Gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I NOKTALAMA İŞARETLERİ,.

... konulu sunumlar: "Gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I NOKTALAMA İŞARETLERİ,."— Sunum transkripti:

1 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I NOKTALAMA İŞARETLERİ,. ! : ( ) … / \ ^ Okt. Yavuz Güneş

2 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Bu haftanın ders konusu için temel kaynaklar: 1.Prof. Dr. Hanifi Vural, Türk Dili, Taşhan Kitap, Tokat, 2013. 2.Yazım Kılavuzu, Türk Dil Kurumu, Ankara, 2013.

3 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Yazıda okumayı kolaylaştırmak için bir takım işaretler kullanılır. Bu işaretler bir yandan cümlenin yapısını, sözün bağlantı yerlerini açık olarak göstermeye; bir yandan da yazıda harflerle belirtilmeyen birtakım özellikleri (vurgu – ezgi) ve durakları bildirmeye yarar.

4 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Nokta (. ) Bir duygu, düşünce, yargı bildiren anlamca tamamlanmış cümlelerin sonunda kullanılır. Ağaçlar köklerinden kopacaktı. Tarihlerin yazılışlarında ay ve yıl sayılarını birbirinden ayırmak için kullanılır. Doğru:19.05.1919Yanlış:25.5.1996 Not: Kısaltmalara arasında nokta kullanılmaz. RTÜK MSB BDDK TMO TDK Matematikte çarpı işareti yerine kullanılır. 234.2=468

5 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Nokta (. ) Rakamlardan sonra “ıncı”, “inci” yerine kullanılır. 7.inci (Yanlış yedinciinci) 7’nci (Doğru) 7’inci (Yanlış yediinci) 5’nci (Yanlış beşnci) 5’inci (Doğru) Unvan kısaltmalarından sonra kullanılır. Dr. Av. Müh. Alb. Yzb. Prof. Doç. Sn. bkz. vb. Saat ile dakika arasında kullanılır. 20.45 10.5209.30 10.30 08.23

6 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Virgül (, ) Cümlede eş görevli sözcük ve söz grupları arasında kullanılır. “Uzun boylu, sarı saçlı, iri gözlü bir çocuktu.” “”Orhan, Oktay, Melih ve ben Yaprak’ta buluşmuştuk. Cümlede ara sözlerin başında ve sonunda kullanılır. “Annesini,canından çok sevdiği aziz varlığı, özlemişti.” Ondalıklı sayılarda kullanılır. 3,1428,25

7 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Virgül (, ) Anlamca karışan adlaşmış sıfatları, isimlerden ayırmak için kullanılır. “İhtiyar, kapıcıya doktorun odasını sordu.” “Sedyeden düşen yaralı, adama elini uzattı” Resmi yazılarda ve mektuplarda hitap kelimesinden sonra kullanılır. Sayın Profesör, Sevgili Kardeşim, İçinde başka virgül bulunmayan sıralı cümleleri ayırmak için kullanılır. Rüzgar şiddetle esiyor, ağaçları sarsıyordu.

8 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Virgül (, ) Onay veya itirazla başlayan cümlelerde onay ya da itiraz ifadesinden sonra kullanılır. Evet, büyük yazarın dediği gibi her yapıt, kendi okurunu yaratır. Tabi ki, sen de bizimle geleceksin. Tam tersine, Servet-i Fünuncular sembolizmi benimsemişti. Devrik cümlelerde fiilden hemen sonra kullanılır. Anlıyorum, her geçen günün bir dert olduğunu. Her gece yağar, karlar saçlarıma inceden.

9 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Not: İkilemeler ve tamlamalar arasına hiçbir noktalama işareti konulmaz! Bağlaçlardan önce de sonra da virgül kullanılmaz.

10 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Noktalı Virgül ( ; ) Aralarında şekil ve anlamca ilişki bulunan cümleler arasında kullanılır. “Biri yer, biri bakar ; kıyamet ondan kopar.” “Fakiri, kuru inat; zengini hayırsız evlat batırır.” Virgülle ayrılan tür veya grupları birbirinden ayırmak için kullanılır. “Erkek çocuklara İbrahim, Sinan, Mehmet, Vedat ; kız çocuklara ise Hatice, Leyla, Ayşe isimleri verilmişti.

