Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlık çalışmalarına başlanan Nehir Havza Yönetim Planlarının, ülkemizin planlama sisteminde yer alan alt ve.

... konulu sunumlar: "Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlık çalışmalarına başlanan Nehir Havza Yönetim Planlarının, ülkemizin planlama sisteminde yer alan alt ve."— Sunum transkripti:

1

2 Su Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından hazırlık çalışmalarına başlanan Nehir Havza Yönetim Planlarının, ülkemizin planlama sisteminde yer alan alt ve üst ölçekli planlar ile ilişkisini ortaya koymak ve uygulamada başarılı olabilmesi için mevcut idari yapı, yasal yapı, planlama ölçeği ve doğru ekonomik araçların kullanılması konusunda öneriler sunmaktır.

3 1) Sürdürülebilir Kalkınma 2) Entegre Su Kaynakları Yönetimi 3) Su Çerçeve Direktifi 4) Nehir Havza Yönetim Planları 5) Planlama ve Plan Türleri 6) Planlama Sisteminin Değerlendirilmesi 7) NHYP’lerin Planlama Sistemine Entegrasyonuna İlişkin Öneriler 8) Değerlendirme ve Sonuç

4 “Bugünün ihtiyaçlarını, gelecek nesillerin de kendi ihtiyaçlarını karşılamalarından ödün vermeden karşılamak” Brundtland Raporu/1987 Su kaynaklarının çevre bütünü içinde değerlendirilmesi gerektiği; kaynak yönetiminin de havza bazında ve diğer doğal kaynaklarla “entegre” biçimde gerçekleştirilmesi zorunluluğu vurgulanmıştır. Rio/GÜNDEM 21/1992

5 Entegre Su Kaynakları Yönetiminin Küresel çapta ele alınması: 1992:Uluslararası Su ve Çevre Konferansı / Dublin 2000:İkinci Dünya Su Forumu & Bakanlar Konferansı / Hague 2001:Uluslararası Tatlı Su Konferansı / Bonn 2002:Sürdürülebilir Kalkınma Zirvesi / Johannesburg 2003:Üçüncü Dünya Su Forumu / Kyoto 2006:Dördüncü Dünya Su Forumu / Meksiko 2009:Beşinci Dünya Su Forumu / İstanbul 2012:Altıncı Dünya Su Forumu / Marsilya 1.Entegre su kaynakları yönetimine geçilmesi 2.Suyun ekonomik bir mal olarak dikkate alınması gerektiği, 3.Yerelden yönetimin desteklenmesi, 4.Katılımcı yaklaşım ve kadınların karar alma süreçlerine dahil olması vurgulanmıştır.

6 “Entegre Su Kaynakları Yönetimi, hayati öneme sahip ekosistemlerin sürdürülebilirliğinden ödün vermeden, eşitlik ilkesi esas alınarak, ekonomik ve sosyal refahın en üst düzeye çıkarılması için su, toprak ve ilgili kaynakların eşgüdüm içerisinde geliştirilmesi ve yönetiminin teşvik edilmesi sürecidir.” GWP/Küresel Su Ortaklığı

7 1972 Stockholm Konferansı (BM İnsan ve Çevre Konferansı) 1975 1980 Yüzey Suları Direktifi, İçmesuyu Direktifi 1988 Avrupa Tek Senedi (Ortak çevre politikası için önemli adım) 1991 Kentsel Atıksu Yönetimi Direktifi 1991 Nitrat Direktifi Yeni İçme suyu Direktifi 1996 Entegre Kirlilik Önleme ve Kontrolü Direktifi 1996 Su Çerçeve Direktifi Taslağının AB Komisyonu tarafından hazırlanması 2000 Su Çerçeve Direktifi’nin (2000/60/EC) yürürlüğe girmesi SÇD Tarihsel Gelişimi

