İŞ KAZALARI NEDENİYLE SGK’NIN RÜCU ALACAKLARI Fatih Arkan Yargıtay 10.HD Üyesi.

... konulu sunumlar: "İŞ KAZALARI NEDENİYLE SGK’NIN RÜCU ALACAKLARI Fatih Arkan Yargıtay 10.HD Üyesi."— Sunum transkripti:

1 İŞ KAZALARI NEDENİYLE SGK’NIN RÜCU ALACAKLARI Fatih Arkan Yargıtay 10.HD Üyesi

2 Kurumun Rücu Hakkına İlişkin Eleştiriler O İş kazalarıyla meslek hastalıkları sigortası priminin tamamının işverenler tarafından ödenmesine karşın, bu primler hiç ödenmemiş gibi işlem yapıldığı, bu uygulamanın sigorta mantığı ile açıklanamayacağı O Rücu davaları sonucunda işverenlerin son derece yüksek tazminatlar ödemek zorunda kaldıkları, bu nedenle kapanan işyerlerinin bulunduğu, işyerlerinin kapanmasının işçilerin de işsiz kalması anlamına geldiği…

3 (Anayasa Mahkemesi Kararı) O İşveren, gerekli tedbirleri almadığı takdirde Kuruma karşı önemli miktarda tazminat ödemek durumunda kalacağından, daha az maliyetli olan iş güvenliği tedbirlerini almak mecburiyetini hissedecek ve sonuç itibariyle en önemli değer olan insanın sağlığı ve yaşama hakkı bu yolla daha etkili bir şekilde korunmuş olacaktır. O Böylece, işveren, işçi sağlığı ve iş güvenliğini duyarlıkla koruma durumunda tutularak, işçilerin hayatlarına ya da sağlıklarına zarar gelmesini engelleyen önlemleri almaya zorlanmaktadır…”

4 Kurumun (İş Kazası Kaynaklı) Rücu Hakkını Kullanabilmesinin Koşulları A. İş kazası için aranan bazı unsurlar; a. Kazaya uğrayan kişinin “sigortalı” olması; Sigortalılık koşulları, sadece uzun vadeli sigorta kolları olan maluliyet, yaşlılık ve ölüm sigortası açısından değil, kısa vadeli sigorta kapsamında, iş kazası-meslek hastalığı sigortası yükümlüsü sayılanlar yönünden değerlendirilecektir.

5 b. Sigortalının kazaya uğraması: Sigortalının vücut bütünlüğünün ihlal edilmiş olması

6 c. Sigortalının uğrayacağı kazanın 13. maddede sayılan hal ve durum içerisinde değerlendirilmesi: olayın 13. maddede sınırlandırılan ve belirtilen hallerden herhangi birinin oluşmasıyla ortaya çıkması gerekir

7 O aa. Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada; Yapılan işle ilgisi olup olmadığına bakılmaksızın iş kazası sayılması gereklidir.

8 bb. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle; (4/a, 5/a,b,c,e,g, Ek m.5, Ek m.9 sigortalıları için yürütülmekte olan iş nedeniyle işyerinde ve dışında; 4/b sigortalıları için yürütmekte olduğu iş nedeniyle işyerinde ve dışarıda meydana gelen kazalar iş kazası olarak değerlendirilecektir.)

9 cc. Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda; (Gözönünde bulundurulması gereken husus, meydana gelen kazanın işverenin sigortalıya vermiş olduğu görevle ilgisi olup olmadığıdır.)

10 dd. Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda;

11 ee. Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında meydana gelmesidir.

12 B-rücuya Esas Alınacak Unsurlar (Sigortalıya Ve Hak Sahiplerine Sağlanan Yardımlar) a) Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi; b) Sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri bağlanması; c) İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine, gelir bağlanması; d) Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği verilmesi; e) İş kazası ve meslek hastalığı sonucu ölen sigortalı için cenaze ödeneği verilmesidir; (506 sayılı Kanun ek m.24 ile bunlara ilaveten sosyal yardım zamları da rücu kapsamına dahildir.) f) Sağlık yardımları yapılması:

13 Haksahibi EŞ, ÇOCUKLAR, ANA VE BABA

14 İŞVERENİN SORUMLULUĞU I- HALEFİYETE DAYALI (KUSUR) SORUMLULUĞU: 5510 sayılı Kanunun 21/1:İş kazası ve meslek hastalığı, işverenin kastı veya sigortalıların sağlığını koruma ve iş güvenliği mevzuatına aykırı bir hareketi sonucu meydana gelmişse, Kurumca sigortalıya veya hak sahiplerine bu Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri toplamı, sigortalı veya hak sahiplerinin işverenden isteyebilecekleri tutarlarla sınırlı olmak üzere, Kurumca işverene ödettirilir. İşverenin sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınır.

