Zinde Eğitim Kurumu Risk Yönetimi DRUZ.

... konulu sunumlar: "Zinde Eğitim Kurumu Risk Yönetimi DRUZ."— Sunum transkripti:

1 Zinde Eğitim Kurumu Risk Yönetimi DRUZ

2 SUNUMUN İÇERİĞİ VE SORU DAĞILIMI
RİSK DEĞERLENDİRME (RD) 198 KYS’de RD 1 Mevzuat Açısından RD 2 RD Tanımları 3 Risk Yönetim Prosesi 4 Risk Metodunu Ekibini Seçmek 5 Risk Metodolojileri 6 8 20 50 75 10 50 213 7 İHE 23 3 İGU-C 75 11 İGU-B 60 9 İGU-A 55 8 İlave Çalışma Notları 15 DRUZ 2 2

3 Kalite Yönetim Sistemlerinde
1 Kalite Yönetim Sistemlerinde Risk Değerlendirme DRUZ 3 3

4 UYGULAMA – ÖLÇME (VE DEĞERLENDİRME) – İZLEME
İSG YÖNETİM SİSTEMİ (OHSAS) SÜREKLİ İYİLEŞTİRME İSG POLİTİKASI (YÖNETİMİN) GÖZDEN GEÇİRME RİSK DEĞERLENDİRME (ÖNEMLİ RİSKLER, AMAÇ VE HEDEFLER) İSG PROGRAMLARI Plan Prosedür Talimat Harici Doküman UYGULAMA – ÖLÇME (VE DEĞERLENDİRME) – İZLEME DRUZ 4 4

5 RİSK YÖNETİMDE PUKÖ DÖNGÜSÜ
İSG açısından amacın belirlenmesi (neyi başarmak istiyoruz, nerede, ne zaman?) Mevcut durumu analiz etme Hedeflerin belirlenmesi Kayıtların analizi Tehlikelerin belirlenmesi Risk değerlendirme tekniklerinin belirlenmesi Detaylı uygulama planının hazırlaması İç talimatların hazırlaması Riskleri değerlendirmesi Risklerin KERD olduğuna karar verme Kontrol önlemlerinin seçimi ve uygulaması Her bölümdeki ilgili kişileri bilgilendirme, eğitme ve katılımını sağlama Faaliyet planını izleme ve gerçekleştirme Uygulama sonuçlarını yakın takip etme P U K Ö Uygula Kontrol Et Önlem Al Planla PUKO döngüsü üzerine kurulmuştur. 18001 OHSAS Ölçüm ve Analiz (hedef/hedeflere ulaşıldı mı?) İç talimatlar ve yönergeleri gözden geçirme Olası sapmaları tespit etme ve kaydetme İlgili kişileri bilgilendirme Kalıcı bir denetleme sistemi kurma Etkili önlemleri standartlaştırma Gerekli eğitim ve yönlendirmeleri sağlama DRUZ 3 5 5

6 Mevzuat Açısından Risk Değerlendirmesi
2 Mevzuat Açısından Risk Değerlendirmesi DRUZ 6 6

7 KANUN VE YÖNETMELİKLER
MEVZUATTA RİSK DEĞERLENDİRME SN KANUN VE YÖNETMELİKLER 1 6331 Sayılı İSG Kanunu En Önemli 2 İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği Asıl Yönetmelik 3 Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 4 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 5 Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği Sağlık ve Güvenlik Dokümanı 6 Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 7 Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Çalışanların Korunması Hakkında Yönetmelik 8 Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 9 Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik 10 Titreşim Yönetmeliği 11 Gürültü Yönetmeliği 12 Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 7 7

8 KANUN VE YÖNETMELİKLER
MEVZUATTA RİSK DEĞERLENDİRME SN KANUN VE YÖNETMELİKLER 13 Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 14 İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 15 Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 16 Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik 17 Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik 18 Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği 19 Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliği 20 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık Ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 21 Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik 22 İşyeri Hekimlerinin Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 23 İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Numaralı ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi 24 Kalite Yönetim Sistemleri (9001, 14001, 18001) 10 8 8

9 RİSK DEĞERLENDİRME 1 6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (1. Fıkra)
İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlar dikkate alınır; Belirli risklerden etkilenecek çalışanların durumu Kullanılacak iş ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi İşyerinin tertip ve düzeni Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu 1 DRUZ 2 9 9

10 RİSK DEĞERLENDİRME 1 6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-10 (2.3.4 Fıkra)
İşveren, yapılacak risk değerlendirmesi sonucu alınacak İSG tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler. İşyerinde uygulanacak İSG tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri; çalışanların sağlık ve güvenlik yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve işyerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır. İşveren, İSG yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar. 1 DRUZ 10 10

11 RİSK DEĞERLENDİRME 1 2 İş Durdurma İş Durdurma
Hayati Tehlike Oluştuğunda İş Durdurma; İşyerindeki bina ve eklentilerde Çalışma yöntem ve şekillerinde İş ekipmanlarında çalışanlar …..için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] Risk Değerlendirmesi Yapılmadığında İş Durdurma; Çok tehlikeli sınıfta yer alan; Maden Metal Yapı işleri (inşaat işleri) Tehlikeli kimyasallar Büyük endüstriyel kazaların olabileceği işyerlerinde ….…risk değerlendirmesi yapılmamış olması durumunda iş durdurulur. [6331 Sayılı İSG Kanunu Madde-25] ZİNDE 1 11 11

12 RİSK DEĞERLENDİRME 2 4857 Sayılı İş Kanununun 78. Maddesi / İptal
Bu maddeye göre çıkartılmış yönetmeliklerin çoğunda, işverenlere işyerlerinde Risk Değerlendirmesi yapma ve alınan sonuçlara göre gerekli sağlık ve güvenlik önlemlerini belirlenme zorunluluğunun getirilmiştir. Bu kanuna göre iş kanunu kapsamındaki tüm işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılması zorunlu hale getirilmiştir. 2 DRUZ 1 12 12

13 risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.
İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik ( /28512) İşveren; çalışma ortamının ve çalışanların sağlık ve güvenliğini sağlama, sürdürme ve geliştirme amacı ile iş sağlığı ve güvenliği yönünden; risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. 3 DRUZ 13 13

14 RİSK DEĞERLENDİRME İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik ( /28512) Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; Tehlike tanımlama, Riskleri belirleme ve analiz etme, Kaza kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, Dokümantasyon, Yapılan çalışmaların güncellenmesi Gerektiğinde yenileme …..aşamaları izlenerek gerçekleştirilir. 3 DRUZ 1 14 14

15 Risk değerlendirme esnasında çalışma ortamında bulunan;
İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmelik ( /28512) Risk değerlendirme esnasında çalışma ortamında bulunan; Fiziksel Kimyasal Biyolojik Psikososyal Ergonomik ve benzeri tehlike kaynaklarından oluşan veya bunların etkileşimi sonucu ortaya çıkabilecek tehlikeler belirlenir ve kayda alınır. 3 DRUZ 2 15 15

16 Aynı mekanı birden çok işverenin paylaştığı
RİSK DEĞERLENDİRME Toplu İşyerleri; İş merkezleri (AVM) İş hanları Sanayi bölgeleri ve siteleri Aynı mekanı birden çok işverenin paylaştığı Yönetim; RD her işyeri için ayrı ayrı yapılır RD çalışmalarının koordinasyonu yürütür Gerekli tedbirleri almaları için işverenleri uyarır Bu uyarılara uymayanları Bakanlığa bildirir RD her işyeri için ayrı ayrı gerçekleştirilir RD çalışmalarını koordinasyon içinde yürütürler Birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirirler Diğer işverenlerin yürüttüğü işler de göz önünde bulundurularak ayrı ayrı risk değerlendirmesi gerçekleştirilir. İşverenler, risk değerlendirmesi çalışmalarını, koordinasyon içinde yürütür, birbirlerini ve çalışan temsilcilerini tespit edilen riskler konusunda bilgilendirir. Yönetim işyerlerinde ayrı ayrı gerçekleştirilen risk değerlendirmesi çalışmalarının koordinasyonu yürütür. Bu koordinasyonun yürütümünde, işyerlerinde İSG yönünden diğer işyerlerini etkileyecek tehlikeler hususunda gerekli tedbirleri almaları için ilgili işverenleri uyarır. Bu uyarılara uymayan işverenleri Bakanlığa bildirir. 16 16

17 Asıl işveren – Alt işveren
RİSK DEĞERLENDİRME Her alt işveren yürüttükleri işlerle ilgili olarak RD çalışmalarını yapar veya yaptırır. Alt işverenlerin RD çalışmaları konusunda asıl işverenin sorumluluk alanları ile ilgili ihtiyaç duydukları bilgi ve belgeler asıl işverence sağlanır. Asıl işveren, alt işverenlerce yürütülen RD çalışmasını denetler ve çalışmaları koordine eder. Alt işverenler hazırladıkları RD’nin bir nüshasını asıl işverene verir. Asıl işveren; bu RD çalışmalarını kendi çalışmasıyla bütünleştirerek, risk kontrol tedbirlerinin uygulanıp uygulanmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. Asıl işveren – Alt işveren 17 17

18 RİSK DEĞERLENDİRME Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda SGÖH Risk değerlendirmesinde kanserojen ve mutajen maddelerin, deri yolu da dahil olmak üzere vücuda giriş yollarının tümü dikkate alınacaktır. Risk değerlendirmesi yapılırken, işveren özel risk altındaki işçilerin sağlık ve güvenliklerini dikkate alacak ve kanserojen-mutajen maddelerle çalışmak istemeyenlerin bu istekleri de dikkate alınacaktır. Bu maddelere maruziyet riski bulunan işlerde çalışanların, bu maddelere; maruziyet türü, maruziyet düzeyi ve maruziyet süresini belirleyerek riskleri değerlendirir 4 Tarih: 6 Ağustos 2013 / Sayı: 28730 Değil Maruz kalanın yaşı DRUZ 3 18 18

19 RİSK DEĞERLENDİRME Kanserojen ve Mutajen Maddelerle Çalışmalarda SGÖH İşyerinde gerçekleştirilen RD sonucunda çalışanların sağlığı ve güvenliği yönünden risk bulunduğu saptanan işlerde Bakanlıkça istendiğinde işveren; İşyerinde kanserojen/mutajen maddelerin kullanıldığı işlemler ile bu maddelerin kullanılma nedeni Kanserojen veya mutajen maddelerin işyerinde üretilen ve kullanılan miktarı Maruz kalan çalışan sayısı Alınan koruyucu önlemler Kullanılan koruyucu araç ve gerecin türü Maruziyetin türü ve düzeyi İkame yapılıp yapılamadığı ……konusunda bilgi verir. 4 Tarih: 6 Ağustos 2013 / Sayı: 28730 DRUZ 3 19 19