8 Ana amacı: iç yüzeysel suların, geçiş sularının, kıyı sularının ve yeraltı sularının korunması için aşağıdaki özelliklere sahip bir çerçeve oluşturmaktır. Su kaynaklarının daha fazla tahribatının önlenmesi, korunması ve iyileştirilmesi Mevcut su kaynaklarının uzun dönem korunmasına dayalı sürdürülebilir su kullanımını teşvik etmek. Sucul ekosistemlerin ileri derecede korunması ve iyileştirilmesi Yeraltı su kirliliğinin zaman içinde azaltılıp, daha fazla kirlenmesinin engellenmesi Sel ve kuraklık etkilerinin azaltılması

9 Siyasi sınır ayrımı yapmamaktadır (Madde 3) İlgili ülkeler ve kurumlar arasında sınırlararası çalışma gerektirmektedir. Su sistemlerinin politik sınırlarla sınırlanmadığı nehir havzaları bazında yönetim gerektirmektedir. Tüm suları korumaktadır (Madde 1) nehirler, göller, kıyı suları, geçiş suları ve yeraltı suları Kesin bir hedef ortaya koymaktadır (Madde 4) Tüm su kütlelerinin 2015 yılına kadar hem kalite hem miktar açısından “iyi durum”da olması Su yönetiminde yeni bir yaklaşım SÇD

10 Bütüncül bir yaklaşım Tarım, endüstri, evsel ve diğer tüm kirlilik kaynaklarının azaltılması ve kontrolünü gerektirmektedir. Katılımcı bir yaklaşım (Madde 14) Su yönetimi faaliyetlerine sivil toplum kurumlarının ve halkın katılımı Suyu ücretlendirir (Madde 9) Su ücretlendirme faaliyetleri ve kirleten öder prensibini, doğru ücretler ile gerekli kılmaktadır. Su yönetiminde yeni bir yaklaşım SÇD

11 Nehir Havza Karakterizasyonu Nehir Havzalarının Belirlenmesi Önemli su yönetimi Konuları raporu Önlemler Programı Nehir Havza Yönetim Planları Çevresel Hedefler İzleme 11 Madde 11 Madde 4 Madde 8 Madde 13

12 Avrupa’nın su kaynaklarının korunmasına yönelik eylemleri sekteye uğratan engellerle mücadele edilmesi ve mevcut politikanın kapsamlı bir şekilde değerlendirilmesi amacıyla hazırlanmıştır. AB sularının ancak % 53 ünde iyi su durumunun yakalanmasının muhtemel olduğu ifade edilmiş, bundan dolayı büyük çaplı ek eylemlere ihtiyaç duyulmuştur. Yeşil büyümeye odaklanılması Su verimliliği tedbirlerinin alınması Uygun fiyatlandırma politikalarının uygulanması Su kalite hedeflerinin diğer politika alanlarına daha iyi entegre edilmesi 12

13

14 PLANLAMA SİSTEMİNDE YER ALAN PLANLAR ÜST ÖLÇEKLİ PLANLARALT ÖLÇEKLİ PLANLAR ÖZEL AMAÇLI PLANLAR Kalkınma Planları Ülke Mekansal Strateji Planları Bölge Planları Bölge Mekansal Strateji Planları Çevre Düzeni Planları Kırsal Kalkınma Planları Nazım İmar Planları Uygulama İmar Planları Havza Koruma Eylem Planları Taşkın Yönetim Planları Sulak Alan Yönetim Planları Uzun Devreli Gelişim Planları Kuraklık Yönetim Planı İçmesuyu Havzası Koruma Planı Havza Master Planı Havza Rehabilitasyon Planı

15 Anayasa’nın 166. maddesinde Kalkınma Planları şu şekilde tanımlanmıştır: “Ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmayı, özellikle sanayiin ve tarımın yurt düzeyinde dengeli ve uyumlu biçimde hızla gelişmesini, ülke kaynaklarının döküm ve değerlendirilmesini yaparak verimli şekilde kullanılmasını planlamak, bu amaçla gerekli teşkilatı kurmak Devletin görevidir.”

