KİMYASAL RİSK ETMENLERİ

... konulu sunumlar: "KİMYASAL RİSK ETMENLERİ"— Sunum transkripti:

1 KİMYASAL RİSK ETMENLERİ
Kimya Yük.Müh. Turgay BODUROĞLU İş Güvenliği Uzmanı (A) (Emekli Başmüfettiş)

2 Kimyasalların Genel Sınıflandırılması
A) Ani, tekrarlanan veya uzun süreli maruziyet sonunda sağlığa zararlı olan kimyasallar; Zehirli veya çok zehirli, Zararlı, Aşındırıcı, Tahriş edici, ASG

3 Kimyasalların Sınıflandırılması
Duyarlılık yaratan veya alerjik tepkileri provake eden, Kanserojen, Mutajen, Teratojen, Üreme sistemine zarar veren, Genetik olmayan doğum anormalliklerine sebep olan maddeler ASG

4 Kimyasalların Sınıflandırılması
B) Fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle fiziksel ve kimyasal zarar verme riski taşıyan kimyasallar; Patlayıcı Oksitleyici Çok kolay parlayıcı, çok parlayıcı ve parlayıcı maddeler, ASG

5 Kimyasalların Sınıflandırılması
C) Çevreye zarar veren kimyasallar; Canlı organizmalar için zehirli ve zararlı olan, Çevrede yok olmayıp kimyasal artıklar olarak kalıcı olan, Biyolojik anlamda birikim yaratan maddelerdir. ASG

6 Temel Tehlikeler Soluma Yutma Deriyle temas Gözle temas Patlama Yangın
Su kaynaklarına karışma Toprağa dökülme ASG Temis Yönetim Sistemleri

7 Kimyasal Madde Formları
Katı (toz) Sıvı Gaz (Buhar) ASG

8 KİMYASALLARRIN VÜCUDA GİRİŞ YOLLARI
ASG

9 Hedef organ zehirlenmesi
KİMYASALLAR RİSKLER Yanık Hassasiyet Boğucu Aşındırıcı Kanserojen Teratojenik Hedef organ zehirlenmesi Toksik ASG

10 KİMYASALLARIN ETKİLERİ
ASG

11 Kimyasal maddenin vücuda etkisi aşağıdaki faktörlere bağlıdır:
Kimyasal bileşimi Fiziksel biçimi Vücuda giriş yolu Biriktiği ya da lokalize olduğu organlar Maddeye maruz kalma süresi, sıklığı ve yoğunluğu/Doz Kişisel özellikler (YAŞ, CİSİYET, SAĞLIK DURUMU) ASG

12 Kimyasala nasıl maruz kalırız?
Akut toksisite: Ani ve kısa süreli maruziyet Kronik toksisite: Uzun süreli maruziyet ASG

13 Kimyasalların sağlık etkileri
Solunum Yolu Tahrişi; Ozon, Nitrojen Dioksit, Sülfür Dioksit Alerjen Reaksiyonlar; Çözücüler, Asit, Kostik Maddeler Merkezi Sinir Sistemi Tahribatı; Toluen, Ksilen, Eter, Aseton Pnömokonyoz; Silis Ve Asbest Tozları, Demir Oksit, Kalay Oksit Ve Berilyum Kanser; Uçucu Organik Maddeler Üreme Sistemi Hastalıkları; Cıva, Kurşun Vb. Ölüm ASG

14 Tehlikeli Kimyasallar
Tehlikeli kimyasal madde : a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı, aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler, b) kimyasal, fiziko-kimyasal veya toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler, c)  Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddeler. ASG

15 Kimyasal Tehlikelerin Kontrolu
Kaynakta daha az tehlikeli madde kullanımı Kullanım sırasında havalandırmalı veya kapalı sistemler ile Kişisel kontroller Hijyenik önlemler Kişisel koruyucu kullanımı Çalışma Ortamında İzleme ve ölçme ASG

16 Kişisel Koruyucu Donanımları Kullanımı
Kimyasal maddeler için kullanılması gereken kişisel koruyucu donanımları 3 çeşittir: Solunum koruyucuları Göz koruyucuları Deri koruyucuları ASG

17 Kişisel koruyucu olarak neleri kullanmalı?
İSİGT Madde 524- Gözler için tehlikeli olan işlerde çalışan her işçiye, gözün korunması için işe en uygun gözlükler verilecek ve işçiler bu gözlükleri kullanacaklardır...... Asitlerle veya kostik maddelerle çalışan işçilere, cam etrafındaki çerçeveleri yüze kolayca uyacak ve havalandırma delikleri, sıçrayacak sıvının girmesini engelleyecek şekilde yapılmış gözlükler verilecektir. Gözleri rahatsız eden, gaz, duman veya buğuların bulunduğu yerlerde..havalandırma delikleri bulunmayan.. gözleri sıkıca çevreleyen ...gözlükler. ASG

