TÜRKÇE GENEL TEKRAR -4 EKLER VE SÖZCÜK YAPISI FEM DERSHANELERİ.

... konulu sunumlar: "TÜRKÇE GENEL TEKRAR -4 EKLER VE SÖZCÜK YAPISI FEM DERSHANELERİ."— Sunum transkripti:

1

2 TÜRKÇE GENEL TEKRAR -4 EKLER VE SÖZCÜK YAPISI FEM DERSHANELERİ

3 FEM Dershaneleri2 EKLER A) İSİM ÇEKİM EKLERİ: * Hal Ekleri (-e /-de /-den /-i ) * İyelik ( tamlanan ) Eki (-m /-n /-i /-miz /-niz /-leri ) * Tamlayan (ilgi) Eki ( -ın /-in /-un /-ün ) * Çoğul Eki ( -ler /-lar ) * Vasıta Eki ( -le /-la ) * Eşitlik Eki ( -ce /-ca ) * Soru Eki ( mi ) * Ek Fiil (-dir / -idi / -imiş / -ise)

4 FEM Dershaneleri3 Hal (durum) Ekleri e hali ( yönelme ): ( -e /-a ) Elindekini kapıya bırak. ( yer ) Akşama sizinle buluşalım. ( zaman ) Gelirken kardeşine kitap aldı. ( aitlik )

5 FEM Dershaneleri4 Hal (durum) Ekleri -i hali ( belirtme ): ( -ı /-i /-u /-ü ) Kapıyı açabilir misiniz? Ahmet’i dün yolda gördüm. Evi çok beğendim. Çocuk, üzümü çok sevmiş. Gönderdiğim kutuyu dün almış.

6 FEM Dershaneleri5 Hal (durum) Ekleri -de hali ( bulunma ): ( -de /-da /-te /-ta ) Çantasını evde unutmuş. ( yer ) Misafirleri ayakta karşıladı. ( durum ) Tenefüste görüşelim. ( zaman ) Ahmet sınıfın en gözde öğrencisiydi. ( yapım eki ) Elde avuçta ne varsa satmıştı. ( ikileme )

7 FEM Dershaneleri6 Hal (durum) Ekleri -den hali ( ayrılma ): ( -den /-dan /-ten /-tan ) Size evden börek getirdim. ( yer ) Yolculuk için akşamdan hazırlık yaptı. ( zaman ) Soğuktan elleri morarmıştı. ( sebep ) Kıldan ince kılıçtan keskin sözleri vardı. ( kıyas ) Sıradan insanların hayatını işlemişti. ( yapım eki )

8 FEM Dershaneleri7 İyelik ( tamlanan ) Eki araba-m araba-n hal eki araba-s-ı iyelik eki araba-mız (onun) Evi yandı. (iyelik) araba-nız (o) Evi gördüm.(hal) araba-ları -i

9 FEM Dershaneleri8 Tamlayan (ilgi) Eki Ahmet’in çantasını yanına almıştı. Bu hediyeyi senin için aldım. Birincilik ödülü Ahmet’in oldu. Onun evini dün bulamadım. Gözümün önünden gitmiyor hayalin.

10 FEM Dershaneleri9 Çoğul Eki defterler, kalemler, kuşlar Çocuk ateşler içinde yatıyordu. ( abartma ) Mustafa Kemal’ler ölmez. ( benzerlik ) Yirmi yaşlarında bir delikanlıydı. ( civarında ) Bu akşam Alilerde toplanıyoruz. ( yapım eki )

11 FEM Dershaneleri10 Vasıta Eki: ( -le /-la ) ek olarak anlamına sözcük olarak görevine bakılır. Ahmet’le annesi çarşıya gitti. ( bağlaç ) ile=ve Ahmet annesiyle çarşıya gitti. ( edat ) Gemiyle gidecekmiş. (araç, vasıta) Topa hızla vurdu. (durum) Yarın babasıyla gelecekmiş. (birlikte, beraber)