16 3194 sayılı İmar Kanunu/8.Madde: "Bölge planları; sosyo-ekonomik gelişme eğilimlerini, yerleşmelerin gelişme potansiyelini, sektörel hedefleri, faaliyetlerin ve alt yapıların dağılımını belirlemek üzere hazırlanacak bölge planlarını, gerekli gördüğü hallerde Devlet Planlama Teşkilatı yapar veya yaptırır" 1963 Plansız dönem Planlı Dönem 2006 Kalkınma Ajansları 13 Bölge Planı hazırlanmıştır 26 Bölgede 2014-2023 Planları hazırlanıyor 16

17 Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği/14 Haziran 2014 Ülke kalkınma politikaları, bölgesel gelişme stratejileri ile bölge plan kararlarının mekânsal organizasyonunu sağlayan, Ülke ve bölge düzeyindeki politika ve kararları alt kademe planlara aktaran, Doğal, tarihi ve kültürel değerlerin korunması ve geliştirilmesine yönelik mekânsal stratejileri belirleyen, Sektörel kararları ülke düzeyinde mekânsal boyutlarıyla bütünleştiren ve uyumlaştıran, Kentsel ve kırsal yerleşmeler, ulaşım sistemi ile sosyal ve teknik altyapının yönlendirilmesine dair mekânsal stratejileri belirleyen, Yatırım yerlerinin belirlenmesi konusunda yönlendirme sağlayan, Havza yada bölge düzeyinde hazırlanan planlardır.

18 Dokuzuncu Kalkınma Planı Ulusal Kırsal Kalkınma Stratejisi Kırsal Kalkınma Planı Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Kırsal toplumun iş ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi Kırsal ekonominin ve istihdamın güçlendirilmesi, İnsan kaynaklarının geliştirilmesi ve yoksulluğun azaltılması, Sosyal ve fiziki altyapının iyileştirilmesi, Çevre ve doğal kaynakların korunması Kırsal Kalkınma Planında, kırsal kesimdeki asgari refah düzeyinin ülke ortalamasına yaklaştırılması AMAÇ HEDEF 18

19 14.06.2014 tarihli ve 29030 sayılı Mekansal Planlar Yapım Yönetmeliği: “Varsa mekânsal strateji planlarının hedef ve strateji kararlarına uygun olarak orman, akarsu, göl ve tarım arazileri gibi temel coğrafi verilerin gösterildiği, kentsel ve kırsal yerleşim, gelişme alanları, sanayi, tarım, turizm, ulaşım, enerji gibi sektörlere ilişkin genel arazi kullanım kararlarını belirleyen, yerleşme ve sektörler arasında ilişkiler ile koruma-kullanma dengesini sağlayan 1/50.000 veya 1/100.000 ölçekteki haritalar üzerinde ölçeğine uygun gösterim kullanılarak bölge, havza veya il düzeyinde hazırlanabilen, plan notları ve raporuyla bir bütün olarak yapılan plan” 17 Çevre Düzeni Planı onaylanmış 5 Çevre Düzeni Planı ise onay aşamasındadır. 19

20 PLANLAR ARASI KADEMELİ BİRLİKTELİK İLKESİNE UYULMUYOR ! ÇOK FAZLA PLAN OLMASI VE FARKLI KURUMLAR TARAFINDAN KOORDİNESİZ BİR ŞEKİLDE HAZIRLANMASI; KARMAŞAYA, ZAMAN KAYBINA VE MADDİ KAYBA NEDEN OLUYOR ! 2004 5216 sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu 2005 5302 sayılı İl Özel İdaresi Kanunu 2006 Çevre Kanunu’nda değişiklik 2006 Kalkınma Ajanslarının kurulması 2010 Bölge planlarının hazırlanması 20

21 MEVCUT PLANLAMA SİSTEMİNDE NHYP’LERİN YERİ BU OLMAMALI ! 21

22 22

23 ÖNERİLER NHYP’LERİN DİĞER PLANLAR İLE İLİŞKİSİ İDARİ YAPI YASAL YAPI PLANLAMA ÖLÇEĞİ KATILIMCILIK VE DOĞRU EKONOMİK ARAÇLARIN KULLANILMASI 23

