Risk Değerlendirmesi.

... konulu sunumlar: "Risk Değerlendirmesi."— Sunum transkripti:

1 Risk Değerlendirmesi

2 Amaç Katılımcıların, risk değerlendirme ve yönetimi ile ilgili kavramlar ile risk değerlendirme yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamaktır. Öğrenme Hedefleri Risk değerlendirmesinin temeli ve gerekliliğini tanımlar. Risk değerlendirmesi yöntemlerini sıralar. İşyerlerindeki riskleri değerlendirir.

3 İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI MALİYETİ İş kazası ve meslek hastalığı sonucu meydana gelen toplam maliyeti buz dağına benzetirsek, asıl maliyetin suyun üstünde kalan kısımda değil suyun altında kalan kısımda olduğunu görürüz.

4 RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRMESİ
RİSKLERİ TAHMİN ETMEK ve KABUL EDİLEMEZ OLANLARI ORTADAN KALDIRMAK İÇİN YOL

5 NEDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMALI?
Ekonomik yararlar İşletmeye sağlayacağı yararlar: İşletmenin sağlık giderleri azalır,tazminat giderleri azalır, verimlilik artar, üretimin kalitesi artar, işletme güven ve prestij kazanır Ülkeye sağlayacağı yararlar: Sağlık rehabibilitasyon harcamaları azalır, toplumun sağlık göstergeleri iyileşir….

6 Risk değerlendirmesi:
İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması

7 Tanımlar-1 Risk: Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini, Tehlike: İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyelini, ifade eder. Çalışma çevresinin fiziki kusurları, insanların hatalı davranışları gibi çalışma ortamında var olan ya da dışarıdan gelebilecek durumların kişilere işyerine veya çevreye hasar verme potansiyeli tehlikedir.

8 Örneğin; yüksekte çalışma bir tehlikedir. Çalışanın düşmesinden oluşabilecek zararın şiddeti riski ifade eder. Titreşim bir tehlikedir. Eklem rahatsızlıklarının oluşma şiddeti riskdir. Gürültü bir tahlikedir. İşitme kaybı zararının oluşma şiddeti riski ifade eder.

9 Tanımlar-2 Kabul edilebilir risk seviyesi: Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesini ifade eder. Ramak kala olay: İşyerinde meydana gelen; çalışanı, işyerini ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaydır. Önleme: İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür.

10 Tehlike Örnekleri İşyerinin bulunduğu bölgeden kaynaklanabilecek tehlikeler; deprem bölgesi, heyelanlı bölge Projelendirme ile ilgili tehlikeler; İlave tesis kurulması, Elle taşıma işlerindeki artış İşletme içindeki tehlikeler; pürüzlü işyeri zemini, hareketli makineler,Asansörler,Hatalı istifleme,uygun olmayan korkuluklar Fiziksel tehlike kaynakları; Gürültü, Titreşim, Yetersiz aydınlatma Kimyasal tehlike kaynakları; Solventler, Gazlar, Tozlar Biyolojik tehlike kaynakları; virüsler, bakteriler, parazitler Elektrik tehlikeleri; Tesisat, Statik elektrik Yangın tehlikeleri; aşırı ısınan parçalar, kazanlar, güneş ışınlarının teması Çalışanlarla ilişkili tehlikeler; Kişisel alışkanlıklar, Zihinsel yetersizlik, davranış bozuklukları Çalışma düzeninden kaynaklı tehlikeler; Uzun çalışma saatleri, Çalışma statüsü, yetersiz mola

11 Risk örnekleri İşyerinin bulunduğu bölgeden kaynaklanabilecek Riskler; can ve mal kaybı, İşletme içindeki riskler; takılma, düşme, kayma, yaralanma,ölüm Fiziksel risk kaynakları; eklem bel rahatsızlıkları Kimyasal risk kaynakları; solunum rahatsızlıkları Elektrik riskleri; çarpılma, uzuv kaybı, ölüm

12 RİSK ALGILAMA

13 RİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRMESİ

14 RİSK ALGILAMA RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER • Korkutuculuk düzeyi • Etkilenecek kişi sayısı • Tehlikenin ve riskin ne ölçüde anlaşılabildiği, • Riskin ne derece eşit dağıldığı, • Riski ne derece önleyebileceği, • Riskin kişisel olarak kabullenilip kabullenilmediği,

15 RİSK ALGILAMA

16 İşveren yükümlülüğü İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. Risk değerlendirmesinin gerçekleştirilmiş olması; işverenin, işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması yükümlülüğünü ortadan kaldırmaz. İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilere risk değerlendirmesi ile ilgili ihtiyaç duydukları her türlü bilgi ve belgeyi temin eder.