18 Kişisel koruyucular Yüz siperleri: Başa oturan tutucu bantları veya barete takılan mekanizması ile kullanıcının göz, yüz, boyun , çene ve kulaklarını korur. Hava-temizleyici maskeler/Respiratörler - Toz / partikül maskeleri , gaz maskeleri, değiştirilebilir filtreli maskeler. Hava-sağlayan maskeler, Tüplü veya hortumla uzaktan temiz hava sağlayanlar. ASG

19 Kişisel koruyucu olarak neleri kullanmalıyız?
İSİGT-Madde 526- İşçilerin kendi elbiselerine zarar verecek veya bunları sokakta giyilmez bir halde kirletecek işlerde çalışan işçilere, işin gerektirdiği şekil ve nitelikte...iş elbisesi giydirilecektir. Tulumlar.... Çok tozlu, zehirli ortamda Zararlı kimyasal maddelerin temizlenmesinde Kimyasal maddelerin taşınmasında, temizlenmesinde kullanılırlar..... Önlükler ASG

20 Kişisel koruyucu olarak neleri kullanmalıyız?
Önlükler Laboratuar elemanları önlük kullanmalıdır. Kimyasal maddelerle çalışanlar PVC, Nitril veya Neopren den yapılanlarıtercih etmelidir. ASG

21 Kişisel koruyucu olarak neleri kullanmalıyız?
İSİGT Madde ……………………………. Asit veya kostikle çalışan işçilere, lastik veya benzeri malzemeden yapılmış ve bu maddelere dayanıklı, çizme veya ayakkabılar verilecektir.... Kimyasal maddelerle yapılan çalışmalarda nitril kauçuk tabanlı olanları seçilmelidir. ASG

22 Kişisel koruyucu olarak neleri kullanmalıyız?
İSİGT Madde 530 - Aşındırıcı, yıpratıcı, zehirli maddelerle veya sürekli olarak su içinde el ile yapılan çalışmalarda, işçilere lastik veya benzeri malzemeden yapılmış uygun eldivenler verilecektir. Kimyasal maddelere dayanıklı eldivenler: Butil, doğal kauçuk, neopren, nitril, PVA (poli vinil alkol), PVC,..vb. ASG

23 Kişisel Koruyucu Donanımları Kullanımı
Kişisel koruyucu donanımları, çalışan ve tehlikeli kimyasal maddeler arasındaki son bariyerdir. Bu nedenle kullanımları aşağıdaki durumlarla gerekmektedir: Tüm önleme/koruma yöntemleri yetersiz veya teknik olarak mümkün olmadığında Uygun tüm önleme/korunma yöntemleri acil olarak uygulanamadığında , Sürekli önlem almayı gerektirmeyen tek seferlik operasyonlarda, KKD kullanımının sağladığı korunma düzeyi, diğer özel önleme/korunma yöntemleriyle aynı düzeyde olması durumunda, Acil durumlarda, ASG

24 Depolama Depolamada işaretlere dikkat edilmeli
Depolama raflarından malzemenin düşmemesi için önlem alınmalı Dökülmelere karşı önlem alınmalı Etkileşen kimyasallar yan yan konulmamalı Örneğin patlayıcılar diğer malzemelerden bağımsız olarak depolanırlar. Alevlenebilir, yanıcı malzemeler oksidanlar ile birlikte depolanamazlar Kullanılan Kimyasalın özelliklerine uygun absorban malzeme bulundurulmalı ve birbiri ile reaksiyon vereck malzeme kullanılmamasına özellikle dikkat edilmelidir. Örneğin talaş ve iso siyanat birarada kullanılamazlar. ASG Temis Yönetim Sistemleri

25 Depolama Malzeme tanklarının etrafı taşma havuzu ile çevrilmeli ve dökülmelere karşı önlem alınmalıdır. Varil, bidon vb malzemeler kirlilik yaratmayacak şekilde depolanmalıdır. Kullanım alanlarında göz duşları ve malzeme güvenlik bilgi formları bulundurulmalıdır. Yanıcı kimyasallar diğerlerinden ayrı olarak güneşten etkilenmeyecek şekilde kapalı alanda depolanmalıdır. Dökülmelere karşı uygun nitelikte absorban malzemeler konulmalıdır. Kaplar Tanımlı olmalıdırlar ASG Temis Yönetim Sistemleri

