OTONOM SİNİR SİSTEMİ Dr. Çiğdem Özer G.Ü.Tıp Fak. Fizyoloji AbD

SİNİR SİSTEMİ SANTRAL PERİFERİK SİNİR SİNİR SİSTEMİ SİSTEMİ Beyin Kraniyal sinirler Spinal sinirler Beyin Omurilik I- Afferent Bölüm II- Efferent Bölüm A-Somatik S S B- Otonomik S S 1- Sempatik bölüm 2- Parasempatik bölüm 3-Enterik sistem

Otonom sinir sistemi, dolaşım, sindirim, solunum, boşaltım, üreme Otonom sinir sistemi, dolaşım, sindirim, solunum, boşaltım, üreme ..fonksiyonları ile ilgili visseral aktiviteler üzerine şuurumuza yansımayan devamlı ve otomatik bir kontrol sağlar Otonom sistem belli ölçülerde beyin, hipotalamus ve limbik sistem ile kontrol altında tutulabilir (emosyonel ve entelektüel durumdan etkilenebilir) Refleks mekanizmalara dayanarak çalışır

Nikotinik Nikotinik M , Nikotinik N

Sempatik sistem Parasempatik sistem Lokalizasyon Torako-Lumbal (T1-L3,4 segmentler arası) Kranio-Sakral (III,VII,IX,X kranial sinir nükleusları, S2,3,4 segmentler Preganglionik lifler kısa uzun Postganlionik lifler Kısa (organın üzerinde veya çok yakınında) Gangliondaki transmitter Asetilkolin (ACh) Reseptör: Nikotinik Effektör organdaki transmitter Noradrenalin (NA) Reseptör: 1, 2, 1, 2 Asetilkolin Reseptör: Muskarinik Preganlionik lifler: B tipi ince miyelinli Postganlionik lifler: Miyelinsiz C tipi lifler

SEMPATİK BÖLÜM Adrenerjik Sistem Torako-Lumbal Sistem (T1-L2)

Ganong, 24. Basım

Parasempatik ve sempatik sinir sisteminin organizasyonu Ganong, 24. Basım

Sempatik sistem Kollateral ganglion: Çölyak ganglion , Superior mezenterik ganglion , İnferior mezenterik ganglion

Sup servikal ganglion (C1-4) Orta servikal ganglion (C5-6) İnf servikal ganglion (C7-8) İnf servikal ganglion+ T1 -Stellat gangliyon Kan damarları düz kas, ter bezleri, piloerektör kas innervasyonu Baş boyun,kalp ve akciğer Çölyak ganglion mide, karaciğer,dalak pankreas Sup mezenterik ganglion ince bağırsak, böbrek İnf mezenterik ganglion mesane, kolonun alt kısmı, genital organ

Adrenerjik sistemde nörotransmitter salınımı ve yıkımı Katekolaminleri parçalayan enzimler MAO (monoaminooksidaz): Mitokondrial bir enzimdir. Stoplazmada vezikül dışında NE ni parçalar COMT (Katekol-O-Metil Transferaz): Katekolaminleri nöron dışında parçalar. Damar çeperindeki (en yaygın akciğerlerde) endotel hücrelerinde çok miktarda bulunur. Katekolaminleri metilasyona uğratarak parçalar

Adrenerjik sisteme etkili ilaçlar Sempatomimetik - Epinefrin-NE - Efedrin, Tiramin, Amfetamin: NE salgısında artış yapar - Trisiklik antidepresanlar: NE yıkımını geciktirir Sempatolitik - Beta blokerler (probranolol: tüm beta reseptörleri bloke eder metoprolol: Beta 1 reseptörleri bloke eder

PARASEMPATİK BÖLÜM Kolinerjik Sistem Kraniyo-Sakral Sistem (kranium, 3,7,9,10. kafa çiftleri, S 2-4)

PARASEMPATİK SİNİR SİSTEMİ Kraniyal Dağılım Mezensefalon: Edinger-westphal nucleus, III. kafa çifti, ciliary ganglion Pons : lacrimal nucleus ve sup salivatory nucleus, VII.kafa çifti, pterygopalatine, submandibular ganglion Medulla: inferior salivatory nucleus, IX. kafa çifti, otic ganglion Medulla: vagus motor nucleus, X.kafa çifti

Parasempatik sistem

Kolinerjik nöronlar Tüm preganlionik nöronlar Anatomik olarak parasempatik postganlionik nöronlar Ter bezlerini innerve eden, sempatik postganlionik nöronlar İskelet kaslarındaki kan damarlarında sonlanan sempatik nöronlar (Sempatik vazodilatatörler)