12 FEM Dershaneleri11 Eşitlik Eki ( -ce /-ca ) O, bilgice hepimizden daha iyidir. ( bakımından ) Sınıfça pikniğe gittik. ( birliktelik ) Kurulca kararlar alındı. ( tarafından ) Bence yanlış yapıyorsun. ( bana göre ) Bunca parayı ne yapacaksın. ( bu kadar ) Kardeşçe oynuyorlar. ( gibi ) Yüksekçe bir yerden atladık. ( küçültme ) Konuya güzelce hazırlandı. ( şekilde )

13 FEM Dershaneleri12 Ekeylem hasta – i – di hasta – i – miş hasta – i – se hasta – (dır) hasta değil – i – di hasta değil – i – miş hasta değil – i – se hasta değil – (dir)

14 FEM Dershaneleri13 Soru Eki Bunu sen mi yaptın? ( soru ) Güzel mi güzel arabası var. ( pekiştirme ) Sen de mi Leyla! ( şaşırma )

15 FEM Dershaneleri14 B) FİİL ÇEKİM EKLERİ * Kip Ekleri * Şahıs Ekleri * Soru Eki * Ekeylem oku - yor - mu - i - di - n fiil kip soru ekeylem şahıs eki eki

16 FEM Dershaneleri15 Kip Ekleri HABER (BİLDİRME) KİPLERİ Geniş zaman(-r) Şimdiki zaman(-yor) Gelecek zaman(-ecek) Geçmiş zaman (-miş / -di) DİLEK (TASARLAMA) KİPLERİ İstek Kipi(-e / -a) Şart Kipi(-se / -sa) Gereklilik Kipi(-meli / -malı) Emir Kipi(-----)

17 FEM Dershaneleri16 Şahıs Ekleri 1. tekil gel-di-mgel-miş-im 2. tekilgel-di-ngel-miş-sin 3. tekilgel-digel-miş 1. çoğulgel-di-kgel-miş-iz 2. çoğulgel-di-nizgel-miş-siniz 3. çoğulgel-di-lergel-miş-ler

18 FEM Dershaneleri17 Ekeylem gelirdigeniş zamanın hikâyesi geliyormuşşimdiki zamanın rivayeti geleceksegelecek zamanın şartı gelmiştimiş’li geçmiş zamanın hikâyesi gelseymişşart kipinin rivayeti geleydiistek kipinin hikâyesi gelmeliymişgereklilik kipinin rivayeti Basit çekimli fiillere gelerek onları bileşik çekimli fiil yapar. fiil kök / gövde + kip (x) + i + kip (-di/-miş/-se) + şahıs eki

19 FEM Dershaneleri18 Soru Eki Bize çaya gelir misin? ( soru ) Ders çalıştın mı sınavı kazanırsın. ( şart ) Birdenbire karşıma çıkmasın mı! ( şaşırma ) Yaz geldi mi yaylalara çıkardık. (zaman) Aşağı indim mi görürsün gününü! (korkutma)

20 FEM Dershaneleri19 YAPIM EKLERİ İsim Yapım Ekleri: *İsimden isim su-cu *Fiilden isim sev-gi Fiil yapım Ekleri: *İsimden fiil göz-le- *Fiilden fiil kız-dır-

21 FEM Dershaneleri20 İsimden İsim Yapım Ekleri - cı kitapçı -cık kitapçık -cil evcil -lı tozlu -lık kitaplık -sız tuzsuz -daş vatandaş -er üçer -ncı yedinci

22 FEM Dershaneleri21 Fiilden İsim Yapım Ekleri -fiilimsiler -gi sevgi -gın bilgin -üm ölüm -ık batık -ak yatak -ar yazar -ıcı bakıcı -dık tanıdık -ıt yapıt -ı yazı -gan çalışkan -gaç utangaç -k ışık

23 FEM Dershaneleri22 İsimden Fiil yapım Ekleri - len evlen- -le sula- -leş güzelleş- -al daral- -l kısal- ( yüksek - l ) -mse özümse- -se garipse- -ar sarar- -ik birik- -a kana- -da fısılda-

24 FEM Dershaneleri23 Fiilde Fiil Yapım Ekleri -me /-ma (olumsuzluk eki ) -l yazıl- -n yıkan- -ş görüş- -tır yaptır- -t beklet- -ar çıkar-