26 Maddenin ismi ve miktarı
Etiketleme Maddenin ismi ve miktarı EC No R cümlecikleri R 23/24/25 Difenilamin 100 kg ABC Kimya Sanayi A.Ş., istanbul yolu...,Tel: Toksik T EC No: - Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir - Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven kullanın Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi gösterin) N Çevre için tehlikeli Tehlike sembolleri S cümlecikleri (1/2) 36/37-45 Firmanın adı, adresi, tel,..... ASG

27 Korozif (Aşındırıcı, Delici) (Zehirli veya Çok Zehirli)
Tehlike İşaretleri Korozif (Aşındırıcı, Delici) Toksik (Zehirli veya Çok Zehirli) Oksitleyici Patlayıcı Çevre için Zararlı Kolay Alevlenir Tahriş Edici/Zararlı ASG

28 R (Özel Risk-Tehlike) ve S (Güvenlik-Sağlık) Numaraları
R - Risk ve S - Güvenlik numaraları uluslararasıdır. R - Risk numaraları o malzemenin yol açabileceği zararları ve tehlikeleri gösterir. S - Güvenlik numaraları o malzemenin kullanımı, depolanması sırasında zararlarının azaltılması ve ortadan kaldırılması için alınması gereken önlemleri / tavsiyeleri belirtir.. ASG Temis Yönetim Sistemleri

29 Risk Cümlecikleri R11 Kolay Alevlenebilir R20 Solunduğunda zararlı
R26/27/28 Yutulduğunda, solunduğunda ve deri ile temasta çok zehirli R35 Ciddi yanıklara neden olur R36/38 Göz ve deriyi tahriş edici R42 Solunduğunda alerji yapabilir R45 Kanser yapıcıdır R51/53 Sudaki organizmalar için zehirlidir, sudaki ortama uzun süreli ters etkilere neden olur R61 Fetüslere zarar verebilir ASG

30 Güvenlik Cümlecikleri
S16 Tutuşturucu kaynaklardan uzak tutunuz – Sigara içilmez S24/25 Göz ve deri ile temasından sakının S36/37/39 Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven, koruyucu gözlük/maske kullanın S50 ……… ile karıştırmayınız (Üreticinin beyanı) S60 Bu maddenin bulaştığı kapları tehlikeli madde olarak bertaraf ediniz S62 Yutma halinde kusturmayınız, derhal doktora başvurunuz ve bu ambalaj veya etiketi gösteriniz ASG

31 Toksikolojik Etkiler R42/R43 Hassaslaştırıcı Xi Tahriş edici
Xn Zararlı C Korozif(Aşındırıcı) T Toksik T+ Çok toksik ASG

32 Risk Durumları ve Güvenlik Tavsiyeleri
R1, R2... R68 S1, S2....S64 Örnek R37/38 Solunum sistemini ve cildi tahriş edicidir S37/39 Çalışırken uygun koruyucu eldiven, gözlük, maske kullanın ASG Temis Yönetim Sistemleri

33 Maddenin ismi ve miktarı
Etiketleme Maddenin ismi ve miktarı EC No R cümlecikleri R 23/24/25 Difenilamin 100 kg ABC Kimya Sanayi A.Ş., istanbul yolu...,Tel: Toksik T EC No: - Solunduğunda, cilt ile temasında ve yutulduğunda toksiktir - Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı bir yerde muhafaza edin. Çalışırken uygun koruyucu giysi, koruyucu eldiven kullanın Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmiyorsanız hemen bir doktora başvurun (mümkünse bu etiketi gösterin) N Çevre için tehlikeli Tehlike sembolleri S cümlecikleri (1/2) 36/37-45 Firmanın adı, adresi, tel,..... ASG

34 ? ASG Temis Yönetim Sistemleri

35 ASG Temis Yönetim Sistemleri

36 ASG Temis Yönetim Sistemleri

37 Güvenlik Duşu ve Göz Duşu
Güvenlik duşları, işyerinde meydana gelen kimyasal madde teması nedeni ile kimyasal yanık oluşması ve çalışan giysilerine yangın sıçraması olaylarında kullanılan en yaygın acil durum sistemleridir. Göz banyoları , göze kimyasal madde sıçraması meydana geldiğinde hızlı ve etkili müdahale yapılarak gözün korunması için dizayn edilmiş acil durum sistemleridir. ASG

38 EĞİTİM Çalışanlara; Kimyasalların bilinen tehlikeleri ve sağlık etkileri, Kimyasal maddelerle güvenli çalışma yöntemleri, Acil durum ve ilk yardım önlemleri, Koruyucu techizatın kullanımı ve bakımı, Etiketler, MSDS, uyarı işaretlerinin yorumlanması ve benzeri konularda bilgi verilmelidir. ASG

39 MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS)
Kimyasalların neden olduğu sağlık ve güvenlik tehlikelerinin azaltılmasına yarayan bir sistemin parçasıdır. Kimyasal maddeyi ; Taşıyanların , Depolayanların, Kullananların Ve Üretimde Çalışanların kimyasal maddelerin tehlikeleri konusunda doğru değerlendirme yapmalarını sağlamayı amaçlar.