24 Çevre Düzeni Planı Bölge Planı Kırsal Kalkınma Planı Mekansal Strateji Planı Özel Amaçlı Planlar NHYP 24

25 Sürdürülebilir kalkınma ilkesi gereğince hazırlanacak NHYP’lerin, bölge planlarında belirlenen ekonomik ve sosyal kalkınma hedefleri doğrultusunda çevresel hedeflerini ve önlemler programını belirlemesi gerekmektedir. NHYP’lerde ortaya konulacak çevresel durum ise, Bölge Planlarında ve Kalkınma Planlarında belirlenecek politika ve stratejiler için besleyici bir rol oynayacaktır. 25

26 Bölge planlarının politika ve kararlarını mekânsal düzeyde ilişkilendirecek bu plan türünün ülkemizde henüz hazırlanmamış olması, NHYP’ler ile eşgüdüm içerisinde hazırlanması fırsatını oluşturmaktadır. Yönetmelikte, Mekansal Strateji Planlarının havza yada bölge düzeyinde hazırlanacağı ifade edilmiş olup, NHYP’ler ile uyumu açısından belirsiz bölge tanımı yerine kesinlikle havza ölçeğinin seçilmesi önerilmektedir. 26

27 Kırsal kalkınma planlarının, kırsal kesimde yaşayan insanların refah düzeyinin yükseltilmesi, kırsaldan kente göçün önüne geçilmesi, kır-kent arasındaki ekonomik ve sosyal uçurumun ortadan kaldırılması açısından hazırlanmaları önemlidir. Bu planın NHYP açısından önemi ise, kırsal nüfusun kentlere göçünün önüne geçilerek kentlerdeki doğal kaynak baskısının azaltılması ve bu sayede baskıların havzalar içerisinde daha homojen dağılımının sağlanması, su kaynakları üzerindeki tarımsal ve hayvancılık faaliyetlerinden kaynaklanan baskının, iyi tarım uygulamaları, bilinç artırma ve modern sulama yöntemleri ile azaltılmasıdır. Bu açıdan ülke ölçeğinde hazırlanan kırsal kalkınma planları, NHYP’lerin çevresel hedeflerine hizmet edecek önemli strateji ve hedeflere sahiptir. 27

28 Ekolojik ve çevresel meselelerin yanı sıra fiziksel, sosyal ve ekonomik boyut ile de ilgilenmesinden dolayı kapsamlı ve üst ölçekli planlama araçları olarak görülmesi gereken NHYP’ler, çevre düzeni planlarında belirlenen arazi kullanım kararlarına doğrudan etki edebilecektir. NHYP’lerin daha soyut ilke ve kararlarının mekânsal boyut kazandığı yer çevre düzeni planları olacaktır. Revizyonlarının aynı tarihlere getirilerek birbirlerinden bilgi alıp vermesi, verilerin beraber değerlendirilmek suretiyle birbirini bütünleyen ve çelişmeyen kararlar üretmesi sağlanabilir. 28

29 Uzun devreli gelişme planları Sulak alan yönetim planları İçme suyu havzası koruma planları NHYP’ler hazırlandıktan ve uygulamaya geçtikten sonra nehir havzası bütünü içerisinde tekrar değerlendirilmesi, hem uygulama başarısı açısından hem de mali külfetin azaltılması açısından ülkemizin yararına olacaktır. Mahalli Sulak Alan Komisyonları, Havza Yönetim Heyetleri altında bir alt komisyon olarak yer alması daha uygun olacaktır. Nehir havza yönetim planlarına, hazırlanmaları aşamasında doğrudan girdi oluşturacaktır. 29

