FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİM

... konulu sunumlar: "FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİM"— Sunum transkripti:

1 FİZİKSEL VE KİMYASAL DEĞİŞİM
6.SINIF

2 BİR AKŞAM YEMEĞİ “Ece okuldan geldi, önce ödevlerini yaptı. Daha sonra mutfakta akşam yemeği hazırlayan annesinin yanına giderek ödevlerini tamamladığını ve ona yardım etmek istediğini söyledi. Bir tarafta duran soyulmuş patatesleri dilimlemeye başladı. Annesi, akşam yemeği için pilâv ve omlet hazırlıyordu. Pilâvı pişirmek için kullanacağı su kaynarken pirinçleri yıkadı, kaynayan suyun içine biraz tuz atıp iyice karıştırdı. Daha sonra yıkadığı pirinçleri bu suya ekledi. Omleti hazırlamak için yağı eritti ve yumurtaları kırdı. Yemeğin pişmesi devam ederken salata yapmak üzere buzdolabından marul, domates, biber, salatalık ve maydanozu çıkardı ve yıkayarak doğramaya başladı. Ece, patatesleri dilimlemeyi bitirdikten sonra annesine patateslerin kızartılmaya hazır olduğunu söyledi. Salata yapmayı bitiren annesi tavaya yağ koyarak ısıttı ve patatesleri içine attı. Bir süre sonra kızaran patatesleri tavadan çıkardı. Ece annesine, yemeğin yanına içecek de hazırlamak istediğini söyledi ve bir miktar su, biraz meyve özlü içecek tozu ve birkaç tane de buz parçasını sürahiye atarak iyice karıştırdı. Yemek de piştiğine göre artık yemek masasını hazırlayabilirlerdi. Annesiyle birlikte yemekleri tabaklara, içecekleri de bardaklara doldurup masayı hazırladılar. O sırada mutfağa gelen babası da ekmekleri dilimlemek istedi; ancak ekmeklerin renginde bozulma olduğunu ve kötü koktuklarını fark etti. Bu nedenle ekmekleri çöpe attı. Taze ekmekleri dilimleyerek masaya getirdi. Ece, odasında pastel boyalarıyla resim yapan kardeşini de yemeğe çağırdı ve ailece yemeklerini yediler.”

3 Yemekte ki hangi besinlerde gözle görülür bir değişme olmuştur
Yemekte ki hangi besinlerde gözle görülür bir değişme olmuştur?(Yumurta, pirinç, domates, patates, ekmek, salatalık, maydanoz). —Domatesin ve salatalığın görünümünü değiştirmek için Ece ne yaptı? (kesti, dilimledi) —Peki, pirinçler yemeğe koyulmadan önce nasıldı? Yemek piştikten sonra nasıl bir şekil aldı? (kuru ve küçüktü sonra ıslandı ve şişti) —Peki, bu pirinçlerin şişmesi için neler yapıldı? (suda bekletildi ve haşladı) —Ekmeğin küflendikten sonraki hali ile önceki hali arasın da ne fark var? (yenmeyecek kadar değişmiş) —Gürdüğümüz gibi maddeler bazı değişimlere uğramakta, peki bu değişimlere ne ad veririz? (Fiziksel ve kimyasal değişim) —Fiziksel ve kimyasal değişim nedir?

4 Kelimenin anlamı hakkında düşündüklerim Kelimenin kavramsal karşılığı
ANAHTAR KAVRAMLAR:Kimlik, fiziksel değişim, kimyasal değişim, saf madde, karışım. Bu kavramlar hakkında düşüncelerini aşağıdaki kelime kartı tablosuna yazınız.Konunun bulunduğu sayfaları karıştırarak ilginizi çeken kelimeleri de bu sayfalara yazabilirsiniz.(Anlamlarını öğrendikçe kelimelerle ilgili düşünceleri ile kelimelerin kavramsal karşılıklarını karşılaştırınız.) Kelime kartı tablosu Kelime Kelimenin anlamı hakkında düşündüklerim Kelimenin kavramsal karşılığı …