20 RİSK DEĞERLENDİRME 5 Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda SGÖHY 1 DRUZ
Kimyasal maddenin sağlık ve güvenlik yönünden tehlike ve zararları İmalatçı ve ithalatçıdan malzeme güvenlik bilgi formu (MSDS) Maruziyetin türü, düzeyi ve süresi Kimyasal maddenin miktarı, kullanma şartları ve kullanım sıklığı Mesleki maruziyet sınır değerleri ve biyolojik sınır değerleri Alınan ya da alınması gereken önleyici tedbirlerin etkisi Varsa, daha önce yapılmış olan sağlık gözetim sonuçları Risk değerlendirmesi, tamir ve bakım işleri de dahil olmak üzere kimyasal maddelerle çalışılan tüm işleri kapsayacak Birden fazla kimyasal madde ile çalışılan işlerde, bu maddelerin her biri ve birbirleri ile etkileşimleri dikkate alınarak RD yapılacak Tehlikeli kimyasal maddeler içeren yeni bir faaliyete ancak RD yapılarak belirlenen her türlü önlem alındıktan sonra başlanacak 5 Tarih: 12 Ağustos 2013 / Sayı: 28733 DRUZ 1 20 20

21 RİSK DEĞERLENDİRME Yapı İşlerinde (İnşaat) Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği İşveren/proje sorumlusu yapı işine başlamadan önce, “Sağlık ve Güvenlik Planı” hazırlayacaktır. Sağlık ve Güvenlik Planı: muhtemel risklerin değerlendirilip yapı işi süreci boyunca sağlık ve güvenlik ile ilgili alınacak tedbirlerin, organizasyon yapısının, çalışma yöntemlerinin ve bunlara ilişkin işlerin ne zaman ve kim tarafından yapılması gerektiğinin belirlendiği…… 7 Tarih: 5 Ekim 2013 / Sayı: 28786 DRUZ 1 21 21

22 “Sağlık ve Güvenlik Dokümanı”
RİSK DEĞERLENDİRME Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde SGŞY Yeraltı ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği İşveren; yer altı ve yer üstü maden işletmeleri ile sondajla maden çıkarılan işletmelerde “Sağlık ve Güvenlik Dokümanı” hazırlanırken işçilerin işyerinde maruz kalabilecekleri risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesini yapar. 7 DRUZ 1 22 22

23 risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi…
RİSK DEĞERLENDİRME 161 Numaralı İLO Sözleşmesinde RD İş Sağlığı Hizmetlerine İlişkin 161 Numaralı ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü) Sözleşmesi (Madde-5) Her işverenin istihdam ettiği işçilerin sağlık ve güvenliği için sorumluluğu saklı kalmak kaydıyla ve işçilerin İSG konusunda ………… işyerlerinde sağlığa zararlı risklerin tanımlanması ve değerlendirilmesi… 9 DRUZ 1 23 23

24 RİSK DEĞERLENDİRME 10 Kalite Yönetim Sistemleri TS EN ISO 9001
OHSAS/TS 18001 10 DRUZ 3 24 24

25 (Tehlike, Risk, Olay, Kaza, …vb. )
3 Tanımlar (Tehlike, Risk, Olay, Kaza, …vb. ) DRUZ 25 25

26 İşyerinde var olan = İşyeri + Çalışanlar
TANIMLAR TEHLİKE İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, işyerini, çalışanı veya çevreyi etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli İşyerinde var olan = İşyeri + Çalışanlar İşyerinden, çalışandan, dışarıdan gelebilecek, işyerini, çalışanı, çevreyi etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli 1 DRUZ 26 26

27 TANIMLAR AÇIKLAMALAR Potansiyel Nedir?
Gerçekleşme ihtimali bulunan, fakat gerçekleşmemiş durumdur. Ortada zarar veya hasar yok, sadece (gelecekte-ilerde) zarar veya hasar verme olasılığı (gücü) vardır. Benzer kavramlar; Potansiyel=Uygulama=Kaynak=Durum=İşlem DRUZ 27 27

28 TEHLİKE NEDİR? 1 2 1 2 3 3 TEHLİKE KAYNAKLARI/NEDEN
(Zarar Verme Potansiyeli) TEHLİKEYE MARUZ KALAN/SONUÇ (Zarar-Hasara Uğrayan) 1 2 3 2 3 1 2 3 1 1 2 3 1 2 1 2 1 3 2 1 1 3 2 3 1 2 1 2 3 1 2 1 2 2 3 2 1 3 2 1 1 3 2 3 1 2 3 3 3 Neden ve 3 Sonucun varyasyonları kadar tehlike tanımı yapılabilir!!! 28 28

29 TANIMLAR 2 1 2 3 1 2 TEHLİKE/ İSG Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği
İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek, çalışanı veya işyerini etkileyebilecek zarar veya hasar verme potansiyeli 2 1 2 3 1 2 DRUZ 29 29

30 Zarar verme potansiyeli olan her şey
TANIMLAR TEHLİKE Zarar verme potansiyeli olan her şey Her şey? İşyeri Çalışan Çevre Kime Zarar Verir? 3 1 2 3 DRUZ 30 30

31 Bir şeyin zarar veya hasar verme potansiyeli
TANIMLAR TEHLİKE Bir şeyin zarar veya hasar verme potansiyeli Bir şey? Kimyasal riskler (kurşun, cıva, arsenik…) Fiziksel riskler (gürültü, titreşim, radyasyon…) Biyolojik riskler (mikroorganizmalar, parazitler…) Ergonomik riskler (masa, sandalye…) Psikososyal riskler (düşük ücret, roller…) Kanserojen maddeler (toksik kimyasallar…) İşyerindeki çalışanlar (psikolojik, fiziksel…) Çevresel nedenler (sel, deprem, yıldırım…) 4 İşyeri Çalışan Çevre 1 2 3 DRUZ 1 31 31

32 TANIMLAR RİSK Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile zarar verme şiddetinin bileşkesidir. 1 DRUZ 32 32

33 TANIMLAR AÇIKLAMALAR Risk Nedir?
Gerçekleşmiş bir olayın olasılık ve şiddeti Ortada zarar ve hasar vardır. Olay gerçekleşmiştir. Benzer kavramlar; Olasılık=Şiddet Şiddet=Zararın Derecesi DRUZ 33 33

34 meydana gelme olasılığı
TANIMLAR Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı OLASILIK TEHLİKE (Zarar Verme Potansiyel) (Riskin Kaynağı) (Kazanın nedeni) KAZA (Zararın Oluştuğu Olay) (Riskin Geçekleştiği Olay) RİSK ŞİDDET Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddeti Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ile zarar verme şiddetinin bileşkesidir. DRUZ 34 34

35 TANIMLAR 2 RİSK / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği
Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Tehlikeden kaynaklanacak zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Zararlı sonuç oluşma ihtimali Tehlikeden kaza oluşma ihtimali 2 DRUZ 2 35 35

36 TANIMLAR TEHLİKE KAZA RİSK
TEHLİKE – RİSK – OLASILIK – ŞİDDET – KAZA İLİŞKİSİ Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı OLASILIK TEHLİKE (Zarar Verme Potansiyel) (Riskin Kaynağı) (Kazanın nedeni) KAZA (Zararın Oluştuğu Olay) (Riskin Geçekleştiği Olay) (Zararlı Sonuç) RİSK Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Tehlikeden kaynaklanacak zararlı sonuç meydana gelme ihtimalidir. Zararlı sonuç oluşma ihtimali DRUZ 36 36

37 TANIMLAR RİSK Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuçların derecesidir. Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir. Tehlikeli bir olayın şiddetidir. 3 DRUZ 37 37

38 TANIMLAR TEHLİKE KAZA RİSK
TEHLİKE – RİSK – OLASILIK – ŞİDDET – KAZA İLİŞKİSİ Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuçların derecesidir. Tehlikeli bir olayın zarar verme derecesidir. Tehlikeli bir olayın şiddetidir. TEHLİKE (Zarar Verme Potansiyel) (Riskin Kaynağı) (Kazanın nedeni) KAZA (Zararın Oluştuğu Olay) (Riskin Geçekleştiği Olay) RİSK ŞİDDET Tehlikeli bir olayın zarar verme şiddeti DRUZ 38 38

39 TANIMLAR 9 RİSK Bir olayın meydana gelme olasılığı
(TDK Bilim ve Sanat Terimleri Sözlüğü) İnsan sağlığına zararlı olma olasılığının ölçüsü (Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü) Zarara uğrama tehlikesi (TDK Büyük Türkçe Sözlük) Çalışanın yaralanma veya zarar görme ihtimali 9 DRUZ 2 39 39

40 TANIMLAR = x RİSK OLASILIK ŞİDDET OLASILIK VE ŞİDDET BİLEŞKESİ
Olasılık 5 4 Vektörel Bileşke 3 2 1 Şiddet 1 2 3 4 5 RİSK = OLASILIK x ŞİDDET Pratik Kullanımı (Gerçekte yanlıştır. Olasılık veya şiddet sıfır olunca risk sıfır olur. DRUZ 40 40

41 TANIMLAR RİSK = OLASILIK x ŞİDDET
RİSKİN OLASILIĞINI VE ŞİDDETİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER RİSK = OLASILIK x ŞİDDET Tehlikeye maruz kalanın ustalık düzeyi Kaza yaralanmasının ciddiyet derecesi Tehlikeye maruz kalan kişi sayısı Tehlikeye ne kadar maruz kalındığı Maruziyet miktarı, şekli ve süresi DRUZ 41 41

42 TANIMLAR TEHLİKE – RİSK – KONTROL ÖNLEMLERİ İLİŞKİSİ
Bir tehlike kaynağından birden çok tehlike, her bir tehlikeden de birden çok risk ortaya çıkabilir. Her bir riskte birden çok yöntemle kontrol edebilir. DRUZ 42 42

43 RİSK KONTROL TEDBİRLERİ
TANIMLAR TEHLİKE – RİSK VE KONTROL TEDBİRLERİ İLİŞKİSİ TEHLİKE KAYNAĞI TEHLİKELER RİSKLER RİSK KONTROL TEDBİRLERİ Torna Tezgahı Gürültü Fiziksek Kaynakta kontrol Mekanik Fizyolojik Ortamda kontrol Buhar Psikolojik Kişide kontrol Gazlar Performans Kulak Koruyucu Basınç İşitme Kaybı Elektrik Kimyasallar 1.Tehlike kaynağından bir çok (başka) tehlike çıkabilir 2.Tehlikelerin sonucu olarak risk/riskler ortaya çıkar 3.Tehlike, işyerinde her bölümde ve evrede çıkar/çıkabilir 4.Tehlikeler kaza olmayana kadar fark edilmeyebilir DRUZ 1 43 43