25 SÖZCÜK YAPISI

26 FEM Dershaneleri25 SÖZCÜK YAPISI 1) Basit Sözcükler: Yapım eki yok. Çekim eki alabilir. çocuklar / çocuk-lar 2) Türemiş Sözcükler: Yapım eki var. Çekim eki alabilir. kömürlükte / kömür-lük-te 3) Bileşik Sözcükler: Birden fazla sözcüğün kaynaşması. sivrisinek / sivri + sinek

27 FEM Dershaneleri26 A) BASİT SÖZCÜKLER Benim kitaplarımı masadan alır mısın? benim / ben-im kitaplarımı / kitap-lar-ım-ı masadan / masa-dan alır mısın / al-ır-mı-sın

28 FEM Dershaneleri27 B) TÜREMİŞ SÖZCÜKLER Ekinlerin yeşillendiği günlerde çocukluğumu hatırlarım. Ekinlerin ek-in-ler-in yeşillendiği yeşil-len-dik-i çocukluğumu çocuk-luk-um-u hatırlarım hatır-la-r-ım

29 FEM Dershaneleri28 C) BİLEŞİK SÖZCÜKLER 1) BİLEŞİK İSİMLER: a) İsim + isim: Kuşadası hanımeli b) Sıfat + isim: Uludağ açıkgöz c) Fiil + fiil: çekyat uyurgezer d) İsim + fiil: mirasyedi gecekondu e) İsim + fiilimsi : ağaçkakankardelen

30 FEM Dershaneleri29 C) BİLEŞİK SÖZCÜKLER 2) BİLEŞİK SIFATLAR: a) İki Sözcüğün Kaynaşmasıyla: * mirasyedi adam, uyurgezer çocuk, hiçbir kişi b) Sıfat tamlamalarında isimle sıfatın yeri değiştirilerek isme iyelik eki getirilmesiyle * kırık kol / kolu kırık çocuk * geniş salon / salonu geniş ev

31 FEM Dershaneleri30 C) BİLEŞİK SÖZCÜKLER c) t’sız isim tamlamaların ya da sıfat tamlamalarına -lı /-lık /-sız ekeri getirilerek yapılan bil. sıfatlar * kırmızı şapka / kırmızı şapkalı kız * üç gün / üç günlük dünya * beş para / beş parasız adam

32 FEM Dershaneleri31 3) BİLEŞİK FİİLLER: a) Yardımcı Fiille Yapılan Bileşik Fiiller: İSİM + YARDIMCI FİİL etmek olmak eylemek kılmak buyurmak

33 FEM Dershaneleri32 a) Yardımcı Fiille Yapılan Bileşik Fiiller: -etmek: yardım etmek, hissetmek, şükretmek -olmak: başarılı olmak, hallolmak, kahrolmak -eylemek: seyreylemek, sabreylemek -kılmak: etkili kılmak, yetkili kılmak -buyurmak: müsaade buyurmak, emir buyurmak

34 FEM Dershaneleri33 NOT: Yardımcı fiiller bazen gerçek fiil olarak da kullanılabilir. Meyveler henüz olmamış. Dışarıda bir kavga oldu. Kendim ettim, kendim buldum. Bu kitap iki milyon eder.

35 FEM Dershaneleri34 b) Kurallı Bileşik Fiiller: 1) Yeterlilik Fiili: -e bilmek ( olumsuzu ) * gelebilirim / gelemeyebilirim gelmeyebilirim gelemem çözebilirimçözemem sevebilirimsevemem

36 FEM Dershaneleri35 b) Kurallı Bileşik Fiiller: 2) Sürerlilik Fiili: -e gelmek * söylenegelmek, süregelmek, olagelmek -e kalmak * donakalmak, bakakalmak, uyuyakalmak -e durmak * yapadurmak, gidedurmak, okuyadurmak

37 FEM Dershaneleri36 b) Kurallı Bileşik Fiiller: 3) Tezlik Fiili: -i vermek * gelivermek, çıkıvermek, kalkıvermek 4) Yaklaşma Fiili: -e yazmak * öleyazmak, düşeyazmak

38 FEM Dershaneleri37 c) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller: Sonunda yorgunluktan hasta düştü. Ahmet bu davranışıyla iyice gözden düştü. Arkadaşlarına hep tepeden bakardı. Buraya gelmekten vazgeçmiş. Yarın sınava başvuracakmış.