Gülara Tırpançeker 2012-2013 Bilişim Etiği Profesyonel Etik.

... konulu sunumlar: "Gülara Tırpançeker 2012-2013 Bilişim Etiği Profesyonel Etik."— Sunum transkripti:

1 Gülara Tırpançeker 2012-2013 Bilişim Etiği Profesyonel Etik

2 Konular Mesleki Davranış Meslek Ahlakı Etik Kodları Sorumluluk Bilişimcilerin Sorumluluğu Sadakat

3 Bilgisayarcı Kimdir? Hangi işleri yapanlara bilgisayarcı denir? Bilişim teknolojileri alanında çalışan herkes? Yalnızca yazılım mühendisleri? profesyonel etik tartışmalarında gözönüne alacaklarımız: yazılım mühendisleri, kalite analistleri, teknik belgelemeciler, proje yöneticileri bir yazılımın analizinde, belirtimlerinde, tasarımında, geliştirilmesinde, sertifikasyonunda, bakımında ve sınanmasında çalışan herkes

4 Bilgisayarcı Kimdir? Hangi işleri yapanlara bilgisayarcı denir? Bilişim teknolojileri alanında çalışan herkes? Yalnızca yazılım mühendisleri? Profesyonel etik tartışmalarında gözönüne alacaklarımız: yazılım mühendisleri kalite analistleri teknik belgelemeciler proje yöneticileri bir yazılımın analizinde, belirtimlerinde, tasarımında, geliştirilmesinde, sertifikasyonunda, bakımında ve sınanmasında çalışan herkes

5 Meslek Ahlakı Meslek sahiplerinin sıradan insanlara göre daha fazla etik sorumlulukları olabilir mi? Sıradan insanlar için geçerli olan etik kuralları meslek sahipleri için farklılık gösterir mi?

6 Farklılaşmış Meslekler Bazı meslekler ahlaki değerlendirme açısından diğerlerinden farklı özellikler gösterir Örnek : doktorluk, avukatlık özel yetkiler yasal koruma toplumun güvenini kazanma Yazılım mühendisliği farklılaşmış bir meslek mi?

7 Farklılaşmış Meslek Karakteristikleri Toplumsal işlev görürler Özel bilgi ve eğitim gerektirirler pratisyen - araştırmacı farkı vardır Emir almaktan çok inisiyatif kullanırlar Mesleki örgütlenmeleri (meslek odaları) vardır çalışmak için lisans gerekir Etik kodları ve mesleki davranış kuralları vardır

8 Etik Kodları Etik kodlarının amacı: esin verme yol gösterme eğitme disiplin altına alma Bu mesleğin üyelerinden ne beklenebilir?

9 ACM/IEEE-CS Yazılım Mühendisliği Etik Kodları Kamu çıkarlarına uygun davranmak Müşterisinin ve işvereninin çıkarlarını gözetmek Ürününün en yüksek mesleki standartlarda olmasını sağlamak Mesleki değerlendirmelerinde dürüst ve bağımsız olmak Yönetici olarak ahlaklı davranmak ve bu tür davranışları teşvik etmek Mesleğinin dürüstlüğünü ve saygınlığını ilerletmek Meslektaşlarına adil davranmak ve desteklemek Yaşam boyu öğrenme ilkesine ve ahlaki davranışlara sadık kalmak

10 Davranış Kuralı Örnekleri Kamu Yaptığınız işin bütün sorumluluğunu alın. İşverenin, müşterinin ve kullanıcıların çıkarlarını kamu yararıyla uzlaştırın. Müşteri ve İşveren Yasadışı ya da ahlakdışı yollarla elde edilmiş yazılımları bilerek kullanmayın. Mesleki çalışmanızda edindiğiniz gizli bilgiyi gizli tutun (bu gizlilik kamu çıkarına ve yasalara uygun olduğu sürece)

11 Davranış Kuralı Örnekleri Ürün Projelerle ilgili ahlaki, ekonomik, kültürel, yasal ve çevreye ilişkin çıkabilecek sorunları belirleyin, tanımlayın ve çözmeye uğraşın. Çalıştığınız projenin yazılım ve ilişkili belgelerinin yeterince sınanmasını, hatalarının ayıklanmasını ve gözden geçirilmesini sağlayın. Mesleki Değerlendirme Uygun şekilde kaçınılamayacak ve önlenemeyecek çıkar çatışmalarını ilgili bütün taraflara açıkça belirtin. Yazılımla ilgili konularda kendiniz, işvereniniz ya da müşterilerinizle çıkarları çatışabilecek özel, kamuya ait ya da mesleki bir kuruluşla üye ya da danışman olarak işbirliğine girmeyi reddedin.

12 Davranış Kuralı Örnekleri Yöneticilik Hiçbir yazılım mühendisinden bu kodla çelişen bir istekte bulunmayın. Kimseyi bir projeyle ilgili ahlaki konuları dile getirdiği için cezalandırmayın. Meslek Kurumunuzda ahlaki davranışların özendirileceği bir çalışma ortamı oluşturulmasına yardım edin. Kamu çıkarlarıyla çeliştiği aykırı durumlar dışında, işinizle ilgili bütün yasalara uyun..

