleme Araştırmalarına Örnekler:
Gökçe’nin 1970’de Ağın ve Keban köylerinin durumuna ilişkin yaptığı araştırma TÜBİTAK’ın desteğiyle 2002 yılında tekrarlanmış ve 30 yıl sonra Ağın ve Keban köylerinin sosyo-ekonomik durumu saptanarak raporlaştırılmıştır.

47 Tarama Modelleri Kesitsel Araştırmalar
Herhangi bir olayın belli bir zaman kesiti içinde araştırılmasıdır. Sayım, durum saptama ve tarama araştırmaları bu gruptadır. Örneğin, dil gelişiminin belirlenmesinde, yukarıda açıklanan izleme yaklaşımı yerine, kesit alma yaklaşımı da izlenebilirdi. Buna göre, dil gelişimi bakımından önemli görülen her yaş diliminden , o yaş dilimindekileri temsil edebilecek yeterlilikte çocuk seçilir. Bu sayı, her yaş dilimi için 50 olsun. Böylece yedi yaş diliminden toplam 350 çocuk üzerinde gözlemler yapılır. Her yaş diliminden alınan sonuçlar, sıralı olarak birbirine ulanarak değerlendirildiğinde, gelişmenin görünümü ortaya çıkar.

48 Tarama Modelleri İlişkisel tarama modelleri, iki ve daha çok sayıdaki değişken arasında birlikte değişim varlığını ve derecesini belirlemeyi amaçlayan araştırma modelidir. İlişkisel çözümleme iki türlü yapılabilir. Bunlar: korelasyon ve karşılaştırmadır.

49 Tarama Modelleri Örnek olay Tarama Modelleri: Evrendeki belli bir ünitenin (birey, aile, okul, hastane, dernek vb.), derinliğine ve genişliğine, kendisini ve çevresi ile olan ilişkilerini belirleyerek, o ünite hakkında bir yargıya varmayı amaçlayan tarama düzenlemeleridir.

50 Deneme Modelleri Deneme modelleri neden-sonuç ilişkisini belirlemek amacıyla, araştırmacının kontrolü altında gözlenmek istenen verilerin üretildiği araştırma modelleridir. Deneme modelinde gözlenmek istenilenin araştırmacı tarafından üretilmesi söz konusudur ve amaçlar hipotezlerle ifade edilirler.

51 Deneme Modelleri Deneme modeli ile yapılan araştırmalarda mutlaka bir karşılaştırma söz konusudur. Deneme yapay ve doğal koşullarda ve mutlaka araştırmacının kontrolünde yapılır. Denemede bağımsız değişkenin bağımlı değişkeni etkilemesi, kontrollü koşullarda sistemli değişiklikler yapması ve sonuçların izlenmesi ile oluşur. Bağımsız değişkendeki sistemli değişkenlerin bağımlı değişkeni nasıl etkilediği görülmeye çalışılır.

52 Deneme Modelleri Bir araştırmanın deneme sayılabilmesi için…
Denemeci durumu değiştirebilmeli, Değişmeler kontrollü olmalı, Denemeci durumu değiştirmesinin etkisini gözleyebilmelidir.

53 Deneme Modelleri Deneysel araştırma desenleri, denek sayısı bakımından tek denekli (küçük grup) desenler ve çok denekli desenler olarak da ikiye ayrılır. Deneysel araştırma desenleri, bağımlı değişken üzerinde etkili olan faktör sayısı bakımından tek faktörlü desenler ve çok faktörlü desenler olarak da ikiye ayrılır.

54 Tek faktörlü desenler (one factor design),
Bağımlı değişken üzerinde tek bir bağımsız değişkenin etkisini araştırır. Çok faktörlü desenler (faktöryel desen) İki veya daha fazla değişkenin bağımlı değişken üzerindeki tek tek ve eşzamanlı etkilerini inceler.

