ETA-FTA-BOWTIE RİSK DEĞERLENDİRMESİ

... konulu sunumlar: "ETA-FTA-BOWTIE RİSK DEĞERLENDİRMESİ"— Sunum transkripti:

1 ETA-FTA-BOWTIE RİSK DEĞERLENDİRMESİ
Burak TUNA İnşaat Mühendisi A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı Adli Hukuki Bilirkişi Çevre Görevlisi OHSAS 18001: İSG Yönetim Sistemi Baştetkikçi ISO 9001:2015 Kalite Yönetim Sistemi Baştetkikçi

2

3 Tehlike nedir? İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelidir.

4 RİSK=ŞİDDETxOLASILIK
Risk nedir? Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. ZARAR: ŞİDDET İHTİMAL OLASILIK RİSK=ŞİDDETxOLASILIK

5 Yüksekte çalışma ibaresi yalın halde tehlike midir?
Tehlike-Risk Yüksekte çalışma ibaresi yalın halde tehlike midir? İşyerinde veya dışarıdan gelen İşyerinde Çalışanı veya işyerini etkileyen Çalışanı Zarar veya hasar verme potansiyeli Gerekli önlemler alınmış ve kontroller yapılmışsa

6 Hangisi tehlike tanımına uyuyor?
Tehlike-Risk Hangisi tehlike tanımına uyuyor? Yüksekte çalışma Gerekli önlemler alınmadan yüksekte çalışma yapılması Tam vücut korumalı emniyet kemerini uygun ankraj noktasına bağlayarak yüksekte çalışma

7 Ölüm ibaresi yalın halde risk midir?
Tehlike-Risk Ölüm ibaresi yalın halde risk midir? Tehlikeden kaynaklanacak Tehlike belli mi Zararlı sonuç meydana gelme ihtimali Ölüm, zararlı sonuçtur İhtimal yok

8 Hangisi risk tanımına uyuyor?
Tehlike-Risk Hangisi risk tanımına uyuyor? Ölüm Emniyet kemeri takmadan çalışan işçinin düşme ihtimali sonucu ölüm Emniyet kemeri takmadan çalışılması sonucu ölüm

9 HATA AĞACI ANALİZİ (HAA) FAULT TREE ANALYSİS (FTA)

10 Hata Ağacı Analizi 1962 Yılı Bell Telefon Laboratuvarları
Balistik füze hedefleme kontrol sisteminin güvenlik değerlendirmesi Referans Standartlar IEC 61025, Hata ağacı analizi (Fault tree analysis - FTA) IEC , Güvenilebilirlik Yönetimi

11 Hata Ağacı Analizi Mekanik arızaların çokça olabileceği kompleks sistemler Nükleer santral Beklenen arıza oranlarının olasılıkları hesaplanır. Üretim ve imalattaki ana olayların diğer olaylarla etkileşimleri ve ilişkilerini analiz eder.

12 Hata Ağacı Analizi İstenmeyen tepe-zirve-kritik olayı etkileyen faktörlerin tespiti Tümdengelim Sembollerle diyagram oluşturulur Kapılar sonucu olaylar Olayların çıkışı kapılar Kalitatif Kantitatife çevrilir

13 Hata Ağacı Analizi Kantitatif Risk Analizi: Sayısal tabanlı bilimsel metotlarla yapılan risk değerlendirme metodolojisini Kalitatif Risk Analizi: Tehdidin olma ihtimali, tehdidin etkisi gibi değerlere sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur.

14 Genel FTA Prosedürü Sistem bileşenleri belirlenir.
Sistemi arızaya ve hataya götürecek durumlar Zirve-Tepe olaylar analiz edilir. Ağacın tepe yapısı oluşturulur. Tepe olaylar ve ilişkileri Ardışık olaylar belirlenerek dallar detaylandırılır.

15 Genel FTA Prosedürü Tepe-Zirve olayın oluşmasına katkı veren olay kombinasyonları çözülür Olayların olasılıkları belirlenir ve ‘en düşük kesi kümesi’ (minimumal cut set) Birbiriyle bağımlı önemli potansiyel hata ve arızalar tanımlanır. Kalitatif risk analizi-Bilenen Hata Sebepleri Analizi Boolean matematiği Gerekliyse kantitatif risk analizi uygulanır. Sonuçlara göre alınması gereken aksiyonlar belirlenir.

