ARZ DOÇ. DR. AHMET UĞUR
Arz Üreticilerin çeşitli fiyatlardan üretmek veya satmak istedikleri mal ve hizmet miktarına arz denir. Bir piyasada bütün firmaların belirli bir zaman içinde satmayı planladıkları mal veya hizmetin miktarına arz edilen miktar denir. Bir malın üretilen miktarı ile bunu etkileyen faktörler arasındaki ilişki arz fonksiyonu ile ifade edilir. Arz şedülü, diğer etkenler veri iken, farklı fiyatlarda arz edilen miktarı göstermektedir. Arz eğrisi ise, diğer etkenler veri iken malın fiyatı ve arz edilen miktar arasındaki ilişkiyi göstermektedir. Diğer şeyler sabitken bir malın fiyatı arttığında arz edilen miktarının artmasına; malın fiyatı azalırken arz edilen miktarının azalmasına arz kanunu denir.
Arz Şedülü ve Eğrisi
Bireysel ve Piyasa Arz Eğrileri Q S 10 15 18 X firması 13 Y firması 25 31 Piyasa Arzı
Arzı Etkileyen Faktörler Px = Malın kendi fiyatı Ps = İkame malların fiyatı Pc = Tamamlayıcı malların fiyatı C = Maliyetler, üretim faktörlerinin fiyatı T = Teknoloji V = Vergi S = Sübvansiyon N= Firma sayısı B= Geleceğe dönük fiyat beklentileri
Arz Eğrisi Boyunca Hareket ve Arz Eğrisinde Değişme Malın fiyatı dışında, diğer etkenler veri iken malın fiyatının değişmesi arz eğrisi boyunca harekettir. Malın kendi fiyatındaki değişmeler arz eğrisi üzerine aşağı ve yukarı yönlü hareketlere neden olur. Buna arz edilen miktarın değişmesi denir. Malın kendi fiyatı dışındaki bağımsız değişkenlerden birinin değişmesi durumunda arz edilen miktar değil, arzda değişme meydana gelir. Arzda değişme durumunda ise, malın fiyatı sabitken, diğer arzı etkileyen faktörler değiştiğinde arz eğrisinin yer değiştirme durumudur.
Arz Eğrisi Boyunca Hareket ve Arz Eğrisinde Değişme
Arz Eğrisi Boyunca Hareket ve Arz Eğrisinde Değişme
Arzı Etkileyen Faktörler İkame malların fiyatı artarsa ikame malın üretimine kaynaklar yöneleceği için ilgili malın arz eğrisi sola kayar. İkame malın fiyatı azalırsa ikame malın üretiminde kullanılan kaynaklar ilgili mala yöneleceği için ilgili malın arz eğrisi sağa kayar. Tamamlayıcı malın fiyatı artarsa ilgili malın arz eğrisi sağa kayar. Fiyatı artan tamamlayıcı malın üretimi artacağından ilgili malın arzı da artar. Tamamlayıcı malın fiyatı azalırsa ilgili malın arz eğrisi sola kayar. Fiyatı azalan tamamlayıcı malın arz edilen miktarı azalacağı için ilgili malın arzı azalır.
Arzı Etkileyen Faktörler Teknolojik ilerleme olursa arz eğrisi sağa kayar. Üretim faktörlerinin fiyatı arttığında maliyetler artacağı için arz eğrisi sola kayar. Üretim faktörlerinin fiyatı azaldığında maliyetler azalacağı için arz eğrisi sağa kayar. Vergiler artarsa üretim maliyetleri artacağı için arz eğrisi sola kayar. Vergiler azaldığında üretim maliyetleri azalacağı için arz eğrisi sağa kayar. Sübvansiyon arttığında üretim maliyetleri azalacağı için arz eğrisi sağa kayar. Sübvansiyon azaldığında üretim maliyetleri artacağı için arz eğrisi sola kayar.
Arzı Etkileyen Faktörler
Arz Esnekliği Bir malın fiyatında meydana gelen yüzde değişmenin arz edilen miktarda meydana getireceği yüzde değişmeye arzın fiyat esnekliği denir. Arz esnekliğinin ölçülmesi ile elde edilmek istenen amaç bir malın fiyatındaki değişikliğin arz edilen miktarda meydana getireceği değişikliği hesaplamaktadır. Arz edilen miktar ile fiyat arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğundan arz esnekliği de (kuraldışı durumlar dışında) pozitif değer alır.