17 Risk değerlendirmesi ekibi
Risk değerlendirmesi, işverenin oluşturduğu bir ekip tarafından gerçekleştirilir. Risk değerlendirmesi ekibi aşağıdakilerden oluşur. İşveren veya işveren vekili. İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri. Çalışan(işçi) temsilcileri. İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar.

18 İşveren, ihtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlardan hizmet alabilir. Risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu işverenin kendisi tarafından veya işverenin ekip içinden görevlendirdiği bir kişi tarafından da sağlanabilir. İşveren, risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişilerin görevlerini yürütmeleri sebebiyle hak ve yetkilerini kısıtlayamaz. Risk değerlendirmesi çalışmalarında görevlendirilen kişi veya kişiler işveren tarafından sağlanan bilgi ve belgeleri korur ve gizli tutar.

19 6331 İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU
risk değerlendirmesi yapmayan veya yaptırmayan işverene her bir işçi başına beş yüz türk lirası, aykırılığın devam ettiği her ay için bin türk lirası işçi başına KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK KANSEROJEN VEYA MUTAJEN MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK İŞYERLERİNDE İŞİN DURDURULMASINA DAİR YÖNETMELİK ÇALIŞANLARIN GÜRÜLTÜ İLE İLGİLİ RİSKLERDEN KORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK ÇALIŞANLARIN TİTREŞİMLE İLGİLİ RİSKLERDENKORUNMALARINA DAİR YÖNETMELİK…

20 Yönetmeliklerdeki Ortak Yükümlülükler
Risk Değerlendirmesi Yönetmeliklerdeki Ortak Yükümlülükler Çalışanların Bilgilendirilmesi Sağlık Gözetimi Çalışanların Görüşlerinin Alınması ve Katılımlarının Sağlanması Çalışanların Eğitimi Bilgiyi test etmek Risklerin Değerlendirilmesi Kontrol önleminin seçimi Ölçme ve İzleme PROAKTİF yaklaşım

21 Reaktif Yaklaşım; geleneksel yaklaşımdır
Reaktif Yaklaşım; geleneksel yaklaşımdır. Bu yaklaşımda kazaların ve sistem bozukluklarının incelenmesi esastır. Olay sonrası inceleme ve işin yeniden düzenlenmesine odaklanır. Proaktif Yaklaşım ise çağdaş yaklaşımdır. Sistem bozukluğundan çok, güvenlik yönetim sisteminin incelenmesine, risk değerlendirme ve güvenlik kültürüne odaklanır. Olay gerçekleşmeden öncesine, çalışanlara ve güvenli olmayan uygulamalara odaklanır. Reaktif yaklaşım ülkemizde de geleneksel hale gelmiş olan bir yaklaşımdır. İş kazaları, meslek hastalıkları, yaralanmalar ve maalesef can kayıpları yaşandıktan sonra önlemlerin alınmasıdır. Proaktif yaklaşım ise iş kazaları, meslek hastalıkları vb. kayıplar yaşanmadan önce tehlike ve risklerin öngörülmesi ile birlikte gerekli önlemlerin alınmasıdır sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununun da bahsettiği benimsenmesi gereken yaklaşımdır proaktif yaklaşım.

22 İşyeri hekiminin Görev yetki sorumlulukları
Risk değerlendirmesi; İş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapılmasıyla ilgili çalışmalara ve uygulanmasına katılmak, risk değerlendirmesi sonucunda alınması gereken sağlık ve güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak. Gebe veya emziren kadınlar, 18 yaşından küçükler, meslek hastalığı tanısı veya ön tanısı olanlar, kronik hastalığı olanlar, yaşlılar, malul ve engelliler, alkol, ilaç ve uyuşturucu bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi özel politika gerektiren grupları yakın takip ve koruma altına almak, bilgilendirmek ve yapılacak risk değerlendirmesinde özel olarak dikkate almak.

