KAYNAŞTIRMA Prof. Dr. Neriman ARAL Sağlık Bilimleri Fakültesi

... konulu sunumlar: "KAYNAŞTIRMA Prof. Dr. Neriman ARAL Sağlık Bilimleri Fakültesi"— Sunum transkripti:

1 KAYNAŞTIRMA Prof. Dr. Neriman ARAL Sağlık Bilimleri Fakültesi
Çocuk Gelişimi Bölümü Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

2 Bu Derste Hedeflenen Kazanımlar
Kaynaştırmayı tanımlar. Kaynaştırmanın önemini açıklar. Kaynaştırmanın amaçlarını listeler. Dünyada ve Türkiye'de kaynaştırma uygulamalarını karşılaştırır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

3 Kaynaştırmanın Tanımı ve Önemi
Tarihsel süreç içinde özel gereksinimli bireylerin eğitimlerinin gerçekleştirildiği ilk ortamlar ayrı yatılı ya da gündüzlü özel eğitim okulları iken, günümüzde kaynaştırma daha fazla kabul görmeye başlamıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

4 Kaynaştırmanın Tanımı ve Önemi
David ve Johnson (1980) kaynaştırmayı; engelli çocukların normal gelişim gösteren akranlarıyla daha olumlu ilişkiler kurmasını kolaylaştırıcı ortamın sağlanması şeklinde tanımlamaktadır. Bir başka tanımda ise kaynaştırma; engelli ve normal gelişim gösteren bireyleri bir araya getirmek koşuluyla yapılan bir çeşit sosyalleştirme çalışmaları şeklinde açıklanmakta, kaynaştırma eğitimi engelli çocukların düzenli veya genel eğitim sınıflarına eğitim amacıyla uygun destekler sağlanarak yerleştirilmeleri şeklinde ifade edilmektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

5 Kaynaştırmanın Tanımı ve Önemi
Buna göre kaynaştırma özel gereksinimli çocuğun hiçbir özel eğitim desteği olmadan doğrudan genel eğitim sınıfına yerleştirilmesi demek değildir. Tam tersine genel eğitim sınıfında bulunan özel gereksinimli çocuğun eğitiminin, özel eğitim desteği ile birlikte sürdürülmesidir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

6 Kaynaştırmanın Tanımı ve Önemi
Kaynaştırma uygulamaları özel gereksinimli çocukların akranları ile aynı sınıfa yerleştirilmesini ifade eden fiziksel kaynaştırmayı, özel gereksinimli çocukların akranları ve yetişkinlerle ilişkilerinin desteklenmesi anlamına gelen sosyal kaynaştırmayı, çocukların gereksinimlerine dayalı öğretimi gerçekleştiren eğitimsel kaynaştırmayı içermektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

7 Kaynaştırmanın Amaçları
Bu amaçlar doğrultusunda sağlanacak birlikteliğin sadece fiziksel olarak değil; akademik, sosyal ve duygusal düzeyde de bir bütünlük oluşturduğunda, kaynaştırmanın amacına ulaşılabileceği unutulmamalıdır. Kaynaştırmanın genel olarak amacı çocuğu normal hale getirmek değil, çocuğun; ilgi ve yeteneklerini en iyi şekilde kullanmasını sağlamak, toplum içinde yaşayabilmesini kolaylaştırmaktır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

8 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Engelli bireylerin varlığı insanlık tarihi kadar eski olmakla birlikte eğitimleri çok eskilere dayanmamaktadır. Göçebe Kızılderili kabilelerin, göç dönemi geldiğinde yaşlı ve bakıma muhtaç kişileri yiyecek ve yakacak bırakarak, son konaklama yerlerinde kaderlerine terk ettikleri bilinmektedir. Eski Mısır’da ise engelli olarak dünyaya gelen veya sonradan engelli olan bireylerin, anne ve babalarının işledikleri bir günahın cezası sonucu olduğuna inanılmakta ve bu bireylere yardım eden veya koruyan kişilerin tanrı tarafından cezalandırılacağı korkusu da yaşanmaktadır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