5 Dramayı dikkatle izleyiniz ve bonibonun başına gelenleri not ediniz.
Etkinlik 1 Bir Şekerin başına gelenler (Drama) Hasta bir çocuğun midesinden kurtulan bonibon, başına gelen olayları arkadaşlarına anlatmaktadır.Bonibon(b),şeker1(ş1),şeker2(ş2),şeker3(ş3). Ş1 : Arkadaşlar şu gelen bonibon değil mi? Ş2 : Evet bu o ama bunun hali ne böyle? Ş3 : Bir soralım bakalım. Ş1 : Geçmiş olsun bonibon kardeş hayırdır ne oldu ne bu halin? Bonibon : Sormayın başıma gelenleri çok zor anlar yaşadım çok canım acıdı. Ş3 : Anlatır mısın Bonibon : Anlatayım. Bir gün beni bir çocuk aldı. Önce benimle bir güzel oynadı. Sonra yemeye karar verdi. Tabi beni ağzının içine attı. Sonra çiğnemeye başladı. Allahtan dişlerinin hepsi yoktu. Beni ezdi, ufaladı, derken ben paramparça oldum. Ş2 : Doğru diyor arkadaşlar şuna bakın çok küçülmüş. Ş1 : Evet, eskiden çok büyüktü ama şimdi minicik olmuş. Ş3 : Haklısınız arkadaşlar. Üstelik bunun bonibonun rengi de değişmiş. Ş2 : Bonibon kardeş senin rengine ne oldu onu da mı çocuk yaptı? Bonibon : Evet arkadaşlar onu da bu çocuk yaptı.

6 SİZCE BONİBONUN ŞEKLİ NE ZAMAN,NASIL VE NİÇİN DEĞİŞMİŞTİR?
Ş1 : Anlat bakalım. Yoksa bunu da mı ağzın da yaptı. Bonibon : Hayır arkadaşlar bunu ağzın da yapmadı. Bizi parçaladıktan sonra uzun ince bir yoldan midesine gönderdi. Ş3 : Eee sonra ne oldu? Bonibon : Anlatıyorum arkadaşlar sabırlı olun zaten her yerim ağrıyor. Mideye gelince ben sallanmaya başladım. Sağa sola çarpa çarpa burada da küçüldüm. Çok karanlıktı ve çok korktum. Ş2 : Bonibon kardeş senin tadın da bozulmuş. Sen eskiden daha tatlıydın. Ş1 : Evet sen sanki değişime uğramışsın bu tat sana ait olmaz. Ş3 : Bizi çatlatma da devam et anlatmaya. Bonibon : Evet en üzüldüğüm de bu oldu zaten. Tadımı kaybettim. Mide de asit yağmurları üzerime salınınca ben de bazı değişiklikler oldu. Tadı mı kaybettim kendimi farklı hissetmeye başladım. Kimlik değişimine uğruyordum ki o anda tekrar geldiğimiz yerden dışarıya çıkarıldık. Ş1 : Nasıl oldu? Nasıl kurtuldun yani? Bonibon : Arkadaşlar, Allahtan beni ağzına atan çocuk fazla şeker yiyince midesi bozulmuş bizde bu sayede kurtulduk ama… Ş2 : Ama sı ne bonibon kardeş? Bonibon : Artık kendimi eskisi gibi hissetmiyorum. Bana artık bonibon demeyin. Ben artık şeker olamam, ben artık tatlı değilim, ben değiştim arkadaşlar. SİZCE BONİBONUN ŞEKLİ NE ZAMAN,NASIL VE NİÇİN DEĞİŞMİŞTİR?

