Süt Sığırlarında Geçiş Dönemi Beslenmesi ve Beslenme Hastalıkları Konya Ovası Projesi Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı Eğitim Programı 7 Aralık 2015 ………….. KARAMAN Süt Sığırlarında Geçiş Dönemi Beslenmesi ve Beslenme Hastalıkları Prof.Dr.Behiç COŞKUN Selçuk Ünivesitesi Veteriner Fakültesi Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı

Geçiş Dönemi Nedir? Geçiş Dönemi Doğum -3 -2 -1 1 2 3 4 Hafta Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

Doğumda Hormonal Değişimler Lean and DeGaris 2011

Kuru Madde, Enerji ve Protein İhtiyaçları

Geçiş Dönemi Nedir? Geçiş Dönemi Stress Doğum Hormonal Değişiklikler Doğum sonrası normalleşme Süt veriminde çok hızlı bir artış Negatif enerji dengesi İlk kızgınlık Geçiş Dönemi Stress Kondüsyon skorunda azalma -3 -2 -1 1 2 3 4 Bağışıklığın baskılanması Hafta Doğum Yem tüketiminde ciddi azalmalar Hormonal Değişiklikler Fötüste hızlı gelişim Laktasyona hazırlık, memenin gelişimi Doğum Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

Geçiş Dönemi Sorunları Ketosis Subklinik Ketosis Karaciğer Yağlanması Hipokalsemi Subklinik Hipokalsemi Asidoz Sub Akut Rumen Asidozu (SARA) Abomasum Deplasmanı Güç Doğum Retensiyo Mastitis Metritis Ayak Sorunları

Hastalıkların etkileşimleri Ketozis Abomasum Dep. Metritis Retensio Sec Asidoz Hipokalsemi Döl verimi Mastitis Abo. Depl. Reten. Sec Primer Hastalıklar Sekonder Hastalıklar Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

Metabolik Hastalıklarda Süt Verim Kaybı Sağlıklı 35 Ketosis Ab Dep Sind. Boz. Süt verimi, kg/gün Laktasyondaki gün sayısı Edwards and Tozer,2004

Geçiş Dönemi Sorunları Ketosis Subklinik Ketosis Karaciğer Yağlanması Hipokalsemi Subklinik Hipokalsemi Asidoz Sub Akut Rumen Asidozu (SARA) Abomasum Deplasmanı Güç Doğum Retensiyo Mastitis Metritis Ayak Sorunları

KETOSİS - NEDENG Yem Tüketiminin Yetersizliği Hayvanların Yüksek Verimli oluşu Doğuma Yüksek Kondüsyonda Girilmesi

Yem Tüketimi Hormonal Değişimler Doğum Stresi Ani yem değişimleri Ruminal Adaptasyon Sindirim Sistemi Kapasitesi Fötüsün rumene baskısı – Rumenin küçülmesi

Yüksek verimli süt ineklerinde yem tüketiminde düşüşün sonuçları Negatif Enerji Dengesi Dölverimi ve süt veriminde Azalma, Diğer metabolik hastalıklar Vucut rezervlerinden aşırı kullanım Vucut Kondüsyon skorunda hızlı azalma Yağlı Karaciğer Sendromu Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

Yem Tüketiminde Düşüşün Neden Olduğu Bozukluklar Vücut yağlarının mobilizasyonu Bağışıklıkta zayıflama Rumenin Yeterince Dolmaması Yağlı Karaciğer Ketosis Mastitis Metritis Abomasum Torsiyonu Karaciğer Fonksiyonlarının Bozulması Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

Yüksek Kondüsyonlu (Yağlı) inekler Doğum sonrası yem tüketimi daha düşük Doğum sonrası yağ mobilizasyonu ve buna bağlı keton düzeylerinde yükselme ve karaciğer yağlanması Yağların oksidasyonu sonucu oluşan yüksek oksidatif stress immun fonksiyonları bozar

Geçiş Dönemi Sorunları Ketosis Subklinik Ketosis Karaciğer Yağlanması Hipokalsemi Subklinik Hipokalsemi Asidoz Sub Akut Rumen Asidozu (SARA) Abomasum Deplasmanı Güç Doğum Retensiyo Mastitis Metritis