13 Davranış Kuralı Örnekleri Meslektaşlar Meslektaşlarınızı bu koda uymaya teşvik edin. Başkalarının yaptıkları işleri hiçbir şekilde (açık ya da üstü örtülü olarak) sahiplenmeyin ve haketmediğiniz maddi ve manevi kazanımlar elde etmekten kaçının. Kendisi Güvenli, güvenilir ve yararlı nitelikte yazılımları uygun maliyetle ve uygun sürede yaratma yeteneğinizi geliştirin. Doğru, açıklayıcı ve iyi yazılmış belgeler üretme yeteneğinizi geliştirin.

14 Bilişim Mesleği Ahlak İlkeleri BİLİŞİM MESLEĞİ AHLAK İLKELERİ BELGESİ 1.Temel İlkeler 2. Genel Mesleki Yükümlülükler 3. Bireysel Yükümlülükler 4. Toplumsal Yükümlülükler 6. Meslektaşlar ve İş Arkadaşlarıyla İlgili Yükümlülükler 7. Yöneticilikle İlgili Yükümlülükler 8. İşveren ve Müşterilerle İlgili Yükümlülükler 9. Bu İlkelerle İlgili Sorumluluklar http://www.tbv.org.tr/Sayfa.aspx?ID=27 İNTERNET İLETİŞİM KURALLARI http://www.tbv.org.tr/Sayfa.aspx?ID=33

15 Kodun Yorumlanması bu kod doğru davranışı bulmak için verilmiş bir algoritma DEĞİLDİR karar verirken şunları gözönüne alın: kimler etkilenir? herkese gereken saygı gösterilmiş olur mu? toplum yeterli bilgiye sahip olsa onaylar mı? en güçsüzler nasıl etkilenir? ideal bir yazılım mühendisine yakışır mı?

16 Konular Sorumluluk Mesleki Hatalar Sadakat

17 Sorumluluk ahlaki sorumluluk yasal sorumluluk hesap verebilirlik ahlaki sorumluluk için iki şart aranır: 1.yol açma 2.Kasıt

18 Sorumluluk bazı mühendisler ve akademisyenler ahlaken yanlış buldukları projelerde çalışmayı reddeder silah sistemleri gözetleme sistemleri Örnek Olaylar IBM - Nazi Hükümeti 1940’lar http://news.cnet.com/Selling-technology-to-the-Nazis/2010-1071_3-876539.html Siemens - Nokia – İran 2009 http://online.wsj.com/article/SB124562668777335653.html

19 Mesleki Hatalar güvenlik açısından kritik uygulamalar tıp hava trafiği toplu taşımacılık güç santralleri silah sistemleri Örnek Olaylar Ariane 5 (1996) http://www.ima.umn.edu/~arnold/disasters/ariane5rep.html Therac-25 radyoterapi cihazı (1985-87) http://www.mendeley.com/research/investigation-therac25-accidents/

20 Örnek Olay: Bilgisayar oyunları Grand Theft Auto (2003) ABD’de bir genç GTA oyununu taklit ediyor: 3 polis ölüyor bazı ülkeler şiddet içeren bilgisayar oyunlarını yasaklıyor Tayland’da GTA (2008), Avustralya’da Manhunt (2004) http://www.gamespot.com/news/haitian-americans-protest-vice-city-6084645 http://www.gamespot.com/news/prostitutes-call-for-ban-on-gta-6144286 http://www.theregister.co.uk/2009/09/02/take_two_settles_investor_class_action_la wsuit/ http://www.reghardware.com/2008/08/04/gta_ban_thai/ http://www.theregister.co.uk/2004/09/30/oz_manhunt_ban/

21 Bilgisayar Oyunları şiddet eğiliminin artması ırkçılık temasının bilinçaltına yerleşmesi serbest zaman değerlendirmesine olan etkileri bağımlılık yaratması sosyal hayat açısından değerlendirilmesi sağlık üzerindeki etkileri eğitim alanında etkileri

22 Sadakat çalışanların işverene sadakati? işverenin çalışanlara sadakati? sadakat ilişkisinin karşılıklı olması beklenebilir mi? etik kodundan: -Daha önemli bir ahlaki ilke tehlikeye girmediği sürece işverenin çıkarlarına aykırı davranmamalı; -Kamu çıkarlarıyla çeliştiği aykırı durumlar dışında, işinizle ilgili bütün yasalara uyun.. Örnek Olay Challenger uzay mekiği (1986) Roger Boisjoly http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/january/28/newsid_2506000/2506161.stm http://www.latimes.com/news/obituaries/la-me-roger-boisjoly-20120207,0,2248999.story Ford Pinto

23 Kamuya Duyurma ne zaman izin var? Ürün ciddi hasar yaratacaksa durum üstlere bildirildiyse kurum içinde bütün yollar denendiyse ne zaman ahlaki yükümlülük? kanıt varsa ortaya çıkması zararı engelleyecekse Örnek olay Bay Area Rapid Transit (1970’ler)

24 Kolektif sorumluluk ahlaki sorumluluk her zaman bireysel midir? yazılım mühendisleri çoğu zaman projenin bütünü görmüyor mühendisler etik sorunların çözümü için bireyler düzeyinde değil meslek düzeyinde düşünmeli ve davranmalı

25 Kaynaklar Chapter 4 : Professional Ethics Tavani http://ninova.itu.edu.tr/tr/dersler/bilgisayar-bilisim-fakultesi/141/blg-412/ekkaynaklar?g28719