23 RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILMALI?
İşe başlarken veya daha önce hiç yapılmamışsa, İş kazası, meslek hastalıkları veya bir olaydan sonra, İşte herhangi bir değişiklik halinde, Belirli aralıklarda

24 Risk Değerlendirmesi Aşamaları
Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. (Çalışanların risk değerlendirmesi çalışması yapılırken ihtiyaç duyulan her aşamada sürece katılarak görüşlerinin alınması sağlanır.)

25 1) Tehlikelerin tanımlanması (a) Tehlikeler tanımlanırken çalışma ortamı, çalışanlar ve işyerine ait bilgiler toplanır a) İşyeri bina ve eklentileri. ı) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu. b) İşyerinde yürütülen faaliyetler ile iş ve işlemler. i) İşyerinin teftiş sonuçları. c) Üretim süreç ve teknikleri. j) Meslek hastalığı kayıtları. ç) İş ekipmanları. k) İş kazası kayıtları. d) Kullanılan maddeler. l) İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan olaylara ilişkin kayıtlar. e) Artık ve atıklarla ilgili işlemler. f) Organizasyon ve hiyerarşik yapı, görev, yetki ve sorumluluklar. m) Ramak kala olay kayıtları. g) Çalışanların tecrübe ve düşünceleri. n) Malzeme güvenlik bilgi formları. ğ) İşe başlamadan önce ilgili mevzuat gereği alınacak çalışma izin belgeleri. o) Ortam ve kişisel maruziyet düzeyi ölçüm sonuçları. h) Çalışanların eğitim, yaş, cinsiyet ve benzeri özellikleri ile sağlık gözetimi kayıtları. ö) Varsa daha önce yapılmış risk değerlendirmesi çalışmaları. p) Acil durum planları. r) Sağlık ve güvenlik planı ve patlamadan korunma dokümanı gibi belirli işyerlerinde hazırlanması gereken dokümanlar.

26 Tehlikelerin tanımlanması (devam)
b) Tehlikelere ilişkin bilgiler toplanırken aynı üretim, yöntem ve teknikleri ile üretim yapan benzer işyerlerinde meydana gelen iş kazaları ve ortaya çıkan meslek hastalıkları da değerlendirilebilir. c) Toplanan bilgiler ışığında; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuatta yer alan hükümler de dikkate alınarak, çalışma ortamında bulunan fiziksel, kimyasal, biyolojik, psikososyal, ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır. Bu belirleme yapılırken aşağıdaki hususlar, bu hususlardan etkilenecekler ve ne şekilde etkilenebilecekleri göz önünde bulundurulur.

27 İşletmenin yeri nedeniyle ortaya çıkabilecek tehlikeler.
çalışma usulleri, vardiya düzeni, ekip çalışması, organizasyon, nezaret sistemi, hiyerarşi gibi faktörlerden kaynaklanabilecek tehlikeler. İşin yürütümü, üretim teknikleri, kullanılan maddeler, makine ve ekipman, drenaj, araç ve gereçler ile bunların çalışanların fiziksel özelliklerine uygun tasarlanmaması veya kullanılmamasından kaynaklanabilecek tehlikeler. Kuvvetli akım, aydınlatma, paratoner, topraklama gibi elektrik tesisatının bileşenleri ile ısıtma, havalandırma, atmosferik ve çevresel şartlardan korunma, arıtma, yangın önleme ve mücadele ekipmanı ile benzeri yardımcı tesisat ve donanımlardan kaynaklanabilecek tehlikeler. İşyerinde yanma, parlama veya patlama ihtimali olan maddelerin işlenmesi, kullanılması, taşınması, depolanması ya da imha edilmesinden kaynaklanabilecek tehlikeler. Çalışma ortamına ilişkin hijyen koşulları ile çalışanların kişisel hijyen alışkanlıklarından kaynaklanabilecek tehlikeler. Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili yeterli eğitim almaması, bilgilendirilmemesi, çalışanlara uygun talimat verilmemesi veya çalışma izni prosedürü gereken durumlarda bu izin olmaksızın çalışılmasından kaynaklanabilecek tehlikeler. Çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaları yapılır.

28 2) Risklerin belirlenmesi ve analizi
(a) Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin hangi sıklıkta oluşabileceği ile bu risklerden kimlerin, nelerin, ne şekilde ve hangi şiddette zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur. (b) Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; işletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, işyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri ve işyerinin kısıtları gibi faktörler ya da ulusal veya uluslararası standartlar esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. (c) Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir.

