ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA DERSİ Yrd. Doç. Dr. Nilüfer KART AKTAŞ

... konulu sunumlar: "ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA DERSİ Yrd. Doç. Dr. Nilüfer KART AKTAŞ"— Sunum transkripti:

1 ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA DERSİ Yrd. Doç. Dr. Nilüfer KART AKTAŞ

2 PLANLAMA Planlama, kavramsal olarak belirlenen bir hedefe ulaşabilmek amacıyla, harekete geçmeden önce yapılan hazırlıklar, karar verme, seçim yapma sürecidir. Şehir Planlama, şehirsel mekanı kullanan bireylerin çevreleriyle olan tüm ilişkilerinin kurgusudur. Şehirsel tasarım, şehir planlamanın belirli bir çalışma alanını kapsar. Şehirsel tasarım ögelerinin birbirleriyle ilişkilerinin kurgusu olarak mikro ölçekte oluşturulan planlar, makro ölçekte içeriğe sahip şehir planlamayı oluşturan küçük sistemcikler olarak değerlendirilebilir. Şehirsel tasarım, bir yönden çevrenin fiziksel düzeni, diğer yönden de çevre kullanıcılarının psikolojik gereksinmelerinin kurgusu konuları ile ilgilidir.

3 PLAN Planlama amaç ve hedeflerine uygun olarak kullanılan uygulama araçlarından biridir.

4 Problem aslında sistemin bir parçasıdır ve gelecek için kurulan kavramsal sistem, saptanan hedeflerle amaca doğru gidiş için seçilmiş olan modeldir. Bu durumda problemin çözümü için hedefler ve sistem arasında sistemsel planlamanın rasyonel modeli aşağıda verilmiştir:

5

6 Planlama süreci aşamaları problem ölçek ve boyutunda olmak üzere, problemin tanımlanması ve tanınmasından gelişir.

7 KLASİK PLANLAMA SÜRECİ AŞAMALARI
Planlama ekibinin oluşturulması ve diğer disiplinlerin katılımının sağlanması Problemin tanımlanması Amaç ve hedeflerin belirlenmesi Verilerin sistemsel analizi Verilerin amaç ve hedefler doğrultusunda sentezi Kriterlerin belirlenmesi Plan alternatiflerinin geliştirilmesi Geriye dönüş ve kontrol Alternatifler arasında seçim Uygulama

8 Tablo 1:PLANLAMA SÜRECİ, KATILIM, AKTÖRLER VE SORUMLULUKLARI
X: Baş rol O: İmkan sağlayıcı/Destekleyici rol

9 PLANLAMANIN TEMEL AMAÇLARINDAN BAZILARI;
Geniş kapsamlı büyüme sürecinin gelişmesine yardımcı olmak ve bu gelişmeyi sağlamaktır. Bunu gerçekleştirmek için mevcut koşulların değerlendirilmesi, eğilimlerin analiz edilmesi, gelişme stratejilerinin belirlenmesi, hedeflerin, belirli program ve projelerin tanımlanması ve bunlar için kaynak tahsisi gereklidir. Planlamada en önemli durum yerleşmenin yapısına uygun gelişme stratejilerinin belirlenmesidir. Gelecekteki durumun planlanmasına yönelik olarak mevcut durum ve eğilimler her zaman için planlamaya önemli veri teşkil eder. Planlama faaliyetinde çok farklı verilerin sentezi sonucu gelişme stratejileri belirlendiğinden, bu farklı veri türlerinin elde edilmesi ve değerlendirilmesinde ilgili disiplinlerin uyum içinde organizasyonu kaçınılmazdır. Planlama faaliyeti yerleşmelerin gelecek periyotlardaki gelişim süreçlerini tanımlar. Bu bakımdan geliştirilen planın esnek, uygulanabilir ve kontrol edilebilir bir planlama anlayışı içinde çözümlenmesi gerekir.

10 KENT PLANLAMADA UYGULAMA ARAÇLARI

11 Şehircilik planlama ve düzenleme çalışmalarında amaç, mekanda olması gereken düzenin, yani mekanın uyumlu organizasyonunun yaratılmasıdır. Bu organizasyonun uygulama araçları; Plan Program Yönetmelik'lerdir.