55 Deneysel araştırma desenleri
Deneme öncesi modeller Yarı deneysel modeller Gerçek deneysel modeller

56 Deneme Öncesi Modeller
Deneme öncesi modeller gerçek anlamda bir deneme modeli özelliği taşımazlar. Bunların incelenmesindeki amaç; diğer modellerin daha iyi anlaşılmasını sağlamaktır. Bilimsel değerleri çok sinirlidir.

57 Deneme Öncesi Modeller
Deneme öncesi modeller 3 grupta incelenir… 1. Tek Grup Sontest Model, 2. Tek Grup Öntest-Sontest Modeli, 3. Karsılaştırmalı Eşitlenmemiş Grup Son test Modeli.

58 Deneme Öncesi Modeller
1- Tek gurup son test G D T1 Gelişigüzel seçilmiş tek bir gruba bağımsız değişkenin uygulanması ve etkinin bağımsız değişken üzerinde ölçülmesi tek gözlemli modeli oluşturur.

59 Deneme Öncesi Modeller
2- Tek gurup öntest- sontest G1- T1- D -T2 Bu modelde de gelişigüzel seçilmis bir gruba bağımsız değişken hem deney öncesi (öntest) hem de deney sonrası(sontest) uygulanır.

60 Deneme Öncesi Modeller
3- Karsılaştırmalı Eşitlenmemiş Grup Son test Modeli. G1- D1- T1 G T1 Bu modelde gelişigüzel seçilmiş ve başlangıçta benzerlikleri bilinmeyen iki grup bulunur.Gruplardan biri deney grubu olarak diğeri ise kontrol grubu olarak kullanılır.Bu modelde yalnızca deney sonucu ölçmeler (sontest) yapılır.

61 Gerçek Deneme Modelleri
Bilimsel değeri en yüksek olan deneme modelleridir. Bu modellerin ortak özellikleri birden fazla grup kullanılması ve bu grupların yansız atama ile oluşturulmasıdır. Böylece her grupta en az bir deney ve kontrol grubu bulunur.

62 Gerçek Deneme Modelleri
Araştırmacının yapması gerekenler İstenmeyen karıştırıcı değişkenlerin kontrolü Bağımsız değişkenin deney gurubuna uygulanıp kontrol gurubuna uygulanmaması Guruplar arası değişme ve gurup içi değişim hesaplanmalıdır. Şanstan kaynaklanan fark olasılığını belirlemek için gurup içi ve guruplar arası değişime bakılmalıdır

63 Gerçek Deneme Modelleri
1. Öntest-sontest kontrol grubu modeli, 2. Sontest kontrol grubu modeli, 3. Solomon dört grup modelidir.

64 Gerçek Deneme Modelleri
Öntest-sontest kontrol gruplu model Bu modelde yansız atama ile oluşturulmuş iki grup bulunur. Bunlardan biri deney diğeri kontrol grubu olarak kullanılır. Her iki grupta da deney öncesi (öntest) ve deney sonrası(sontest) ölçmeler yapılır. GD- T1- Bağımsız Değişken -T2 GK- T T2

65 Gerçek Deneme Modelleri
Son test kontrol gruplu model Son test kontrol gruplu modelde yansiz atama ile olusturulmus iki grup bulunur. Bunlardan biri deney diğeri kontrol grubu olarak kullanılır. Gruplara sadece son test uygulanır.(Deney sonu ölçme yapılır.) GD- Bağımsız Değişken -T1 GK T1

66 Gerçek Deneme Modelleri
Solomon dört grup modeli Bu modelde yansız atama ile oluşturulmuş 4 grup bulunur. Bunlardan ikisi deney grubu diğer ikisi ise kontrol grubudur. Her grupta deney sonrasi ölçmeler yapılır. Deney öncesi ölçmeler ise biri deney diğeri kontrol grubu olmak üzere yalnızca iki grup üzerinde yapılır. Solomon dört grup modeli iç ve dış geçerliliği birlikte koruyan en kuvvetli deneme modelidir. GD1- T1- Bağımsız Değişken -T2 GK1- T T2 GD Bağımsız Değişken –T2 GK T2