29 3) Risk kontrol adımları
Planlama: Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması: Riskin tamamen bertaraf edilmesi, bu mümkün değil ise riskin kabul edilebilir seviyeye indirilmesi için aşağıdaki adımlar uygulanır. 1) Tehlike veya tehlike kaynaklarının ortadan kaldırılması. 2) Tehlikelinin, tehlikeli olmayanla veya daha az tehlikeli olanla değiştirilmesi. 3) Riskler ile kaynağında mücadele edilmesi. Risk kontrol tedbirlerinin uygulanması: Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi ya da işyeri bölümü, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur.

30 Uygulamaların izlenmesi: Hazırlanan planların uygulama adımları düzenli olarak izlenir, denetlenir ve aksayan yönler tespit edilerek gerekli düzeltici ve önleyici işlemler tamamlanır. Risk kontrol adımları uygulanırken toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi ve uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanır. Belirlenen risk için kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra yeniden risk seviyesi tespiti yapılır. Yeni seviye, kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise bu maddedeki adımlar tekrarlanır.

31 4) Dokümantasyon a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.
b) Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri. c) Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi. ç) Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı. d) Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler. e) Tespit edilen riskler. f) Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler. g) Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları. ğ) Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi. Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır. Risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir.

32 5) Risk değerlendirmesinin yenilenmesi
Yapılmış olan risk değerlendirmesi; tehlike sınıfına göre yenilenir. çok tehlikeli işyerlerinde en geç iki yılda bir tehlikeli işyerlerinde dört yılda az tehlikeli işyerlerinde altı yılda bir

33 Aşağıda belirtilen durumlarda risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir.
İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması. İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi. Üretim yönteminde değişiklikler olması. İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi. Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması. Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi. İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması

34 Birden fazla işveren olması durumunda risk değerlendirmesi çalışmaları
Aynı çalışma alanını birden fazla işverenin paylaşması durumunda, yürütülen işler için diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir. Birden fazla işyerinin bulunduğu iş merkezleri, iş hanları, sanayi bölgeleri veya siteleri gibi yerlerde, işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yönetim tarafından yürütülür. Yönetim; bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir.

35 Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde risk değerlendirmesi
a) Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak gerekli risk değerlendirmesi çalışmalarını yapar veya yaptırır. b) Alt işverenlerin risk değerlendirmesi çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. c) Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen risk değerlendirmesi çalışmalarını denetler ve bu konudaki çalışmaları koordine eder. Alt işverenler hazırladıkları risk değerlendirmesinin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren; risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar

36 Çalışanların bilgilendirilmesi
İşyerinde çalışanlar, çalışan temsilcileri ve başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar ve bunların işverenleri; işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri ile düzeltici ve önleyici tedbirler hakkında bilgilendirilir.

37 Risk değerlendirmesi rehberleri
İşverenlere, risk değerlendirmesi ile ilgili yükümlülükleri bakımından yardımcı olmak veya yol göstermek amacıyla risk değerlendirmesi rehberleri hazırlanabilir. Rehberler işyerinde çalışan sayısı ve işyerinin bulunduğu tehlike sınıfı göz önüne alınarak; sektör, meslek veya yapılan işlere özgü olabilir. Kamu kurum ve kuruluşları, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, işçi- işveren ve memur sendikaları ile kamu yararına çalışan sivil toplum kuruluşları faaliyet gösterdikleri sektörde rehber çalışmalarında bulunabilir. Bakanlıkça, bu Yönetmelik hükümlerine uygunluğu yönünden değerlendirilerek onaylanan taslaklar, Bakanlık tarafından sektör, meslek veya yapılan işlere özgü risk değerlendirmesi uygulama rehberleri olarak yayımlanır.

38 Değişik amaçlar için kullanılan yüzlerce risk değerlendirmesi yöntemi bulunmaktadır.
Bazı yöntemler temel olarak teknik sistemleri ve prosesleri analiz etmek için kullanılırken, bazıları da insanların çalışma faaliyetleri ile işle ilgili ve çalışma ortamındaki tehlikeleri analiz etmek için kullanılmaktadır. Ayrıca belirli endüstriler için geliştirilmiş yöntemler de bulunmaktadır.

39 TEHLİKE ve RİSK RİSK DEĞERLENDİRME METOTLARI 150’den fazla Risk Değerlendirme Metodunun varlığından söz edilmektedir. Risk Değerlendirme Metotları; -Nitel Risk Değerlendirme Metotları, -Nicel Risk Değerlendirme Metotları, -Karma Risk Değerlendirme Metotları olarak sınıflandırılabilir.