Parasempatik- muskarinik reseptörler, lokalizasyonları ve fonksiyonları Antagonist Fonksiyon M1 Sinir dokusu bezler Pirenzepin Atropin Öğrenme, bellek, Sekresyon artışı M2 Kalp, sinir dokusu, düz kas Tripitramin Kalpte kasılma ve ileti azalışı Analjezi, düz kas kasılması Otoreseptör aktivitesi M3 Düz kas, bezler, endotel, Sinir dokusu Darifenasin Kasılma, sekresyon artışı NO sentezi M4 Oküler kas, sinir dokusu Otoreseptör Analjezi M5 SSS Serebral vazodilatasyon

Kolinerjik sisteme etkili ilaçlar ACh çabuk yıkılır kullanılamaz Parasempatomimetik Muskarinik - Pilokarpin:Schlemm kanalını genişletir - Metakolin Nikotinik - Nikotin: Hem sempatik, hem parasempatik sistemi uyarır. İskelet kaslarını uyarır - ACh Esteraz inhibitörleri Neostigmin, Diizopropil florofosfat (DFP), Pridostigmin, Ambenonyum, Fizotigmin,

Otonomik reseptörler Kolinerjik reseptörler Adrenerjik reseptörler Nikotinik reseptörler - Bütün postganlionik otonomik ganglion hücreleri - Adrenal medulla Muskarinik reseptörler - Postganlionik parasempatik liflerin innerve ettiği yapılar - Ter bezleri (sempatik lifler tarafından innerve edilen ) Adrenerjik reseptörler  reseptörler: Genelde eksitatöriktir (GİS hariç)  reseptörler: Genelde inhibitöriktir 1 : başlıca kalp 2 : broşlar, mesane, uterus, GİS..(en yaygın bulunan) 3 : Lipolitik yağ doku 1, 1: genelde uyarıcı 2, 2 : genelde inhibe edici

Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Noradrenerjik Uyarılara Yanıtlar OTONOM SİNİR SİSTEMİNİN VÜCUTTA ETKİSİ Hedef Organlar Parasempatik sistem Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Sempatik sistem Noradrenerjik Uyarılara Yanıtlar R.Tipi 2 Yanıt Göz İris radial kası … 1 Kasılma (midriyazis) İris sifinkter kası Kasılma (miyozis) …. Silier kas Yakını görme için kasılma 2 Uzak görme için gevşeme Kalp S-A düğüm Kalp hızında azalma 1, 2 Kalp hızında artma Atriumlar Kasılabilirliğinde azalma ve ileti hızında azalma Kasılabilirlik ve ileti hızında artış A-V düğüm İleti hızında azalma (- kronotropi) İleti hızında artma (+ kronotropi) His-Purkinje Sistemi Ventriküller Kasılabilirliğinde azalma (- inotropi) Kasılabilirliğinde artma (+ inotropi)

Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Noradrenerjik Uyarılara Yanıtlar Hedef Organlar Parasempatik sistem Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Sempatik sistem Noradrenerjik Uyarılara Yanıtlar R.Tipi 2 Yanıt Arterioller Koroner Büzülme 1, 2 Büzülme (vazokontraksiyon) 2 Genişleme (vazodilatasyon) Deri ve Mukoza Genişleme İskelet Kası 1 Beyin Akciğer Karın İçi Organlar … Tükrük Bezleri Böbrek 1, 2 Sistemik Venler

Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Noradrenerjik Uyarılara Yanıtlar Hedef Organlar Parasempatik sistem Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Sempatik sistem Noradrenerjik Uyarılara Yanıtlar R.Tipi 2 Yanıt Akciğer Bronş Kasları Kasılma 2 Gevşeme Bronş Bezleri Uyarılma 1 İnhibisyon Mide Motilite ve tonüs Artma 1, 2, 2 Azalma (genellikle) Sfinkterler Gevşeme (genellikle) 1, Kasılma (genellikle) Sekresyon 2 Safra Kesesi ve Kanalları Mesane Detrusor kası Gevşeme(genellikle) Trigon ve sfinkter Üreter Artma (?) Artma (genellikle) Uterus Değişken 3 Kasılma (gebe) Gevşeme (gebe ve gebe olmayan)

Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Noradrenerjik Uyarılar Efektör Organlar Kolinerjik Uyarıya Yanıtlar Noradrenerjik Uyarılar R.Tipi 2 Yanıt Erkek seks organları Ereksiyon 1 Ejakülasyon Deri Pilomotor Kaslar … Kasılma Ter Bezleri Yaygın Sekresyon Hafif, yerel sekresyon (avuç içi) Dalak kapsülü 2 Gevşeme Karaciğer 1, 2 Glikojenoliz Pankreas Asinüsler Salgı artışı  Salgı azalış Adacıklar İnsülin ve Glukagon salgısının artması 2 İnsülin ve glukon salgısının azalması İnsülin ve glukon salgısının artması Tükrük Bezleri Bol, sulu salgılama Koyu, visköz salgı  Amilaz salgılama Gözyaşı Bezleri Salgılama Nazofaringeal Bezler Yağ Dokusu 1, 1, 3 Lipoliz Jukstaglomerüler hücreler 1 Renin sekresyonu artışı Epifiz Melatonin sentez ve salgılasının artması