15 İşverenin Belirlenmesi (İşveren ve İşveren gibi Sorumlular) Sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar; İşveren vekili, Geçici iş ilişkisi kurulan işveren Asıl işveren-taşeron,

16 İşverenin Sorumluluğunun Koşulları O Kast O İş güvenliği mevzuatına aykırılık En az birinin zararlandırıcı olayda gerçekleşmesi rücu için gereklidir. İş güvenliği önlemleri yönünden sigortalılar arasında bir ayrım yapılamaz.

17 SORUMLULUĞUN KAPSAMI: O İlk Peşin Sermaye Değeri O Kurum tarafından Kanun gereğince yapılan veya ileride yapılması gereken diğer ödemeler O Gerçek Zarar

18 Gerçek Zararın Belirlenmesinde Dairemizce Esas Alınan İlkeler Bakiye Ömrün Belirlenmesi: O Sigortalı ölmüş veya sürekli iş göremezlik durumuna girmiş ise zarar hesabı sigortalının bakiye ömür süresine göre belirlenmelidir. Hak sahiplerinin bakiye ömür süreleri daha uzun olsa bile sigortalının bakiye ömür süresiyle sınırlı hesap yapılmalıdır. O Sigortalı ölmüş ise kaza tarihindeki yaşına, sürekli iş göremezlik durumuna girmişse gelire giriş tarihindeki yaşına göre bakiye ömrü esas alınmalıdır.

19 Bakiye Ömrün Hesaplaması O PMF 1931 Tablosu – (Population Masculine et Feminine) 1931 yılına ait, Fransız yaşam sürelerini belirleyen tablo) O CSO 1980 Tablosu – (Kurum ve sigorta şirketleri tarafından 2008-2010 yılları arasında uygulanmış, Amerikan askerlerinin yaşam süresine göre düzenlenmiş tablodur) O TRH2010 Tablosu (Başkanlık Hazine Müsteşarlığı, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü, BNB Danışmanlık, Marmara Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi’nin çalışmalarıyla “TRH2010” adı verilen “Ulusal Mortalite Tablosu” hazırlanmıştır.

20 Sigortalının bakiye ömrü aktif ve pasif dönemlerden oluşmaktadır. Aktif dönem, 60 yaşa kadar, Pasif dönem 60 yaşından bakiye ömür sonuna kadar olan devredir. O Aktif dönemden amaçlanan “iş görebilirlik çağı”dır. O Meslekte kazanma güç kaybı oranının % 60’ın altında kaldığı durumlarda; yaşlılık aylığı alıyorsa; yaşlılık aylığından dönüşen ölüm aylığına hak kazanılıyorsa 60 yaş sonrası pasif dönem için zarar hesabı yapılmayacaktır.

21 Aktif Dönem O Bilinen (İşlemiş) Dönem O Bilinmeyen (İşleyecek) Dönem  Hesap raporunun alındığı tarihine kadar olan devre bilinen devre olup, iskontolama ve artırma yapılmadan kazançlar hesaplanmalıdır  Bilinmeyen devre rapor tarihinden sonraki dönem olup, devre kazançları %5 arttırılıp, %5 iskontoya tabi tutulmaktadır.

22 Ücret O Tazminat hesabında gözetilecek ücret, işçiye ödenen günlük veya aylık çıplak ücrete ek olarak sağlanan, parayla ölçülmesi mümkün bütün ekonomik faydaları kapsar. Diğer bir anlamda, işverence sağlanan para ve para ile ölçülebilen bütün hak ve menfaatlerin “giydirilmiş” olduğu gelirdir.  Sigorta Primine Esas Kazanca göre hesap yapılamaz.  Aktif dönemi için gerçek ücret, pasif dönem için ise asgari ücret esas alınarak zarar hesabı yapılmalıdır.

23 Hak Sahipleri İçin Paylar ve Hesap Süreleri Ölüm halinde sigortalının kazancının %70’i hak sahiplerine 5510 Sayılı Kanunun 34’üncü maddesinde belirtilen oranlara göre paylaştırılmalıdır. Sonradan gelire giren veya gelirden çıkan olması halinde hak sahiplerinin payları yeniden belirlenmelidir.

24 Kız çocuklarının bakım ihtiyaçları (evlenme çağları) Türkiye İstatistik Kurumunca bölgelere göre düzenlenen evlenme yaşı istatistiklerinden yararlanılarak belirlenmesi isabetli olacaktır.