40 TEHLİKE ve RİSK Matris Kontrol Listeleri (Check- List) Fine - Kinney Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA) Hata Ağacı Analizi (FTA) Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi (HAZOP) Kaza Sonuç Analizi (ETA)

41 1-MATRİS METODU: Kullanımı kolay ve uygulaması en yaygın metotlardan birisidir. Bu metot diğer birçok metodun temelini teşkil eder. Karma bir RD metodudur. O = olasılık( zararın oluşma olasılığı) Ş = şiddet( insan veya çevre üzerinde yapacağı tahmini zarar) Risk skoru; R= O x Ş elde edilir.

42 TEHLİKE ve RİSK

43 2-Kontrol Listeleri-Çeklist Metodu (Birincil Risk Analizi ) Bir tesisin veya prosesin tüm donanımının ve aletlerinin tam olup olmadığını veya kusursuz işleyip işlemediğini saptar. Ön eleme yaptığı için birincil risk analizi de denir.

44 Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır.
Bir önlemler kataloğu ile yapılması gereken düzeltmeler önerilir. En verimli sonuçlar, uzun deneyimlere dayalı veya deneyimli uzmanlar tarafından hazırlanmış listelerden alınır. (örnek: Uçaklarda pilotların kullandığı check listler gibi)

45 ÇEK-LİST İLE RİSK ANALİZİ ÖRNEĞİ
Uygun Yetersiz Yok Kontrolü yapılan konu Düşünceler Tehlikeli alan yeterince tanımlanmış-sınırlanmış mı? Alana girişler kontrol altında mı? Gerekli uyarı işaretleri var mı? Uyarı işaretleri doğru ve görülebilir mi? Yangın tedbirleri prosedürlere uygun mu? Alanda çalışanlar uygun ve yeterli eğitimleri almışlar mı? Kişisel koruyucular var mı? Uygun mu? Acil durum planı var ve görülebilir mi?

46 3-FİNE- KİNNEY METODU Kullanımı kolay, yaygın olarak kullanılan bir metottur. İşyeri istatistiklerinin kullanımına imkan sağlar. Risk Değeri= İ x F x D olarak hesaplanır. İ= İhtimal, (0,2-10 arası bir değer) F=Frekans, (0,5-10 arası bir değer) D=Sonuçların Derecesi

47 Risk Düzeyinin Tahmin Edilmesi
Olasılık (O): Tehlikenin ortaya çıkma potansiyelidir. Zaman içinde maruz kalma tekrarı (F): Tehlikeye maruz kalma frekansı yani faaliyetin yapılış sıklığıdır. Etkilenme şiddeti (Ş): Tehlikenin ortaya çıkması durumunda oluşacak zararın büyüklüğüdür. Riskin Önemi/Büyüklüğü (R) : Ortaya çıkması muhtemel zararların yok edilmesi veya azaltılması için yapılması gerekli faaliyetin büyüklüğü veya önceliği hakkında karar vermek için kullanılan sınıflandırmadır. Risk ve tehlikenin büyüklüğü tahmin edilirken; Olasılığı, Doğuracağı sonucun şiddeti (Etkilenme Şiddeti)ve Önem derecesi belirlenmelidir Kinney Metodu ile Risk Değerlendirme

48 Risk Düzeyinin Tahmin Edilmesi
Maruz kalma tekrarına karar verirken; İşin/faaliyetin yapılış frekansı Önemli Not: Rutin faaliyetlerde “Frekans” işin yıl içindeki yapılma sıklığıdır. Rutin olmayan faaliyetlerde “Frekans” işin yapılış süresi boyunca faaliyetin yapılma sıklığıdır. Risk ve tehlikenin büyüklüğü tahmin edilirken; Olasılığı, Doğuracağı sonucun şiddeti (Etkilenme Şiddeti)ve Önem derecesi belirlenmelidir Kinney Metodu ile Risk Değerlendirme

49 Pratik Olarak İmkânsız
TEHLİKE ve RİSK Tablo 1-İhtimal Skalası İhtimal: Zarar ya da hasarın zaman içinde gerçekleşme ihtimali Değer Kategori 0,2 Pratik Olarak İmkânsız 0,5 Zayıf İhtimal 1 Oldukça Düşük İhtimal 3 Nadir fakat Olabilir 6 Kuvvetle Muhtemel 10 Çok Kuvvetli İhtimal