9 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Hıristiyanlık ve Müslümanlık gibi büyük dinlerin ortaya çıkması ve yayılması ile birlikte, sevap kazanma ve günah işleme duygusu etkili olmaya başlamış, engelli bireylere acınarak yaklaşılmış ve engelli bireyler ile bakıma muhtaç olanlar koruma altına alınmıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

10 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Engellilere götürülen hizmetlerin M.Ö. 4. yüzyıla kadar uzandığı, ilk girişimlerin Anadolu Uygarlığından filizlendiği ve Kayseri yöresinde Aziz Basil’in ilk körler hastanesini açmasıyla başladığı belirtilmektedir. Amerika Bileşik Devletleri’nde de özel gereksinimli çocukların genel eğitim sınıflarında eğitim göremeyeceği düşüncesinin 20. yüzyılın başlarında yaygınlaşması nedeni ile özel gereksinimli çocuklar için normal okullarda özel sınıflar ya da özel eğitim okulları açılmaya başlamıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

11 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Kaynaştırmaya yönelik farklı görüşlerin ve çabaların oluşmaya başladığı 20. yüzyılın ilk yarısında sınırlı olsa da bazı çalışmalar dikkat çekmektedir. Görme engelli çocuklar için 1913 yılında başlatılan kaynaştırma programı ilk uygulamalar arasında yer almaktadır. İngiltere'de 1928 yılında alınan bir kararla özel eğitim ve genel eğitim okulları birlikte çalışmaya başlamıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

12 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Engelli bireylerin yakınlarının gösterdiği çabalar, yasaların çıkmasında ve toplumun engelli bireylere yönelik tutumlarının değişmesinde etkili olmuştur. Diğer ülkelerde de benzeri yasal düzenlemelerin yapıldığı, çıkarılan yasalarla özel gereksinimli bireylerin 1963 yılından itibaren koruma altına alındığı, mesleki eğitim ve mesleğe uyumları ile ilgili konularda gerekli önlemlerin alındığı görülmektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

13 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Birleşmiş Milletler Genel Kurulunun 20 Aralık 1993 tarihinde yapılan toplantısında ‘Engelliler İçin Fırsat Eşitliği Konusunda Standart Kurallar’ başlığıyla kapsamlı ve ayrıntılı haklar bildirgesi tüm dünyada kabul edilmiştir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

14 Dünyada Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Kaynaştırma açısından da 1960’lardan sonraki dönemde en hızlı ve en çarpıcı gelişmelerin ortaya çıktığı görülmektedir. Kaynaştırma 1960’lı yıllarda, tüm çocuklara eşit eğitim fırsatları verilmesi gerektiği görüşünden yola çıkan bir felsefe olarak başlamış ve bu görüş sonucunda özel gereksinimli çocuklar normal sınıflara yerleştirilmeye başlamıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

15 Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları
Kaynaştırmanın Daha Fazla Kabul Görmesinde Aşağıdaki Etmenler Etkili Olmuştur: Özel eğitim sınıflarında verilen eğitimin beklenen yararı sağlamaması, çocukların sosyal yönden uyumlarını güçleştirmesi etkili olmuştur. Özel eğitim sınıflarında verilen eğitime karşı eleştirilerin artması, davaların açılması ve baskı gruplarının oluşması da etkili olan etmenler arasında yer almaktadır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

16 Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları
Kaynaştırmanın Daha Fazla Kabul Görmesinde Aşağıdaki Etmenler Etkili Olmuştur: Özel eğitim sınıflarında verilen eğitimin beklenen yararı sağlamaması, çocukların sosyal yönden uyumlarını güçleştirmesi etkili olmuştur. Kaynaştırma ile ilgili yasal düzenlemelerin yapılması da kaynaştırmanın kabul görmesinde etkili olmuştur. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