25

26 İş kazasında işveren ile birlikte üçüncü kişinin kusurlu olması durumunda müteselsil sorumluluğun nasıl belirleneceği sorunu O İlk peşin sermaye değerli gelirin yarısından işveren ve üçüncü kişi yada kişilerin toplam kusur oranları dikkate alınarak, müştereken müteselsilen sorumlu olacakları; ilk peşin sermaye değerli gelirin (yine toplam kusur oranı dikkate alınarak) kalan yarısından ise işverenin 21’inci maddenin birinci fıkrası hükmü uyarınca sorumlulu olacağı; O Diğer masraf ve ödemeler yönünden üçüncü kişilerin sorumlulukları yarı oranda değil, tamamı yönündendir; O Gelir fiili ödemeye dönüşmüş ise, ilk peşin sermaye değerli gelirin kusur karşılığı ile fiili ödeme miktarının kusur karşılığı karşılaştırılarak, düşük olana itibar edilecektir.

27 BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜ YERİNE GETİRMEYEN İŞVERENİN SORUMLULUĞU Madde 23-Sigortalı çalıştırmaya başlandığının süresi içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kuruma bildirilmemesi halinde, bildirgenin sonradan verildiği veya sigortalı çalıştırıldığının Kurumca tespit edildiği tarihten önce meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca ödenir. Yukarıdaki fıkrada belirtilen hallerde, Kurumca yapılan ve ileride yapılması gerekli bulunan her türlü masrafların tutarı ile gelir bağlanırsa bu gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değeri tutarı, 21 inci maddenin birinci fıkrasında yazılı sorumluluk halleri aranmaksızın, işverene ayrıca ödettirilir. 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduğu halde, 8 inci maddenin üçüncü fıkrasında belirtilen süre içerisinde bildirimde bulunmayanlara, bildirimde bulunulmayan sürede meydana gelen iş kazası, meslek hastalığı, analık halleri sonucu ilgililerin gelir ve ödenekleri Kurumca ödenmez.

28 İŞVERENİN GENEL SAĞLIK SİGORTASINDAN SORUMLULUĞU (m.76) O İş kazası veya meslek hastalığı halinde gerekli sağlık yardımlarını yapmama O Sağlık raporuna aykırı işçi çalıştırma O Kastı veya mevzuata aykırı davranışları ile iş kazası veya meslek hastalığına neden olma

29 ÜÇÜNCÜ KİŞİLERİN (iş kazasına bağlı) SORUMLULUĞU 5510, m.21/4: İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir.

30 Rücu Engelleri O İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık; kamu görevlileri, er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan gelirler için kurumuna veya ilgililere rücû edilmez. O Ayrıca, iş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölümlerde, bu Kanun uyarınca hak sahiplerine bağlanacak gelir ve verilecek ödenekler için, iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde kusuru bulunan hak sahiplerine veya iş kazası sonucu ölen kusurlu sigortalının hak sahiplerine, Kurumca rücû edilmez.

31 ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN İŞ KAZASI DIŞINDAKİ SORUMLULUĞU (m.39) O “Üçüncü bir kişinin kastı nedeniyle malûl veya vazife malûlü olan sigortalıya veya ölümü halinde hak sahiplerine, bu Kanun uyarınca bağlanacak aylığın başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı için Kurumca zarara sebep olan üçüncü kişilere rücû edilir. O Malûllük, vazife malûllüğü veya ölüm hali, kamu görevlilerinin veya er ve erbaşlar ile kamu idareleri tarafından görevlendirilen diğer kişilerin vazifelerinin gereği olarak yaptıkları fiiller sonucu meydana gelmiş ise, bu fiillerden dolayı haklarında kesinleşmiş mahkûmiyet kararı bulunanlar hariç olmak üzere, sigortalı veya hak sahiplerine yapılan ödemeler veya bağlanan aylıklar için Kurumca, kurumuna veya ilgililere rücû edilmez.”

32 ÜÇÜNCÜ KİŞİNİN GENEL SAĞLIK SİGORTASI NEDENİYLE SORUMLULUĞU (m.76/son) Genel sağlık sigortalısına ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilere kastı veya suç sayılır bir hareketi veya ilgili kanunlarla verilmiş bir görevi yapmaması ya da ihmali nedeniyle Kurumun sağlık hizmeti sağlamasına veya bu kişilerin tedavi süresinin uzamasına sebep olduğu mahkeme kararıyla tespit edilen üçüncü kişilere, Kurumun yaptığı sağlık hizmeti giderleri tazmin ettirilir.

33 RÜCU DAVASININ HMK KARŞISINDA NİTELİĞİ Kurum, dilerse *belirsiz alacak davası, dilerse *kısmi dava ile birlikte alacağın geri kalan kısmının tespiti, ve yine dilerse alacağın tümünün belirlenebilmesi için bir *tespit davasının açabilir.

34 Dinlediğiniz için teşekkür ederim.