50 TEHLİKE ve RİSK Tablo: 2 Frekans (Maruziyet) Skalası Frekans: Tehlikeye maruz kalma sıklığı Değer Açıklama Kategori 0,5 Çok Nadir Yılda bir ya da daha az 1 Oldukça Nadir Yılda bir ya da birkaç kez 2 Nadir Ayda bir ya da birkaç kez 3 Ara sıra Haftada bir ya da birkaç kez 6 Sıklıkla Günde bir ya da daha fazla 10 Sürekli Sürekli ya da saatte birden fazla

51 TEHLİKE ve RİSK Tablo: 3 Etki/Zarar-Sonuç Skalası Derece: Tehlikenin gerçekleşmesi halinde insan, işyeri ve çevre üzerinde oluşturacağı zarar ya da hasarın şiddeti Değer Açıklama Kategori 1 Dikkate Alınmalı Hafif-Zararsız veya önemsiz 3 Önemli Minör-Düşük iş kaybı, küçük hasar, İlk Yrd. 7 Ciddi Majör-Önemli Zarar, Dış tedavi, işgünü kaybı 15 Çok Ciddi Sakatlık, uzuv kaybı, çevresel etki 40 Çok Kötü Ölüm, Tam maluliyet, Ağır çevr. etkisi 100 Felaket Birden çok ölüm, önemli çevre felaketi

52 TEHLİKE ve RİSK Risk Düzeyine Göre Karar ve Eylem Sıra Risk Değeri
1 R<20 Kabul Edilebilir Risk Acil tedbir gerekmeyebilir 2 20<R< 70 Kesin Risk Eylem planına alınmalı 3 70 <R<200 Önemli Risk Dikkatle izlenmeli ve yıllık eylem planına alınarak giderilmeli 4 200 <R< 400 Yüksek Risk Kısa vadeli eylem planına alınarak giderilmeli 5 R>400 Çok Yüksek Risk Çalışmaya ara verilerek derhal tedbir alınmalı

53 Kinney Metodu ile Risk Değerlendirme
OLASILIK DEĞERİ OLASILIK zararın gerçekleşme olasılığı FREKANS DEĞERİ FREKANS tehlikeye zaman içinde maruz kalma tekrarı Rutin Olmayan Rutin ŞİDDET DEĞERİ ŞİDDET insan üzerinde yaratacağı tahmini zarar 10 beklenir, kesin hemen hemen sürekli bir saatte birkaç defa 100 birden fazla ölümlü kaza 6 yüksek / oldukça mümkün sık günde bir veya birhaç defa 40 öldürücü kaza 3 olası ara sıra haftada bir veya birkaç defa 15 kalıcı hasar/yaralanma, iş kaybı 1 mümkün fakat düşük 2 sık değil ayda bir veya birkaç defa 7 önemli hasar/yaralanma, dış ilk yardım ihtiyacı 0,5 beklenmez fakat mümkün seyrek yılda birkaç defa küçük hasar/yaralanma, dahili ilk yardım 0,2 beklenmez çok seyrek yılda bir veya daha seyrek ucuz atlatma RİSK DEĞERİ RİSK DEĞERLENDİRME SONUCU 400 =< R tolerans gösterilemez risk, hemen gerekli önlemler alınmalı / veya tesis, bina, çevrenin kapatılması düşünülmelidir 200 =< R < 400 esaslı risk, kısa dönemde iyileştirilmelidir (birkaç ay içinde) 70 =< R < 200 önemli risk, uzun dönemde iyileştirilmelidir (yıl içinde) 20 =< R < 70 olası risk, gözetim altında uygulanmalıdır R < 20 önemsiz risk, önlem öncelikli değildir Kinney Metodu ile Risk Değerlendirme

54 TEHLİKE ve RİSK

55 3-OLASI HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZİ (FAİLURE MODE AND EFFECTS ANALYSİS- FMEA) En yaygın kullanılan metodlardan biridir. Otomotiv sektöründe çok kullanılır. Olası arızaları tespit etme ve giderme. Herhangi bir sistemin tamamı veya bölümleri ele alınıp, bunlardaki kısımlarda, aletlerde ortaya çıkabilecek arızalardan hem bölümlerin hemde bütün sistemin nasıl etkilenebileceği ve ortaya çıkabilecek sonuçlar analiz edilir.