12 Bölge ve Kalkınma Planı Çevre Düzeni Planı Uzun Devreli Gelişme Planı
Planlar kapsadıkları alan ve amaçları kapsamında 5’e ayrılırlar: Ülke Planı Bölge ve Kalkınma Planı Çevre Düzeni Planı Uzun Devreli Gelişme Planı İmar Planları

13 3194 Sayılı İmar kanununa göre planlar şöyle sıralanabilir:
BÖLGE PLANLARI ÇEVRE DÜZENİ PLANI İMAR PLANLARI Nazım imar planı Uygulama imar planı Mevzi imar planı İlave imar planı Revizyon imar planı

14 KORUMA AMAÇLI İMAR PLANI TURİZM ALANLARI PLANLAMASI
“İmar Kanunu ve İmar Planı yapılması ve Değişikliklere Ait Esaslara Dair Yönetmelik” kapsamında belirtilen plan türlerinden başka kanunlara bağlı olarak diğer plan türleri de mevcuttur. PARSELASYON PLANI ÖZEL AMAÇLI PLANLAR KORUMA AMAÇLI İMAR PLANI TURİZM ALANLARI PLANLAMASI SANAYİ ALANLARI PLANLAMASI HAVZA PLANLAMASI vb.

15 Ülke Planı Ulusal sınırlar ile tanımlanan ülke bütününde; sosyal ve ekonomik plân kararlarının mekana yansımasını, mekandaki oluşumların kalkınma plânlarına aktarılmasını, ülke ölçeğindeki yatırımların dengeli dağılımını, kentleşme ve nüfus dağılımını sağlayan; bölge, çevre düzeni, nazım imar plânı ve uygulama imar plânı gibi daha alt kademe plânlamaları yönlendiren üst düzeyde plândır.

16 Kalkınma Planı Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan bu planların ilki 1963 yılında onaylanarak uygulanmaya başlanmıştır. Kalkınma Planları ile, toplam yatırımlar ve harcamalar, ülkedeki talep durumu, tasarruf eğilimleri göz önüne alınarak hedeflenen büyümeye ulaşılmaya çalışılır. 5 yıllık bir süreci kapsayan Kalkınma Planları’nın onay yetkisi Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndedir.

17 BÖLGE PLANLARI Sosyo-ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörel hedefleri, faaliyetlerin ve alt yapıların dağılımını belirlemek üzere hazırlanacak bölge planlarını, gerekli gördüğü hallerde Devlet Planlama Teşkilatı yapar veya yaptırır.

18 ÇEVRE DÜZENİ PLANI Ülke ve varsa bölge planı kararlarına uygun olarak konut, sanayi, tarım, turizm, ulaşım gibi yerleşme ve arazi kullanılması kararlarını belirleyen, 1/ , 1/ veya 1/ ölçekte Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca İmar Kanunu çerçevesinde yapılan, yaptırılan ve onaylanan, raporuyla bir bütün olan plandır.

19 NAZIM İMAR PLANI Onaylı halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olan, varsa bölge ve çevre düzeni planlarına uygun olarak hazırlanan ve arazi parçalarının; genel kullanış biçimlerini, başlıca bölge tiplerini, bölgelerin gelecekteki nüfus yoğunluklarını, gerektiğinde yapı yoğunluğunu, çeşitli yerleşme alanlarının gelişme yön ve büyüklükleri ile ilkelerini, ulaşım sistemlerini ve problemlerinin çözümü gibi hususları göstermek ve uygulama imar planlarının hazırlanmasına esas olmak üzere 1/2000 veya 1/5000 ölçekte düzenlenen, detaylı bir raporla açıklanan ve raporu ile bir bütün olan plandır.

20 UYGULAMA İMAR PLANI Onaylı halihazır haritalar üzerine varsa kadastral durumu işlenmiş olan ve nazım imar planına uygun olarak hazırlanan ve çeşitli bölgelerin yapı adalarını, bunların yoğunluk ve düzenini, yolları ve uygulama için gerekli imar uygulama programlarına esas olacak uygulama etaplarını ve esaslarını ve diğer bilgileri ayrıntıları ile gösteren ve 1/1000 ölçekte düzenlenen raporuyla bir bütün olan plandır.