Hipokalsemi Düz Kas Fonk İmmun Fonk Rumen ve Alt Sind Mot. Uterus Fonk Meme Sfinkter Kont Yem Tüketimi Güç Doğum Retensio Mastitis Enerji Deng Rumen Dolg Süt Verimi Metritis Ketosis Abomasum Depl Uterus İnv. Yağlı Karaciğer Döl Verimi Döl Verimi Lean and DeGaris 2011

Ca Düzeyi ve Fagositoz

Katyon Anyon Dengesi = (Na + K) - (Cl + S) DCAD (meq) = (Na + K + Ca + Mg) - (Cl + SO4 + H2PO4 + HPO4) = (Na + K + Ca + Mg) - (Cl + S + P) = (Na + K + .15 Ca + .15 Mg) - (Cl + .20 S + .30 P) = (Na + K) - (Cl + S) = (Na + K) - (Cl) Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

Geçiş Dönemi Sorunları Ketosis Subklinik Ketosis Karaciğer Yağlanması Hipokalsemi Subklinik Hipokalsemi Asidoz Sub Akut Rumen Asidozu (SARA) Abomasum Deplasmanı Güç Doğum Retensiyo Mastitis Metritis

SARA Süt verimini artırmak için yüksek düzeyde konsantre yem kullanmak Yüksek düzeyde konsantre yem kullanımına hayvanları yeterince alıştırmadan geçmek Ani yem değişiklikleri Konsantre yemlerde yüksek düzeyde nişasta bulunması Konsantre yemlerin içeriğinin aniden değiştirilmesi Doğum öncesi rumenin konsantre yemlere yeterince adapte edilmemesi

SARA İshal yada cıvık dışkı Dışkıda Sindirilmemiş kaba yem ve tane yemler Yem tüketiminin çok azalması Süt veriminde azalma, süt yağ oranında düşme Abomasum deplasmanları ve ketosis gibi metabolik hastalıkların görülme oranlarında artış Vücut kondüsyon skorunda hızlı düşüşler Laminitis ve ayak hastalıklarında artış Hayvanların genel görünüşünde bozulma

Geçiş Dönemi Beslenme Stratejisi Doğum sonrasında yem tüketimini mümkün olduğunca artırmak Hayvanların seveceği, iyi dengelenmiş, yüksek düzeyde sindirilen rasyonlar kullanmak İmmun fonksiyonları artırmak Doğum sonrası yağ mobilizasyonunu minimize etmek Yaşama payı, fötüsün gelişimi, süt sentezi ve immun fonksiyonlar için ihtiyaç duyulan protein ve aminoasit ihtiyaçlarını karşılamak Kan Ca ve Mg düzeylerini normal sınırlar içerisinde tutmak

Erken Kuru Dönemde Süt İneklerinin Beslemesi Hayvanlar kuruya ayrılmış, süt verimi yok, Yaşama payı ve Fötüs gelişimi ile ilgili besin madde ihtiyaçları var. İhtiyaçlar çok düşük, Kondisyon artışından korkuluyor Yem Tüketimi ya da besin maddesi sınırlamasına gidilmeli Hayvanın Canlı ağırlığının en az %2’si kadar bir yem tüketimi öneriliyor

Geç Kuru Dönem Hayvanların yeterince yem tüketemediklerinden şikayetçiyiz. Yem tüketimini artırmanın yollarını arıyoruz. Erken kuru dönemde yapılan yem kısıtlaması nedeniyle rumen küçülmüş (!)

Kaba ve Karma yem Karma Yem Kaba yem Kaliteli K Yem Kaliteli Kaba Yem 6 kg karma yem Karma Yem Kaba yem Kaliteli K Yem Kaliteli Kaba Yem -3 -2 -1 Erken Kuru Dönem Doğum Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN

İki farklı kuru dönem grubunun dezavantajları Sık grup değiştirmek ……..stress Sık rasyon değiştirmek……stress Rumen küçülmüş Yem tüketimi azalmış

Kısaltılmış Kuru Dönem 30 – 45 gün Kuru Dönem Süresi Düşük enerjili kaba yemlere dayalı ad libitum besleme Düşük enerjili kaba yemlere en iyi örnek hububat samanlarıdır.