16 Semboller Koşullu olay
Ana olaylar için kullanılır daha fazla gelişim gerektirmeyen olaydır. Temel olay Diğer bir olayın oluşması koşuluyla oluşan olaydır. Koşullu olay

17 Semboller VE kapısı VEYA kapısı
Sembolün altındaki olayların tümü gerçekleşirse üstündeki olay meydana gelir. VE kapısı Sembolün altındaki olayların en az biri gerçekleşirse üstündeki olay meydana gelir. VEYA kapısı

18 Semboller Transfer kapısı
Yetersiz veya eksik bilgiden dolayı tanımlanamamış olay Gelişememiş Olay Olayların birbiriyle birleşmesi veya bağlanması için kullanılır. Transfer kapısı

19 VE-VEYA Kapıları VEYA Kapısı VE Kapısı

20 Temel Mantık Kapıları Dijital Elektronik
İsim Grafiksel Sembol Eşitlik Doğrulama Tablosu VE VEYA DEĞİL VE DEĞİL VEYA DEĞİL XVEYA

21 FTA Örnek Tepe Olay a

22 Kalitatif FTA Minimal Cut Sets (En düşük kesi kümeleri)
Her bir daldaki olayların tepe olayı meydana getirmesi Tüm dallara uygulanır Boolean matematiği

23 Boolean Matematiği (Emilim) (Özdeşlik) (Değişebilirlik) (Birleşme)
(Dağılma)

24 Boolean Matematiği ÇÖZÜM

25 Kantitatif FTA Güvenirlik ve Hata Olasılık Bağlantıları

26 Kantitatif FTA

27 Kantitatif FTA

28 Elektrik motor devresi
FTA Örnek Sistem bileşenleri belirlenir. Elektrik motor devresi Sviç Sigorta Besleme Motor Direnç

29 Normal şartlar altında sigorta arızası Devrenin aşırı yüklenmesi
Hata Ağacı oluşturulur. Motor arızası Motor arızalı Akım yok Direnç arızalı Besleme arızalı Sviç açık Sigorta atıyor Sviç arızalı Yanlışlıkla açılıyor Aşırı akım Normal şartlar altında sigorta arızası Sigorta atıyor Devrenin aşırı yüklenmesi Direnç bozulur Besleme bozulur

30 Kalitatif FTA

31 Kantitatif FTA Basit motor devresinde; tepe olayın oluşma olasılığını hesaplayalım. Güvenilirlik Verileri Rehber Kitaplar (OREDA vb.)

32 OLAY AĞACI ANALİZİ (OAA) EVENT TREE ANALYSİS (ETA)

33 Olay Ağacı Analizi Referans Standartlar
IEC 62502, Olay ağacı analizi (Event tree analysis - ETA) Proses arızalarını, kesintilerini ve kaçaklarını tespit etmek amacıyla uygulanır. Tüm olaylar listelenir Tümevarım

34 Genel ETA Prosedürü Sistem bileşenleri belirlenir.
Sistemi arızaya ve hataya götürecek durumlar Başlatan olay ve ilişkili olaylar tanımlanır. Hafifletici faktörler ve fiziksel olaylar tanımlanır. Sonuçlar ve sonuçların dereceleri sıralanarak belirlenir. Sonuçlar analiz edilir. ETA dan gelen sonuçlar aksiyona dönüştürülür.

35 ETA Diyagram

36 ETA Örnek Yanıcı maddenin sızması veya boru hattının kırılması olay ağacı analizi

37 ETA Örnek Yanıcı maddenin sızması veya boru hattının kırılması olay ağacı analizi

38 Operatör reaktörü kapatıyor
ETA Örnek-2 Yüksek sıcaklık Alarm İkaz Operatör Operatör fark ediyor Yüksek sıcaklık Operatör fark ediyor Yüksek sıcaklık Operatör reaktörü kapatıyor Güvenlik Fonksiyonları Sonuç Belirleyiciler Hatalar/Talepler Operasyon devam Kapanma Kaçak Operasyon devam Başlatıcı Olay: Isı yükselmesi 1 oluşma/yıl Kapanma Kaçak Operasyon devam Kapanma Kaçak Kapanma= Kaçak= oluşma/yıl

39 BOWTIE RISK ANALYSIS METHODOLOGY PAPYON RİSK ANALİZ METODOLOJİSİ

40 Bowtie Sebeplerden sonuca gidiş FTA ve ETA nın birleşimi
Sol taraf FTA, sağ taraf ETA BEKRA-SEVESO Kantitatif LOPA (Layer of Protection Analysis) Fonksiyonel güvenlik

41 Bowtie Önleme Koruma KRİTİK OLAY FTA ETA

42 Koruma Katmanları Bariyerler
LOPA (Koruma Katmanları Analizi)

43 Seveso Bowtie

44 Modelleme Programları
CGE R4 Risk

45 Bowtie Yazılım Örnek

46