44 3 SN TEHLİKELER RİSKLERİ 1 Torna tezgahında 220 volt seyyar lamba var
Elektrik çarpması 2 Kapalı ortamlarda çalışma Zehirli gazlardan etkilenme 3 Elektrik enerjisi İzolesi bozuk iletkene dokunma ile elektrik çarpması 4 Yüksekte çalışma Düşme 5 Kimyasal madde Zehirlenme 6 Yetersiz aydınlatma İş kazası – Göz bozulması 7 Asma kat platform korkuluğu yok Yüksekten düşme 8 Preste açık kalıpla çalışma yapılıyor El - parmak kopması 9 İşyerinde solvent içeren cila kullanılıyor Solvent buharlarından etkilenme-Buharın parlaması 10 Tezgahların altında yağ, bez vb. birikintiler var Yangın 11 Çöp bidonları dolu bırakılıyor 12 İşyerinde rahatsız edici seviyede gürültü var İşitme kaybı 13 İşyerinde kırık fiş-priz var Elektrik çarpması-Kısa devre-Yangın 14 Mutfak kısmı temiz değil Enfeksiyon 15 Seyyar kablolar yerlerde ve kontrolsüz Kaçak akım-Takılıp düşme 16 Kaynakhanede havalandırma sistemi yok Kaynak dumanları sonucu solunum sistemi hastalığı 17 Ekranla çalışmada ekran koruyucu yok Göz rahatsızlıkları 18 Ekranla çalışmada koltuklar uygun değil Kas ve iskelet sistemi hastalıkları 19 Ara mamuller düzensiz stoklanıyor Acil durumda tahliye zorluğu-Çalışma engeli 20 Kompresör atölye içinde, korumasız-kontrolsüz Patlama riski 21 Çalışanların sağlık muayeneleri yapılmıyor Meslek hastalıklarına yakalanma 22 23 Titreşim Beyaz el 24 25 3 44 44

45 TANIMLAR RİSK YÖNETİMİ
“Çalışma hayatında insan sağlığı ve çevre güvenliği ile ilgili risklerin değerlendirilmesi ve kontrol edilmesine yönelik politika ve tecrübelerin uygulanmasına Risk Yönetimi denir.” Risk yönetimi bir organizasyonda stratejik ve operasyonel seviyede uygulanır. DRUZ 2 45 45

46 TANIMLAR RİSK YÖNETİM PROSESİ
İş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin temel amacı işyerlerindeki çalışma koşullarından kaynaklanan her türlü tehlike ve sağlık riskini azaltarak insan sağlığını etkilemeyen seviyeye düşürmektir, bu amaç çerçevesinde "Risk Yönetim Prosesi" iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin temel taşını teşkil eder. DRUZ 1 46 46

47 TANIMLAR 1 RİSK DEĞERLENDİRMESİ / İSG Kanunu&RD Yönetmeliği
İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmalardır. 1 DRUZ 1 47 47

48 TANIMLAR 2 RİSK DEĞERLENDİRMESİ / İSG Kanunu&RD Yönetmeliği
"Risk değerlendirmesi; tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere tehlikeleri tanımlama, riskleri belirleme ve analiz etme, risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, dokümantasyon, yapılan çalışmaların güncellenmesi ve gerektiğinde yenileme aşamaları izlenerek gerçekleştirilir." 2 DRUZ 2 48 48

49 Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin
TANIMLAR RİSK DEĞERLENDİRMESİ Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan bir süreçtir. 3 DRUZ 49 49

50 Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD
TANIMLAR KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre tahammül edebileceği düzeye indirilmiş risktir. 1 İSG POLİTİKASI 1-10 Kabul edilebilir risk 11-20 Dikkate değer risk 21-25 Kabul edilemez risk DRUZ 3 50 50

51 Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD
TANIMLAR KABUL EDİLEBİLİR RİSK SEVİYESİ / RD Yönetmeliği Kabul Edilebilir Risk Düzeyi - KERD Yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına uygun, kayıp veya yaralanma oluşturmayacak risk seviyesidir. 2 DRUZ 1 51 51

52 TANIMLAR 1 RAMAK KALA OLAY / İSG Risk Değerlendirme Yönet.
Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olay Tehlikeden kaynaklanan ama zarara uğratmayan olay Zarara uğratmayan olay Kazayla sonuçlanmayan olay 1 DRUZ 2 52 52

53 Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay
TANIMLAR RAMAK KALA OLAY (VAKA) Ramak Kala Olay – Kıl Payı – Hasarsız Olay Oluşum tarzı itibariyle bir kaza olmasına rağmen sonuçları açısından bakıldığında; yaralanma, zarar veya hasarın meydana gelmediği durumdur. 2 DRUZ 2 53 53

54 Kazayla sonuçlanan olay
TANIMLAR KAZA OLAYI Ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren istenmeyen olay Kazayla sonuçlanan olay DRUZ 54 54

55 TANIMLAR OLAY / OHSAS 18001 Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan (kaza) veya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) olan işle ilgili olaylar «Kazaya sebep olan (kaza) veya kazaya sebep olacak potansiyele sahip (ramak kala) oluşum" Olay = Kaza + Ramak Kala DRUZ 55 55

56 TANIMLAR İŞ KAZASI / İSG Kanunu & RD Yönetmeliği
İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen özre uğratan olayıdır. DRUZ 56 56

57 TANIMLAR İŞ KAZASI İLO; Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamış olan etrafa zarar verebilecek nitelikteki olaylardır. WHO; Önceden planlanmamış, çoğu kişisel yaralanmalara, makinelerin ve araç gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan bir olaydır. DRUZ 57 57

58 TANIMLAR ÖNLEM / ÖNLEME / İSG Kanunu Madde-3
İşyerinde yürütülen işlerin bütün safhalarında iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili riskleri ortadan kaldırmak veya azaltmak için planlanan ve alınan tedbirlerin tümüdür. Önlemlerin Temel Amacı; Riskleri ortadan kaldırmak & Riskleri azaltmak (KERD indirmek) DRUZ 1 58 58

59 Riskin KERD içerisinde kalması Kaza riskinin olmadığı durum
TANIMLAR GÜVENLİK Risklerin tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul edilebilir düzey içerisinde kalmasına (kalma yeteneğine) güvenlik denir. Riskin KERD içerisinde kalması Kaza riskinin olmadığı durum DRUZ 2 59 59

60 TANIMLAR UYGUNSUZLUK / SAPMA
Doğrudan ya da dolaylı olarak insan yaralanması ya da hastalığı, malın hasar görmesi, işyeri çevresinin zarar görmesi ya da bunların kombinasyonuna neden olabilecek iş standartları, pratikler, prosedürler, kurallar, yönetim sistemi performansı ve benzerlerinden herhangi bir sapmanın olmasıdır. KERD’den sapma olması / KERD dışına çıkma DRUZ 60 60

61 TANIMLAR GÜVENİLİRLİK / EOQC, 1972
Güvenilirlik; bir aletin veya sistemin verilen bir zaman süresi boyunca ve verilen çalışma koşulları altında kendisinden beklenen işlevleri uygun bir şekilde yerine getirmesi olasılığıdır. Bir sistemin veya aletin belirli koşullar altında kendinden beklenen fonksiyonları yerine getirme olasılığıdır. DRUZ 61 61

62 Sistemin gözden geçirilmesi için yapılan değerlendirme
TANIMLAR TETKİK / SİSTEMATİK DEĞERLENDİRME Faaliyetlerin ve ilgili sonuçlarının planlanmış düzenlemelere uygunluğunu, bu düzenlemelerin etkili bir biçimde uygulandığını, politika ve hedefleri gerçekleştirmek için uygun olduğunu belirlemek amacıyla yapılan sistematik değerlendirmedir. Sistemin gözden geçirilmesi için yapılan değerlendirme DRUZ 62 62

63 Risk Yönetim Prosesi (Süreci)Risk (Risk Management Proses-RMP)
4 Risk Yönetim Prosesi (Süreci)Risk (Risk Management Proses-RMP) DRUZ 63 63

64 Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere;
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK DEĞERLENDİRME / RD Yönetmeliği Tüm işyerleri için tasarım veya kuruluş aşamasından başlamak üzere; Tehlikeleri tanımlama, Riskleri belirleme ve analiz etme, Risk kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması, Dokümantasyon, Yapılan çalışmaların güncellenmesi ve Gerektiğinde yenileme ….…aşamaları izlenerek gerçekleştirilmesidir. DRUZ 3 64 64

65 1 2 3 4 5 10 50 DRUZ Tehlikeleri Belirlenme (Tanımlama)
(Mevzuat-Standart-Rehber) (Fiziksel-Kimyasal-Biyolojik-Psikososyal-Ergonomik) (Kontrol, Ölçüm, İnceleme) Görevler 1 Tehlike Girdileri Risklerin Nicelik-Nitelik Maruziyet Seviyesi Riskleri Belirleme (Tahmin Etme) (Risk Haritası-İşyeri Bilgi Bankası) (Risk Algısı: Kişi-Toplum-Zaman Faktörü) 2 Risklerin Değerlendirilmesi Kontrollerin Etkisi (Sıklık, Kimi, Neyi, Nasıl, Hangi Şiddette Etkilediği) Risk İletişimi (Tüm taraflarla-sağlıklı) / Danışma (Çalışana Risk-Önlemler) Riskleri Derecelendirme (Analizi) (Ulusal/Uluslararası Standartlar-Kısıtlar-Riskin Niteliği-Faaliyetin Özelliği-Bölümlerin Etkileşimleri) 3 Risk Analiz Metot (Bir veya Birkaç Metot) Kıyaslama İzleme (Düzeltici-Önleyici Faaliyetleri) / Gözden Geçirme (DÖF) KERD Kaldırma/KERD Korunma Önceliği Proaktif-Bilgiye 4 Kontrol Önlemlerinin Belirlenmesi [Seçenekler, Metotlar, Yanıtlama (4 Tip), Kontrol…] 5 Kontrol Önlemlerinin Uygulanması (Planlar-Uygulama-Denetleme ve Yeniden RD) Güvenlik (KERD İçinde Kalma) DRUZ 10 50 65 65