Kuru Dönem Rasyonu için Pratik Öneri Rasyonun Yarısı: Sağmal Rasyonu Rasyonun Diğer Yarısı: Saman Gerekli premixsler ilave edilebilir. Yemleme Adlibitum

Kuru Dönem Rasyonu Hazırlama   1.Dönem Rasyonu % KM Kuru Dönem Rasyonu Mısır Silajı 24 30 7,2 2,0 6,7 Kuru Yonca 6 88 5,3 1,5 1,7 Saman 1 90 0,9 0,3 Süt Yemi 9 8,1 2,3 2,5 Toplam 40 21,5 6,0 11,2  12 17,7 Bölen 3,58

Avantajları Rumen yeterince dolu olacağından abomasum deplasmanı neredeyse hiç görülmeyecektir. Doğum sonrası yem tüketimleri daha yüksek olacağından NEDENG’in şiddeti az olacaktır. Döl verim sonuçlarında iyileşmeler Ayak hastalıklarında azalma Gaz Katı faz Rumen Sıvısı

Saman Temiz bir yem hammaddesidir. Mikotoksin içermez (Depolama Şartları!!!) Katı faz oluşumunda önemli Düşük proteinli %73 NDF, %50 ADF, %9 Lignin 760 kcal/kg NEL Sindirilebilirlik düşük ve lezzeti az Fiyat yüksek (!!!)

Saman Kullanımı Buğday samanı, arpa samanı, yulaf samanı (?) kullanılabilir. Mutlaka TMR şeklinde kullanılmalı hayvanların yem seçimine engel olunmalıdır. Partikül büyüklüğü iyi ayarlanmalı (yaklaşık 4-7 cm), mümkün olduğunca rasyonun homojen tüketilmesine çalışılmalıdır. Nem miktarı iyi ayarlanmalı (%40-50) Melastan yararlanılabilir. Yeterince kolay eriyebilir karbonhidrat bulunmalı Rumen fermentasyonu teşvik edilmeli

Doğuma yakın dönemde ( Son 15-20 günde) ilaveler yapılabilir mi? Anyonik tuzlar İlave vitamin İlave mineral İlave protein Maya gibi çeşitli yem katkı maddeleri +

Kuru Dönemde Farklı Yemleme Metotlarının Doğum Sonrası Yem Tüketimine Etkisi Yüksek Tüketim Yük. Düz. Saman Kısıtlı Tüketim Janovick and Drackley, 2010

Janovick and Drackley, 2010

Do 30 25 20 15 10 5 %156 -Adlib %81 -Kısıtlı -10 -8 -6 -4 -2 Doğum 2 4 6 8 10 12 14 16 Douglas,2006

Doğum öncesi farklı düzeylerde besleme Vandehaar et al,1999 LL MM HH MH Vandehaar,1999

Kuru Dönemde Verilen Rasyon Enerji Düzeyinin Karın Yağları Üzerine Etkisi Düşük Enerji Yüksek Enerji Başlangıç VKS Son VKS Kesim sonu Ağırlık ,kg Yağlar Omental yağ, kg Mezenterik Yağ, kg Böbrek üstü Yağ, kg

Erken Laktasyon Dönemi (Fresh Dönem) Rasyonlarının Özellikleri Kaba yem oranı ve yapısal NDF oranı yüksek Bypass Yağlar Protein oranı ve Bypass Protein oranları yüksek Propilen glikol gibi glikojenik özellikte yem katkıları Daha kolay değerlendirilebilir iz mineral premiksleri (Organik Mineraller) Vitamin konsantrasyonu artırılacak ( Özellikle E Vitamini, Niasin ve Kolin gibi)

Erken Laktasyon Dönemi Yem Tüketimini teşvik edecek uygulamalar Hayvan Konforu Havalandırma Aydınlatma Sulukların temizliği ve yeterliliği

Teşekkürler…. Prof.Dr. Behiç ÇOŞKUN