56 FMEA ÇEŞİTLERİ 1) Sistem FMEA 2) Tasarım FMEA 3) Proses FMEA 4) Servis FMEA

57 Sistem FMEA AMACI; Sistem ve alt sistemleri analiz ederek, sistemin eksiklerinden doğan sistem fonksiyonları arasındaki potansiyel hata türlerini belirlemektir. HEDEFİ; Sistemin kalitesini, güvenirliğini ve korunabilirliğini artırmaktır.

58 Proses FMEA AMACI; Üretim veya montaj prosesindeki eksiklerden doğabilecek hata türlerini ortadan kaldırmak ve üretim ve montaj prosesini analiz etmektir. HEDEFİ; Prosesin kalitesini, güvenirliğini ve korunabilirliğini artırmaktır.

59 FMEA METODUNUN UNSURLARI FMEA’nın üç temel unsuru vardır. a
FMEA METODUNUN UNSURLARI FMEA’nın üç temel unsuru vardır. a.İhtimal: İ Hatanın zaman içinde gerçekleşme sıklığını gösteren değer, (1-10 arası) b.Şiddet: Ş Hatanın gerçekleşmesi durumunda sonuçların derecesini gösteren değer, (1-10 arası)

60 c.Tespit edilebilirlik: T Hatanın istenmeyen sonuçlara sebep olmadan tesbit edilebilme derecesini gösteren değer, (1-10 arası)

61 SİSTEM FMEA ŞİDDET ETKİ SINIFLAMASI
ŞİDDETİN ETKİSİ DERECE Uyarısız Gelen Tehlike Felakete yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen potansiyel hata 10 Yüksek hasara ve toplu ölümlere yol açabilecek etkiye sahip ve uyarısız gelen potansiyel hata 9 Çok Yüksek Sistemin tamamen hasar görmesini sağlayan yıkıcı etkiye sahip ağır yaralanmalara,3.derece yanık, akut ölüm vb. etkiye sahip hata 8 Yüksek Ekipmanı tamamen hasar görmesine sebep olan ve ölüme, zehirlenme,3.derece yanık, akut ölümcül hastalık vb. etkiye sahip hata 7 Orta Sistemin performansını etkileyen, uzuv ve organ kaybı, ağır yaralanma, kanser vb. yol açan hata 6 Düşük Kırık, kalıcı küçük iş görmemezlik,2.derece yanık, beyin sarsıntısı vb. etkiye sahip hata 5 Çok Düşük İncinme, küçük kesik ve sıyrıklar, ezilmeler vb. hafif yaralanmalar ile kısa süreli rahatsızlıklara neden olan hata 4 Küçük Sistemin çalışmasını yavaşlatan hata 3 Çok Küçük Sistemin çalışmasında kargaşaya yol açan hata 2 Yok Etki yok 1

62 HATA OLASILIĞI HKS HATA KÜMÜLATİF SAYISI DERECE
Çok Yüksek: Kaçınılmaz Hata ½’ den fazla 10 1/3 9 Yüksek: Tekrar Tekrar Hata 1/8 8 1/20 7 Orta: Ara Sıra Olan Hata 1/80 6 1/400 5 1/2.000 4 Düşük: Nispeten Az Olan Hata 1/15.000 3 1/ 2 Pek Az: Olası Olmayan Hata 1/ ’den düşük 1

63 TESBİT EDİLEBİLİRLİK OLASILIĞI
DERECE Tespit Edilemez Potansiyel hatanın nedeninin ve takip eden hatanın keşfedilebilirliği mümkün değil 10 Çok Az keşfedilebilirliği çok uzak 9 Az keşfedilebilirliği uzak 8 Çok Düşük keşfedilebilirliği düşük 7 Düşük keşfedilebilirliği çok düşük 6 Orta keşfedilebilirliği orta 5 Yüksek Ortalama keşfedilebilirliği yüksek ortalama 4 Yüksek keşfedilebilirliği yüksek 3 Çok Yüksek keşfedilebilirliği çok yüksek 2 Hemen Hemen Kesin keşfedilebilirliği hemen hemen kesin 1 TEHLİKE ve RİSK

64 Risk Öncelik Değeri (RÖD) R.Ö.D.= İ x D x T
TEHLİKE ve RİSK Risk Öncelik Değeri (RÖD) R.Ö.D.= İ x D x T arasında bir değer alabilir.

65 ÖRNEK FMEA