30 NHYP’lerin çevresel hedefleri göz önünde bulundurularak, NHYP’ler ile eşgüdüm içerisinde hazırlanmalıdır. NHYP’ler ile aynı havzalarda hazırlanmaya başlanmalı ve 6 yıllık döngüleri birbirine yakın olmalıdır. Havza Yönetim Heyetlerinde, NHYP’ler ve diğer planlama süreçlerine dahil olmalıdır. Taşkın Yönetim Planları 30

31 Hazırlanmış havza master planlar, NHYP’ler için önemli bir veri kaynağı olacaktır. NHYP’lerin çevresel hedefleri göz önünde bulundurularak hazırlanmalıdır. Hazırlanan planlar NHYP çevresel hedefleri doğrultusunda revize edilmelidir. Havza Master Planları Havza Rehabilitasyon Planları Havzanın üst kotlarında uygulanmakta ve yöre halkının refah seviyesini yükseltmeyi ve aynı zamanda su kaynaklarının kirliliğe karşı korunmasını amaçlamaktadır. Bu bakımdan, NHYP’lerin çevresel hedefleri açısından destekleyici çalışmalar olarak görülmelidir 31

32 NHYP’lerin çevresel hedefleri göz önünde bulundurularak, NHYP’ler ile eşgüdüm içerisinde hazırlanmalıdır. SÇD 13(5). Maddesi, üye ülkeler NHYP’lerin önlemler programına ek olarak, daha detaylı planlar üretebilir. NHYP’lerin ek acil yönetim planlarıdır. Kuraklık Yönetim Planları 32

33 Hukuki tüzel kişiliği olan birimlerin kurulmasıHavza Yönetim Heyetlerine bağlı Hukuki tüzel kişiliği olan birimlerin kurulması önerilmektedir. Planlama yapan kurum ve kuruluşların havza heyetlerine aktif katılım sağlamasıPlanlama yapan kurum ve kuruluşların, özellikle kalkınma ajansları, il özel idaresi ve il çevre ve şehircilik müdürlüklerinin ve belediyelerin havza heyetlerine aktif katılım sağlaması gerekmektedir. 33

34 SU KANUNU İLE; tüzel kişiliğe sahip birimlerin oluşturulması ve yetkilendirilmesiHavza yönetim heyetlerine bağlı tüzel kişiliğe sahip birimlerin oluşturulması ve yetkilendirilmesi sağlanmalı plan hiyerarşisindeki yeri ve diğer üst ölçekli planlar ile ilişkisiNHYP’lerin plan hiyerarşisindeki yeri ve diğer üst ölçekli planlar ile ilişkisi ortaya konulmalı 34

35 Bölge planları Bölge Mekansal Strateji Planları Çevre Düzeni Planları HAVZA ÖLÇEĞİNDE HAZIRLANMALIDIR HAVZA ÖLÇEĞİNDE HAZIRLANMALIDIR. 35

36 “Karlılık, paydaşların koruma hususuyla ilgilenmesi için bir anahtardır, ancak havza yönetim müdahaleleri paydaşlar için karlı olmayabilir.” Havzada yaşayan insanların ekonomisine zarar vermeden doğal kaynakların korunması ve kullanılması sağlanmalıdır. Havza müdahalelerinden doğrudan etkilenebilecek paydaşların karar alım süreçlerine katılımı sağlanmalı. Ekonomik araçların bu aşamada devreye sokulması ve gerekli teşvik ve sübvansiyon mekanizmalarının oluşturulması sağlanarak, planların bölge halkının tepkisini çekmeden uygulanması sağlanmalıdır. 36

37 “Başarılı bir planlama geçmişi bulunmayan ülkemizde, Nehir Havza Yönetim Planlarının uygulamada başarılı olması, yukarıda sunulan önerilerin ayrı ayrı düşünülmesi ile değil, bir bütün halinde ele alınması ile sağlanabilecektir.” 37

38 ARZ EDERİM... Altunkaya ÇAVUŞ Orman ve Su İşleri Uzman Yardımcısı Havza Yönetimi Daire Başkanlığı Havza Planlama Şube Müdürlüğü 38