21 MEVZİ İMAR PLANI Mevcut planların yerleşmiş nüfusa yetersiz kalması veya yeni yerleşim alanlarının kullanıma açılması gereğinin ve sınırlarının ilgili idarece belirlenmesi halinde, yürürlükteki her tür ve ölçekteki plan sınırları dışında kalan ve planla bütünleşmeyen konumdaki alanlar için sosyal ve teknik altyapı ihtiyaçlarını kendi bünyesinde sağlayan, raporuyla bir bütün olan imar planıdır.

22 İLAVE İMAR PLANI Mevcut imar planının gelişme alanları açısından ihtiyaca cevap vermediği hallerde, mevcut imar planına bitişik ve mevcut imar planının genel arazi kullanış kararları ile tutarlı ve yine mevcut imar planı ile ulaşım açısından bütünlük ve uyum sağlayacak biçimde hazırlanmış bulunan plandır.

23 REVİZYON İMAR PLANI Gerek nazım ve gerekse uygulama imar planlarının ihtiyaca cevap vermediği ve uygulamasının problem olduğu durumlarda; planın tümünün veya büyük bir kısmının plan yapım tekniklerine uyularak yenilenmesi sonucu elde edilen plandır.

24 KORUMA AMAÇLI İMAR PLANI
Hızla değişen yaşam koşulları, hızlı kentleşme, nüfus artışı, sanayileşme ve teknik gelişmelerle doğal ve kültürel varlıkların yok olmadan korunması, bakımı ve günümüz yaşamı ile bütünleştirilerek kullanılabilmesi ve gelecek nesillere aktarılması amacı ile yapılan plandır. (2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununda yer verilmiş Plan). “Sit” kavramı, plan yapma ve yaptırma yetkisi Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndadır.

25 PARSELASYON PLANI İmar planlarına göre parselasyon planları yapılıp, belediye ve mücavir alan içinde belediye encümeni, dışında ise il idare kurulunun onayından sonra yürürlüğe girer. Bu planlar bir ay müddetle ilgili idarede asılır. Bu sürenin sonunda kesinleşir. Kesinleşen parselasyon planları tescil edilmek üzere tapu dairesine gönderilir. Bu daireler ilgililerin muvafakatı aranmaksızın, sicilleri planlara göre tanzim ve tesis ederler.

26 TURİZM AMAÇLI İMAR PLANI
Turizm Amaçlı İmar Planları, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından “Turizm Bölgesi”, “Turizm Alanı” ve “Turizm Merkezi” olarak belirlenen alanlar için hazırlanır. Turizm Amaçlı İmar Planı, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Bayındırlık ve İskan Müdürlüğü ya da ön izin alınarak şahıslar tarafından hazırlattırılır, uygulanması için ise her iki kurumun da onayı gerekmektedir. (2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu)Plan yapma ve yaptırma yetkisi Turizm bakanlığındadır.

27 İSLAH İMAR PLANLARI (2981 sayılı İmar ve Gecekondu Mevzuatına Aykırı Yapılara Uygulanacak bazı İşlemler Hakkında Kanun) Plan yapma ve yaptırma yetkisi ilçe belediyelerindedir. 2981/3290/3366 sayılı Yasanın 13. maddesinin (c) bendinde ıslah imar planlarının belediye veya valilikçe mümkün olduğu kadar fiili durum dikkate alınarak ve yapılanma şartları da belirtilerek yapılacağı hüküm altına alınmıştır. Kanun''un Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin maddelerinde de ıslah imar planlarının tanımı, ıslah imar planı yapılacak alanlar, hazırlanması ve onayı ile ilgili esaslar belirlenmiştir.

28 İSLAH İMAR PLANLARI Buna göre tarihinden önce inşa edilmiş ya da inşasına başlanmış olmak kaydıyla; Bir yerleşme alanı ya da yapı topluluğu niteliği kazanmış gecekondu alanlarında, Üzerinde bir yerleşme alanı ya da yapı topluluğu niteliği kazanmış imar mevzuatına aykırı yapılar bulunan hisseli arsa ve arazilerde, Üzerinde imar planı ve mevzuat hükümlerine aykırı yapılanmalar nedeniyle uygulama kabiliyeti kalmamış imar planı bulunan alanlarda, Islah imar planı olabilecek nitelikleri taşımadığı belediye veya valilikçe belirlenen özel parselasyon planı bulunan alanlarda, ıslah imar planı yapılması gerekmektedir.