66 Tehlikeleri Tanımlama (Belirleme)
1 Tehlikeleri Tanımlama (Belirleme) [Girdiler; Kontrol, Ölçüm, İnceleme] DRUZ 66 66

67 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
TEHLİKELERİN TANIMLANMASI Çalışma ortamında bulunan; Fiziksel, Kimyasal, Biyolojik, Psikososyal, Ergonomik ………..ve benzeri tehlikelerin, nitelik ve niceliklerini ve çalışanların bunlara maruziyet seviyelerini belirlemek amacıyla gerekli bütün kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmalar yapılır. DRUZ 2 67 67

68 Riskleri Belirleme (Tahmin Etme)
2 Riskleri Belirleme (Tahmin Etme) DRUZ 68 68

69 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSKLERİ BELİRLEME / İSG RD Yönetmeliği Tespit edilmiş olan tehlikelerin her biri ayrı ayrı dikkate alınarak bu tehlikelerden kaynaklanabilecek risklerin; Hangi sıklıkta oluşabileceği, Risklerden kimlerin, Nelerin, Ne şekilde, Hangi şiddette,…. zarar görebileceği belirlenir. Bu belirleme yapılırken mevcut kontrol tedbirlerinin etkisi de göz önünde bulundurulur. DRUZ 69 69

70 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
KİŞİSEL RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER Riskin korkutuculuk düzeyi Riskin anlaşılabilirlik düzeyi Etkilenecek kişi sayısı Riskin ne derece eşit dağıldığı Riski kişinin ne derece önleyebileceği Riskin kişisel olarak kabullenilip kabullenilmediği DRUZ 1 70 70

71 Risk Algılama (Önem) Düzeyi Tehlikenin Kanıksanmasına
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) RİSK ALGILAMASINI ETKİLEYEN ZAMAN FAKTÖRÜ Risk Algılama (Önem) Düzeyi Ciddi Kaza (Risk Algılama Seviyesinde Artış/Kazanın ciddiyetiyle orantılı) Sürekli Eğitim İlk Risk Belirleme Noktası Zamanla Düşüş Tehlikenin Kanıksanmasına (Sistem Körlüğüne) Bağlı Zamanla Düşüş) Zaman DRUZ 71 71

72 Riski Derecelendirme (Analiz Etme)
3 Riski Derecelendirme (Analiz Etme) DRUZ 72 72

73 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSKLERİ ANALİZ ETME / İSG RD Yönetmeliği Toplanan bilgi ve veriler ışığında belirlenen riskler; İşletmenin faaliyetine ilişkin özellikleri, İşyerindeki tehlike veya risklerin nitelikleri, İşyerinin kısıtları (imkanları), Ulusal veya uluslararası standartlar, ………….esas alınarak seçilen yöntemlerden biri veya birkaçı bir arada kullanılarak analiz edilir. Bir başka ifadeyle; Yukarıda sayılanlar riskleri analiz ederken kullanılacak yöntemi seçerken esas alınacak faktörlerdir. DRUZ 2 73 73

74 Riski Değerlendirmesi
2 3 Riski Değerlendirmesi [KERD ve Kontrol Tedbirlerine Karar Verme] DRUZ 74 74

75 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSKLERİ DEĞERLENDİRME / İSG RD Yönetmeliği Analiz edilen riskler, kontrol tedbirlerine karar verilmek üzere etkilerinin büyüklüğüne ve önemlerine göre en yüksek risk seviyesine sahip olandan başlanarak sıralanır ve yazılı hale getirilir. Derecelendirilen risklerin risk seviyelerinin kabul edilebilirliğinin önceden (yasal yükümlülüklere ve işyerinin önleme politikasına göre) oluşturulmuş kriterler ile kıyaslaması yapılır. DRUZ 75 75

76 Kontrol Önlemlerini Belirleme
4 Kontrol Önlemlerini Belirleme [Kontrol Hiyararşisi, Güvenlik…] DRUZ 76 76

77 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSK KONTROL ADIMLARI / İSG RD Yönetmeliği Analiz edilerek etkilerinin büyüklüğüne ve önemine göre sıralı hale getirilen risklerin kontrolü amacıyla bir planlama yapılır. Planlamadan sonra belirlenen tehlikelerin ortadan kaldırılması, bu mümkün değil ise risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi (güvenlik) için gerekli kontrol tedbirlerine karar verilir. DRUZ 2 77 77

78 RİSK KONTROLÜNDE ÖNCELİK SIRALAMASI (HİYERARŞİSİ)
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)*** RİSK KONTROLÜNDE ÖNCELİK SIRALAMASI (HİYERARŞİSİ) Üretimin planlanmasından sonra……. 1 Kaynakta Koruma 1 Elimine Etme (Eliminasyon-Yok Etme-Ortadan Kaldırma, Bertaraf Etme) 2 İkame Etme (Yerine Koyma-Değiştirme-Substitusyon) 2 Ortamda Koruma 3 Tecrit Etme (Yalıtım-Kontrol-İzolasyon) 4 Yönetsel Önlemler (Mühendislik Önlemleri-Proses) 3 Kişide Koruma 5 Toplu Önlemler (Korumalar) 6 Bireysel Önlemler (Kişisel Önlemler-Korumalar) En etkili korunma İlk başvurulacak korunma Daha öncelikli yaklaşım olan En etkisiz korunma En son başvurulacak korunma Diğerlerine göre daha önceliklidir Öncelik sıralaması nasıl olmalıdır DRUZ 25 78 78

79 Riskin Yanıtlanması DRUZ 79 79

80 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RİSK YANITLANMASI Risk yanıtlaması; kurum üst yönetimi tarafından, riske karşılık alınacak tutumun belirlenmesidir. Tüm riskler kontrol edilmek zorunda değildir. Yönetim, kontrol dışında da risk stratejileri belirleyebilir. 4 başlıkta risk yanıtlama planlaması yapılır; Kabullenme (Kabul Etmek – Kabul – Üstlenmek) Kaçınma (Kaçınmak) Azaltma Transfer Etme (Devretme) Basitleştirme Birleştirme DRUZ 5 80 80

81 Kontrol Önlemlerini Uygulama
5 Kontrol Önlemlerini Uygulama (Yerine Getirme) DRUZ 81 81

82 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği Kararlaştırılan tedbirlerin iş ve işlem basamakları, işlemi yapacak kişi ya da işyeri bölümü, sorumlu kişi, başlama ve bitiş tarihi ile benzeri bilgileri içeren planlar hazırlanır. Bu planlar işverence uygulamaya konulur. Not; Ancak her risk azaltma ve kontrol önlemleri ile ilgili değişiklikler uygulamaya konulmadan önce mümkünse denenmelidir. DRUZ 1 82 82

83 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
Kontrol Önlemlerini Uygulama / İSG RD Yönetmeliği Risk kontrol adımları uygulanırken; Toplu korunma önlemlerine, kişisel korunma önlemlerine göre öncelik verilmesi sağlanmalı Uygulanacak önlemlerin yeni risklere neden olmaması sağlanmalı Belirlenen risklerin kontrol tedbirlerinin hayata geçirilmesinden sonra; Yeniden risk seviyesi tespiti yapılmalı Yeni seviye kabul edilebilir risk seviyesinin üzerinde ise işlemler tekrarlanmalı DRUZ 83 83

84 Yeniden Risk Değerlendirme Zamanı
6 Yeniden Risk Değerlendirme Zamanı [İzleme ve Gözden Geçirme] DRUZ 84 84

85 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
RG YENİLEME / RD Yönetmeliği -12 Belirli durumlarda ortaya çıkabilecek yeni risklerin, işyerinin tamamını veya bir bölümünü etkiliyor olması göz önünde bulundurularak, risk değerlendirmesi tamamen veya kısmen yenilenir. DRUZ 85 85

86 YENİDEN RİSK DEĞERLENDİRME ZAMANI (RD Yönetmeliği)
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) SN YENİDEN RİSK DEĞERLENDİRME ZAMANI (RD Yönetmeliği) 1 Çok tehlikeli işyerlerinde en geç 2 yılda bir yenilenir 2 Tehlikeli işyerlerinde en geç 4 yılda bir yenilenir 3 Az tehlikeli işyerlerinde en geç 6 yılda bir yenilenir 4 İşyerinin taşınması veya binalarda değişiklik yapılması 5 İşyerinde uygulanan teknoloji, kullanılan madde ve ekipmanlarda değişiklikler meydana gelmesi 6 Üretim yönteminde değişiklikler olması 7 İş kazası, meslek hastalığı veya ramak kala olay meydana gelmesi 8 Çalışma ortamına ait sınır değerlere ilişkin bir mevzuat değişikliği olması 9 Çalışma ortamı ölçümü ve sağlık gözetim sonuçlarına göre gerekli görülmesi 10 İşyeri dışından kaynaklanan ve işyerini etkileyebilecek yeni bir tehlikenin ortaya çıkması 1 İSG ile ilgili teftişlerde gerekli görülmüş olması, 2 Risk değerlendirme raporunda belirtilmiş olması, Değil İşyeri dış denetimden geçtiğinde DRUZ 3 86 86

87 7 İletişim ve Danışma DRUZ 87 87

88 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
İLETİŞİM VE DANIŞMA Sonuçlar, düzeltici veya önleyici faaliyetlerin tanımlanması, konu ile ilgili gelişmeler, değişiklik yapılan veya yeni İSG amaçlarının oluşturulması için girdi sağlanması amacıyla yönetime bilgi verilmelidir. Ayrıca bilgi toplama aşamasında alt işverenlerde dahil olmak üzere tüm gruplarla (taraflarla) iletişim ve danışma kurulmalıdır. DRUZ 2 88 88

89 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
İLETİŞİM VE DANIŞMA İlgili tarafları kabul etme ve dahil olmasını sağlama, dikkatli bir şekilde plan yapma, çalışmaları değerlendirme, kamuoyunun özel kaygılarına kulak verme ve dürüst, samimi ve açık olmaya risk iletişimi denir. DRUZ 1 89 89

90 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
ÇALIŞANLARI BİLGİLENDİRME "İşyerinde çalışanlar, çalışan temsilcileri ve başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar ve bunların işverenleri; işyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri ile düzeltici ve önleyici tedbirle hakkında bilgilendirilir." DRUZ 1 90 90

91 8 Dokümantasyon DRUZ 91 91

92 RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ)
DOKÜMANTASYON Risk değerlendirmesi dokümanının sayfaları numaralandırılarak; gerçekleştiren kişiler tarafından her sayfası paraflanıp, son sayfası imzalanır ve işyerinde saklanır ve risk değerlendirmesi dokümanı elektronik ve benzeri ortamlarda hazırlanıp arşivlenebilir. DRUZ 1 92 92