7 Fiziksel değişim, maddelerin yapısı değişmeden sadece hal, biçim, şekil, dış görünüşünde meydana gelen değişimlere verilen isimdir. Fiziksel değişmeler sonucunda yeni maddeler oluşmaz. Yalnızca maddenin renk, şekil, büyüklük gibi özellikleri değişir. Diğer bir ifadeyle fiziksel değişim sonucunda maddenin kimliği değişmez. Örnekler: Kağıdın yırtılması, kalemin kırılması, suyun buza dönüşmesi, çözünme olayı gibi değişiklikler fiziksel değişime örnektir. Fiziksel değişimin geri dönüşümü vardır. Tüm hal değişimleri fizikseldir. Kimyasal değişim, bütün maddeler atom veya molekül dediğimiz küçük taneciklerden oluşur. Maddelerin atom veya molekül yapılarıyla ilgili özelliklere kimyasal özellikler denir. Yanma, çürüme, paslanma, bileşik yapma gibi özellikler kimyasal özelliklerdir.

8 Kimyasal değişimde maddenin aynı zamanda molekül yapısı da değişir
Kimyasal değişimde maddenin aynı zamanda molekül yapısı da değişir. Kimyasal değişimde maddenin geri dönüşümü olmaz. Buna bağlı olarak bu özelliklerde meydana gelen değişmelere de kimyasal değişmeler denir. Kısaca maddenin iç yapısında meydana gelen değişmeler kimyasal değişmelerdir. Örnekler: Kağıdın yanması Demirin paslanması Mumun yanması Fotosentez olayı Solunum olayı Sütün ekşimesi Yumurtanın bozulup çürümesi Hamurun mayalanması Bunun dışında, fiziksel değişime odundan talaş yapılması ya da kumaşın kesilmesi de örnek olarak verilebilir.Kimyasal olaylarda maddenin yapı taşı değişirken, fiziksel olaylarda sadece görünüm ve şekil değişir.Ayrıca bütün yırtılma ve kesme olayları fizikseldir

9 Kimyasal değişime uğrayan madde, kimyasal özelliklerini kaybedip yeni özellikler kazanır.Bütün yanma olayları kimyasal değişmedir.Kimyasal değişim geçiren bir madde tekrar eski haline getirilemez. Bir insan düşünün mesela, düşüp dizini yaraladı.Bir süre sonra dizindeki yara iyileşecektir ve dizi eskisi gibi olacaktır bunu fiziksel değişime benzetebiliriz.Ancak bu kişinin böbrekleriyle ilgili sorununun olduğunu düşünelim.Böbreklerinde meydana gelen hasar nedeniyle böbrek faaliyetlerini eskisi gibi yerine getiremez.Bunu da kimyasal değişime örnek gösterebiliriz.

10 Tuzun suda çözünmesi nasıl bir olaydır?
(Öğrenciler genelde kimyasal değişim diye cevap verirler ve nedenini de yeni bir sıvı maddenin oluştuğunu söyleyerek açıklarlar ayrıca kaynama noktasının da değiştiğini ifade ederler) Yeni bir madde mi oluştu? Rengi değişti mi?Maddeleri eski hallerine döndürebilir miyiz? Tuzlu su hazırlayarak ellerinize döküp bir süre güneşe tutarak bekleyiniz.Elleriniz kuruduktan sonra ellerinizin üzeri nasıl oldu?(Un şeklinde beyaz tozların kaldığını göreceksiniz) Ellerinizin kuruması suyun buharlaşması ile olur.Geriye tuz kalmıştır. Fiziksel değişmelerde madde tekrar eski haline döner.Şekerin de suda erimesi aynı şekilde fiziksel değişimdir.

11 Mumun erimesi nasıl bir olaydır?
(Mumun erimesini de kimyasal değişim diye algılarlar çünkü mumun erimesini mum filtresinin yandığı için bir yanma olayı olarak algılarlar.) Öncelikle mumu yakmadan önce ağırlığını ölçünüz ve bir yere not ediniz.Mumu yakar ve tamamen eriyinceye kadar bekleriz.Sıvı hale gelen mumun ağırlığını ölçünüz.İki ağırlık arasında fark olup olmadığını söyleyiniz.Sizce yeni bir madde oluştu mu? Ağırlıkları değişmeyecektir.Bir süre bekledikten sonra mum donacak ve eski haline geri dönecektir.Mumu tekrar yaktığımızda yine yanacaktır yani tekrar aynı işlevi görmektedir.Bu yüzden kimliğinde bir değişme olmamıştır. Bunları da göz önünde bulundurarak tekrar düşününüz.Mumun erimesi nasıl bir olaydır?(Fiziksel değişimdir) Öğrencilerdeki kavram yanılgısına neden olan yanma olayı mumun ipinden kaynaklanmaktadır.Yanma olayları kimyasal değişimdir.Mum erimektedir(fiziksel), yanan ise iptir.