29 İSLAH İMAR PLANLARI -Yönetmeliğin 20, 21, 22 ve 23. maddelerine göre hazırlanıp onama aşamasına gelen ıslah imar planları, belediye ve mücavir alan sınırları içinde belediyeye intikal tarihinden itibaren 1 ay içinde, belediye meclislerince onaylanarak yürürlüğe girer sayılı Kanun kapsamında kalan büyük şehir belediyelerinde de onay mercii ilçe belediye meclisleridir. -2981/3290/3366 sayılı Kanunun 13/c maddesine göre yapılan ıslah imar planları, 3194 sayılı Kanunun 8. maddesinde öngörülen 1 aylık ilan süresine ve bu süre içerisinde itiraza ilişkin hükümlere tabi değildir. Bu planlarda ıslah planı adı altında değişiklik yapılması da söz konusu değildir.

30 NZIM İMAR PLANLARI Nazım imar ve uygulama imar planları ilgili belediyelerce yapılır veya yaptırılır. Belediye meclisinde onaylanarak yürürlüğe girer. Onay tarihinden itibaren bir ay süre ile ilan süresi içinde yapılan itirazlar Belediye Başkanlığı’nca Belediye Meclisine gönderilir ve 15 gün içinde kesin karara bağlanır. Belediye ve mücavir alan dışında kalan yerlerde yapılacak planlar valilik veya ilgilisince yapılır veya yaptırılır. Valilikçe onaylanarak yürürlüğe girer. Onay tarihinden itibaren ilan süresi olan bir ay içinde yapılan itirazlar valiliğe sunulur. İtirazlar 15 gün içinde valilikçe incelenir ve kesin karara varılır. İmar kanununa göre son nüfus sayımı ’i aşan yerleşmelerin imar planları yaptırmaları zorunludur.

31 PROGRAMLAR İmar kanununa göre Belediyeler imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde bu planı uygulamak üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlar. 5’er yıllık imar planlarının görüşülmesi sırasında yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcilerinin görüşleri alınmak üzere toplantılara davet edilir. Resmi yapılara, tesislere ve okul, cami, yol, meydan, otopark, yeşil saha, çocuk bahçesi, pazar yeri, hal, mezbaha vb. genel hizmetlere ayrılan alanlarda inşaata ve mevcut bina varsa esaslı değişiklik ve ilave yapılamasına izin verilmez. Ancak imar programına alınıncaya kadar mevcut kullanma şekli devam eder. Planlar, programlar ile bir bütün oluşturur.

32 YÖNETMELİKLER Planda belirtilmeyen bütün ayrıntılar Yönetmelikte yer alır. Kentin korunması gereken bütün özellik ve karakteristiklerini değerlendirmek amacı ile İmar Yönetmelikleri belediyelerce hazırlanır.

33 Bayındırlık ve İskan Bakanlığı’nca “İmar Planı Yapılması ve Değişikliklere Ait Esaslara Dair Yönetmelik” bir çerçeve yönetmelik olmak amacıyla hazırlanmış ve yürürlüğe girmiştir. Bu yönetmelik esasları içerisinde belediyeler kentlerin özgün durumunu yansıtan yönetmelikleri ayrıca hazırlama durumundadır.

34 Ülkemizde şehircilik çalışmaları,
Anayasa İmar Kanunu (İmar Planı olarak Nazım İmar Planı, Uygulama İmar Planı) Çevre Düzeni Planı (Gerektiğinde) DPT’ca hazırlanan Bölge Planları İmar Planı yapılması ve Değişikliklere Ait Esaslara Dair Yönetmelik Belediyelerce hazırlanacak İmar Yönetmeliği Belediyelerce hazırlanacak İmar Programları (5’er yıllık) ile uygulama alanına indirilmiş olur.