93 DOKÜMANTASYON İÇERİĞİ
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) SN DOKÜMANTASYON İÇERİĞİ 1 İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı 2 Gerçekleştiren kişilerin isim ve unvanları ile bunlardan iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi olanların Bakanlıkça verilmiş belge bilgileri 3 Gerçekleştirildiği tarih ve geçerlilik tarihi 4 Risk değerlendirmesi işyerindeki farklı bölümler için ayrı ayrı yapılmışsa her birinin adı 5 Belirlenen tehlike kaynakları ile tehlikeler 6 Tespit edilen riskler 7 Risk analizinde kullanılan yöntem veya yöntemler 8 Tespit edilen risklerin önem ve öncelik sırasını da içeren analiz sonuçları 9 Düzeltici ve önleyici kontrol tedbirleri, gerçekleştirilme tarihleri ve sonrasında tespit edilen risk seviyesi DRUZ 93 93

94 Risk Analiz Metodunu Belirlemek Risk Ekibi Oluşturmak
5 Risk Analiz Metodunu Belirlemek Risk Ekibi Oluşturmak DRUZ 94 94

95 1 RD’nin Faydaları DRUZ 95 95

96 RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN GENEL FAYDALARI / NEDEN RD?
RİSK YÖNETİM PROSESİ (SÜRECİ) SN RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN GENEL FAYDALARI / NEDEN RD? 1 İşyerinin yazılı prosedür ve politikalarının oluşmasını ya da olgunlaşmasını sağlar. 2 İşyeri çalışanlarının İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve İSG çalışmalarına katılımlarını sağlar. 3 İşyeri yönetiminin İSG konularında bilgi sahibi olmalarını ve bu konularda daha doğru ve rahat karar vermelerini sağlar. 4 Risk analizi prosesinden alınan ilk sonuçlar ile organizasyon yada işletmedeki olası tehlikeler ve alınacak tedbirler belirlenir. 5 İşyerindeki risklerin büyüklüğünün hesaplamasına ve riskin tolere edilebilir olup olmadığına belirler. 6 İşyerinde yanlış güvenlik tedbirleri ve insanlarda yanlış güvenlik bilinci oluşmuş olabilir. Tüm bu tedbirlerin ve güvenlik bilincinin gözden geçirilmesini sağlar. 7 İşyerinde yasal yükümlülükler ve İSG politikası çerçevesinde KERD indirilmiş riskle çalışılmasını sağlar. 8 İşyerindeki gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlayacak verilerin kaydedilmesini, sonuçların izlenmesini ve ölçülmesini sağlar. DRUZ 1 96 96

97 RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN FAYDALARI
Devlet Açısından 1 Çalışanlar Açısından 2 Tarafların katılımı ile devlet yükünün azalması Denetim kolaylığı Sürekli gelişme Uluslararası SG yönetim sistemine hazırlık Düzenli veri akışının sağlanması Çalışma barışına katkı Kayıpların azalması Risk kültüründe gelişme Katılım hakkı Haberdar olma imkanı Sorumlulukların belirlenmesi Kayıtlara ulaşabilme imkanı Bütün çalışanları kapsaması Kuralların önceden belirlenmesi Proaktif yaklaşım ve sürekli gelişim Acil durum hazırlığı İşveren Açısından 3 Tehlike ve risklerini önceden görebilme Uluslararası saygınlık, geçerlilik ve olumlu imaj Proaktif yaklaşımla acil durumlar için her an hazırlık Alınan önlemlerle kayıpların azaltılması Sorumlulukların-görevlerin belirlenmesi ve paylaşımı Güvenli teknoloji seçimi ile güvenli çalışma ortamı Çalışanların ve toplumun iyileştirilmesini Kaynakların etkin tahsisi ile katma değer artışı Yönetimin bilgi kalitesinin iyileşmesi, yasalarla uyum ZİNDE 1 97 97

98 Risk Değerlendirme Ekibi
2 Risk Değerlendirme Ekibi DRUZ 98 98

99 RİSK DEĞERLENDİRME 1 2 3 4 5 6 7 3 DRUZ
İşveren veya işveren vekili (temsilcisi) 1 İş güvenliği uzmanı (A, B, C Sınıfı) 2 3 İşyeri hekimi İşyerindeki işçi temsilcileri 4 5 İşyerindeki destek elemanları 6 7 İşyerindeki bütün birimleri temsil edecek şekilde belirlenen ve işyerinde yürütülen çalışmalar, mevcut veya muhtemel tehlike kaynakları ile riskler konusunda bilgi sahibi çalışanlar İhtiyaç duyulduğunda bu ekibe destek olmak üzere işyeri dışındaki kişi ve kuruluşlar DRUZ 3 Not: Diğer sağlık personeli, hemşire, mühendis, risk değerlendirmesi uzmanı, bakanlık temsilcisi vb. yer almaz 99 99

100 Risk Metodolojileri (Yöntemleri)
6 Risk Metodolojileri (Yöntemleri) DRUZ 100 100

101 Analiz duruma göre 3 temel yöntem vardır.
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) RİSK ANALİZ METODLARI (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLARİ) Analiz duruma göre 3 temel yöntem vardır. Bunlar; Kantitatif (Nicel-Sayısal-Rakamsal-Nümerik) Kalitatif (Nitel-Tanımlayıcı-Sıralı-Ordinal) Karma (Yarı Kantitatif) DRUZ 2 101 101

102 Kantitatif (Nicel–Sayısal–Rakamsal)
1 Kantitatif (Nicel–Sayısal–Rakamsal) Metotlar DRUZ 102 102

103 1 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METODLAR 1 Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi (Failure Modes and Effects Analysis) 1 FMEA-HTEA Fine-Kinney Analiz Metodu 2 Jhon-Ridley Analiz Metodu 3 Risk Değerlendirme Karar Matrisleri (Risk Assessment Decision Matris) 4 4 L Tipi (5x5) Matris 5 Çok Değişkenli X Tipi Matris İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*B 6 JSA DRUZ 103 103

104 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METOD Kantitatif (Quantitative-Nicel) risk analizinde, risk hesaplanırken rakamsal yöntemler kullanılır. Bu metotta tehdidin olma ihtimali ile tehdidin etkisine sayısal değerler verilir ve bu değerler matematiksel ve mantıksal metotlar ile proses edilip risk değeri bulunur. Nicel: Ölçülebilen, sayılabilen, miktarı tespit edilebilen, azlığı ya da çokluğu belirlenebilen DRUZ 1 104 104

105 Risk = Olasılık x Şiddet
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METOD Risk = Olasılık x Şiddet formülü kantitatif risk analizinin temel formülüdür. DRUZ 1 105 105

106 2 Kalitatif (Qualitative)Metotlar (Nitel-Sıralı-Ordinal-Tanımlayıcı)
DRUZ 106 106

107 Nitel: Ölçülemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen
RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ) KALİTATİF (NİTEL – SIRALI – ORDİNAL) METOD Kalitatif risk analizi riski hesaplarken sayısal-rakamsal değerler yerine tanımlayıcı (çok düşük, düşük, yüksek, çok yüksek gibi) değerler kullanır. Kaba veriler Ham veriler Konu başlıkları Nitel: Ölçülemeyen, sayılamayan, miktarı tespit edilemeyen DRUZ 2 107 107

108 Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ KALİTATİF (NİTEL–TANIMLAYICI–SIRALI–ORDİNAL) METODLAR 2 Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi (Hazard and Operability Studies) 1 HAZOP Olursa Ne Olur Analizi (What İf…Analysis?) 2 WHAT IF Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis) 3 PHA Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis) 4 PRA İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*C 5 JSA DRUZ 108 108

109 RİSK METODOLOJİLERİ (YÖNTEMLERİ-TEKNİKLERİ)
KANTİTATİF ANALİZ METODLARININ AVANTAJLARI Risklerin kabul edilebilir olup olmadığının tespiti, Risklerin birbirleriyle kıyaslanması, Bir riskin zaman içinde alınan tedbirlerle azalıp azalmadığının kontrolü, …………daha kolaydır. DRUZ 1 109 109

110 3 Karma Metotlar DRUZ 110 110

111 3 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR
Olay Ağacı Analizi Yöntemi (Event Tree Analysis) 1 ETA Hata Ağacı Analizi Yöntemi (Fault Tree Analysis) 2 FTA Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi) (Cause-Consequence Analysis) 3 PHA DRUZ 1 111 111

112 Kantitatif (Nicel-Sayısal) Yöntemler
1 Kantitatif (Nicel-Sayısal) Yöntemler DRUZ 112 112

113 1 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ
KANTİTATİF (NİCEL–SAYISAL–RAKAMSAL) METODLAR 1 Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi (Failure Modes and Effects Analysis) 1 FMEA-HTEA Fine-Kinney Analiz Metodu 2 Jhon-Ridley Analiz Metodu 3 Risk Değerlendirme Karar Matrisleri (Risk Assessment Decision Matris) 4 4 L Tipi (5x5) Matris 5 Çok Değişkenli X Tipi Matris İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*B 6 JSA DRUZ 113 113

114 (5 Yıllık Geçmiş Kazalar)
METOTLARIN KULLANDIĞI PARAMETRELER KANTİTATİF ANALİZ METOTLARI Olasılık İhtimal Şans Şiddet Sonuçların Etkisi Potansiyel Frekans Sıklık Fark Edilebilirlik Tespit Edilebilirlik Saptanabilirlik Kayıp Önceki Benzer Kazalar (5 Yıllık Geçmiş Kazalar) Personel Sayısı (Kontrol Derecesi?) FMEA √ FİNE-KİNNEY JOHN-RİDLEY JSA L-TİPİ MATRİS X-TİPİ MATRİS DRUZ 10 114 114

115 RİSK DEĞERİNİ HESAPLAMA FORMÜLLERİ
METOTLARIN RİSK DEĞERİ FORMÜLLERİ METODLAR RİSK RİSK DEĞERİNİ HESAPLAMA FORMÜLLERİ FMEA RÖS Olasılık x Şiddet x Farkedilebilirlik FİNE-KİNNEY RD Olasılık x Şiddet x Frekans JOHN-RİDLEY Frekans x (Olasılık + Potansiyel Kayıp) JSA Olasılık x Şiddet L-TİPİ MATRİS X-TİPİ MATRİS (Şiddet x Olasılık=A) + (Olasılık x 5 Yıllık Kazalar=B) + (5 Yıllık Kazalar x Personel Sayısı=C) + (Şiddet x Personel Sayısı=D) DRUZ 10 115 115

116 Failure Mode and Effects Analysis
1 Failure Mode and Effects Analysis Olası Hata Türleri ve Etkileri Analizi FMEA – HTEA DRUZ 3 116 116