12 BUNLARI BİLİYOR MUYDUNUZ?
Cam akıcılığı çok az olan bir sıvıdır. Tırnakların, saçları uzamasının bir kimyasal değişme olduğunu biliyor musunuz? Çevre Bilinci Karbonun yanması kimyasal bir değişmedir. Bu olay sonucunda açığa karbon dioksit çıkar. Havadaki karbon dioksit oranının artması yaşamımızı olumsuz etkiler. Karbon dioksit oranının artması atmosferin ısınmasına sebep olur. Bu da kutup buzlarının erimesine yol açabilir. Buzların erimesi fiziksel bir değişmedir. Kutup buzulları bizlere çok uzak olduğu için ilk başta pek dikkatimizi çekmiyor ama aslıda su akışkan olduğu için su seviyesindeki değişiklik neticede bizleri etkileyecektir. Küresel ısınma bazı bölgelerde suları aşırı buharlaştıracağı olacağı için kuraklıklara da sebep olacaktır.

13 Etkinlik 2 Ne İdi, Ne Oldu! Kâğıt, kibrit, mum gibi maddeleri yakarak maddelerin yanmadan önceki hâlleri ile yanmadan sonraki hâlleri arasındaki farkı tartınız. Yanma olaylarında maddenin kimliğinin değişip değişmediğini irdeleyiniz. Ayrıca çaya limon sıkarak, yemek sodasına sirke damlatarak, patates veya elma dilimlerini bekleterek, yumurta kabuğuna sirke damlatarak, süte sirke katarak gerçekleşen değişimleri gözlemleyiniz ve gözlemlerinizi kaydediniz.Ulaştığınız sonuçları yandaki gibi bir tabloda gösteriniz. Maddeler Uygulanacak işlemler Kâğıt Yakalım Elma dilimleri Bir süre bekletelim Çay Limon sıkalım Mum …

14 Etkinlik 3 Madde Aynı Madde, Görünüm Değişti
Küp şeker, ceviz içi, fındık gibi maddeleri havanda ezerek; kâğıt, kurdele, kumaş, vb. maddeleri keserek; mum, sütlü sade çikolata, buz gibi maddeleri ise hafifçe ısıtıp eriterek ilk hâlleri ile etkinliğin sonunda ulaşılan hâllerini karşılaştırınız. Maddenin Adı Maddenin Özellikleri Uygulanacak İşlemler Gözlemlenen Değişim Son Durum Karşılaştırma Kâğıt …

15 Etkinlik-2 de gözlemlenen değişimler kimyasal değişimdir.
Etkinlik-3 te ortaya çıkan her değişim; ezilme, ufalma, parçalanma, erime, vb. şeklinde adlandırılır. Bütün bu değişimlerde, şekerin şeker, cevizin ceviz vb. lerininde aynı kaldığı, kimlik değiştirmediği gözlemlemiştir. Bu değişimler fiziksel değişimdir.