67 Yarı Deneme Modelleri Yarı deneme modelleri bilimsel değer bakımından gerçek deneme modellerinden sonra gelmektedir. Gerçek deneme modellerinin kontrolünün sağlanamadığı ve yeterli olmadığı durumlarda yarı deneme modelleri kullanılır. Bu modellere olabilenin en iyisi olarak bakılmalıdır. Gerçek deneme modellerinin uygulanamadığı alanlarda yararlanılmalıdır. Özellikle toplum bilimlerinde yapılan araştırmalarda bu modelin uygulama geçerliliği fazladır.

68 Yarı Deneme Modelleri 1. Zaman Dizisi Modeli
2. Eşit Zaman Örneklemli Model 3. Eşitlenmemiş Kontrol Gruplu Model 4. Öntest-sontest Ayri Örnek Grup Modeli 5. Rotasyon Modeli

69 Yarı Deneme Modelleri ZAMAN DİZİSİ MODELİ
Bu modelde gelişigüzel seçilmiş tek grup bulunur. İzleme yöntemi ile bağımlı değişken süreli olarak ölçülmekte ve ölçmelerin ilk yarısında bağımsız deney değişkeni ‘x’ uygulanmaktadır. Bağımsız değişkenin uygulanmasından sonraki ölçmelerde önceki ölçmeler gibi süreli olarak yapılır. Eğer bağımsız değişken etkili olmuş ise ‘x’ den sonraki ölçmeler aynı/ayrı bir düzey ile yön almaktadır.

70 Yarı Deneme Modelleri EŞİT-ZAMAN ÖRNEKLEMLİ MODEL
Gelisigüzel olusturulmus tek bir grup üzerinde çalışılır ve bir dizi ölçmeler yapılır. Burada aynı grup eşit-zaman aralıkları ve yansız seçimle belirlenen bir sırada deney x1 ve kontrol x0 grubu olarak kullanılır. Her uygulamadan sonra bağımlı değişken değeri ölçülür.

71 Yarı Deneme Modelleri EŞİTLENMEMİŞ KONTROL GRUPLU MODEL
Bu model öntest-sontest kontrol gruplu modele benzemektedir. Eşitlenmemiş kontrol grubunda gruplar gelişigüzel seçilmektedir.

72 Yarı Deneme Modelleri ÖNTEST-SONTEST AYRI GRUP MODELI
Bu modelde yansız atama ile oluşturulmuş iki grup bulunmaktadır. Gruplardan biri öntest diğeri ise sontest için kullanılır. Her iki gruba da aynı bağımsız değişken düzeyi uygulanır. Bu model deney öncesi ölçmenin bağımlı değişkeni etkileme olasılığının yüksek olduğu durumlarda kullanılır. Modelin geçerliliği, grupların yansız atama ile oluşturulmasına dayanarak ayrı gruplar üzerinde yapılan öntest ile sontestin aynı gruba yapılmış gibi işlem göreceği varsayımına dayanmaktadır.

73 Yarı Deneme Modelleri ROTASYON MODELİ
Bu model birden çok grup zaman ve deney değişkenlerinin, eşit sıra, zaman ve yansızlık ilkesine göre etkileştirilmelerinden oluşur. Rotasyon modeline göre her grup, eşit sürelerle ve yansız bir sıra içinde ‘x’ bağımsız değişkenlerin etkisi altında bırakılır. Her ‘X’ den sonra ölçme yapılır. Bağımsız deney değişkenlerinin her uygulanışından sonra yapılan ölçmeler, o değişkenin etkisi olarak kabul edilir. ’X’ lerin karşılaştırılmasında bu ölçmeler gruplandırılarak birlikte değerlendirilir. Böylece değişkenlerin uygulama sırasından doğabilecek yanılgılar önlenmiş olur.