117 RİSK METODOLOJİSİ / FMEA – HTEA
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Sistem ve ekipman hatalarını ve her hatanın sistem üzerindeki potansiyel etkisini öngörmek ve bunlar için iyileştirme çalışmaları yapmak Yer ve Zaman Tasarım, Sistem (İnşa), Süreç (İşletme) ve Servis ……………aşamasında uygulanır. Gerekli Bilgiler Tesis fonksiyonları, ekipman listesi ve fonksiyonlarının bilinmesi gerekir. Sonuçlar Sistem ve ekipman hatalarının ve bunların etkilerinin sistemli bir listesi ve sistemin çalışması, durumları, nedenleri, sonuçları ve önlemleri hakkında tahmin (bilgi) sağlar. Eleman İhtiyacı Tesisi ve sistemi iyi bilen 2 uzman personel yeterlidir. Elemanların yüksek tecrübeli olması gerekmez. Sistem uzmanlarıyla yüz yüze görüşme şeklinde ekiple/bireysel çalışmalarla yürütülebilir. Zaman-Maliyet Uzun zaman ve yüksek maliyet DRUZ 117 117

118 RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA
GELİŞTİREN VE KULLANILAN SEKTÖRLER ABD ordusunda geliştirilmiştir. FMEA üzerine prosedürler olarak adlandırılan Askeri Prosedür (MIL-P- 1629) 9 Kasım 1949 tarihinde başlatılmıştır. FMEA bütün teknoloji ağırlıklı sektörlerde; Uzay sektörü Kimya endüstrisi Otomobil sanayinde …………. çok popülerdir. DRUZ 118 118

119 RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA
AVANTAJLARI Bu metodun popüler olmasındaki başlıca sebebi kullanımının kolay olması, tüm sektörlerde kullanılabilmesi ve geniş (yüksek) teorik bilgi gerektirmemesidir. Orta düzeyde deneyimi olan bir risk değerlendirme ekibi tarafından rahatlıkla uygulanabilir. Klasik risk analizlerinden farklı olarak farkedilebilirlik faktörü eklenmiş olmasıdır. DRUZ 119 119

120 RİSK DEĞERLENDİRME / FMEA -HTEA
FNEA ÇEŞİTLERİ Sistem FMEA (HTEA) Tasarım FMEA (HTEA) Proses FMEA (HTEA) Servis FMEA (HTEA) Değil Kalite HTEA DRUZ 3 120 120

121 FMEA KULLANILAN SEMBOLLER
Parametreler Sembol Ölçek Açıklamalar Olasılık (İhtimal) P 1-10 Hatanın (zararın) zaman içinde gerçekleşme sıklığını gösteren değer Şiddet (Ciddiyet) S Hatanın (zararın) gerçekleşmesi durumunda sonuçların derecesini gösteren değer Fark Edilebilirlik Tespit Edilebilirlik Saptanabilirlik D Hatanın (zararın) istenmeyen sonuçlara sebep olmadan tespit edilebilme derecesini gösteren değer RÖS (RÖD) Risk Öncelik Sayısı/Göstergesi (Risk Öncelik Değeri) FORMÜL RÖS = P x S x D (Olasılık x Şiddet x Fark Edilebilirlik) DRUZ 121 121

122 RİSK DEĞERİ VE İŞLEMLER / FMEA
RÖS (RÖD) = OLASILIK X ŞİDDET X FARK EDİLEBİLİRLİK RÖS (RÖD) = P=1-10 X S=1-10 X D=1-10 RÖS (RÖD) DEĞERİ (1-1000) AÇIKLAMALAR 1 – 50 Düşük Riskli 50 – 100 Orta Riskli 100 – 200 Yüksek Riskli (düzeltici-önleyici faaliyet) 200 – 1000 Çok Yüksek Riskli RÖS (RÖD) DEĞERİ ÖNLEM RÖS < 40 Önlem almaya gerek yok 40 <= RÖS <= 100 Önlem alınmasında fayda var RÖS > 100 Mutlak önem alınması gereklidir DRUZ 10 122 122

123 2 FİNE-KİNNEY DRUZ * 123 123

124 FİNE-KİNNEY KULLANILAN PARAMETRELER
Ölçek Açıklamalar Olasılık (İhtimal-Şans) 0,2-10 Zararın Gerçekleşme Olasılığı Şiddet (Sonuçlara Etkisi) 0,5-10 Tehlikenin İnsan ve/veya Çevre Üzerindeki Tahmini Zararı Frekans (Sıklık-Seyreklik) 1-100 Tehlikeye Zaman İçinde Maruz Kalma Tekrarı FORMÜL Risk Değeri = Olasılık x Şiddet x Frekans DRUZ 124 124

125 FİNE-KİNNEY / RİSK DEĞERİ VE İŞLEMLER
DEĞERİ-PUANI = OLASILIK DEĞERİ X FREKANS DEĞERİ X ŞİDDET DEĞERİ RD = 0,2 – 10 X 0,5 – 10 X 1 – 100 RD AÇIKLAMALAR 0, 1 – En düşük ve en yüksek risk değer puanı RİSK DEĞERİ RİSK DERECELENDİRME SONUCU «Yapılacak İşlemler» R > 400 Tolerans Gösterilemez Risk Hemen gerekli önlemler alınmalı veya iş durdurulmalı, kapatılma gibi önlemler düşünülmelidir. 200 < R < 400 Esaslı Risk Kısa dönemde “birkaç ay içerisinde” iyileştirilmelidir. 70 < R < 200 Önemli Risk Uzun dönemde “yıl içerisinde” iyileştirilmelidir. 20 < R < 70 Olası Risk Gözetim altında uygulanmalıdır. R < 20 Önemsiz Risk Önlem öncelikli değildir. DRUZ 3 125 125

126 3 JOHN-RİDLEY DRUZ * 126 126

127 AKSİYONLARIN YERİNE GETİRİLME MÜDDETLERİ
JOHN RİDLEY RİSK DEĞERİ-PUANI = FREKANS SIKLIK X MPKD + OÇİD RD = 1 – N X 1 – 50 + 1 – 50 RD AÇIKLAMALAR 1 – 2.500 En düşük ve en yüksek risk değer puanı AKSİYONLARIN YERİNE GETİRİLME MÜDDETLERİ Risk Değeri Aksiyon Aciliyeti >100 Derhal 80 – 100 Bugün 60 – 79 2 Gün İçerisinde 40 – 59 4 Gün İçerisinde 20 – 39 1 Hafta İçerisinde 10 – 19 1 Ay İçerisinde 0 – 9 3 Hafta İçerisinde DRUZ 127 127

128 JOHN RİDLEY RİSK DEĞERİ = 1 X (35 + 25) / RD=60 ÖRNEK
Bir saha denetiminde 1 defa karşılaşılan, Maximum potansiyel kayıp değeri göz kaybı (35) olan ve Ortaya çıkma ihtimal değeri de günde bir (25) olan bir işyerinde risk değeri kaçtır? RİSK DEĞERİ = 1 X ( ) / RD=60 DRUZ 128 128

129 Risk Assessment Decision Matris
4 Risk Assessment Decision Matris (Risk Değerlendirme Karar Matrisi) DRUZ * 129 129

130 4a L Tipi (5x5) RD Matris Diagramı DRUZ * 130 130

131 L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
SONUÇ OLASILIK Çok Küçük 1 Hemen hemen hiç Küçük 2 Çok az (yılda bir kez), sadece anormal durumlarda Orta 3 Az (yılda bir kez) Yüksek 4 Sıklıkla (ayda bir) Çok Yüksek 5 Çok sıklıkla (haftada bir, her gün), normal çalışma şartlarında SONUÇ ŞİDDET Çok Hafif 1 İş saati kaybı yok, ilkyardım gerektiren Hafif 2 İşgünü kaybı yok, kalıcı etkisi olmayan ayakta tedavi, ilkyardım gerektiren Orta 3 Hafif yaralanma, yatarak tedavi gerektiren Ciddi 4 Ciddi yaralanma, uzun süreli tedavi, meslek hastalığı Çok Ciddi 5 Ölüm, sürekli iş görememezlik DRUZ 131 131

132 L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
R = OLASILIK x ŞİDDET ŞİDDET Çok Ciddi İş Saati-İlkyardım Ciddi İş Günü-İlkyardım Orta Hafif Yara-Tedavi Hafif Ölüm-Ciddi Yar-MH Çok Hafif >1 Ölüm-SİG 5 4 3 2 1 OLASILIK Çok Yüksek «Günde Bir) 25 20 15 10 Yüksek «Haftada Bir» 16 12 8 «Ayda Bir» 9 6 Küçük «3 Ayda Bir» Çok Küçük «Yılda Bir» Düşük Risk Acil Tedbir Gerektirmeyebilir Orta Risk Bu Risklere Olabildiğince Çabuk Müdahale Edilmeli Yüksek Risk Bu Risklerle İlgili Hemen Çalışma Yapılmalı DRUZ 132 132

133 L- TİPİ (5x5) RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
SONUÇ EYLEM 25 Katlanılamaz Belirlenen risk kabul edilebilir bir seviyeye düşürülünceye kadar iş başlatılmamalı, eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Gerçekleştirilen faaliyetlere rağmen risk düşürmek mümkün olmuyorsa, faaliyet engellenmelidir. Önemli Belirtilen risk azaltılıncaya kadar iş başlatılmamalı, eğer devam eden bir faaliyet varsa derhal durdurulmalıdır. Risk işin devan etmesi ile ilgiliyse acil önlem alınmalı ve önlem sonucunda faaliyetin devamına karar verilmelidir. Orta Düzeyde Belirlenen riskleri düşürmek için faaliyetler başlatılmalıdır. Risk azaltma önlemleri zaman alabilir. Katlanılabilir Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için ilave kontrol proseslerine ihtiyaç olmayabilir. Ancak mevcut kontroller sürdürülmeli ve bu kontrollerin sürdürüldüğü denetlenmelidir. 1 Önemsiz Belirlenen riskleri ortadan kaldırmak için kontrol prosesleri planlamaya ve gerçekleştirecek faaliyetlerin kayıtlarını saklamaya gerek olmayabilir. DRUZ 133 133

134 4b Çok Değişkenli X-Tipi RD Matris Diagramı DRUZ * 134 134

135 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
X TİPİ MATRİS Öncelikle bir işletme içerisinde bir bölüm, parça veya bir olay seçilir. Seçilen konu ile ilgili olarak 5 yıllık geçmiş kaza araştırması yapılır veya arşivler incelenir. Geçmiş kazaların nedenleri belirlenmeye çalışılır ve tekrarlama şansları araştırılır. DRUZ 135 135