11 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Noktalı Virgül ( ; ) İçinde virgül kullanılmış sıralı cümlelerin arasına konulur. Saim Bey, kimseye hiçbir şey demedi; sadece Refika Hanım, bu suskunluğun bir cevap olduğunu anlayabildi. Bağlaçlarla bağlanan sıralı cümlelerde bağlaçtan önce. Bibere yüz vermeyin abiler; çünkü biber yasadışı sebzelerin önderidir.

12 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I İki Nokta ( : ) Bir cümleden sonra örnek veya açıklamalar varsa, bu cümlenin sonunda kullanılır. “Sınıfta üç öğrenci vardı: Anıl, Harun,Ahmet.” Doğrudan yapılan aktarmalarda, aktarılan söz yada yazıdan önce kullanılır. Metin şöyle dedi:”Bu konuyu çok iyi anladım.” Tanımlanacak kelimeden hemen sonra kullanılır. Hindi: 1. Tavukgillerden, XV. yüzyılda evcilleştirilerek Amerika’dan dünyaya yayılan, erkeklerinin kabarmasıyla bilinen iri kümes hayvanı (Cichorium endivia). 2. hlk. Aptal, şaşkın.

13 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I İki Nokta ( : ) Konuşma, tiyatro vb. diyalog metinlerinde konuşmadan önce. Ertuğrul: Oğul, kabahatleri örtmede gece gibi ol! Osman: Biz kabahatli kuluz gözümüz ayruğa örtüktür baba. Açıklama yapılacaksa açıklamadan önce kullanılır. Ünlü ama az düşünen aydınlara göre tek bir suçlu vardı: İradesini ve düşüncesini özgürce dillendiren halk. Türkçede sözcük kökleri iki ana gruba ayrılır: İsimler ve fiiller.

14 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I NOT: Nokta, ünlem, soru işareti, üç nokta ve iki noktadan sonra her zaman büyük harfle başlanır; ancak iki noktadan sonra bir birini izleyen örnekler sıralanıyorsa, küçük harfle de başlanabilir. Türk edebiyatına Batıdan gelen türler: roman, öykü, tiyatro, deneme, günlük, otobiyografi ve fıkradır. Türk edebiyatına Batıdan gelen türler: Roman, öykü, tiyatro, deneme, günlük, otobiyografi ve fıkradır.

15 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Hangi cümlede parantez ile gösterilen yere iki nokta (:) kullanılmalıdır? A)İki şey çok önemliydi ( )Sağlık ve eğitim. B)Eyvah ( ) demenin kime ne faydası var? C)Bu gece sinemaya gidecektik ( )Ali gelmedi. D)Öğretmenimiz geldi mi ( )diye sordu. E)Heyhat( )Bir daha görüşemeyeceğiz.

16 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Üç Nokta (…) Anlamca tamamlanmamış cümlelerin sonunda kullanılır. “Erzurum’un öyle soğuk bir kışı var ki…” Benzer örneklerin sürdürülebileceğini göstermek için kullanılır. “Irmağın kenarında değişik ağaçlar vardı: Selvi, kavak, söğüt...”

17 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Üç Nokta (…) Bir yerden yapılan alıntıdaki atlanan yerleri göstermek için kullanılır. “… Türkçenin çekilmediği yerler vatandır, ancak çekildiği yerler vatan olmaktan çıkar.” Açıklanmak istenmeyen kişi ve yer adlarının yerine kullanılır. “O an... Bey’in evindeydik.” “Olaya komşumuzun oğlu... da katılmış.” Söylenmek istenmeyen sözcükleri yerine kullanılır. Onlar hakkında kasabada … denildiğini duyduk.