17 Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları
Kaynaştırmanın Daha Fazla Kabul Görmesinde Aşağıdaki Etmenler Etkili Olmuştur: Özel gereksinimli bireylere yönelik tutumlardaki değişmeler, özel gereksinimli bireylere normal yaşam fırsatlarının sağlanmasını temel alan normalleştirme kavramının benimsenmesi de kaynaştırmanın yaygınlaşmasında etkili olmuştur. Erken özel eğitimin yaygınlaşması, kaynaştırma eğitimini inceleyen araştırmaların sayısının artması kaynaştırmanın kabulünü artırmıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

18 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Türkiye’de özel eğitim alanında yapılan çalışmaların başlangıcı çok eski dönemlere dayanmaktadır. Osmanlı Devleti döneminde insan hakları dolayısıyla engelli hakları gibi kavramlar söz konusu olmamakla birlikte, engellilerin yaşlılar evinde koruma altına alındığı, yetenek ve becerilerine uygun işlerde çalıştırıldıkları dikkati çekmektedir. Bunun yanı sıra Osmanlı Devleti döneminde 16. yüzyılda uygulanan Enderun mektepleri dünyada üstün zekalı çocukların eğitiminin ilk sistemli seçim, eğitim ve istihdam örneği olarak görülmektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

19 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Korunmaya muhtaç çocuklar için 1957 yılında çıkarılan yasada korunmaya muhtaç çocuklardan özel gereksinimli çocuklar için önlemlerin alınması Milli Eğitim Bakanlığı’nca güvence altına alınmıştır. Engellilerin üretken hale getirilmesi ve özel eğitim ile ilgili maddelere 1961 Anayasasında yer verilmiş ve İlköğretim Yasası’na özel eğitimle ilgili hükümler konularak ilk defa özel eğitim yönetmeliği çıkarılmıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

20 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Türkiye’de özel eğitim ve kaynaştırmaya yönelik gelişmeler 1980’li yıllara kadar genel olarak değerlendirildiğinde; özel eğitim ile ilgili gelişmeler gözlenmesine rağmen, kaynaştırmaya yönelik sistematik bir çabanın olmadığı görülmektedir. Bu nedenle bu yıllarda, özel eğitim okul ve sınıf sayılarında hızlı bir artışın olduğu dikkat çekmektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

21 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
1983 yılında çıkarılan 2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu ile özel gereksinimli bireylere özgü ilk kapsamlı yasanın adımları atılmıştır. Bu yasa ile özel eğitime gereksinimi olan çocukların yetiştirilmelerine ilişkin esaslar belirlenmiştir. 2916 sayılı yasada özel gereksinimli çocukların kaynaştırılmaları vurgulanmasına rağmen kaynaştırmanın bazı çocuklar için uygun olduğu ifadesine yer verilmiştir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

22 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Bu ifadede uygun olduğu düşünülen çocukların kimlerden oluşacağına ilişkin bir açıklama bulunmamakta, bu durum da belirsizliklere yol açmaktadır. Ayrıca yasada kaynaştırmanın tanımlanmamış olması da uygulamada bu sürecin nasıl gerçekleştirileceğine ilişkin belirsizliği beraberinde getirmiştir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

23 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
1990 yılında düzenlenen XIII. Millî Eğitim Şurası kararları doğrultusunda, 1991 yılında I Özel Eğitim Konseyi toplanmış ve bu toplantıda kaynaştırma programlarına alınan engelli çocukların eğitiminin bireysel olarak planlanması, bu eğitimin alanında uzman kişiler tarafından verilmesi ve izlenmesi kararı alınmıştır. Şura'da kaynaştırmanın kapsamının genişletilmesinin vurgulanmasına rağmen, bu yıllarda ayrı yatılı ve gündüzlü okulların sayısında artış olduğu görülmektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