136 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
X TİPİ MATRİS Tecrübeli bir takım lideri önderliğinde disiplinli bir takım çalışması gerektiren bir yöntemdir. Mutlaka 5 yıllık geçmiş kaza araştırmasına ihtiyaç duyulan bir yöntemdir. DRUZ 1 136 136

137 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
Ö 5 10 15 20 25 ÖNCEKİ (5 Yıl) BENZER KAZA (Sonuç) UK 4 8 12 16 IGK 3 6 9 HY 2 KRK 1 B OLASILIK C PERSONEL SAYISI ÇOK CİDDİ ŞİDDET ORTA HAFİF ÇOK HAFİF A ÇOK KÜÇÜK KÜÇÜK YÜKSEK ÇOK YÜKSEK D 1 KİŞİ 1-3 KİŞİ 5 KİŞİ 5-10 KİŞİ 10 FAZLA A = Olasılık x Şiddet B = Olasılık x Önceki Kazalar C = Önceki Kaza x Pers. Sayısı D = Personel Sayısı x Şiddet 137 137

138 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
Ö B=Olasılık x Önceki Kazalar ÖNCEKİ BENZER KAZALAR C=Önceki Kaza x Pers. Sayısı UK IGK HY KRK OLASILIK PERSONEL SAYISI ÇOK CİDDİ A=Olasılık x Şiddet ŞİDDET D=Personel Sayısı x Şiddet ORTA HAFİF ÇOK HAFİF ÇOK KÜÇÜK KÜÇÜK YÜKSEK ÇOK YÜKSEK 1 KİŞİ 1-3 KİŞİ 5 KİŞİ 5-10 KİŞİ 10 FAZLA 138 138

139 X-TİPİ RİSK DEĞERLENDİRME MATRİSİ
B Daha önce olmuş bir olayın (kazanın) şiddetinin gerçekleşme olasılığı C Önceki bir olayın (kazanın) etkileyeceği personel sayısı A Bir olayın (kazanın) şiddetinin gerçekleşme olasılığı D Bir olayın (kazanın) etkileyeceği personelde bıraktığı şiddetin derecesi RDS = A + B C D Elde edilen değerler matris metodolojisi temelli risk değerlendirme tablosuna kaydedilir ve çıkan sonucun büyüklüğüne göre en büyük değerden başlayarak riskler için gerekli önlemler alınır. DRUZ 139 139

140 5 Job Safety Analysis (İş Güvenlik Analizi) JSA DRUZ * 140 140

141 RİSK DEĞERLENDİRME / İş Güvenlik Analizi - JSA
Kişi veya gruplar tarafından gerçekleştirir İş görevleri üzerinde yoğunlaşır. Bir işletme veya fabrikada işler ve görevler iyi tanımlanmışsa bu metodoloji uygundur. Analiz, bir iş görevinden kaynaklanan tehlikelerin doğasını direkt olarak irdeler. İş Güvenlik Analizi (JSA) olarak adlandırılan analiz dört aşamadan oluşur. DRUZ 1 141 141

142 RİSK DEĞERLENDİRME / İş Güvenlik Analizi - JSA
1 Yapı Görev adımlarının veya alt görevlerin numaralandırılarak ayrıntılı olarak analiz edilmesi ve bu adımları bozacak durumların ve yapının belirlenmesi temel anlayışını içerir. Bu adım normal olarak işte çalışan ve denenen kişileri de içermelidir. Bundan başka normal standart iş prosedürlerinin yanında seyrek olarak üstlenilen sıra dışı görevlerde hesaba katılır. 2 Tehlikelerin Tanımlanması Alt görevler birer birer gözden geçirilir. Böylece alt görevleri bozabilecek tehlikelerin özellikleri daha kolay anlaşılabilir. Çeşitli sayıda sorular tehlikelerin tanımlanmasına yardımcı olmak amacıyla sorulabilir. (Hangi tip zarar gerçekleşebilir?, Zarar/tehlike için bir kontrol listesi hazırlanabilir mi?, Çalışma esnasında özel bir problem veya sapma meydana çıkabilir mi?, Görevi yapmak için diğer bir yol var mı?, Tehlikeli materyal, teçhizat, makine vb. içeriyor mu?, İş görevi zor mu?) 3 Risklere Değer Biçilmesi Tehlikelerin veya problemlerin her birinin tanımlamasından sonra şiddetin sonucuna göre, maruz kalabilecek kişi sayına ve meydana gelme olasılığına göre değer biçilir. 4 Güvenlik Ölçüsü Önerisi Analizi için önerilen güvenlik ölçümünün büyük bir avantajı uygun kontrol ölçümünün oldukça kolay üretilebilmesidir. Bu aşamada yapılabilecek bir çaba da riskin azaltılması için o görevde tehlike/riske giden yol boyunca kağıt üzerinde öneride bulunmaktır. Alışılagelmiş çalışma ve metotlara kullanışlı ise alternatif metotlar önerilir. 142 142

143 Kalitatif (Nitel-Sıralı) Yöntemler
2 Kalitatif (Nitel-Sıralı) Yöntemler DRUZ 143 143

144 Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi
RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ KALİTATİF (NİTEL–TANIMLAYICI–SIRALI–ORDİNAL) METODLAR 2 Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Analizi (Hazard and Operability Studies) 1 HAZOP Olursa Ne Olur Analizi (What İf…Analysis?) 2 WHAT IF Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis) 3 PHA Birincil Risk Analizi (Preliminary Risk Analysis) 4 PRA İş Güvenliği Analizi (Job Safety Analysis)*C 5 JSA DRUZ 144 144

145 Hazard and Operability Studies
1 Hazard and Operability Studies Tehlike ve İşletilebilme Çalışması Metodolojisi HAZOP DRUZ 3 145 145

146 RİSK METODOLOJİSİ / HAZOP
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Tehlikelerin ve işletme problemlerinin belirlenmesi için kullanılır. Yer ve Zaman Tesis projesinin belirginleştiği aşamada veya tesiste büyük değişiklikler yapılmadan önce kullanılabilir. Gerekli Bilgiler Çizimler, tablolar, prosedürler ve akış şemaları ile tesisle ilgili detaylı bilgilere ihtiyaç vardır. Sonuçlar Tehlikeleri ve işletme problemlerini belirleyerek İSG’nin sağlanması için izlenecek yöntemler belirlenir. Eleman İhtiyacı 5-7 kişilik uzman ekibe, takım liderine ve büro raportörlerine ihtiyaç vardır. Zaman-Maliyet Her konu için 3-5 saat zaman gerekir. Planlama, ekip oluşturma ve doküman hazırlama için de ilave zaman gereklidir. DRUZ 146 146

147 RİSK DEĞERLENDİRME / HAZOP
AÇIKLAMALAR Kimya endüstrisi tarafından (1963 İngiltere’de) geliştirilmiş bir yöntemdir. Günümüzde özellikle Kimya Petrokimya İlaç Nükleer prosesler ….için uygun bir analiz yöntemidir. DRUZ 1 147 147

148 Rehber-Anahtar Kelimeler
RİSK DEĞERLENDİRME / HAZOP Belirli rehber ve kılavuz kelimeler kullanarak yapılan yapısal ve sistemli bir beyin fırtınası çalışmasıdır. Rehber-Anahtar Kelimeler Kılavuz Kelimler Yok Fazla Az Ayrıca Kısmen Ters Diğer Geç - Erken Önce – Sonra gibi Akış Basınç Sıcaklık Seviye Kompozisyon/Durum Reaksiyon Zaman Sıra ………………………………gibi Değil Ortalama DRUZ 1 148 148

149 HAZOP PROSES AKIM ŞEMASI
 Sembol Aktivite  Çoğunlukla Sonucu OPERASYON* Ürün, başarılan adım, prosesteki ilerleme adımı, değişkenlik adımı DENETLEME Kantitatif veya kalitatif uygulanan TAŞIMA Nakliye veya taşıma GECİKME* Müdahale, çatışma, engel veya gecikme DEPOLAMA* Ambarda depolama, stoklama, bir bölümde tutma DRUZ 1 149 149

150 Olursa Ne Olur Analizi…?
2 What İf…? Olursa Ne Olur Analizi…? What if…? DRUZ 150 150

151 OLURSA NE OLUR…? GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Yer ve Zaman Gerekli Bilgiler
Muhtemel kaza ve olayları belirlemek, risk değerini azaltmak için metotlar geliştirmek. Tehlikelerin tipini tarif etmek ve tavsiyeleri değerlendirmek amacıyla kullanılır. Yer ve Zaman Proses geliştirme sürecinde, üretime başlama öncesinde, tesiste değişiklik öncesinde uygulanır. Bu metot işlemlerin herhangi bir aşamasında uygulanabilir. Gerekli Bilgiler Tesise, ekipmana ve operasyona ait detaylı bilgi, çizim prosedür, vb. dokümanlar Sonuçlar Muhtemel kaza ve olaylar ile risk kontrol ve indirme tekniklerinin tablo haline getirilmesi Eleman İhtiyacı Her araştırma konusu için 2-3 deneyimli uzman gereklidir. Bu metot çeşitli disiplinlerdeki takım üyelerinin tecrübelerine dayanması ve bu takımdaki üyelerin tecrübelerine göre sonuçların çok fazla etkilenmesi nedeniyle informel bir metottur. Zaman-Maliyet Zaman ve maliyet yüksektir. İlk kez uygulanan tesislerde hazırlık için ek bir süreye ihtiyaç vardır DRUZ 151 151

152 OLURSA NE OLUR…? Soru Sonuç Tavsiyeler Sorumlu Eylem Zamanı
DRUZ 152 152

153 Preliminary Hazard Analysis
3 Preliminary Hazard Analysis Ön Tehlike Analizi PHA DRUZ 153 153

154 ÖN TEHLİKE ANALİZİ / PHA
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metodunun uygulanacağını belirleyen metodolojidir. Ön tehlikeleri belirler ve gerekli tasarım verilerini derler Yer ve Zaman İşletmenin (tesisin erken) tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için kullanılan tehlike değerlendirme tekniğidir. Ancak tek başına yeterli değildir. Gerekli Bilgiler Tasarım kriterleri; İş ekipmanları ve hammadde özellikleri, geçmiş kazalar ve eğer tutuluyorsa tehlikeli durum ve kazaya ramak kalmalarda dikkate alınarak geçmiş deneyim analizi yapılır. Sonuçlar Tehlike listeleri ve güvenlik tavsiyeleri Eleman İhtiyacı Tecrübeli iki teknik eleman Zaman-Maliyet Oldukça kısa süre ve maliyeti düşüktür DRUZ 154 154

