Yazı Sistemleri.

... konulu sunumlar: "Yazı Sistemleri."— Sunum transkripti:

1 Yazı Sistemleri

2 İbranice İbranice’nin dilbilimsel durumu biriciktir. M.Ö. 2. Yüzyılda İbranice konuşulan bir dil olmaktan çıkmıştır. Yahudiler genellikle Arami ya da Yunanca konuşmuşlardır. Daha sonra dünyanın neresinde yaşıyorlarsa o bölgenin dilini kullanmaya başlamışlardır. 19. Yüzyılda İbranicenin yeniden konuşma dili olması hareketi başlamış ve başarılı olmuştur. Günümüzde İsraillilerin anadili olarak konuşulmaktadır. Bu durum, ölü bir dilin yeniden canlanmasının (büyük insan toplulukları tarafından) bilinen tek örneğidir. İbrani ebcedi: Erken Sami dilinde yalnızca ünsüz sesler yazılıyor ünlüler hiç yazılmıyordu. Sonraları bazı uzun ünlüler, ünsüz sembolleri kullanılarak yazılmaya başlandı. Bu sistem Aramilerden başlayarak ebced kullanan diğer Sami dillerine (Fenike dışında) yayıldı. Bu amaçla kullanılan ünsüz sembolüne mater lectionis (Latince. okumanın annesi) adı verilir. İbranicede mater lectionis kullanımı uzun ünlüler için geçerliydi ama her zaman kullanılmazdı, kısa ünlüler içinse hiç uygulanmazdı. 7. yüzyılda, mater lectionis dahi kullanılsa İbranice metinlerin doğru sesletilemeyeceği kaygısı ve beraberinde Yunanlıları ünlü sesler için de sembol kullanıyor oldukları bilgisi, tartışmalar başlatmıştır. Bir kısım, kutsal metinleri var olan harflerin aralarına ünlüler için sembol ekleyerek bozmak istememiştir. Çözüm olarak altlarına ya da üstlerine diacritic işaretler konmaya başlandı. İbranicede bu diacriticlerin kullanılmasına harf vurgusu/ hareke (vowel pointing) ve ünlüleri işaretlenmiş metinlere de vurgulu metinler (pointed texts) denildi. İbranice de diğer tüm Sami dilleri gibi sağdan sola yazılır. Harfler, el yazısı yazarken dahi bileşmez. Sami ebcedinde yer alan harflerin sıralanışı gelenekseldir. Günümüzde İbrani, Latin ve Yunan alfabelerinin sıralanışı aynıdır. Arap ve Hint yazı sistemlerinin sırası değişmiştir. İbranicede sayılar için özel karakterler yoktur, harfler belirli rakam işlevleri görür. 70 yılından sonra Yahudiler, İsrail’i terk etmek zorunda kalınca farklı ülkelere dağılmışlardır. Kuzeydoğu Avrupa’da Almanca’nın bir formunu konuşan Yahudiler Yiddish dilini oluşturmuştur. Bu dil de Yeni İbrani ebcedi ile yazılır.

3 İbranice Ebcedi < Resim >

4 Arapça 622 yılından, yani İslamiyet’ten önceki Arapçaya ilişkin fazla bir bilgi yok. İslamiyet öncesi şiire ilişkin bazı bilgiler var ama bunlar da sözlü olarak gelmiş. Hz. Muhammed de okuryazar olmadığından Kuran’ı başkalarına yazdırmış. Günümüzde İslamiyet’in etkisiyle belli bir bölgedeki çoğu dil Arap yazısı kullanılarak yazılıyor. Örneğin, Farsça ve Urduca. Geçmişte Türkçe, Swahili ve Hausa da bu alfabe ile yazılıyordu. Diğer Sami ebcedleri gibi Arapçada da ünlü seslerinin gösterimi yoktur. Uzun ünlüler, maters lectionis ile gösterilir. Kutsal kitapların doğru anlaşılması endişesi nedeniyle Arapça ve İbranicede benzer toplum dilbilimsel durumlar gözlenmektedir. Arapça konuşan dillerde sözlü dil farklılaşsa da yazılı dil ölçünlü Arapçadır ki bu dil çoğu yerel konuşucu tarafından bilinmemektedir.(diglossic). Okuryazar olmak demek bu dili bilmek demektir. İslamiyet canlıların resmedilmesşnş istemediğinden kaligrafi sanatı / hat sanatı gelişmiştir. Arapça Ebcedi: Sağdan sola yazılır. Harfler ünsüzleri ve uzun ünlüleri gösterir. Ünsüz simgeleri genellikle birbirlerine bağlanır, sözcükler birbirinden ayrı yazılır. Arapça her zaman el yazısıyla (yani harfler birbirine bağlı) yazılır. Hemze (Hamzah): Arapçada, başta ortada ve sonda yer alabilen gırtlak ünsüzü vardır. Ancak Kuran’ın yazıldığı Medine ağzında yalnızca başta yer alır. Sonradan orta ve sonda yer alabilmesi için hemze işareti eklenmiştir. Arap rakamları adı verilen 1,2,3,.. aslında Hintlilere aittir.

5 Arapça Ebcedi < Resim >

6 Arapça rakamlar Arap rakamları adı verilen 1,2,3,.. aslında Hintlilere aittir.