18 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Soru İşareti ( ? ) Soru bildiren cümle veya sözlerin sonunda kullanılır. “Ne zaman tükenecek bu yollar,arabacı? ” “Hancı, dedim, bildin mi Maraşlı Şeyhoğlu’ nu? ” Söz arasında parantez içerisinde soru işareti (?)bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya bir söze inanılmadığını gösterir. “İlk mutasavvıflar, Orta Asya’dan Anadolu’ya 13.yy’ da (?)gelmiştir

19 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Ünlem İşareti ( ! ) Sevinme,kızma,şaşma, korku... gibi duyguları anlatan; emir, hitap gibi özel durumları bildiren ya da doğa sesini yansıtan sözcüklere ünlem denir. Cümlede bu çeşit kelimeler kullanıldığında ünlem işareti kullanılır. “A, mektubu yine evde unuttum ! ” “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz ! ” “ Ey, göklerin kırmızı ve beyaz süsü!”

20 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Parantez içinde kullanılan ünlem işareti (!) söylenilen söze inanılmadığını gösterir. Bu işaret “güya” anlamı katar ve “hafife alma, alaya etme” anlamına gelir. “Bizim korkusuz yiğit (!) gece sokağa tek başına çıkmak istemiş.” “Paris’te edebiyat çevrelerinde zekasıyla (!) sivrilmişti.”

21 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Kısa Çizgi (-) Satır sonunda, satıra sığmayan sözcükleri bölmek için kullanılır. …………………………yolcu- luktan önceydi NOT: 1. Özel isimler satır sonunda ayrılmaz. 2. Alt satıra tek hece indirilmez. Cümlede ara söz ve ara cümleleri ayırmak için kullanılır. “Biz üç kişi -yani ben, Ahmet ve Emin – kalan son ekmeği aramızda bölüştük.”

22 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Kısa Çizgi (-) İki veya daha çok millet, ülke, dil vb. arasındaki bağı göstermek için kullanılır. “Türk – Fransız görüşmeleri başladı.” Rakamların arasında kullanılır, “ila” anlamı katar. 3 – 5 kişi 15 – 16 mart 20 – 21 yaşlarındaydı.

23 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Uzun Çizgi ( ─ ) Konuşmaların başında kullanılır. ─ Osmancık, başını yüce dağ gibi dumanlı görürüm. ─ Belî, kasvet muhitimden girmiyor Han’ım.

24 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Tırnak İşareti ( “ ” ) Bir metin içinde başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi aktarılan sözlerin başında ve sonunda kullanılır. Şair vatanı ne güzel tarif ediyor: “Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. Toprak, eğer uğrunda ölen varsa vatandır.” Mithat Cemal Kuntay

25 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Tırnak İşareti ( “ ” ) Kitapların, edebiyat ve sanat eserlerinin, yazıların birkaç kelimeden oluşan başlıkları, metin içinde genellikle tırnak içine alınır. Cahit Sıtkı’nın “Şairin Ölümü” şiirini Yahya Kemal çok sevmiştir. Cümle içinde özellikle belirtmek istenilen kelimeler, sözler tırnak içinde yazılır. Bütün sınıf “saçmalamayacağız” kelimesinin eklerini inceliyordu.

26 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Kesme İşareti ( ‘ ) Özel isimlere getirilen çekim eklerini ayırmak için kullanılır. “Edirne’den Kars’a her yeri dolaşmış.” Kısaltmalara getirilen ekler kesme işaretiyle ayrılır. “TBMM’nin önünde toplanmışlardı.” Sayılardan sonra gelen eklerde kullanılır. “1997’ de ilkokulu bitirmiş.”

27 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Not: Yapım eki alan özel isimlere gelen çekim ekleri AYRILMAZ Mersinli’ler (YANLIŞ) Mersinliler (DOĞRU)

28 gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü www.gop.edu.tr gaziosmanpaşa_üniversitesi_rektörlük_türk _dili_bölümü Türk Dili I Parantez (Ayraç) Yazının aslında olmayıp, sonradan eklenmiş, açıklayıcı kelimeleri söz gruplarını, sözün söylendiği anda olup biteni belirtmek için kullanılır. “O tarihte (1990) yeni doğmuştu.” Ara sözlerin başında ve sonunda kullanılır. “Cihan yıkılsa (emin ol) bu cephe sarsılmaz. Tiyatroda hareketleri anlatmak için kullanılır. “Kadın (feryat ederek) içeri girdi.”