40 MALZEME GÜVENLİK BİLGİ FORMLARI (MSDS)
Kimyasalı Üreten, İthal Eden veya Dağıtımını Yapanlar, Bir Madde İlk Defa Alındığında veya Malzeme Güvenlik Formlarında Değişiklik Yapıldığında, Kimyasal maddelerle birlikte Malzeme Güvenlik Formlarını (MSDS) kullanıcıya vermelidirler .

41 SAĞLIK GÖZETİMİ 1) Belli bir hastalık veya sağlık yönünden olumsuz bir etkilenmeye neden olduğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyetin sözkonusu olduğu, 2) İşçilerin özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma olasılığının bulunduğu, 3) İşçiler üzerinde yapılacak tetkiklerin oluşturduğu riskin kabul edilebilir düzeyde olduğu, durumlarda yapılacaktır. Sağlık gözetimine tabi tutulan her işçi için kişisel sağlık ve maruziyet kayıtları tutulacak ve güncelleştirilecektir. Sağlık ve maruziyet ile ilgili kayıtlar, gizliliği de dikkate alarak, uygun bir şekilde tutulacak ve muhafaza edilecektir. ASG

42 (Kanserojen ve Mutajen Mad. Çal. Al.Önl.Hk.Yönetmelik )
Kayıtların Saklanması Madde 17 — Bu Yönetmeliğin 14 üncü maddesinin (c) bendinde ve 16 ncı maddesinin (d) bendinde belirtilen kayıtlar kanserojen/mutajen maruziyetin sona ermesinden sonra en az kırk yıl süre ile saklanacaktır. İşyerinde faaliyetin sona ermesi halinde işveren bu kayıtları Bakanlığa vermek zorundadır. ASG

43 RİSK ANALİZİ ASG

44 RİSK ANALİZLERİNİN YAPILMA PERİYOTLARI
Yeni bir makine veya ekipman alınması durumunda, Teknoloji değişikliğinde, Üretim tarzı ve şekli değiştiğinde, Personel yapısında ciddi anlamda değişiklik olduğunda, İş Kazası ve meslek hastalıkları durumunda İş Sağlığı Güvenliği kurulu veya uzmanının gerek görmesi halinde Yeni hammadde ve/veya yarı mamul maddelerin üretime sürecine girmesi durumunda Yeni bir mevzuatın yürürlüğe girmesi veya mevcut mevzuatta değişiklik yapılması durumunda En az 5 yılda bir kez mutlaka RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPILMALIDIR. ASG

45 Kimyasal Madde Tehlike ve Risklerinin Değerlendirilmesi,
Mevzuata Göre İşyerlerinde Yapılması Zorunlu Olan ve Kimyasallarla İlgili Uygulamalar (Kimyasalların Yönetimi) Kimyasal Madde Tehlike ve Risklerinin Değerlendirilmesi, Acil Eylem Planı Hazırlanması, Kimyasal Gaz ve toz Patlama Riskinin Değerlendirilmesi, Kimyasalın Patlayıcı Ortam Oluşturabilecek Yerlerin Sınıflandırılması (Zon haritasının hazırlanması), Patlamadan Korunma Dokümanı Hazırlanması (Patlamanın etkilerinin değerlendirilmesi) İşyeri Ortamında periyodik olarak tehlikeli kimyasalların (Gaz, toz, buhar) ölçülmesi, Kimyasal maddelerle ortaya çıkan riskler ve alınacak önlemler hakkında çalışanların bilgilendirilmesi, Kimyasal Madde MSDS lerinin hazırlanması, tedarikçiden alınması ASG

46 MEVZUAT Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik. Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik AB DİREKTİFLERİNE UYGUN OLARAK DÜZENLENEN YÖNETMELİKLER

47 Kanserojen Ve Mutajen Maddelerle Çal. Hakkında Yönetmelik
Asbestle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

48 Parlayıcı Patlayıcı Teh. Ve Zar. Mad. Çal. İşl. ve İşy. Al. Ted. Hk
Parlayıcı Patlayıcı Teh. Ve Zar. Mad. Çal. İşl. ve İşy. Al. Ted. Hk.Tüzük

49 Kimya Y.ük Müh. Turgay BODUROĞLU
TEŞEKKÜRLER Kimya Y.ük Müh. Turgay BODUROĞLU E. Baş İş Müfettişi İş Güvenliği Uzm. ASG