155 ÖN TEHLİKE ANALİZİ / PHA
UYGULAMA Tesisin tasarımı aşamasında tehlikelerin analizi için kullanılan tehlike değerlendirme tekniğidir. Bir işletmede hangi tür tehlikelerin sıklıkla ortaya çıktığını ve hangi analiz metodunun uygulanacağını belirleyen metodolojidir. DRUZ 2 155 155

156 Preliminary Risk Analysis
4 Preliminary Risk Analysis Çeklist Kulanılarak Birincil Risk Analizi PRA DRUZ 156 156

157 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Bu metodun amacı daha çok muhtemel (gerçekleşebilecek) önemli problemlerin acele tespit edilmesini sağlamaktır. Bu metot kapsamlı detaylar sağlamak maksadıyla dizayn edilmemiştir. Yer ve Zaman Tasarım öncesi aşamada kullanılır. Gerekli Bilgiler Tasarım kriterleri; İş ekipmanları ve hammadde özelliklerine ihtiyaç vardır. Sonuçlar Tehlike listeleri ve güvenlik tavsiyeleri Eleman İhtiyacı Tecrübeli iki teknik eleman Zaman-Maliyet Oldukça kısa süre ve maliyeti düşüktür DRUZ 157 157

158 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
PRA YARARLARI Bir işletmedeki/sistemdeki tesisatının/ekipmanının tam olup olmadığını/kusursuz işleyip işlemediğini saptar. Kontrol edilecek hususların atlanılmasını engeller. Listelerindeki sorular işletmeye özel hazırlandığı için, risk değerlendirmesi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. Listelerde belirlenen noksanlıklar için «Birincil Risk Analizi» uygulanarak gerekli önlemler tespit edilir. DRUZ 158 158

159 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
PRA UYGULAMA İki adımda gerçekleştirilir; Check listelerindeki özel sorularla, analizi yapılan tesisin eksiklikleri saptanır. Bir önlemler katalogu ile yapılması gereken düzeltmeler önerilir. DRUZ 159 159

160 BİRİNCİL RİSK ANALİZİ - PRA
PRA ÇEKLİST Proses / Sistem Tarih Alt Sistem Revizyon No Formu Dolduran Sayfa No Formu Dolduranın Birimi / Görevi Doküman No TEHLİKELER EVET HAYIR AÇIKLAM A01 A02 A03 A04 A05 A06 A07 B01 B02 B03 B04 B05 B06 B07 B08 B09 B10 B11 C01 C02 C03 C04 DRUZ 160 160

161 Karma Yöntemler (Yarı Kantitatif)
3 Karma Yöntemler (Yarı Kantitatif) DRUZ 161 161

162 3 RİSK ANALİZ METODOLOJİLERİ YARI KANTİTATİF (KARMA) METODLAR
Olay Ağacı Analizi Yöntemi (Event Tree Analysis) 1 ETA Hata Ağacı Analizi Yöntemi (Fault Tree Analysis) 2 FTA Neden-Sonuç Analizi (Sebep-Sonuç Analizi) (Cause-Consequence Analysis) 3 PHA DRUZ 1 162 162

163 1 Fault Tree Analysis Hata Ağacı Analizi FTA DRUZ * 163 163

164 HATA AĞACI RD METODU / FTA
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Kazaya neden olabilecek ekipman ve insan hataları ile bunların kombinasyonlarının belirlenmesi. Yer ve Zaman Tasarımda, ekipman hatalarını ve oluşabilecek görünmeyen kusurları ortaya çıkarmak, işletme sırasında potansiyel kusurları incelemek. Gerekli Bilgiler Detaylı tesis işletme bilgileri, tesis ve ekipman kusurlarının ve bunların etkilerinin çok iyi bilinmiş ve anlaşılmış olması. Sonuçlar Kazaya neden olabilecek ekipman- operatör hatalarının listeleri. Sonuçlar nitel veya gerekli bilgiler sağlandığında nicel olabilir. Eleman İhtiyacı Sistemi iyi bilen personelle işbirliği yapan bir eleman yeterlidir. Birden çok ağaç için ekip çalışması tercih edilmelidir. Zaman-Maliyet Süre sistemin detayına ve analizin derinliğine bağlıdır. Bir gün veya haftalarca sürebilir. Maliyeti yüksektir. DRUZ 164 164

165 HATA AĞACI RD METODU / FTA
FTA GELİŞTİRME Hata ağacı analizi kavramı, 1962 yılında Bell Telefon Laboratuvarlarında, Mınutemen kıtalararası balistik füze hedefleme kontrol sisteminin güvenlik değerlendirmesini gerçekleştirmek maksadıyla dizayn edilmiştir. DRUZ 165 165

166 FTA Kullanılan Semboller
DRUZ 166 166

167 HATA AĞACI RD METODU / FTA
 Olaylar Anlamı DİKDÖRGEN Mantık kapısı ile bağlı daha basit olayların elementlerin veya faktörlerin kombinasyonu ile ortaya çıkan olay DAİRE Esas olay (yaprak-başlatan olay). Bu sembol birinci durumdaki problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerçekleştirmeyen, işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır. ELİPS Mantık kapısı ile bağlı, yapılması zorunlu olay ÜÇGEN Aktarma sembolü, bağlantı ve birleştirme görevinde kullanılır. VE KAPISI* Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. DRUZ 1 167 167

168 Sebebi tanımlanmamış ve belirsiz bir son olayı tanımlamaktadır.
HATA AĞACI RD METODU / FTA  Olaylar Anlamı VEYA KAPISI Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. KOMBİNASYON N girdi olay içinden en az M tane gerçekleşirse baştaki olay gerçekleşir. KARE Sebebi tanımlanmamış ve belirsiz bir son olayı tanımlamaktadır. DARALTILMIŞ DAİRE Analizin bu bölümünde daha fazla ilerlemeye ihtiyaç olmadığını işaret eder. M N DRUZ 168 168

169 2 Event Tree Analysis Olay Ağacı Analizi ETA DRUZ * 169 169

170 OLAY AĞACI RD METODU / RTA
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Kazaya neden olan/olabilecek başlatıcı olayı ve onu takip eden olaylar zincirini belirlemek. Yer ve Zaman Tasarımda gerekli İSG tedbirlerinin belirlenmek, işletirken önlemlerin yeterliliğini belirlemek veya ekipman kusurlarının sonuçlarını görebilmek. Gerekli Bilgiler Ekipman kusuru, sistem hatası gibi muhtemel kaza sebepleri ve başlatıcı olaylar ve iş güvenliği sistemlerinin ve acil durum planı işlev bilgileridir. Sonuçlar Kazaya neden olabilecek başlatıcı olayın ve takiben zincirleme olayların kronolojik sıraya göre belirlenmesidir. Eleman İhtiyacı Bir kişi yeterlidir. Ancak biri bu tekniği diğerleri de tesis ve işlemleri iyi bilen 2-3 kişilik bir ekip halinde çalışmak daha yararlı olabilir. Zaman-Maliyet Zaman başlatıcı olayların sayısı ve sistemin karmaşıklığına bağlıdır. Küçük tesislerde 2-4 hafta büyük tesislerde 2-4 ay sürebilir. DRUZ 170 170

171 OLAY AĞACI RD METODU / RTA
ETA (Olay Ağacı Analizi) «Olay ağacı analizi başlangıçta nükleer endüstride daha çok uygulama görmüş ve nükleer enerji santrallerinde işletilebilme analizi olarak kullanılmıştır, daha sonra diğer sektörlerde de sıklıkla uygulanmaya başlanmıştır.» Kazayı kaydetmede başlatıcı zincirleme olaylar arasındaki ilişkileri inceleyen tehlike değerlendirme tekniğidir. DRUZ 1 171 171

172 Cause-Consequence Analysis
3 Cause-Consequence Analysis (Neden - Sonuç Analizi / Balık Kılçığı Diagramı) CCA DRUZ 2 172 172

173 NEDEN SONUÇ RD METODU / CCA
GENEL ÖZELLİKLERİ Amaç Potansiyel kazaların ve zincirleme olayların ve bunların temel sebeplerinin bulunması. Yer ve Zaman Tasarım veya işletme aşamasındaki bir tesiste potansiyel kazaların ve sebeplerinin belirlenmesi için kullanılır. Gerekli Bilgiler Kazalara neden olabilecek bileşen kusurları ve süreç hatalarına ait detaylı bilgiler ile kazanın sonuçlarını etkileyebilecek İSG ve acil durum prosedür ve sistem Sonuçlar Muhtemel kazalar ve zincirleme olaylar ile bunların temel sebepleri belirlenir. Nitel ve gerekli ön bilgiler sağlandığında nicel sonuçlara ulaşılabilir. Eleman İhtiyacı Biri bu yöntemi iyi bilen diğerleri tesisi, prosesleri ve sistemler arası ilişkileri tanıyan deneyimli kişilerden oluşan 2-4 kişi ile yeterlidir. Zaman-Maliyet İstenilen detaylara bağlı olarak bir hafta veya 2-6 haftalık bir süre gerekir. DRUZ 173 173

174 RİSK DEĞERLENDİRME NEDEN - SONUÇ ANALİZİ
«Neden-Sonuç Analizinde balık kılçığı diyagramı olarak da bilinen risk değerlendirme tekniği kullanır.» «Balık kılçığı diyagramı üzerinde kök nedenlere doğru keşif sağlaması açısından Hata Ağacı Analizine benzer.» «Hata ağacı analizi ve olay ağacı analizi yöntemlerini birlikte kullanan tehlike değerlendirme tekniğidir.» DRUZ 3 174 174

175 DALLANDIRMA OPERATÖRÜ
PROSES AKIM ŞEMASI SEMBOLLER  Neden-Sonuç Analizi / Olaylar Anlamı DAİRE Esas olay (yaprak başlatan olay). Bu sembol birincil durumdaki problem için kullanılır. Daha ileri bir gelişimi gerektirmeyen, işleme gerek duyulmayan temel bir olaydır. VEYA KAPISI Sembol altındaki bir veya birden fazla girdi olaydan en az herhangi birinin gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. VE KAPISI Sadece sembol altındaki tüm girdi olayların gerçekleşmesi durumunda yukarıda yer alan olayın ortaya çıkması gerçekleşir. SONUÇ TANIMLAYICI Hata seviyesini belirten son olay veya koşul. DALLANDIRMA OPERATÖRÜ Eğer koşullar uygun ise çıktı «Evet’tir», eğer koşullar uygun değilse çıktı «Hayır’dır». Dallandırma operatörüne kusur ve başarı ifadelerinden her ikisi de yazılabilir. PY+PN=1 H E OLAY DRUZ 175 175

176 Teşekkür Ederim DRUZ 176 176