24 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Dünyada olduğu gibi Türkiye’de de ailelerin özel gereksinimli çocukların eğitimlerinde daha bilinçli olmaları, kaynaştırma ile ilgili araştırmaların yapılması, yasal boyutta kaynaştırmanın kanunlar içinde yer alması, özel eğitim hizmetlerinin yaygınlaşması kaynaştırma ile ilgili çalışmaların hız kazanmasına neden olmuştur. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

25 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Ayrıca, konunun öneminin sık sık dile getirilmesi, gerçek ve tüzel kişiler tarafından özel özel eğitim okul ve kurumlarının açılması ve bu kurumlarda genel eğitim sınıflarına devam eden çocuklara destek özel eğitim hizmetlerinin sağlanması da etkili olmuştur. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

26 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Özel eğitim ve rehberlik alanında ihtiyaçların artması sonucu, hizmetin daha etkin ve yaygın olarak yürütülebilmesi için 1992 yılında Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü kurulmuştur. 1997 yılında çıkarılan 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmündeki Kararname özel gereksinimli çocuklara fırsat eşitliğini ve eşit katılımı sağlamada yeni bir anlayış getirmiştir. Bu anlayışa göre engelli çocukların tümüne eğitim hakkı verilmektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

27 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
573 sayılı kararnamede, 2916 sayılı yasadan farklı olarak kaynaştırma, bireysel eğitim planı ve özel eğitim desteği kavramları ele alınmıştır. 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmündeki Kararnameye dayalı olarak yılında çıkarılan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde; özel gereksinimli bireylere sunulacak özel eğitim hizmetleri tanılama aşamasından başlayarak yerleştirme ve değerlendirme hizmetleri aşamasına kadar ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

28 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde kaynaştırma ayrı bir bölümde ele alınmış, kaynaştırmanın ilkeleri ve ölçütleri verilmiştir. Ayrıca özel eğitim hizmetlerinin bireylerin yetersizliklerine göre değil de, eğitim gereksinimlerine göre planlanması ifade edilmiştir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

29 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
2005 yılında yürürlüğe giren Özürlüler Kanununda ve bu kanuna dayalı olarak yılında çıkarılan Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliğinde de; kaynaştırma yoluyla eğitim uygulamaları başlığında bir kısım ayrılmış ve yönetmelikte özel gereksinimli bireylere sunulacak özel eğitim hizmetleri tanılama aşamasından başlayarak değerlendirme, yerleştirme ve izleme hizmetleri aşamalarına kadar ayrıntılarıyla açıklanmıştır. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

30 Türkiye’de Özel Eğitim ve Kaynaştırma
Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği’ne göre Türkiye’de özel eğitim hizmetleri genel eğitim sınıflarında kaynaştırma yoluyla eğitim, özel eğitim sınıflarında , özel eğitim sınıf ve kurumlarında ve evde eğitim hizmetleri şeklinde yürütülmektedir. Günümüzde özel gereksinimli çocukların eğitiminde kaynaştırma uygulamaları benimsenmekle birlikte, özel eğitim okulları arasında yer alan ayrı yatılı/gündüzlü okullar da varlığını sürdürmektedir. Ayrı okullarda pek çok özel gereksinimli çocuğun eğitimi gerçekleştirilmekle birlikte, kaynaştırmaya dahil edilen özel gereksinimli çocukların sayısı gün geçtikçe artış göstermektedir. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları

31 Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları
KAYNAKLAR Aral, N. (2011). Okul Öncesi Eğitimde Kaynaştırma. İstanbul: Morpa Yayınları. Aral, N. ve Gürsoy, F. (2011). Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. İstanbul: Morpa Yayınları. Ceylan, R. ve Aral, N. (2009). Entegre Eğitim. Erken Çocukluk Gelişimi ve Eğitimi (Ed. Y. Fazlıoğlu), , İstanbul: Kriter Yayınları. Prof. Dr. Neriman Aral- Kaynaştırma Eğitimi Ders Notları