16 Etkinlik 4 Kabarcıkları İzleyelim
Aşağıda verilen olaylar ile ilgili gözlemlerinizi, olayın fiziksel veya kimyasal oluşu ile ilgili düşüncelerinizi ve gözlemlerinizin nedenini tablodaki ilgili yerlere yazınız. Olay Kabarcık görüyor musun? Kimyasal/ fiziksel değişim Neden böyle bir cevap verdiniz? Kaynayana kadar suyu ısıtın. … Bir çay kaşığı kabartma tozu üzerine limon sıkın. Kolalı içeceklerin kapağını açıp bardağa boşaltın. Suyun içine bir sandoz tableti koyun. Bir bardak soğuk suyun oda sıcaklığına ulaşmasını bekleyin. 50 mL suya, 10 mL pekmez ekleyin. 25 mL suya bir tatlı kaşığı maya koyarak karıştırın. Pekmezli çözeltiyi mayalı ılık suyun üzerine ekleyin. Bu karışımı birkaç saat boyunca izleyerek değişimleri kaydedin.

17 Etkinlik 5 Değişim Her Yerde Var (Gezi Gözlem)
Kuaför, itfaiye eri, aşçı, çiftçi gibi değişik meslekten olan kişilerle, mensupları ile yaptıkları iş konusunda röportaj yapınız. Onların yaptığı işlerin hangilerinde fiziksel, hangilerinde kimyasal değişim olduğunu irdeleyiniz. Elde ettiğiniz bilgileri, gözlemlerinizi ve yorumlarınızı sınıfta sununuz.

18 DEĞERLENDİRME 1-) Fiziksel ve kimyasal değişim nedir? Hayatımızdan örnekler veriniz. 2-) Kimlik nedir? 3-) Maddenin yapısında meydana gelen değişiklikler maddenin tanecikli yapısında da bir değişiklik meydana getirir mi? 4-)Kâğıdın yırtılarak şeklinin değiştirilmesi ile yanarak değişikliğe uğratılması arasında ki farkı açıklar mısınız? 5-)Bekletilmiş bir kâse dondurma ve yanmaya başlamış bir mumda gözlenen değişiklikler arsında fark var mıdır? Fark varsa sebebini açıklayınız. 6-) Aşağıdaki değişimlerden hangileri birbirine benzerdir? Oklarla eşleştiriniz. Kâğıdın yırtılması Suyun buharlaşması Demirin tel ve levha haline gelmesi Sütün ekşimesi Şekerin suda çözünmesi Fotosentez olayı Yumurtanın bozulup çürümesi Kömürün toz haline gelmesi

19 7-) Aşağıdaki kavram haritasında ki boşlukları doldurunuz?

20 8-) Hangi modellerde madde 1. durumdan 2. duruma geçtiğinde;
1-Taneciklerin yapısı değişmiştir? 2-Yeni madde oluşmuştur? 3-Fiziksel değişimi temsil etmektedir? 4-Kimyasal değişimi temsil etmektedir? 9-) Aşağıdaki yargılar doğru ise d, yanlış ise y harfini parantez içine yazınız. 1.Mumun yanması kimyasal bir olaydır. ( ) 2.Kömürün yanması fiziksel bir olaydır. ( ) 3.Demirin en küçük birimi moleküldür. ( ) 4.Dondurma erirken molekül yapısı da değişir. ( ) 5.Molekül yapısının değişmesi olayın kimyasal olduğunu gösterir. ( ) 6.Marangozun keresteden mobilya yapması fiziksel bir olaydır. ( ) 7.Saçımızın uzaması kimyasal bir olaydır. ( ) 8.Fotosentez de gerçekleşen her olay fizikseldir. ( ) 9.Su donmakla kimliğini kaybetmez ( ) 10.Kimlik değişimi fiziksel olaylar da görülür. ( )

21 1-)Mumun yanması …………….. olayına örnektir.
10-)Aşağıda ki konu ile alakalı bulmacayı çözünüz. 3 5 1 4 2 6 1-)Mumun yanması …………….. olayına örnektir. 2-)Süte ……. Katılması sütte kimyasal değişime neden olur. 3-)Suyun buharlaşması ……………… Olayına örnektir. 4-)Kağıdı ………. İle kesersek molekül yapısında herhangi bir değişiklik gelmez. 5-)kumaşı ……….. Yapısında kimyasal değişiklik meydana getirebiliriz. 6-)Mumun erimesi mumun ………..’in de bir değişiklik meydana getirmez.