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği Birim esnek arz: Arzın fiyat esnekliği bire eşitse (es= 1) birim esnek arz denir. Esnek (Elastik) olan arz: Arzın fiyat esnekliği birden büyükse (es>1) esnek olan arz denir. Esnek olmayan (inelastik) arz: Arzın fiyat esnekliği birden küçükse (es<1) buna esnek olmayan arz denir. Sonsuz esnek arz eğrisi: Arz eğrisinin esnekliği sonsuza eşitse (es=∞) buna sonsuz esnek arz eğrisi denir. Arz eğrisi sonsuz esnekken yatay eksene paraleldir ve sadece tek fiyat düzeyinden mal arz edilir. Fiyatta değişme olması durumunda arz edilen miktar sıfıra düşer. Sıfır esnek arz eğrisi: Arzın fiyat esnekliği sıfıra eşitse, buna sıfır esnek arz eğrisi denir. Arzın fiyat esnekliği sıfırken arz eğrisi miktar eksenine diktir (fiyat eksenine paralel) ve fiyattaki değişmelerden arz edilen miktar etkilenmemektedir.
Arz Esnekliği Denklemdeki, P/Q ifadesi arz eğrisi üzerindeki herhangi bir noktada fiyatın miktara oranıdır. Diğer bir deyişle, arz eğrisi üzerindeki bu noktaya orijinden çizilen ışının eğimidir. ∆P/∆Q ise arz eğrisinin bu noktadaki eğimidir. Dolayısıyla, eğer ışının eğimi (P/Q), arz eğrisinin o noktadaki eğiminden (∆P/∆Q) daha büyükse, arz esnekliği ( es ) 1’den büyük bir değer alacaktır. Eğer ışın, arz eğrisinden daha yatıksa (yani eğimi daha küçükse); arz esnekliği ( es ) 1’den küçük bir değer alacaktır.
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği Orijinden geçen doğrusal arz eğrisinin eğimi ne olursa olsun esnekliği 1 olacaktır. Dikey ekseni kesen doğrusal arz eğrisinin esneklik değeri daima birden büyük olacaktır. Yatay ekseni kesen doğrusal arz eğrisinin esneklik değeri daimi surette birden küçük olacaktır. Doğrusal olmayan bir arz eğrisinin üzerindeki her noktada farklı esneklik değeri söz konusu olacağından, eksenlere uzatılan teğetlerle esneklik değerinin yaklaşık olarak saptanması mümkün olacaktır
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği
Arz Esnekliği Örnek 1: Fiyatı 40 TL’den 60 TL’ye yükselen bir malın arz edilen miktarı 8 birinden 14 birime yükselmiştir. Buna göre arz esnekliği kaçtır? Örnek 2: Arz fonksiyonu QS = 20+0,5.P iken malın fiyatı 10 ise arzın fiyat esnekliği kaçtır?
Arz Esnekliğini Etkileyen Faktörler Yüksek Girdi İkamesi: Üretim sürecinde kullanılan girdiler (kaynaklar) arasındaki ikame ne kadar yüksek ise, arz o kadar esnek olur. Zaman: Üreticilerin fiyat değişimine uyarlanmak için ne kadar çok zamanı olursa, arz o kadar esnek olur. İktisat yazınında arz için tanımlanan başlıca 3 zaman boyutu vardır.
Arz’ın Zaman Boyutu Geçici Arz veya Çok-Kısa Dönem Arz (veya Arzın Piyasa Dönemi): Arz’ın tam-katı olması durumudur. Ürünün piyasaya geldiği ilk zamandır. Bu dönemde bir malın arz miktarı artırılamaz, yani fiyatların artması veya azalması sonucunda arz miktarı değişmez. Örneğin, üretilen domateslerin pazara getirilmesi. Kısa Dönem Arz: Arz katıdır ama tam katı değildir. Kısa dönemde bir miktar girdi ikamesi mümkündür. Bu yüzden çok-kısa döneme göre arz daha esnektir. Kısa dönemde, malların fiyatları arttığında veya mala olan talep arttığında, firmalar da mevcut imkanlarıyla üretimlerini artırabilecek süreye sahiptirler. Uzun Dönem Arz: Arz esnek veya neredeyse tam-esnektir. Uzun dönemde ciddi oranda girdi ikamesi yapılabilir, bu yüzden arz neredeyse tam-esnektir. Uzun dönemde firmalar her şeyi değiştirebilir ve böylece üretilen malların miktarlarını artırabilirler.
Arz’ın Zaman Boyutu
Arz’ın Zaman Boyutu
Arz Esnekliği